jaargang 6 april 2012

ZL ®

04

zuiderlucht jaargang 6 | april 2012

Zonnige aannames in het Maankwartier | De onbegrepen Paul Klee | Boekhandelaar op survival | Nan Goldin versus Erwin Olaf in Luik | Ger Lataster (1920 - 2012) | Boer, beest, modder, Meindertsma | Nieuwe kansen voor pater Karel +++ Floriade 2012 Cultuur

1

www.zuiderlucht.eu

april 2012

Ruud met Boek (1905) Museum Meermanno Den Haag

• Bonnefantenmuseum Maastricht

• Museum Het Domein Sittard • SCHUNCK*

31e editie • Limburgs Museum ( foto Jan Geurts)

Museumweekend 14 & 15 april Laat je verrijken door het museum

• Cuypershuis Roermond

ontwerp Frölke/Rams | fotografie Jouk Oosterhof © 2012

• Museum van Bommel van Dam Venlo

• Bonnefantenmuseum

• LimBurgs museum

• cuypersHuis roermonD

Avenue Céramique 250, Maastricht T +31 (0)43 3290190, www.bonnefanten.nl Museum open: di t/m zo van 11 - 17 uur

Keulsepoort 5, Venlo Tel +31 (0)77 3522112, www.limburgsmuseum.nl Museum open: di t/m zo van 11.00 – 17.00 uur

Pierre Cuypersstraat 1, Roermond Tel +31 (0)475 359102, www.cuypershuisroermond.nl Museum open: di t/m zo 11 - 16.30 uur

Tentoonstellingen: Martin Visser, verzamelaar, ontwerper,

Tentoonstellingen: Flower Power-babyboomers worden

Tentoonstellingen: Oud papier? Sjablonen en ontwerpen uit

vrije geest (2de verdieping) - De Schoonheid van Stilte. Japanse Nô en natuurprenten van Tsukioka Kôgyo (3de verdieping) Collectiepresentaties oude en hedendaagse kunst (1ste en 2de verdieping). Tijdens het museumweekend: Lezing van Piet Hein Eek (in het kader van de Martin Visser tentoonstelling) - De fenomenale generalist op zondag 15 april om 14 uur in het auditorium. Rondleidingen door directeur Stijn Huijts, conservatoren Paula van den Bosch en Lars Hendrikman, museumgidsen en studenten van de Academie Beeldende Kunsten Maastricht. Kinderactiviteiten: speurtochten en workshops. De Kunstuitleen Maastricht is open en biedt alle nieuwe abonnees een korting op de administratiekosten. In de Museum Shop is de jaarlijkse actie verkoop. Voor de Bonnefanten liefhebbers: gratis posters uit ons archief, t-shirts e.d.

bloemenkinderen (t/m 6 januari 2013) – Inspiratie bloemen, hedendaagse fotografie en keramiek (t/m 19 augustus) – Venlo maakt zich op voor de wereld i.s.m. Fotovakschool Venlo (t/m 1 juli). Tijdens Museumweekend: Flower Power staat centraal. Werk mee aan een zeven meter lange Flower Power muurschildering die straks in de tentoonstelling te zien zal zijn. Of kom handwerken in het festivalpark. Kinderen kunnen deelnemen aan het Flower Power atelier en maken een verrassend eigen hippiewerkstuk. Gedurende het weekend zijn er verschillende rondleidingen voor jong en oud.

Tijdens het museumweekend gratis toegang

Cuypers’ werkplaats. Tijdens de renovatie van het museumgebouw werd er een verrassende vondst gedaan - Cuypers en actuele interieurontwerpers. Het streven van moderne interieurontwerpers is verwant aan dat van Cuypers. Het museum toont daarom ook hun meubels. Tijdens het museumweekend: Op zaterdag zet het Centrum voor de Kunsten jong én oud aan de slag met diverse tekenworkshops en kan er weer kleur gegeven worden aan het Cuypersplafond. Verder zijn er het gehele weekend rondleidingen en zal ook het Cuyperscafé een lekkere actie brengen. Op zondag 15 april om 12 uur bespreken dichters Quirien van Haelen en Danny Dankers op ludieke wijze de zitmeubelen van Cuypers, maar ook die van actuele ontwerpers…..

Bongerd 18, Heerlen Tel +31(0)45 5772200, www.schunck.nl Museum open: di t/m zo 11.00 – 17.00 uur

• museum van BommeL van Dam

NationaalMuseumweekend.nl Tijdens het museumweekend gratis toegang

• museum Het Domein

Tijdens het museumweekend gratis toegang Kapittelstraat 6, Sittard T +31 (0)46 4513460, www.hetdomein.nl Museum open: di t/m zo van 11 – 17 uur Tentoonstellingen: More to Tell. Recente aanwinsten voor de collectie (hedendaagse kunst) – De kick van de klik. 80 jaar fotokring Geleen (stedelijke historie). Tijdens het museumweekend: Campaign for Drawing met onder andere tekenen op suikerpapier & jezelf ermee verrijken (= opeten). Jeugdtheater De geschiedenis van Limburg; een unieke jeugdtheatervoorstelling, waarin Maximiliaan de jeugd van 6 t/m 12 jaar meeneemt op een spannende en soms ook hilarische tocht door het verleden van Limburg. Geproduceerd door HollandActs, duur 50 min. Bij More to Tell: op zaterdag een rondleiding en op zondag een T-time.

2

Tijdens het museumweekend € 1 entrée

Tijdens het Museumweekend gratis toegang

• scHunck*

Tijdens het Museumweekend gratis toegang

Tentoonstellingen: Helen Verhoeven – Part Pretty en RAAK. Tijdens het museumweekend: Gratis rondleidingen: 11 en 14 u RAAK (familierondleiding), 14 u Part Pretty van Helen Verhoeven en 15 u de bijzondere architectuur van het Glaspaleis. Vol=vol, dus kom op tijd! Op beide dagen: staat het Drivers Seat Team in de Hal van SCHUNCK* voor u klaar met informatie op maat; jonge enthousiastelingen gidsen u door het gebouw en de tentoonstellingen. Doorlopend: Collectioneur Wim van der Beek geeft een toelichting op zijn objecten in de tentoonstelling Wittgenstein: God has arrived, I met him on the 5.15 train. Campaign for Drawing, (6+) gratis creatieve workshops voor alle leeftijden. Za 14 april tussen 12.00 u en 15.00 u doorlopend, duur ongeveer een uur: Workshop Maak zelf uw Biologische Jam in Restaurant 5.0. Zo 15 april 17.00 u – in samenwerking met Filmhuis De Spiegel: Paris Qui Dort Filmvoorstelling met live muziek door TOUR (aka Stijn Segers) en het Ambient Pulp Pioneers Ensemble (Dienne Bogaerts, Martijn Pillards, Gert Stinckens, Tom Tritsmans en Micha Volders).

www.zuiderlucht.eu

Deken van Oppensingel 6, Venlo Tel +31(0)77 3513457, www.vanbommelvandam.nl Museum open: di t/m zo van 11 – 17 uur Tentoonstellingen: Nächtliches Konzert. Muziek voor je ogen met werken van Jorinde Voigt en Gregor Hildebrandt; Fear & Desire – Soloexpositie van Judith Krebbekx; Live Ateliers Revisited, overzicht van de buitengewoon succesvolle Live Ateliers van 2011. Tijdens het Museumweekend: Za en zo van 11-17 uur: Laat je uitdagen tijdens de Campaign for Drawing en ontdek het plezier van tekenen op diverse muziek. Van klassiek tot en met hiphop, alles komt aan bod. Verder zijn er rondleidingen en een kunstboekenmarkt. Zo 14 uur: kunstenaarsgesprek met Jorinde Voigt en Gregor Hildebrandt. Zo 15.30 uur: Concert ‘Book of Sounds’ uitgevoerd door meesterpianist Bobby Mitchell.

april 2012

27 april t/m 29 juni 2012

Piet Killaars: Beelden t.g.v. de Floriade 2012 Gouvernement aan de Maas / centrale hal en stateneiland

Paul Devens: Shift

58th International Short Film Festival Oberhausen 26 April — 1 May 2012 Oberhausen Manifesto 1962 — 2012 www.kurzfilmtage.de

t.g.v. de ingebruikname van de gelijknamige geluidsinstallatie buitenpad zijde Limburglaan Gouvernement aan de Maas / centrale hal

BOROS

Bezoekadres: Gouvernement aan de Maas, Limburglaan 10, Maastricht / Exposities gratis te bezichtigen tijdens werkdagen, 9 – 18 uur / Gesloten in het weekend en op 17, 18 en 28 mei

HUIS VOOR DE KUNSTEN LIMBURG

120312_KFO12_ZuiderluchtMagazin_GB_116x157.indd 1

OVERAL TE VINDEN!

WWW.HKLIMBURG.NL/MUZIEK

15.03.12 09:12

UFS

FOTO KIM RO

3

6 MEI: FLORIADE-MUSICAL-CONCERT LBM JEUGDORKEST 15 T/M 17 JUNI: LIMBURGS BLAASMUZIEK FESTIVAL FLORIADETERREIN, VENLO

www.zuiderlucht.eu

april 2012

3de Triennale voor Beeldende Kunst, Mode & Design

SuperBodies CIAP Cultuurcentrum Hasselt Huis voor actuele kunst Z33 Modemuseum Hasselt Het Stadsmus

04.02.2012 ¬ 27.05.2012* Vormgeving Stijn Segers / Werkmannen

Tentoonstelling Performances Verblijfsarrangementen

Hasselt Vrije toegang www.superbodies.be * van dinsdag tot en met zondag. De tentoonstellingen in Z33 en CIAP lopen tot 13.05.2012. Met de steun van

w w w.m aa st ri ch

x niet te laatste maand

za 14 & zo 15 april

Part pretty

gratis activiteiten

m a f ru ng p o on fo a k i m a eg i e m w ur hin ne e e e- r h t eus len 2 m e r 2 01 he 04 12

12 april /19 uur

new or notropolis

helen verhoeven

april

3 april t/m 1 mei

maand van de filosofie wittgenstein

bongerd 18 heerlen www.schunck.nl

raak – voor speelse mensen en kinderen

4

museumweekeinde

11 april / 20 uur

minimalmusic@ philipglass75

lunapark ron daelemans & friends

l

waa r je k enni waa smaa r kla kt ss i e k waa en ja met top r hob hobo z z sa oïste m ïs n de elne enkome ten men n aan w ork s Do n hops de Conc rdag 26 april er t B ar t S chne ema Vrijd nn ag 27 Mas april ter Lunc classes h obo hcon ce Conc er t E r t ast m Jazzc eets afé Wes t Zate rdag 28 ap Wor ks ril Mas hops tercl asses Zond a Conc g 29 apri l er t w ink

m a f ru ng p o on fo a k i m a eg i e m w ur hin ne e e e- r th eus len 2 m e r 2 01 he 04 12

m a f ru ng p o on fo a k i m a eg i e m w ur hin e e m a f ru ng p o on fo a k i m a eg i e m w ur hin ne e e e- r th eus len 2 m e r 2 01 he 04 12

hobofis hét estiva

versmaden

m a f ru ng p o on fo a k i m a eg i e m w ur hin ne e e e- r th eus len 2 m e r 2 01 he 04 12

tt on ee ls ta d. nl

26 –

29 ap

www .kon

www.zuiderlucht.eu

inkli

ril 20

jkeh

12 s chu n

armo

nieh

eerle

april 2012

ck*

n.nl

Hee

rlen

/ Th

eate

r He

erlen

Inhoud Cover: Jean-Claude Delalande, A la piscine (2009). Zie pagina 22.

04

10 24 18 22 32 34

14

Affairs: 7 Koopt Limburgsche waar! | 8 Zonnige aannames in het Maankwartier | 10 Cultuur mag best op de tweede viool | 13 An Olaerts: liever Jambers dan Arie B. | Business: 14 De boekhandelaar op survival | Culture: 16 Ger Lataster (1920-2012) 18 De onbegrepen Paul Klee | 21 Enkeltje Utopia: Boontje 100! | 22 Nan Goldin versus Erwin Olaf in Luik | 24 De hoboïst en zijn stukje bamboe | 26 C-More: Tim Prins | 27 Beeldspraak: Gebakje | 28 Hoe Merieke Manders Proust ontdekte | Design:

30 Boer, beest, modder en Meindertsma | Edits: 33 Wat was in... maart | 34 Pater Karel is nu een speerpunt | 37 ZL-cultuuragenda | 39 Siciliaanse herinneringen | 40 Dode Bomen |

Special: Floriade 2012 Cultuur 5

www.zuiderlucht.eu

april 2012

ZL Adv.MT in Zuiderlucht.indd 1

word juist nu! begunstiger van zuiderlucht

19-03-2012 15:22:26

Silent Disco Esther de Bont

zuiderlucht welkomstgeschenken: Boek Enkeltje Utopia van Wido Smeets, 10% korting op wijnen van Vin Munnen (www.vinmunnen.nl) en een maand gratis

25.03.2012 t/m 29.04.2012 WO - ZO 12.00 - 17.00 uur

naar de healthcenters van Il Fiore (www.ifhc.nl) ga naar www.zuiderlucht.eu/begunstigers

Opening zondag 25 maart om 15.00 uur ’t Brandweer is de presentatieruimte van Stichting Ateliers Maastricht (SAM) in de oude brandweerkazerne aan de Capucijnenstraat 21 te Maastricht.

podium Voor europeeS en eureGIonaaL FiLmTaLenT

presenteert

THe inVader FeeSTeLiJKe FiLmpremIere in aanweZiGHeid Van reGiSSeur niCoLaS proVoST

(Be)

VriJdaG 27 apriL, 20.00 uur Lumiere Cinema maaSTriCHT ToeGanG GraTiS/aanmeLden Via [email protected]

www.madeineurope.nu 6

www.zuiderlucht.eu

april 2012

editorial

04

Koopt Limburgsche waar!

In Dagblad De Limburger vertelde programmamaker/muzikant Frans Pollux laatst over zijn

bezoek aan het jaarlijkse Boekenbal in Amsterdam, en dat hij daar, dat wil zeggen op het toilet, Daan Doesborgh tegen het lijf liep. Om uw geheugen op te frissen: Pollux schreef een roman, Doesborgh draagt gedichten voor. Zo raakt een mens verzeild op het toilet van het Boekenbal. Waar ze, zo dicht bij het riool, vast ook Rutger Castricum tegenkwamen, “hé Rutger, jij ook hier?!” Want ja, zelfs Rutger schreef een boek. Binnen niet al te lange tijd moet de Amsterdam Arena een week worden afgehuurd om al dat schrijversvolk aan zijn gerief te laten komen: gezien worden op het Boekenbal, desnoods op het toilet. De kop boven het stuk luidde ‘Lees Limburgse literatuur’, een koddige alliteratie waarvan weinig overblijft nadat de auteur halverwege constateert dat hij geen geldige definitie van Limburgse literatuur bij de hand heeft. Dank je de koekoek. Ja, de gepensioneerde leraren van het Letterkundig Centrum Limburg hebben er een bedacht, een van het expansionistische soort. Iedere auteur die ooit in Limburg was, schrijft Limburgse literatuur, zoiets. Jammer dat Pollux geen inhoudelijk argument heeft voor zijn oproep. Zo lijkt het wel of hij zijn gezworen vijanden van de PVV imiteert. Lees Limburgse auteurs omdat ze Limburgse auteurs zijn. Bij zo’n oproep als ‘koopt Limburgsche waar!’ moet ik altijd denken aan een anekdote van Huub Beurskens, een échte schrijver (zo een met een oeuvre), die ooit werd gevraagd voor een expositie in zijn geboorteplaats Tegelen. Beurskens is ook beeldend kunstenaar. Toen hij erachter kwam dat hij werd uitgenodigd vanwege zijn afkomst, en niet per se vanwege de kwaliteit van zijn werk, bedankte hij voor de eer. Hoewel zelf ‘Limburgsche waar’ biedt ook deze Zuiderlucht weer weinig houvast voor chauvinisten. Wel voor liefhebbers: van Louis Paul Boon (lees Boon!), Paul Klee, Jambers, de onlangs overleden Ger Lataster, Nan Goldin, Proust, Christien Meindertsma en nog vele anderen. Verder is er een reportage uit het Heerlense Maankwartier in aanbouw, een portret van de boekhandelaar op zoek naar een overlevingsstrategie en een nietchauvinistische beschouwing over de Maastrichtse kandidatuur voor Culturele Hoofdstad in 2018. Over chauvinisme gesproken. Zegt de ene Duitser tegen de andere: “Die Ludwig was verschrikkelijk, toch?” Zegt de ander: “Gelukkig waren de overige acteurs wél goed. Maar dat waren dan ook Duitsers.” Plaats van handeling: de foyer van de Amsterdamse Stadsschouwburg, tijdens de pauze van het toneelstuk Ludwig II door de Münchner Kammerspiele, waarin Jeroen Willems een koortsige, ingetogen vorst/mecenas speelt die eigenhandig het pad van zijn ondergang plaveit. Eindelijk een Nederlandse theatergrootheid die niet voortdurend loopt te schmieren, krijg je dit weer.

EVA RÄDER & JACK HOLDEN Static on the radio nog te zien t/M 22 april 2012

www.zuiderlucht.eu

www.bis71.nl

St. Jozefkerkplein te Weert

WIDO SMEETS [email protected]

7

Rijksweg Noord 71, Geleen Open op zaterdag en zondag 14.00 - 17.00 uur

april 2012

De zonnige aannames De komende jaren verrijst het door kunstenaar Michel Huisman ontworpen Maankwartier-complex rondom het station van Heerlen. Maar had het gemeentebestuur gezien alle prognoses niet moeten streven naar een compactere stad, in plaats van zich te verliezen in wensdroomsommen als 1+1=3? door Paul van der Steen

Hij zou graag

in het sprookje geloven. Maar als Paul Berden, vicevoorzitter van MKB Parkstad en commercieel directeur van Berden Mode en Wonen, naar de cijfers kijkt, wil het hem maar niet lukken. “De plannen voor het Maankwartier en die voor het ook in de binnenstad gelegen Schinkelkwadrant betekenen een uitbreiding van het aantal vierkante meters aan winkelruimte met veertig procent. Op dit moment staat al zo’n dertien procent in de stad leeg. Uit onderzoeken blijkt dat de komende jaren nog eens een kwart van de middenstand gaat verdwijnen. Dat heeft te maken met winkelen op internet, de conjunctuur en een krimpende bevolking.” Berdens conclusie: “Opknappen van het Heerlense station en de omgeving is broodnodig. Maar de uitbreiding van het aanbod aan winkel- en kantoorruimte gaat voorbij aan de realiteit. Als het al vol gaat komen, zal het ten koste gaan van andere plekken. En geen ondernemer die daarvoor gecompenseerd gaat worden.” Het door kunstenaar Michel Huisman (Heerlen, 1957) ontworpen Maankwartier heeft vanaf het begin gelovigen en ongelovigen strikt van elkaar gescheiden. Er kwam commentaar op het gebrek aan architectonisch vakmanschap, en de esthetiek van het complex. “De erwtentellers, azijnpissers en randintellectuelen” noemde Huisman zijn criticasters. Waarom was architectuur zo zielloos geworden? Mocht de verbeelding alsjeblieft weer aan de macht komen? Architect Herman Hertzberger sprak van “een schuimtaart, een aanfluiting” en

De Hoppenhof achter het Station in Heerlen, het eerste stuk van het nieuwe Maankwartier. foto Perry Schrijvers

8

www.zuiderlucht.eu

april 2012

van het Maankwartier

noemde het project “megalomaan”. De in Heerlen geboren architect en oud-hoogleraar HubertJan Henket noemde Huismans historiserende bouwstijl inhoudsloos en de gebouwen een maat te groot voor Heerlen. En John Wevers, de PvdAwethouder die in Maastricht aan de basis stond van de ontwikkeling van Céramique, had het over “het Waankwartier”. Een andere vraag sneeuwde een beetje onder in de jarenlange discussie. Heeft Heerlen, heeft de Parkstad wel behoefte aan nog meer winkels en nog meer kantoren, zoals voorzien in het Maankwartier? De website van het Maankwartier kent geen twijfel: “Bij de invulling van het winkelaanbod in het Maankwartier staat het streven voorop om het aanbod van de binnenstad van Heerlen aan te vullen en sterker te maken. 1+1=3! Samen zorgen de binnenstad en het Maankwartier ervoor dat Heerlen bovenaan het lijstje van vele bezoekers en consumenten komt te staan als de best bereikbare en leukste winkel- en koopstad in Limburg.” De omgeving van het nu nog verloederde Heerlense station zal van een paradijselijke schoonheid, aldus de van superlatieven overvoerde site: “Heerlijk flaneren over smalle straten en gezellige pleinen, je laten verrassen door nieuwe boetiekjes achter poorten of onderdoorgangen. Om daarna nog even te genieten van de lekkerste koffie die tot in de verre omtrek te vinden is.” De regionale kranten jubelen mee: “Met zijn romantische architectuur voor de stationsomgeving brengt kunstenaar Michel Huisman de warmte terug in de stad. Massa’s mensen worden naar de stad gelokt om het nieuwe stadsicoon te bewonderen. Zij gaan daarna niet meteen weg, maar blijven. Om te genieten van cultuur, te winkelen, te eten en te drinken. En ze blijven naar Heerlen komen als zij zien dat daar iets te beleven valt, dat het winkelen daar een andere sensatie is dan elders.” Alleen al het station levert volgens de prognoses veertigduizend passanten per dag op. De vraag is echter of die wel tijd hebben voor winkelen. Ze zijn vooral op doorreis, hebben meestal haast. Het echte winkelpubliek dan maar? Wethouder Riet de Wit (SP, Economische Zaken en Centrumzaken) wijst op het unieke karakter van het Maankwartier. “Met veel verwijzingen naar

9

bouwstijlen uit de Romeinse tijd en de mijnperiode. Dat voegt iets toe aan Heerlen, verleent de stad identiteit.”

Heerlen had een levendig centrum kunnen hebben als in het verleden consequent was gekozen voor een compactere stad. Wie nu naar het veelbesproken winkelcentrum ’t Loon wil, moet eerst langs het Grote Niets van de schouwburgomgeving en het bijbehorende plein. De shopaholic wacht er louter wind en ruimte. Wethouder De Wit: “’t Loon is geen onderdeel van de binnenstad. Dat is een hardnekkig misverstand. In het centrum winkelen mensen anders dan in ’t Loon.” Het sterk vergrijzende Heerlen verbande de jongeren naar de andere kant van de stadsautoweg. Daar verrees de onderwijsboulevard. De woonboulevard kwam aan In de Cramer te liggen. Een locatie dichter tegen het centrum, zoals het merkendorp in Roermond, had de binnenstad mee kunnen laten profiteren. Tegenwoordig probeert de gemeente zoveel mogelijk ontwikkelingen naar het centrum te halen. “Dat betekent dat we soms een grote druk moeten weerstaan”, vertelt De Wit uit ervaring. “De Woonboulevard is voor veel ondernemers een droomlocatie. Maar dan zeggen we toch nee tegen verdere ontwikkelingen daar. Het centrum heeft voorrang. We hebben daar al grote slagen gemaakt: met de bestrijding van de drugsoverlast, met Schunck, met de schouwburg.” Heerlen heeft het voordeel dat het station direct aan het centrum grenst. De Wit: “Je loopt direct een winkelstraat in. Dat is in Sittard en Maastricht anders.” Volgens de wethouder past de ontwikkeling van het Maankwartier in de tendens om Parkstad meer en meer als één stad te zien.

www.zuiderlucht.eu

affairs

“Door de mijnvestigingen is de stad heel anders gegroeid, meer langs de lijnen van de mijnkolonies. Dat maakt dat Heerlen voor een regionaal centrum eigenlijk een kleine binnenstad heeft. De bekende ketens en de mode zijn goed vertegenwoordigd. Op veel andere gebieden, met name de meer bijzondere zaakjes, is de spoeling dun.” Paul Berden van MKB Parkstad denkt dat juist dat soort zaken het door het Maankwartier moeilijk gaan krijgen. “Die zitten in de aanloopstraten, waar het – net als in andere steden - al lastig loopt.” Andere voorspelbare verliezers volgens Berden: de buurtsupers. “Aan de noordkant van het Maankwartier komt een Jumbo XL. Bij het Roda-Stadion in Kerkrade een Albert Heijn XL. Dat betekent dat supermarkten in de wijken het niet gaan redden. Terwijl een vergrijzende bevolking nu juist behoefte heeft aan winkels op loopafstand en dit soort zaken ook een rol spelen bij de leefbaarheid van buurten.” De Wit constateert dat het aanbod van winkels in wijken op dit moment goed is. Dat er door de komst van de XL-supermarkten een verschraling zal optreden, ontkent ze niet. “Maar sommige ontwikkelingen zijn niet tegen te houden. Een deel van de klanten heeft behoefte aan die grote zaken.” Laurens Sloot, bijzonder hoogleraar retailmarketing aan de Rijksuniversiteit Groningen, vindt het lastig om uitspraken te doen over het realiteitsgehalte van het Maankwartier. Hij prijst wel de moed van de gemeente Heerlen. “De houding van ‘Als de berg niet naar Mozes komt, dan komt Mozes naar de berg’. Bij alle ontwikkelingen die eraan komen bestaat de neiging om op alles maar de rem te zetten. Terwijl winkelcentra nog veel meer dan voorheen moeten gaan nadenken over hun attractiviteit. Er moet wat bijzonders te beleven zijn. We dreigen wat dat betreft achterop te raken. Ik kom net terug uit Roemenië en Tsjechië. Wat daar op dit moment verrijst, is moderner en leuker dan wat in Nederland wordt neergezet. Alleen maar oplappen wat al dertig, veertig jaar oud is, zal in elk geval onvoldoende blijken te zijn.”

april 2012

Cultuur mag best op de tweede viool “Als ik Europa

Dat je mensen over de grenzen met kunst en cultuur dichter bij elkaar brengt, is een fata morgana van zwevers en wensdromers. Toch biedt de titel van Culturele Hoofdstad van Europa, te verzilveren door Maastricht in 2018, een uitgelezen kans om eindelijk werk te maken van de Euregio. “Het woord ambitie wordt in dit gebied al te lang met kleine letters geschreven.” door Wido Smeets

10

www.zuiderlucht.eu

opnieuw mocht vormgeven, zou ik beginnen met cultuur.” De uitspraak van Jean Monnet, een van de vroege vormgevers van de Europese eenwording, is het motto van de Maastrichtse kandidatuur om in 2018 Culturele Hoofdstad van Europa te worden. Zou het? Met alle respect voor Monnet, ik geloof er geen biet van. Het lijkt me onwaarschijnlijk dat de EU er nu beter aan toe zou zijn als zestig jaar geleden het primaat niet bij de economie, maar bij de cultuur zou zijn gelegd. De combinatie kunst en politiek blijft een ongelukkige, een garantie tot teleurstelling en erger. Waar de kunsten deel gingen uitmaken van politieke ideologieën, zo laat de geschiedenis zien, liep het slecht af. Met de staat, met de kunsten en met de mensen. Met enige regelmaat vragen mensen mijn mening over de Maastrichtse ambitie om Culturele Hoofdstad te worden. Vaak laten ze doorschemeren er zelf weinig heil in te zien. Hoewel ik geleerd heb daarmee uit te kijken, rangschik ik die houding onder – laat ik me netjes uitdrukken – Limburgse bescheidenheid. Het woord ambitie wordt in deze contreien al te lang met kleine letters geschreven. Het concept van ‘het was niks, het is niks en het wordt niks’ zit er goed ingeramd. Dus niet erom heen gedraaid: het is een goed plan om Culturele Hoofdstad te willen worden. Niet uit drang naar (culturele) emancipatie, hoewel daar zeker aanleiding toe is; Zuid-Limburg, de regio Aken als ook Belgisch-Limburg tellen in hun respectieve hoofdsteden amper mee, en er zijn hier en daar nog wel wat achterstanden weg te werken. Dus als je als stad (of regio) je positie kunt verbeteren, moet

april 2012

affairs Inkijk in de expositie Out of Storage in de Timmerfabriek Maastricht.

Dat het met die Euregiodroom nooit wat is geworden, komt deels door de drogreden dat de bewoners van deze Euregio een gemeenschappelijke geschiedenis zouden hebben.

gebied weet vrijwel niemand waar het begrip Euregio voor staat. De passage is er inmiddels uitgeknipt, u begrijpt waarom. Toch komt er juist met de CultureleHoofdstadkandidatuur een uitgelezen kans voorbij om van die Euregio eindelijk eens gemene zaak te maken. Daarvoor moeten nog heel wat vestingmuren vallen, en het wordt absoluut een zaak van de lange adem – maar had er iemand gezegd dat het een makkie zou worden dan?

De sleutel naar

je een goed verhaal hebben om die kans te laten lopen. En dat verhaal heb ik nog nergens gehoord. Daarnaast kan het predicaat ‘Culturele Hoofdstad’, voorbeelden te over, de sociaal-economische positie van de regio een enorme boost geven. Daar gaat dit stuk over. Van mij mag die ambitie dus gerust in hoofdletters worden geschreven. Of het wat wordt, in 2018? Domme vraag, makkelijk antwoord: daar valt zes jaar voor dato zo goed als niets van te zeggen. Daar helpt ook de presentatie van het Maastrichtse bidbook, afgelopen maand als eerste van de vijf Nederlandse kandidaat-steden, geen moedertje lief aan. Toch moet er juist nu worden nagedacht over de

11

kansen op succes. De paradox van de Maastrichtse kandidatuur is dat de nogal complexe aanpak (zes steden, drie provincies, een regio en een landsdeel) een sterk wapen is om de race te winnen: in geen enkele kandidatuur zit de Europese problematiek zó verankerd als in de ruim 10.000 vierkante kilometer grote, bijna vier miljoen inwoners tellende Euregio Rijn-Maas. Die kracht is tevens de zwakte. De politieke inkleuring van deze Euregio is behangen met hooggestemde idealen die, eenmaal vanuit de bestuurlijk bastions uitgestrooid, al bleken afgebladderd voor ze het volk bereikten. In een filmpje dat de Vlaamse programmamaker Stijn Meuris ruim een jaar geleden maakte voor VIA2018, het bureau dat de kandidatuur uitdraagt, zaten straatinterviews die er niet om logen. Binnen het

www.zuiderlucht.eu

succes ligt allereerst in het relativeren van de titel. Oftewel: hoe ‘cultureel’ moet het feestje in 2018 worden? Dat het met die Euregio-droom nooit wat is geworden, komt deels door de drogreden dat de bewoners van deze Euregio een gemeenschappelijke geschiedenis zouden hebben. Daar is hooguit incidenteel sprake van, en het zit zeker niet in de hoofden van de bewoners. Daarnaast zijn er nog tal van wetten en praktische bezwaren die voorkomen dat de Europese droom in deze kleine enclave tot daad verheven wordt. Maar bovenal is er het gebrek aan (infra)structuren. 27 jaar na Schengen leven grensbewoners nog steeds met de rug naar elkaar toe - behalve in de weekends wanneer er over de grens geshopt kan worden. Een beweging overigens waarmee de culturele instellingen na al die jaren nog

>>

april 2012

De Eutropolis-kaart van Maurer United Architects waar de metrokaart van Londen wordt geprojecteerd op de kaart van de Euregio Maas-Rijn.

steeds geen raad weten; de meeste Zuid-Limburgers die over de grens een theater of museum bezoeken, ken ik bij wijze van spreken persoonlijk. Dat je grensbewoners met een cultureel programma dichter bij elkaar brengt, dat je met kunst grenzen kunt slechten, is een fata morgana van zwevers en wensdromers. Wie herinnert zich nog After Cage? De Euregionale 2008? De Groenmetropool? Zomaar een greep uit de Euregionale projecten waarvan de effecten op zijn minst discutabel zijn. Hoe te voorkomen dat VIA2018 in datzelfde rijtje terecht komt? Niet door het begrip ‘cultureel’ te schrappen – beetje moeilijk bij een titel als culturele hoofdstad – maar om het in elk geval zo ver als mogelijk op te rekken. Duitsers, Walen, Vlamingen en Nederlanders in deze Euregio het gevoel geven dat ze iets gemeen hebben, kan alleen met een programma dat drie hoofdpunten bevat: infrastructuur, infrastructuur en infrastructuur. Of, in rond Nederlands: verbinding, verbinding, verbinding. In dat verband is de inmiddels befaamde Eutropolis-kaart van Maurer United Architects geen speeltje uit een wensdromende subcultuur, maar een fascinerende metafoor. Het idee achter die kaart zou de programmatische hoofdmoot moeten zijn van het Maastrichtse bidbook: dít is wat wij voorstaan. Want zonder de op deze kaart verbeelde fysieke en sociale verbindingen wordt het feestje genaamd Culturele Hoofdstad niet meer dan het ophangen van nieuwe gordijnen. Om Maastricht Culturele Hoofdstad effectief te laten zijn, moeten we ook het jaartal ‘2018’ met een korreltje zout nemen. De opdracht van VIA2018 – het verbinden van vijf regio’s met verschillende geschiedenissen, talen en sociale structuren - is een zaak waar meerdere generaties overheen gaan. Om dit zo diverse gebied bijeen te smeden moeten er serieuze spoorverbindingen over de grens komen, en snelle transits naar Randstad, Brussel, Parijs,

12

grenzen (Eutropolis!) maakt de afzetmarkt eindelijk waar wat de cijfers altijd beloofden. Kan een kleine organisatie als VIA2018 de slagkracht ontwikkelen voor zulke gigantische verschuivingen, en slagen waar overheden decennialang geen deuk in een pakje boter sloegen? Nee en ja. VIA2018 is een politieke lobby noch een bestuurlijk vehikel dat de loop van de geschiedenis kan veranderen. Maar de titel van Culturele Hoofdstad kan wel als hefboom fungeren naar een Euregio die wérkt. Het is dus zaak dat politiek en bestuur deze kandidatuur met volle overtuiging op de schouders nemen. Zodra de infrastructurele en sociaal-economische bedding op orde is, kunnen de kunsten hun verbindende werk doen. Heeft VIA2018 gefaald als spoorverbindingen, pensioenafspraken, viertalig onderwijs en campussen er over zes jaar niet zijn? Nee hoor. Als er rond die tijd bestuurlijke deals liggen dat ze er in de jaren twintig zullen zijn, is er alle reden voor een feest dat een jaar, en zelfs langer mag duren.

Londen en Berlijn. Met één ticket moet je als forens, weekendshopper of cultuurliefhebber in veertig minuten van Genk naar Aken (55 km) kunnen reizen in plaats van de 2,5 uur die je nu zit ingescheept. Niet minder belangrijk is het mogelijk maken van grensoverschrijdende arbeid door de blokkades in sociale verzekeringen en pensioenen op te heffen. En de invoering van viertalig onderwijs maakt de toekomstige beroepsbevolking van de Euregio tot een unique selling point voor heel Europa waar de campussen in Sittard-Geleen en Maastricht wel bij zullen varen. Zo ontstaat een Euregio die competitief is, en kan er ook een culturele sprong voorwaarts gemaakt worden. Om VIA2018 een succes te maken, moet de Euregio een aantrekkelijk vestigingsgebied zijn voor bedrijven én voor mensen. Een dynamische, internationaal georiënteerde regio waar de noodzaak voor jongeren om te vertrekken daalt. Het Bonnefantenmuseum maakt kans te groeien van 100.000 naar 150.000 bezoekers per jaar, met mensen van binnen en buiten de regio. De toeloop naar theaters kan weer gaan stijgen, de Maastrichtse Timmerfabriek wordt (vooral) een ronkende motor van creatieve economie in plaats van (alleen) een verzamelgebouw van in zichzelf gekeerde cultuurinstellingen. Het gerestaureerde Eiffelgebouw biedt onderdak aan een unieke bundeling van kunstopleidingen, genoemde campussen leggen een basis voor een kenniseconomie en genereren werk en welvaart. Er ontstaat een voedingsbodem voor kleinschalige, duurzame ambachtelijkheid met economische potentie; door de toegenomen mobiliteit over de

www.zuiderlucht.eu

Alles wat hierboven

staat, schreef ik op voordat ik het bidbook onder ogen kreeg. De na de presentatie van het bidbook veel gehoorde reactie dat de bieding nogal abstract is, mogen de ontwerpers wat mij betreft als een compliment opvatten. Het is te zot voor woorden in 2012 een strak programma samen te stellen dat zes jaar later uitgevoerd zou moeten worden. Belangrijker is dat twee van de vier pijlers onder de bieding betrekking hebben op verbindingen en stedelijkheid, en dat het belang van meertaligheid wordt onderkend. Als op die onderdelen rode stippen worden geplakt, komt het met de culturele component ook wel goed. Curieus in het geheel blijft de nog steeds gehuldigde opvatting dat het proces belangrijker is dan het product. Geen man overboord, aldus VIA2018, als de titel niet wordt binnengehaald, er zijn immers tal van interessante initiatieven ontstaan. Fout! Het gaat uitsluitend om het resultaat, al hoeft dat niet in 2018 al zichtbaar te zijn. Ambities schrijf je met hoofdletters. Alleen als de titel wordt binnengehaald, kan de sociaaleconomische hefboom in werking gezet worden. Tot dan spelen de kunsten de tweede viool, en dat is goed zo. Dit artikel verscheen op 10 maart in Dagblad De Limburger.

april 2012

groetjes van de spionkop

Piekenpaultje B

ezuiden de grens is Jambers terug op tv. Een verademing dat het is! Een rare verademing, dat wel. Want Jambers is niet veranderd. Hij staat nog altijd met zijn versleten stem in een tweedehandse tijgerkooi. Terwijl een slaaf voorbijkruipt aan de leiband van een Roemeense hoer, met iets van zwart leer en voor de rest de kont bloot. En hij gaat ook nog altijd op bezoek bij oude vrouwtjes met zeventien katten in huis, plus de gedroogde vellen van de katten daarvoor. Jambers gaat tussen de rommel zitten en luistert. De poezenbazin heeft een dotje op haar hoofd, bijeengehouden met een elastiek, versierd met kattenschedels en poezenknookjes. Ze vertelt over poezen, over liefde en over geen liefde. Het is mooi en lelijk tegelijk. Nu toch. Vroeger heette het dat Paul Jambers geen fatsoen kende. Hij altijd met zijn marginalen, met zijn leren jas en zijn eigenwaan. Mijnelievegod en de seks! Piekenpaultje noemden ze hem, omdat hij schaamteloos voor een groot publiek ging. Het was geen kunst, verre van. Het was commerciële bagger. Wat Jambers maakte stonk altijd een beetje. Wie keek kon zich maar beter schamen. Net volk spuwde op zijn succes. Cultuurminnende mensen werden ziek van de kijkcijfers, iedere donderdag opnieuw. Laat dat het enige zijn wat Jambers had: veel kijkers. Want erkenning? Nul. Tenzij parodieën ook een soort van erkenning zijn. Paul Jambers werd opgegeten, uitgekotst en opnieuw opgegeten. Nee, het hoorde allemaal niet. Maar wat hij nu doet is van een zeldzame schoonheid. Precies of het niet op tv komt. Paul Jambers heeft nochtans niks meer te bewijzen. Hij is de zestig voorbij, heeft lang geleden zijn Televisiefabriek verkocht, ging met een boot rond de wereld varen. Maar op tv zie je hem bij een scheef hek staan om naar een bouwvallige villa te kijken. De vrouw van wie de villa was, gaf geen donder om rijkdom. Ze hield alleen van haar honden, liet het huis verkommeren. Totaal. Jambers gaat haar zoeken. Ze woont in een bejaardentehuis, ligt tandenloos in een bed vol pluchen beestjes. De grand reporter geeft haar een hand, vraagt hoe het met haar is en laat haar antwoorden. Het is niets speciaals, maar de camera blijft draaien. Het is te nemen of te laten, zonder saus, zonder tutti frutti, zonder gek tubamuziekje. Jambers lacht niet. Jambers huilt ook niet. Zelfs niet als hij bij een ouderpaar langsgaat wiens zoon sinds een motorongeluk een schim is van zichzelf. De vader en de moeder hebben twintig jaar aan hun jongen gesleurd en ze blijven sleuren. Jambers staat erbij en kijkt ernaar. Hij laat het sentiment aan de kijker. Ruim. Die luxe wordt de kijkluis al een poos niet meer gegund. De televisiemaker beslist ver op voorhand wat het zal worden. We lachen, janken of zijn gechoqueerd, middels montage, tempo, tralalaatjes en aantrekkelijke reporters, zoals daar is, ene Arie Boomsma. Die heb ik onlangs aan de gang gezien in een programma dat Uit de kast heet. Er deed een mollige jongen mee met krulletjes. Hij ging zijn ouders vertellen dat hij homofiel was. Op de Antillen. Arie ging ook mee, met zijn spieren, zijn tatoeages en de kuiltjes in zijn wang. Arie at een ijsje. Arie ging zwemmen. En Arie was erbij onder de pergola toen de tranen kwamen. Hij trapte me op mijn hart, die Arie, veel meer dan de dikke jongen met de krulletjes. Alles was Arie. En ook zonder Arie Boomsma is televisie heel vaak Arie. Daarom dat Paul Jambers ineens een verademing is. Misschien omdat hij intussen een vieze, oude man is geworden. Maar vooral omdat zulks poëzie is in dit gepimpte tijdperk.

De achterkant van Arie Boomsma.

Liever Jambers dan Arie B.

AN OLAERTS

13

www.zuiderlucht.eu

april 2012

column

“Uitgevers moeten lachen als ze zien dat we maar twee boeken van Kluun hebben verkocht.” foto Perry Schrijvers

14

www.zuiderlucht.eu

april 2012

business

De survival van de boekhandelaar De boekhandels in Nederland (1500) en Vlaanderen (300) hebben het moeilijk. Internet, de opkomst van het e-book en de veronderstelde ontlezing bij de jeugd zouden er debet aan zijn. “Toen ik in 1978 met de boekhandel begon, verklaarden ze me voor gek omdat jongeren niet meer zouden lezen. De jongeren van toen zijn mijn klanten van nu.” door Emile Hollman

D

aar zit hij, achterin de dubbele pijpenla, voorbij de snorrende potkachel, op zijn vaste plek aan tafel met stapels papier, briefjes, kattebelletjes, boeken en apparatuur. Robert-Jan Wesly, eigenaar van De Tribune in Maastricht, in 2004 door Vrij Nederland uitgeroepen tot beste literaire boekhandel van Nederland. Nergens torens met vuistdikke bestsellers, geen schapje met de best verkochte boeken, evenmin een krijtbord met daarop de aanraders van het personeel. Maar veel boeken, heel veel boeken, tussen de vijftien en twintigduizend.

“Mijn accountant beklaagde zich er ooit over dat ik het Volledig Werk van Multatuli (25 delen, oorspronkelijke prijs 1500 gulden) op voorraad had genomen. “Dat verkoop je nooit”, voorspelde hij. ‘Wel hoor’, zei ik. ‘Is het niet dit jaar dan volgend jaar. En als ik het verkoop, bestel ik het meteen opnieuw.’ Hij verklaarde me voor gek, maar zo werkt het hier: dat Volledig Werk hoort er te staan. Het bepaalt mede het karakter van de winkel, dat wordt bepaald door de boeken die je niet dagelijks verkoopt. Veel collega’s noemen dat duur behang.” Eigenaar Alain Geuns (58) van de Hasseltse boekhandel De markies van Carrabas (6250 boeken) bijvoorbeeld. Hij wijst op een oorkonde aan de muur uit 2002. Daarin wordt de markies benoemd tot ‘Literaire boekhandel van zeer goede kwaliteit’. “Dat is voorbij”, zegt hij, niet eens met zoveel spijt in zijn stem. “Destijds werden de boekhandels beoordeeld op boeken die per se in de zaak moesten staan om dat predicaat te krijgen: Vondel, Shakespeare, dat soort dingen. Ben je dan een goede boekhandel? Wij moeten geen museum worden hé. Zulke boeken blokkeren geld en stock, ik geloof er niet meer in. Je moet niet het gevoel hebben dat je een museum binnenstapt maar een dynamische winkel waar je steeds een actueel aanbod kunt vinden.” Ook in Maastricht bij De Tribune bepaalt de actualiteit de hartslag van de zaak, maar hier is het aanbod overweldigend en ruim. Mét een complete afdeling poëzie. Daar is toch geen droog brood in te verdienen? “Het is idealisme”, zegt Robert-Jan Wesly (61). “Je kunt de opvatting huldigen dat poëzie alleen maar geld kost. Wij redeneren: het hoort hier te staan, hoe kunnen we dat bekostigen? Het werkt redelijk makkelijk: andere boekhandels hebben nauwelijks poëzie, dus liefhebbers weten waar ze moeten zijn.” Ook Wesly maakt de vergelijking met een museum: “Je komt misschien voor die ene tentoonstelling of voor dat ene schilderij, maar je krijgt er veel andere interessante schilderijen bij.” Met 75.000 inwoners telt Hasselt zes algemene boekhandels, in het veel grotere Maastricht (120.000 inwoners) zijn er nog twee. Waar De Tribune het vooral moet hebben van de literatuur en wetenschappelijke

boeken, wordt De markies van Carrabas geschraagd door esoterie, kunstfotografie en architectuur. Volgens het Belgische boek.be kent België een omzetstijging van +1% die overigens volledig op conto van de webwinkels komt. De Nederlandse boekhandels boekten in 2011 een omzetdaling van 4,6 procent. “In België heb je minder hypes. Een Nederlander rent gelijk naar de boekhandel, de Belg laat het op zich afkomen en koopt constant.” Ander belangrijk verschil is dat de Belgische (spotgoedkope) bibliotheken hun boeken bij de boekhandel inkopen. Dat België geen vaste boekenprijs heeft, deert de handel niet. “Als er ook maar één uitgeverij gaat stunten met prijzen, sturen we de handel meteen retour.” Maar ook in België wordt nagedacht over de vraag hoe de omzet veilig te stellen. De grootste concurrent is ook daar het internet. Geuns: “De internetboekhandels vestigen zich naast het centraal boekhuis zodat ze razendsnel kunnen leveren. Daar kunnen we niet tegenop. We kunnen alleen maar proberen om ons te specialiseren en compleet te zijn in het actuele aanbod. Een architect moet er zeker van kunnen zijn dat hij hier de nieuwe boeken in zijn vakgebied vindt. En die boeken communiceren we ook heel direct met de klant via de mail.” Ook maakt hij zich zorgen over de jongste generatie lezers. “Ik merk dat de aanwas van jonge lezers tussen de 18 en 35 minder wordt. Die komen thuis, ploffen in de zetel en zetten een filmke op. Als ze op vakantie gaan nemen ze vijftien boeken, al dan niet legaal, mee in hun tablet. Wij zijn opgegroeid met boeken, zij met een klavier. Dat gaan we voelen.” Geuns’ bewering wordt meteen gelogenstraft door student Axel Kampeneer (22). Hij komt een boek over

>>

15

www.zuiderlucht.eu

april 2012

GfK Retail and Technology

The Netherlands

14 februari 2012

GfK Omzet en Afzet a-boeken - 2006-2011 + aandeel e-boek business 1

‘Als er ook maar één uitgeverij gaat stunten met prijzen, sturen we de handel meteen retour.’

het moederbedrijf van de Selexyz-winkels onlangs uitstel van betaling aangevraagd. Niettemin, nadat hij heeft geschetst hoe hij zijn omzet op peil probeert te houden (specialisatie, dynamiek, actueel aanbod, direct mailing op 4.500 klanten) ontvouwt hij stoute plannen onder het mom: de aanval is de beste GfK Retail and Technology The Netherlands 14 februari 2012 verdediging. Hij gaat straks uitbreiden naar 350 vierkante meter (nu 80) in hartje Hasselt. “We gaan de GfK Omzet en Afzet a-boeken - 2006-2011klanten + aandeel e-boek straks meer verkopen dan waarom ze vragen. SMB/GfK Retail and Technologykoopt, Benelux B.V.neust Als meneer een boekBron:over architectuur 1 mevrouw bij de kookboeken en allebei rekenen ze af. Je moet ook boeken voeren die zichzelf verkopen. Daarbij: alle boeken die gerecenseerd worden in de Standaard, De Morgen en Humo hebben we straks in huis.” Wesly ziet er niets in om het roer om gooien. “Ik werp de horrorscenario’s van me af en zeg dat ik denk dat het mee zal vallen. Natuurlijk staat de boekhandel onder de druk. Een paar jaar geleden hebben we het personeelsbestand moeten inkrimpen van acht naar Bron: CPNB zes. In 2010 zijn we wat opgekrabbeld, dit jaar zijn de cijfers stabiel. De strijd is vooral om je voorraad expressionistische schilders kopen (vijf euro). Hij heeft te beperken, in sommige gevallen neem je titels niet nog nooit een boek via internet gekocht omdat hij lol meer op. Uit idealistische redenen kan ik vinden beleeft aan de zintuigelijke ervaring van het kopen dat de derde roman van een schrijver wiens eerste van een boek. Snuffelen, bladeren, vergelijken, dat twee boeken niet verkochten hier moet staan, om gaat makkelijker in een boekhandel. Alle klanten deze economische redenen kan ik denken: nee, doe maar middag bevestigen zijn verhaal. even niet.” “Ach”, zegt Robert-Jan Wesly van De Tribune, “toen ik Bron: SMB/GfK Retail and Technology Benelux B.V. Opvallend: beide boekhandelaren hebben nog in 1978 begon, verklaarde iedereen me voor gek omdat niet één e-book verkocht en ook nog nooit de vraag de jeugd niet meer zou lezen. De jongeren van toen gehad. Evengoed werden er in 2011 in Nederland voor zijn mijn klanten van nu.” 770.000 euro aan e-books verkocht. Het is nog maar Dat ook bij hem de omzet stagneert, wijt Geuns 1,6 procent van de totale boekenomzet, maar wel een vooral aan de prijzige kunstboeken die minder hard verdubbeling van het jaar ervoor. Wat het papieren lopen. “Dat zijn boeken van zestig euro die je niet boek betreft, internet is met grote partijen als bol. zo snel met andere boeken compenseert. Daarom com en Amazon een forse concurrent, maar biedt verkopen wij een kookboek als Dagelijkse Kost dat op ook voordelen. Wesly: “Ik maak me geen zorgen, het de boekenbeurs in Antwerpen een half miljoen keer e-book is voor een ander publiek, het komt niet in de over de toonbank ging. Als je dat niet doet, ben je ten plaats van het boek. Dankzij internet zijn klanten veel dode opgeschreven.” beter geïnformeerd, opmerkelijk genoeg bestellen ze Daar moet je bij Wesly niet mee aankomen. “Ik ben daarom meer boeken. Dat doen ze via ons omdat wij iemand die zijn eigen interesses volgt. Ik vind het net de specialist zijn en ze het boek hier kunnen inzien.” zo belangrijk dat een nieuwe dichtbundel getoond Zegt ook Milous Heunks die in De Tribune een boek wordt als een relatieve bestseller van Anna Enquist. komt kopen voor haar echtgenoot. “Deze zaak doet Uitgevers moeten lachen als ze zien dat we maar twee me denken aan de fameuze boekhandel Shakespeare boeken van Kluun hebben verkocht. Ik wil er best een and Company in Parijs, een ontmoetingsplaats van deel van dat andere, grote publiek bij hebben omdat schrijvers en kunstenaars. Hier ruik je boeken. Selexyz ik het graag zou confronteren met boeken waarvan ik in de Dominicanenkerk is ook prachtig, maar het vind dat ze gelezen moeten worden. Maar dat betekent interieur van De Tribune zou onder Monumentenzorg niet dat ik een koffiebar of een speelhoek ga maken in moeten vallen.” Wat ze heeft gekocht? “Lucretius. Ik de zaak. De Tribune moet zijn karakter behouden.” heb van tevoren gebeld, maar had natuurlijk kunnen In een speelhoek (zoals in de Mayersche weten dat ze het op voorraad hebben.” Buchhandlung in Aken) ziet Geuns evenmin heil, maar de opzet van Selexyz in Maastricht met een conferentiehoek spreekt hem zeer aan. Al is voor

16

www.zuiderlucht.eu

De laatste

door Ad Himmelreich

Helemaal onverwacht

kwam het nieuws over Ger Latasters overlijden niet. Het leek wel aangekondigd in de met veel succes vertoonde film Niet zonder jou: een intiem portret van het bejaarde kunstenaarsechtpaar Ger en Hermine Lataster waarin hun omgang met elkaar en de lichamelijke aftakeling van dichtbij in beeld werd gebracht door hun zoon Peter en diens vrouw Petra Czisch. De film raakte me diep, niet alleen omdat ik hen pas een paar jaar eerder had leren kennen. Eerst in hun woonhuis in Amsterdam-Sloterdijk, vanwege de aankoop van twee schilderijen voor de collectie van de Provincie Limburg en de uitreiking van de Provinciale Erepenning. Een op hoge leeftijd gekomen kunstenaarspaar, van wie de felheid door de jaren minder leek geworden, tot ik begreep dat Ger elke dag nog schilderde, met dezelfde expressieve, met de jaren steeds knoestiger hand. In maart 2009 zat ik tegenover hen aan tafel in Hotel Beaumont in Maastricht. We raakten in gesprek. Ger zichtbaar blij met alle welgemeende aandacht die de meeste ouderen toch moeten ontberen, Hermine nu eens schijnbaar afwezig dan weer wakker inbrekend in de conversatie. Die avond kwamen wij er achter dat zijn oude academiedirecteur Jef Scheffer nog altijd in leven was. Die is inmiddels op 103-jarige leeftijd overleden, maar de 90-jarige Lataster voelde zijn afwezigheid als een gemiste kans. “Waarom wilde u hem spreken?”, vroeg ik hem, menende dat Lataster ooit gillend was vertrokken uit het benauwende ZuidLimburg, waarvan Scheffer de belichaming zou zijn. “Maastricht is een goede stad. Altijd geweest ook”, zei hij. “En Scheffer heeft mij meteen gewezen op Cézanne. Zo wilde ik ook wel schilderen, dat begreep

april 2012

culture

Amsterdamse Limburger Ger Lataster (1920 – 2012)

in zijn atelier in Amsterdam Sloterdijk. Geen hele grote formaten meer, maar toch. Ik herinner mij de schittering van zijn ogen, die je verwezen naar de waarde van het leven, voorbij de ellende van ziekte, oorlog en dood.

Tijdens

Ger en Hermien Lataster. Still uit Niet zonder jou (2011).

hij waarschijnlijk eerder dan ikzelf. Hij gaf mij de raad om elders een vervolgopleiding te volgen. Ik wilde naar Antwerpen, maar vanwege de oorlog werd het Amsterdam.” Door diezelfde oorlog, die voor de desbetreffende generaties zo’n traumatische ervaring was en voor sommige jongeren ook nieuwe vensters opende, zijn wij gaan spreken van ‘Amsterdamse Limburgers’. Het begrip werd gemunt door de Heerlense kabinetschef en stedelijk conservator Pieter Defesche. Behalve diens Maastrichtse naamgenoot en volle neef, volgden al gauw Jef Diederen en anderen, onder wie Lei Molin, naar Amsterdam. Lataster heeft ze ook allemaal overleefd. Voor ambitieuze jonge Limburgse kunstenaars in de jaren zestig en zeventig gold hij als groot voorbeeld. Op een andere wijze dan zijn generatiegenoot Aad de Haas, die maakte deel uit van het gesloten Limburg van toen. Lataster stond voor Amsterdam, en Amsterdam voor vrijheid en vooruitgang. Hoewel dat laatste allang niet meer het geval is, werkt Amsterdam nog steeds als een magneet op jonge provincialen; elke hoofdstad bloedt dood zonder voeding uit de periferie. Tijdens de wederopbouwjaren was er veel aan de hand: met het Stedelijk Museum van

17

Willem Sandberg en enkele prominente galeries werd de stad een belangrijk knooppunt in de internationale avant garde. Voor de Amsterdamse Limburgers betekende dit een soort doorbraak uit een langdurig isolement. Als ‘grand old man’ van de Amsterdamse Limburgers wordt Ger Lataster sinds enkele decennia beschouwd als één van Nederlands succesvolste en meest baanbrekende moderne schilders van na 1945. Hij ontwikkelde een eigen beeldtaal, mede onder invloed van het abstract expressionisme, Cobra en de vooroorlogse Duitse kunstenaarsgroep Der Blaue Reiter. Hij vernieuwde het schilderen ook in vaktechnische zin door onder meer gebruik te maken van aanvullende materialen zoals metaalverf, plastic folie en spuitbusverf. Bekende opdrachtwerken van zijn hand zijn onder meer het schilderij Spelende kinderen (Gemeente Heerlen, 1954), de monumentale plafondschildering Icarus Atlanticus (Mauritshuis Den Haag, 1988) en het grote fresco Het laatste oordeel (Paleis van Justitie Arnhem, 1996). Lataster is eigenlijk altijd een ‘aardse dichter’ geweest, in zijn vaak op de actualiteit geënte thematiek is hij in alle opzichten een humanistische kunstenaar. Tot het eind van zijn leven was hij actief

www.zuiderlucht.eu

Niet zonder jou dacht ik aan de jonge Ger, die ik uiteraard enkel van foto’s en uit verhalen ken, en die in Amsterdam zijn latere vrouw Hermine van Hall ontmoette. Met haar deelde hij een sterk politiek engagement. Ger was een communist die ook in zijn werk zijn betrokkenheid bij het menselijk lijden uitdrukte. Geen sentimentele plaatjes, maar een krachtig zoeken naar de juiste beeldentaal om de werkelijkheid tegemoet te treden. Deze zin komt bij mij op bij flarden herinneringen aan onder meer Latasters laatste expositie, twee jaar geleden in Museum van Bommel van Dam in Venlo. Dat hij veelal schilderde naar aanleiding van actuele gebeurtenissen getuigt van een materialistische opvatting, waarbij de aardse feiten de ingrediënten zijn van elke idee. En niet omgekeerd. Waarom zoveel mensen Latasters werk graag zien, heeft misschien te maken met dat spannende effect in zijn werk, waarbij naast elke lijn en onder elk kleurvlak nieuwe opties ontstaan. Een verrassend soort optimisme eigenlijk. Kijken naar een werk van Lataster maakt je nog meer deel van de mensheid. Een mensheid zoals die enkel vanuit het moderne universalisme uitgevonden kon worden. Het maakt het afscheid van deze schilder ook het afscheid van weer een erflater van de twintigste eeuw. Ad Himmelreich is conservator kunst bij de provincie Limburg in Maastricht.

april 2012

PAUL KLEE Paul Klee kroop als kunstenaar niet in de huid van het kind, dat is een wijdverbreid misverstand. Gaandeweg zijn leven nam hij juist steeds meer afstand van de kinderlijke verbeeldingswereld en ontmaskerde hij het kind als monster. door Cyrille Offermans

Paul Klee en de kindertekening – het lijkt een volstrekt logische combinatie, maar dat is bedrieglijk. Dat Klee op talloze tekeningen en schilderijen een kinderlijke verbeeldingswereld van gruwelfiguren, leeuwentemmers, oriëntaalse labyrinten en fantastische machines heeft vormgegeven, wil allerminst zeggen dat hij die wereld ook met de creatieve middelen van het kind benaderde. Anders gezegd: Klee kroop als volwassen kunstenaar niet in de huid van het kind, eerder benaderde hij de onnozelheid van het kind met de verbazing van de volwassene die weet dat die tijd voorbij is, definitief.

Paul Klee, Wander-Artist (ein Plakat) (1940)

18

Een tentoonstelling als die in het Cobramuseum waarin Klee als wegbereider en inspiratiebron van het primitivisme van de Cobraschilders wordt voorgesteld, moet daarom vooral misverstanden opwekken. Maar wel heilzame misverstanden. Het museum in Amstelveen heeft maar liefst 250 werken bijeengebracht van de grote Zwitser en zijn vroege bewonderaars uit Nederland, België en Denemarken; de helft daarvan is ter beschikking gesteld door het Kleecentrum in Bern, dat over verreweg de grootste Kleecollectie ter wereld beschikt. Voor de liefhebber is dat op zich al een buitenkansje, aangezien daarvan slechts bij uitzondering iets is te zien in ons land en Nederlandse musea sowieso slecht zijn bedeeld met zijn werk. Nu kan die achterstand ruimschoots worden ingehaald. Voor mijzelf is de tentoonstelling vooral een opfrissertje. Ter voorbereiding van de monografie Een evenwichtskunstenaar (1989) heb ik me jarenlang intensief met Klee beziggehouden, hij was zelfs – in mijn puberteit – een van de eerste moderne kunstenaars voor wie ik onvoorwaardelijk viel. Hoe dat zo kwam is moeilijk te zeggen, verliefdheden overvallen je, ze plegen niet met uitgebreide redeneringen vooraf gepaard te gaan. Maar vermoedelijk ben ik door Lucebert, een nog oudere liefde, op het spoor gezet. Het slotgedicht van Apocrief (1952) is een kijkverslag in geuren en kleuren. En toen was er geen

www.zuiderlucht.eu

houden meer aan. Klee’s bedwelmende, zoveel te raden overlatende universum lokte de toch al op drift geraakte puberale verbeelding ver van huis. De expositie in Amstelveen is thematisch geordend: ‘maskers’, ‘kind’, ‘acrobatiek’, ‘agressie’ en ‘dieren’. Snel wordt duidelijk dat de Denen – Egill Jacobsen, Asger Jorn, Ejler Bille en Carl-Henning Pedersen – Klee eerder hebben leren kennen dan de Hollanders en de Belgen, namelijk al in de jaren dertig van de vorige eeuw; de eerste grote Kleeexpositie in Nederland vond plaats in 1948, hetzelfde jaar waarin de niet te overschatten Willem Sandberg ook Picasso, Matisse en Miro naar het nieuwe Stedelijk museum haalde. Vanuit de noordelijke sprookjes en mythen, de verhalen over trollen en woudgeesten, bestond er een op het eerste gezicht waarneembare verwantschap met de maskerades van Klee. Maar alleen op het eerste gezicht. De maskers van Jorn en Jacobsen zijn schrikaanjagend, geschilderd in een ruwe, expressionistische stijl; die van Klee komen eerder uit de gesofistikeerde toneel-, opera- en circuswereld, ze zijn, ook als ze schrik of verdriet tonen (zoals Huilende vrouw), emotioneel ambivalent en tot in de details doordacht en gestileerd. Dat de makers van de tentoonstelling in Amstelveen erin zijn geslaagd geloofwaardige verwantschappen en onmiskenbare invloeden zichtbaar te maken, mag gerust een kunststukje worden genoemd. In essentie is er namelijk nauwelijks een grotere tegenstelling denkbaar dan die tussen Klee en de Cobraschilders. Bevlogen schilders als Appel en Jorn, Constant en Rooskens wilden zich na de Tweede Wereldoorlog bevrijden uit het keurslijf van overgeleverde traditionele vormen, die ze vanwege het hoge gehalte aan idealisme besmet en gecorrumpeerd vonden. Ze zochten naar spontane, ongeremde uitdrukkingsvormen waarin ook verboden of onwelgevallige stemmen mochten doorklinken, de stemmen van de waanzin en het geweld, van het fysieke genot en de dolende fantasie. Het kind, nog onwetend van de taboes van de beschaving, belichaamde die ongeremde creativiteit voor hen in optima forma. Maar Klee (1879-1940) had niets spontaans. In tegendeel: hij was één en al terughoudendheid, reserve, afstand, scepsis, intellectualisme. Hij wantrouwde spontaniteit en nam zijn eigen beslissingen altijd weloverwogen. Zelfs zijn beroepskeuze heeft hij tot na zijn dertigste uitgesteld, al had hij toen al jaren teken- en schilderles gehad. Maar tekenen en schilderen stond in huize Klee, en ook bij hemzelf, tamelijk laag aangeschreven. Zijn vader was zangleraar, zijn moeder zangeres, Paul was al op zeer jeugdige leeftijd een meer dan verdienstelijk violist. Zijn eerste liefde gold de muziek. Een collega aan het Bauhaus, met wie hij ook in de jaren van zijn docentschap regelmatig musiceerde, roemde vooral zijn Mozart-vertolkingen: “Klee wist de arabesken en de ornamenten van Mozarts muziek uit te voeren met een extreme precisie maar ook met alle gewenste warmte.”

april 2012

culture

Vruchtbare misverstanden rondom het kind

Paul Klee, Ohne Titel (1940). De allerlaatste tekening uit zijn nalatenschap, bij uitzondering zonder titel.

En die omschrijving is, tot en met de arabesken en ornamenten, van toepassing op het beeldende werk van Klee. En dat is meer dan een gevoelsmatige overeenkomst: Klee was ervan overtuigd dat de beeldende kunst achter lag op de muziek. Dat hij in 1921 de nogal verrassende uitnodiging voor een docentschap aan het Bauhaus in Weimar accepteerde, had vooral te maken met zijn wens de analyse van de artistieke uitdrukkingsmiddelen op het niveau van de muziek te brengen. Als er iets haaks stond op de surrealistische verafgoding van de spontaniteit, die in de manifesten van André Breton het karakter van een bevel had, is het Klee’s systematische picturale grondslagenonderzoek in diezelfde jaren. In 1928 schreef hij dat wat “voor de muziek al aan het eind van de achttiende eeuw gedaan is” (ongetwijfeld dacht hij daarbij primair aan Bach en Mozart), voor de beeldende kunst nog grotendeels op het programma stond. Zelf was hij toen al jaren vervuld van de hoop ooit het schilderkunstige equivalent van Mozarts polyfonie te realiseren. Het mag wel bijzonder jammer worden gevonden dat noch daarvan, noch van Klee’s vroege theoretische oriëntaties, ook maar iets is te zien

19

op de tentoonstelling in Amstelveen. Klee wordt gepresenteerd als de propagandist van de ontembare kinderziel, een toeschrijving waar, zoals gezegd, niets van deugt. Curieus genoeg ontbreekt ook de periode van zijn intensiefste onderzoek vrijwel volledig – uitzondering: Löwen, man beachte sie! (1923) – de periode die, toevallig of niet, ook de tijd is van zijn vruchtbaarste, in elk geval meest vernieuwende scheppingsjaren.

Eind jaren tien

en vooral vroege jaren twintig heeft Klee een overweldigende hoeveelheid fantastische werken op papier gemaakt waarin hij de kinderlijke verbeelding redt, niet door een schijnbare imitatie maar juist door analyse en commentaar in het tekenen zelf te verwerken. Wat we aan de kinderlijke verbeelding zo innemend vinden, het nog geen weet hebben van categoriale verschillen tussen de organische en de anorganische wereld, tussen mensen, dieren, planten, sterren, zeeën, bergen en steden, wordt hier op unieke wijze geëxpliciteerd; die werelden worden, met andere woorden, zowel uiteengerafeld als met elkaar verzoend. Juist hier toont Klee, sowieso eerder tekenaar dan schilder, zich iemand die potlood

www.zuiderlucht.eu

en tekenpen hanteert met de polyfone precisie van de componist. Met als resultaat: werk dat barst van het levensgeluk. In Amstelveen hangt vooral werk uit de late jaren dertig, van kort voor Klee’s dood. Het kind had zijn onschuld toen allang voor hem verloren. Eerder dan een toonbeeld van naïeve creativiteit is het nu het polymorf perverse monster van Freud, ofwel: de belichaming van donkere, ongedisciplineerde krachten, van ongeduld en agressie. De speelplaats is veranderd in een slagveld, het spel in slaan, schoppen en bijten. Klee, zelf slachtoffer van de nazistische zuiveringen, wist waarover hij het had: hij werd ontslagen aan het Bauhaus en zijn werk werd ‘entartet’ verklaard. De ontdekking van het kind als monster kan daarvan niet los worden gezien, ze hangt onherroepelijk samen met het provocerende verschijnen van fascistische jeugdbendes in de Duitse steden. In 1948 zagen de Cobrakunstenaars in dat spontane kind een bevrijdende kracht – dat mag je wel een vruchtbaar misverstand noemen. Klee en Cobra – het begint als kind. Van 28 januari t/m 22 april in het Cobra Museum Amstelveen. www.cobra-museum.nl

april 2012

culture

TI M E O U T O F M IND 3 0

Leon Verdonschot en Wido Smeets wisselen van gedachten over ontwikkelingen in de popmuziek. Over doodgespeelde nummers en martelende mooizangerij. “Niets zo saai als het paradijs. Zelfs 72 maagden gaan op den duur vervelen.”

In het paradijs kapper men & w

met of zonder

omen

afspraak

T 4 6 MAASTR I C H B OS C H STRAAT I TTARD S 1 1 H ASPE L SESTRAAT IC HT WE G 2 MAASTR ST GER LA CH US 32 62 724 3 4 0 L TE ) k a ( o p a f s p ra n c o i ff e u r s . n l w w w. w i j n h o ve

Expertisecentrum Creative City De verbinding tussen kunstonderwijs en U

www.zuyd.nl/creativecity

20

Er bestaat zoiets

In oude volksculturen

LEON VERDONSCHOT

WIDO SMEETS

als doodgespeelde is de dood nummers die niet meer tot leven zijn te brengen. Die door niet meer dan een diepe slaap waar je op enig moment uit de radio kapot zijn gedraaid. Het leven is eruit gedraaid. gewekt wordt. U denkt nu aan sprookjes met wakker gekuste Losing My Religion van R.E.M. is er een voorbeeld van. prinsessen - ik ook trouwens, aanvankelijk, maar eigenlijk Maar niet alleen de radio is de boosdoener. Ook is het een religieus thema. Wishful thinking, het zit er bij de artiesten die zo’n nummer ooit coverden. Neem Hallelujah mens vanaf het allereerste begin in geramd dat het leven niet van Leonard Cohen, die onlangs met zijn nieuwe album de ophoudt bij de dood. Op de dag des oordeels beland je in het oudste artiest in de Nederlandse geschiedenis werd die paradijs, al dan niet voorzien van 72 maagden (dat verschilt op nummer 1 stond. Cohens versie is prachtig, die van Jeff per godsdienst), mits je lid bent van de juiste club. Zo niet, Buckley eveneens. Daarna ging het mis. Iedereen dacht dan loopt het tot in alle eeuwigheid amen slecht met je af. met het nummer aan de haal te kunnen gaan. Hallelujah Of goed. Niets zo saai als het paradijs, maagden blijven werd een Sky Radio-nummer, gezongen door ene Lisa, geen maagd, ze gaan je op de zenuwen werken, daar zouden deelnemer aan Idols in 2009. die baardmannen met hun gordels van bommen toch eens Hetzelfde geldt voor New York, New York. In 1977 beter over moeten nadenken. Naast de koran zouden ze geschreven voor Liza Minnelli voor haar rol in de misschien Dantes La Divina Commedia erop na moeten slaan. gelijknamige film, en twee jaar later nog beroemder Ze zouden lezen dat bewoners van hel en vagevuur een stuk geworden in de versie van Frank Sinatra. Er is in de loop interessanter zijn dan de watjes die zich het paradijs hebben der jaren een akelig casinosfeertje om dat nummer komen ingeslijmd. Het laatste deel, over het paradijs, is met afstand te hangen. Leeggevreten, dat lied. het minste. Dacht ik. Tot ik Shame zag, de Het leven is nu, het hiernamaals naargeestige film van Steve McQueen voor later. Dood gewaande maar tot over een seksverslaafde man. Zelden leven gewekte prinsessen treffen we zat er zo veel seks in een film en zo niet alleen aan in sprookjes, ook in de weinig vreugde. Maakte de film zelf al muziek. Waarbij aangetekend mag veel indruk, werkelijk van mijn stoel worden dat sommige liedjes zo’n wake geblazen werd ik door een scene van up kiss niet nodig hebben. Op Hallelujah een paar minuten, die uit niets anders in de veelgeprezen versie van Jeff bestaat dan Carrey Mulligan, in de film Buckley bijvoorbeeld reageer ik als een de labiele zus van de hoofdpersoon die hond op onweer. Nee, ik hou niet van in een restaurant een ter-gend langzame Whitney Houston mooizangerij. De vroeg gestorven dichter versie van het nummer zingt. De woorden komen er uit Hans Lodeizen stelde zich het paradijs voor als een plek waar als stroop, en zowel het lied als de scene lijkt geen einde permanent Daphnis et Chloé van Ravel te horen is. Dromerig te kennen. Na elke zin lijkt Mulligan te stoppen, en anders idealisme! In werkelijkheid is het paradijs een oord van wel de pianist. Maar dan, na iedere pauze, komt er toch mentale marteling, daar worden uitsluitend suikerspinliedjes weer een piano-aanslag, en een zin. “I wanna wake up met hoge tonen en lange uithalen gezongen. Met tot in alle / In a city / That doesn’t sleep.” Het lied wordt er bijna eeuwigheid amen dezelfde deun op 1: I Will Always Love ondraaglijk spannend door. You in de versie van Whitney Houston. Een formidabele Ik liep de bioscoop uit en New York, New York zat zangeres, God hebbe haar ziel, maar in dit nummer weer in mijn hoofd. Nu, weken later, nog steeds. Volledig eens bewijzend dat goede muzikanten vaak slechte muziek gerevitaliseerd. maken. Eerste les van 2012: er bestaat niet zoiets als Wie van dit hele verhaal geen snars gelooft: lees Dante. En doodgespeelde nummers die niet meer tot leven zijn te met Hallelujah is trouwens niets mis. Beluister de live versie brengen. van John Cale, zo kan het ook.

www.zuiderlucht.eu

april 2012

enkeltje utopia

column

Boontje 100! J

e bent in je auto onderweg naar Aalst en ziet hoe de velden oranje worden geverfd door de zakkende zon, en na zovele keren die cd van Randy Newman een beetje zat schakel je de cd-speler uit en de Vlaamse radio aan en Klara komt binnen met een twee uur durend programma omdat u 100 jaar geleden geboren bent, met herinneringen en interviews en teksten die je die avond in het Aalster theater deels nóg eens te horen zult krijgen, met vijftig jaar oude geluidopnames van uw sonore rokersstem met uw onderkoelde grapjes waar de zaal vol Aalster burgers vanavond om zal lachen, diegenen of hun kinderen die u een leven lang beschimpt hebben omdat u een vuile communist was, wat u niet was, en een viezentist, wat u wel was, en een rebel, van begin tot eind, gelukkig, maar ook een tedere anarchist, vanavond zie je ze schuifelen, de biedermannetjes en hun schimmelige vrouwen, langs de in de theaterfoyer uitgetrokken vitrines met slechts een deel van de 22.000 foto’s en naaktprentjes uit uw Fenomenale Feminatheek, die nog maar vier jaar geleden niet geëxposeerd mocht worden in het Fotomuseum Antwerpen, je ziet ze met het ene oog schichtig om zich heen kijken terwijl het andere maar niet los komt van zo’n beverfoto, wat hebben ze u geminacht en wat doen ze zich tegoed nu aan die plaatjes van u, de viezentist uit Erembodegem, en aan het door de Stad Aalst betaalde buffet en drankgelag, dezelfde stad die u nog altijd niet eert met het grootse Boon-monument dat u toekomt, op de Grote Markt, tegenover dat van Dirk Martens die de Vlamingen leerde boekdrukken, ook niet met het standbeeld dat Jeroen Brouwers bij uw begrafenis voorstelde op de Nederlands-Belgische grens met uw gat gericht naar Vlaanderen vanwege een levenslange miskenning, uw gat dat inmiddels ook naar de andere kant mag blazen, naar Nederland, waar ze uw boeken bijkans vergeten zijn, die miezerige polderlanders met hun schraalhanzerige schrijftafelschrijvers, maar allez wie een romanschrijver wil worden heeft het de eerste honderd jaar nogal moeilijk, dus luister je naar P.F. Thomése, de witte raaf die vanavond tijdens zijn laudatio in het Aalster theater vertelt hoe hij vier jaar heeft gepoogd te schrijven als u, Louis, en dat hij na of door die mimetische mislukking zijn eigen taal heeft kunnen vinden, en terwijl hij dat zegt denk je terug aan uw sonore stem deze middag op de radio, in de file net achter afslag Gent, van een opname uit de jaren zestig waar u vertelt hoe de professor uw stukjes in de Vooruit leest maar ook ook de werkvrouw, en hoe dat u bevalt omdat u met hart en ziel en kloten hebt geschreven over de menselijke miserie en de strijd daaraan te ontkomen, want u bent geen intellectueel, ondanks die enorme boekenkast achter u, maar een eenvoudige gevelschilder met een onontkoombaar talent voor schrijven, gelijk de vis zwemt moet u schrijven, in uw handschrift gelijkmatig als de voren van de ploeg, op regels getrokken door engagement en eros, en dan glijden je ogen vanuit de nok van het theater pardoes in het als een zandloper uitgelichte decolleté van Marie Vinck dat tout suite dient worden toegevoegd aan uw Fenomenale Feminatheek (in de Kataloog te rubriceren onder XXXI Het ontbloten der tieten) en dan moet je denken aan het lentegedicht dat u indertijd schreef bij het graf van uw vader, waarin u hem met een weemoedige glimlach komt vertellen hoe mooi de meisjes zijn dit voorjaar, hoe kort hun rokjes en hoe dik hun tieten, het is poëzie voor dagen als de zon maar niet wil doorbreken, om te herlezen en op te sturen naar vrienden en bekenden, want bij al uw grimmige zwartgalligheid kun je nog altijd, ook vandaag, op uw honderdste geboortedag, onbedaarlijk met u lachen, en dan knik je wanneer beneden op het podium de ene schrijver zegt dat er tegenwoordig heel veel zijn met korte beentjes maar dat er niet één is die hoger reikt dan uw enkels, niet één, en een ander die zegt dat 33 jaar na uw dood de mensen nog altijd een ferme stamp onder hun gat moeten hebben bij hun gejammer over het wegtrekken van de donsdeken van onze zogeheten welvaart, en weer een ander die zegt dat het hier nog steeds de planeet is van de mislukte revoluties en de wolven, en er nog altijd van die rare tisten zijn die het niet laten kunnen erover te schrijven, enzovoort, enzovoort

“...omdat u met hart en ziel en kloten hebt geschreven over de menselijke miserie en de strijd daaraan te ontkomen...”

Louis Paul Boon

WIDO SMEETS

21

www.zuiderlucht.eu

april 2012

22

www.zuiderlucht.eu

april 2012

culture

only you only me D

é trekpleister van de Fotobiënnale

van Luik is The Ballad of Sexual Dependency van Nan Goldin, een van de belangrijkste werken uit de hedendaagse fotografie. De doorlopende projectie van 690 foto’s in een enorme rode doos, midden in het Musée d’Art Modern et d’Art Contemporain, heeft na een kwart eeuw nog niets aan intensiteit ingeboet. Uit de aftiteling blijkt dat de meeste geportretteerden door drank, drugs en andere ongemakken waren overleden voordat Goldin het project had afgerond. Het thema van deze achtste editie, waar ook veel video’s te zien zijn, is Only You Only Me: over liefde en (mensen in) relaties. Nederland is special guest, met de presentatie From Holland with Love. De presentatie is opgebouwd rond Ed van der Elsken, met werk van onder anderen Hans van der Meer, Paul Kooiker en Andrea Stultiens. In het Mamac zelf hangt een indringende reportage van JeanClaude Delalande (zie cover) en een reeks van Erwin Olaf. Diens op deze pagina’s afgebeelde foto uit 2007 heet Troy (Scene).

Only You Only Me. Achtste Fotobiënnale van Luik. Van 10 maart t/m 6 mei, in Mamac en vijf andere locaties. www.bip-liege.org

23

www.zuiderlucht.eu

april 2012

24

Hoboïst Bart Schneemann: “Goede muziek is niet per definitie klassieke muziek.” foto Perry Schrijvers

www.zuiderlucht.eu

april 2012

culture

De hoboïst en zijn stukje bamboe “Door bezuinigingen op de muziekscholen twintig jaar geleden is er nu een tekort aan hoboïsten,” zegt Bart Schneemann van het Nederlands Blazers Ensemble. “Kun je nagaan wat ons nog te wachten staat.” Het NBE gebruikt subsidie om jongeren voor blaasmuziek te winnen. door Emile Hollman Hij was dertien en leerde blokfluit spelen aan de muziekschool van Venlo. Tot hij een singletje cadeau kreeg met Mozarts hobokwartet. “Het geluid van de hobo kwam als een pijl mijn ziel binnen,” zegt Bart Schneemann. In Venlo was Piet Kingma zijn buurman, “componist, dirigent en charmeur, de Leonard Bernstein van Venlo. En hoboïst bij het Limburgs Symfonie Orkest, dus ik kon meteen les van hem krijgen.” Vele jaren koesterde Scheemann dit prachtige toeval. “Kom ik een paar weken geleden de weduwe van Kingma tegen, blijkt dat zij me dat plaatje met Mozartmuziek destijds heeft gegeven. Haha, het is dus pure manipulatie geweest. Ik ben er gewoon in gestonken.” Bart Schneemann (57), geboren in Melbourne, getogen in Venlo, geldt als een van de meest vooraanstaande hoboïsten van Nederland. Hij gaf zijn plek bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest op om uiteindelijk artistiek leider te worden van het Nederlands Blazers Ensemble (NBE). “Wij zijn een vriendenploeg. Dat kun je van een symfonieorkest niet zeggen, die musici zijn bij elkaar gezet na proefspel. De saamhorigheid geeft je veel meer mogelijkheden. Als we willen, spelen we op klassieke instrumenten. We zoeken de theatrale grenzen op en qua repertoire is alles mogelijk. Wij kunnen de hele wereld ontdekken; goede muziek is niet per definitie klassieke muziek. In een orkest bepaalt de dirigent dat de Negende van Mahler op de lessenaar gaat zonder dat de orkestleden daar ook maar enige inbreng in hebben gehad.” Wie afgelopen maand in Genk of Heerlen het NBE heeft gezien en gehoord met Het Paradijs weet wat

25

Schneemann bedoelt met een vriendenclub: het ensemble maakt gretig contact met het publiek en het spelplezier spat er van af. Kom daar eens om bij het gemiddelde symfonieorkest. “Weet je wat het geheim is? Het is geen verplichting. We hoeven hier niet van te leven.” Het NBE probeert zo weinig mogelijk afhankelijk te zijn van subsidie. “Anders ben je veel te kwetsbaar. Wij gebruiken subsidie vooral om onze maatschappelijke betrokkenheid te tonen en projecten voor jongeren op te zetten. Het is zo belangrijk dat er een nieuwe generatie blazers opstaat en blijft bestaan. We merken nu de effecten van het fuseren van de muziekscholen twintig jaar geleden. Er is een tekort aan hoboïsten en fluitisten. Over twintig jaar pas zullen we merken hoe desastreus de onzalige bezuinigingen van het kabinet zullen uitpakken.” Dat Het Brabants Orkest en het Limburgs Symfonie Orkest niet samen één plan hebben aangeboden aan de staatssecretaris noemt hij “niet erg slim. Maar ja, het Limburgs publiek is erg chauvinistisch. Dat gaat alleen naar het LSO en niet naar het Orkest van het Zuiden.” Het argument dat een gefuseerd orkest de omgeving niet meer kan bedienen vindt hij onzin. “Je ontslaat niemand dus dat is heel goed te doen.” Het NBE zelf heeft er ervaring mee, tot in de regio toe. Er is een Jong NBE (tot vijftien jaar) voor jeugdige talenten die kunnen invallen en opschuiven als er een plaats in het ensemble vrijkomt. “Wij willen duidelijk maken dat muziek maken niet alleen goed is voor je hart maar dat het ook ontzettend leuk is om te doen. In Heerlen verzorgen leerlingen van het Grotius College voorafgaand aan onze voorstelling een eigen

www.zuiderlucht.eu

presentatie van een half uur. Het werkt ook voor ons inspirerend. Als we in dit land zo doorgaan met het bezuinigen op orkesten, heb je straks geen opleiding meer nodig. Dan wordt muziek pas echt elitair en iets voor de happy few.” Deze maand rondt Schneemann zijn verblijf als ‘artist in residence’ in het Parkstad Limburg Theater Heerlen af met een Schumannconcert dat meteen ook de start is van een plaatselijk hobofestival. Ook hier volop aandacht voor jonge musici in de vorm van concerten en masterclasses. Terwijl de hobo niet het meest populaire instrument is op muziekscholen. “Je moet een enorm doorzettingsvermogen hebben, een doorbijter zijn. Hobo spelen is fysiek zwaar. Bovendien moet je ook je eigen rietje maken. Dat rietje is nog belangrijker dan het instrument zelf. Het is niet meer dan een primitief stukje bamboe dat je op een bepaalde manier gutst. Vervolgens ga je er op zijn zestiende-eeuws mee knutselen en maak je feitelijk je eigen geluid. Als je twintig bent, is het nog wel lollig om je eigen rieten te maken maar op je 57-ste heb je dat wel gehad. De afgelopen weken had ik het te druk om goeie rieten te maken, ik speelde op rotzooi dus het klonk niet zo goed als ik hoopte. Nu ja dan klinkt het maar wat minder.” In verbindingen en klankkleuren doet Schneemann nog steeds ontdekkingen op zijn hobo. Hij is altijd op zoek naar nieuwe stemmen die hij kan verklanken. Zijn project rond componist Robert Schumann (18101856), de aftrap van het Feel Hobo Festival in Heerlen, is daar een goed voorbeeld van. “Mensen die op de grens leven, die complex zijn in hun geest, hebben me altijd geïntrigeerd. De dagboeken van Schumann vormen een obscure verzameling van bizarre, haast dagelijks geschreven ontboezemingen. Die zijn zo aangrijpend dat ik dacht: daar wil ik iets mee doen. Ongelofelijk wat die man heeft meegemaakt in zijn uren van hallucinaties. Desondanks bleef hij creatief en productief. Tot het laatst heeft hij grandioze en knappe muziek geschreven. Zijn symfonieën zijn niet de mooiste maar zelfs Beethoven kon niet zulke goede liederen schrijven. De hobo is het instrument bij uitstek om sterke emoties over te brengen op de ziel van de toehoorder. Zijn briljantjes vlechten we door de dagboekfragmenten heen.” Feel Hobo Festival in Heerlen, van 26 april t/m 29 april. www.parkstadlimburgtheaters.nl

april 2012

Tim Prins

Meer dan tien jaar woonde Tim Prins (Sittard, 1978) in steden als Los Angeles, Berlijn en Oslo. Het scherpte de blik op zijn geboortegrond. Hoe steden hier omgaan met leegstand en openbare ruimte bijvoorbeeld, daar werd hij niet blij van. Probleem is de gemiddelde leeftijd van de bestuurders: te weinig 35-45 jarigen. Ligt trouwens ook aan henzelf. Prins’ architectenbureau fungeert als een pop up office en zit alweer op zijn vierde locatie, de voormalige Ridder Brouwerij in Maastricht. Samen met zijn partner Nora Müller heeft hij Studio Stad opgericht, een pop up debatcentrum dat her en der, meestal in leegstaande panden, opduikt. www.p-en-m.com Via Zuiderlucht geeft C-more makers en performers uit de Euregio de ruimte zich te presenteren. Zo ontstaat een digitaal portfolio. www.c-me.eu/cmore/11

26

www.zuiderlucht.eu

april 2012

c-more

B EE L D S PRAAK

culture

Gebakje

door Duncan Liefferink

H

et is goed als je er wat voor moet doen, voor de kunst, maar er zijn grenzen. De tentoonstelling Cer variabil in het Collectors House in Heerlen beweegt zich dicht in de buurt van die grenzen. De tentoonstelling is een ontmoeting tussen de verzamelingen van Albert Groot, (mede-) grondlegger van het Collectors House, en Mircea Pinte, beursmakelaar uit Roemenië. Cer variabil is dan ook Roemeens en betekent zoiets als ‘veranderend zwerk’. De titel is afkomstig uit een poëtisch werk van Mircea Cantor waarin deze woorden met kaarsenwalm op het plafond zijn geschreven. Natuurlijk, alles verandert, wijzelf en de wereld om ons heen, maar het is in dit geval bijna onmogelijk niet ook aan de recente geschiedenis van Roemenië te denken. Cantor en de andere Roemenen op de tentoonstelling zagen als kind Ceauşescu vallen en ontwikkelden zich als kunstenaars in de roerige jaren die daarop volgden. Toch is die geschiedenis maar in enkele werken expliciet aanwezig. Simpel en veelzeggend is het velletje postzegels van István László waarop een tank uit de mist opdoemt en, een paar postzegels verder, er weer in verdwijnt. Opschrift: Revolutia 1989. Ze lijken op de postzegels die ik zelf als kind verzamelde (“Wow, een heel velletje uit Roemenië!”), maar dan net anders. Even krachtig is de foto van een zittende, van zelfverzekerdheid glimmende minister-president – geen acteur, maar de echte uit 2004, Adrian Năstase. Naast hem staat de kunstenaar, Alexandra Croitoru, in eenvoudig grijs T-shirt en met afwerende, maar op een bepaalde manier even zelfverzekerde blik. Wie heeft het hier voor het zeggen? Wie lacht het laatst? De rest van de getoonde kunstwerken heeft een bredere, meer algemene strekking. Dat is kenmerkend voor de generatie Roemeense kunstenaars die na 2000 actief werd, meen ik te kunnen opmaken uit het overigens zo goed als onbegrijpelijke begeleidende essay van Mihnea Mircan. Ook de n iet-Roemeense kunstenaars op de tentoonstelling hebben het om begrijpelijke redenen niet alleen over de Roemeense revolutie. Zo gaat het op Cer variabil over – ik doe maar een greep: hoe wij kennis verwerven (onder meer een mooie installatie van Job Koelewijn met de boeken die hij tussen 2006 en 2009 las), hoe wij tot onze oordelen en vooroordelen komen, over macht en totalitaire systemen, over het gewicht van de geschiedenis, over eenheid en scheiding, over het verstrijken van de tijd. Dat is heel veel. Stuk voor stuk zijn het mooie, boeiende kunstwerken, daar niet van, maar de meeste missen helaas de directheid van László en Croitoru. Voor sommige moet je behoorlijk thuis zijn in je klassieken (Marcel Duchamp, Yves Klein, Joseph Beuys), andere vereisen kennis van de culturele en historische context waarin ze zijn ontstaan, weer andere zijn zo poëtisch dat ze enigszins cryptisch dreigen te worden. Voor de aandachtige beschouwer zijn er dan ook nog eens allerlei dwarsverbanden te ontdekken. Alle lof wat dat betreft voor de vindingrijkheid van de verzamelaars/curatoren, Albert Groot en Mircea Pinte, maar met slechts 34 kunstwerken is deze expositie toch overvol. Na anderhalf uur stevige intellectuele arbeid (dat is drie minuten per werk) begin je te verlangen naar, tja, naar een gebakje of zo.

István László, Revolution 1989 (2008–2009). 30 stamps, 22 x 32 cm

Met slechts 34 kunstwerken is deze expositie toch overvol.

Cer variabil. van 14 maart t/m 24 juni in Collectors House, Heerlen. www.collectorshouse.eu.

27

www.zuiderlucht.eu

april 2012

Een onpeilbaar, bloeiend meisje Merieke Manders was jarenlang een fervent lezer. Daarna nam ze zelf de pen ter hand om te schrijven over haar literaire helden. Hoe ze Marcel Proust ontdekte bijvoorbeeld. Of hoe een conciërge onder een hoedje speelt met een frivole juf. door Merieke Manders

‘Onder het lezen word ik getroffen door de ellenlange zinnen van wel een hele bladzijde.’

Marcel Proust (1871 -1922).

28

www.zuiderlucht.eu

april 2012

culture

‘Proust is allesbehalve een erotische man. Eerder een ziekelijke, astmatische patiënt. Hij slijt zijn dagen weliswaar in bed, maar in zijn eentje.’

M

et een wantrouwende blik kijkt hij me vanuit zijn ooghoeken aan. Ik heb hem zojuist omzichtig gevraagd of hij een paar bladzijden uit de roman In de schaduw van de bloeiende meisjes van Marcel Proust voor me wil kopiëren. Dat is een handeling die ik in 1983 nog moet overlaten aan de conciërge; de eerste kopieermachine heeft enkele weken geleden haar intrede gedaan op school. We hebben net de kneepjes van de onhandige stencilmachine onder de knie wanneer de school besluit sneller door te stoten in de vaart der volkeren. Het kopieerapparaat staat in de koffiekamer op school. Wij, het personeel, lopen met een angstvallige boog om deze noviteit heen. Het nieuwerwetse ding is nog een ver-van-mijn-bed-show, al staat het dan vóór onze neus. Alleen maar om naar te kijken en eventueel voorzichtig te betasten. Meer niet. De aanschaf is kostbaar geweest, het is zeker niet bedoeld voor lukraak gebruik door Jan en alleman. Het eigenlijke werk, het kopiëren, is enkel weggelegd voor de directeur en de conciërge. Zij krijgen uitgebreid instructie van de installateur en weten wat het apparaat allemaal kan en hoe het bediend moet worden. Er wordt ons op het hart gedrukt dat het alleen dient voor schoolse doeleinden. De vraag naar kopieën moet in tweevoud worden ingediend. Bij de directeur of bij Peter de conciërge. De vraag die ik heb, is niet helemaal verantwoord en dient ook niet het belang van de school. Het is een persoonlijke wens. De bladzijden die ik vanmorgen in de bus op weg naar mijn werk heb gelezen, kan ik onmogelijk helemaal overschrijven in een schrift. Onder het lezen word ik getroffen door de ellenlange zinnen van wel een hele bladzijde. Nog nooit eerder ben ik dit retorische hoogstandje bij een schrijver tegengekomen. Het vergt heel wat van mijn concentratie om de draad van het verhaal vast te houden. Vandaar dat het me een te tijdrovende opdracht lijkt om dat allemaal over te moeten schrijven. Toch wil ik deze tekst dolgraag bewaren en voor mezelf hebben zodat ik de zinnen later nog eens op mijn gemak kan teruglezen. Er zit dus niks anders op dan Peter op een rustig moment te vragen of hij de desbetreffende vijf

29

bladzijden voor mij wil reproduceren. Bij Peter kan ik een potje breken, maar deze keer kijkt hij me aan alsof het niet helemaal koosjer is waar ik om vraag. Gelet op de titel van het boek rijst bij hem de twijfel of het wel door de kuisheidsbeugel kan. Hij vermoedt waarschijnlijk iets in de trant van een pornografisch doktersromannetje. Zo had hij me niet ingeschat. Hij rekent mij tot een geheel andere categorie, meer het serieuze type. Ik lijk in één keer ontmaskerd: een vrouw wier hart gemakkelijk te veroveren is of iemand die wel ín is voor een avontuurtje. Met een samenzweerderig lachje neemt hij het boek van me over en belooft me de opdracht plichtsgetrouw en zo gauw mogelijk uit te voeren. Een stiekeme knipoog ontbreekt er nog aan. Ik probeer de verdachtmaking af te zwakken door met een neutrale blik uit te leggen dat het om Proust gaat en dat deze roman onderdeel is van diens omvangrijke werk Op zoek naar de verloren tijd, een meesterwerk in de Franse literatuur en onderdeel van het Franse culturele erfgoed. Dat het niet is wat hij denkt, dat het geen censuur behoeft en dat ik enkel geraakt ben door de schoonheid van de zinsbouw en woordkeuze. Hij moet het zien binnen de context. Proust is allesbehalve een erotische man. Eerder een ziekelijke, astmatische patiënt. Hij slijt zijn dagen weliswaar in bed, maar in zijn eentje. En de gordijnen heeft hij dicht omdat hij het daglicht niet kan verdragen, migraineaanvallen beletten hem om er in het volle zonlicht op uit te trekken. Het is zijn oude moeder die hem verzorgt en niet een aantrekkelijke verpleegster. Bewijsvoering genoeg voor mijn pleidooi. Maar het lijkt een zwaktebod. Hoe meer ik aandraag voor mijn verdediging, hoe harder Peter grijnst. Het zegt hem allemaal niks. Van een jongen van tweeëntwintig die luistert naar muziek van Doe Maar kan ik moeilijk interesse in de Franse letterkunde verwachten. Peter gelooft het wel, laat zich door mij niet meer om de tuin leiden en bekijkt mij vanaf nu met heel andere ogen. Het drogbeeld is niet meer terug te draaien en daar gaat mijn eerbare reputatie als juf. Door de verheffende lange zinnen van Proust als sneeuw voor de zon verdwenen. Een uurtje later komt hij mij de bewuste

www.zuiderlucht.eu

Omslag van A l’ombre des jeunes filles en fleurs van Marcel Proust.

vellen brengen. Ze zijn nog warm. Vers uit het kopieerapparaat. Ik vraag me af of hij moeite heeft gedaan om te ontrafelen wat er uit de machine rolt? Of hij zich toch niet stiekem even in een hoekje heeft afgezonderd, als een zedige fatsoensrakker op zoek naar bewijslast of onoorbare uitspraken? De grimas op zijn gezicht is nog hetzelfde. En uit zijn woorden valt op te maken dat hij meent iets heel dubieus te hebben gedaan. Namelijk dat hij onrechtmatig gebruik heeft gemaakt van het onder curatele staande apparaat en achter de rug van zijn baas om met frivole juffen onder één hoedje speelt. Het schept voor heel lang een band tussen ons, al is dit niet de band waar ik op zit te wachten. Hij blijft me voortaan bezien als een onpeilbaar, bloeiend meisje. Merieke Manders is een pseudoniem: haar echte naam is bij de redactie bekend. Dit is de vierde aflevering in een reeks van zeven.

april 2012

Boer, beest, modder, Meindertsma Design is iets wat in een platte doos past. Het laat zich simpel vervoeren. Wat stoort is slecht design. Maar Christien Meindertsma laat het graag een beetje ruisen. Aan haar trui hangt het oormerk van een schaap. Op haar vaatdoek staat Gz59-west, het kavel waar vlas in de wind woei. door An Olaerts

Christien Meindertsma met zelf geoogst vlas. foto’s Textielmuseum Tilburg

30

www.zuiderlucht.eu

april 2012

design

One Sheep Sweater (2010). Van de vacht

Dat haar eerste solotentoonstelling

van elk schaap wordt één trui

onder afdak zit bij een textielmuseum is treffend. Ietwat gevaarlijk ook. Tenslotte heeft Christien Meindertsma in 2004 een container gekocht van de douane op Schiphol. Die zat vol met in beslag genomen voorwerpen, scharen voornamelijk, aardappelmesjes ook, nagelknippers en kurkentrekkers. Ze heeft ze alle 3264 geklasseerd op kleur. De verzameling is aandoenlijk, zo banaal, vooral de categorie nagelschaartjes met zonsondergangen. Maar wat acht jaar geleden al viel te voorspellen, is gebeurd. Meindertsma is beginnen te knippen. Eerst in het verhaal van de wollen trui. Haar One Sheep Cardigan was een schot in de roos, met een prijzenlintje voor het schaap. Ze heeft één draadje losgemaakt en de hele rimram uitgepluisd. Het weefsel der vanzelfsprekendheid heeft ze ontleed gelijk een kikker in de biologieles. Tot er van de vanzelfsprekendheid niks meer overbleef. Maar waar de kikker sterft in het onderzoek, jaagt Meindertsma stroom door de dingen, tot ze weer beginnen te leven. Ze naait hun buik dicht en stopt alle draadjes in alsof er niets is gebeurd. Ik kwam na de tentoonstelling buiten met een vel om mijn schouder. Het was de schuld van Christien Meindertsma (Utrecht, 1980). Mijn boekentas was ineens een reuzengroot verhaal, met een koebeest in de hoofdrol, een runderboer, een slachter, een leerlooier, een leerlapper en een man met een pedaal achter een gevaarlijke naaimachine. Meindertsma neemt je het gemak van de gewoonte af. Helemaal comfortabel is het niet, maar je krijgt er een wonderbaarlijk verhaal voor in de plaats. Stof houdt op met stof te zijn. Je ziet overal draadjes wemelen. Gewoon thuis. Want Meindertsma grossiert niet in exotica. Ze heeft het over varkens, stoelen, beukenbomen en de kruipdiertjes in die bomen. Ze heeft er kleurplaten van gemaakt, op handgeschept papier van zo’n boom, met een beestje erin gestempeld. De specht bijvoorbeeld en de kleine wespenbok. Overigens blijkt ze met een fascinatie te zitten voor kleurplaten. Wellicht omdat kleurplaten altijd een cliché zijn. Een circus is een ronde tent. Een huis heeft een schoorsteen waar rook uitkomt. En rond een boerderij staat altijd een hek met dieren. Behalve op de boerderijplaat van Christien Meindertsma. Haar boerderij is een inventarisatie van varkens,

31

gemaakt.

hangaars, voedersilo’s, tractoren en een boer. Het zou een klacht kunnen zijn tegen de industriële veeteelt, maar Meindertsma is subtieler Ze geeft je nergens het gevoel dat ze oordeelt. Ze dwingt je alleen om het échte plaatje te zien. Het dure woord is deconstructivisme. Meindertsma breekt de clichés in je hoofd open. Ze zoekt alles van naaldje tot draadje uit. Gelukkig dat ze te veel designer is om ons met de vernieling achter te laten. Ze onderzoekt de inhoud van een tafelkleed en deelt haar bevindingen mee middels een tafelkleed. De receptuur van de stof zit ingeweven in het laken: 364 gram Belgisch vlas, 503 gram Turks katoen en 259 gram IJslands wier. Het biedt een nieuw soort comfort. Idem voor PIG 05049, de officiële catalogus van een varken, vleeskleurig vormgegeven, netjes onderverdeeld in zeven hoofdstukken van Vel tot Allerlei. Daartussen staan plaatjes gerangschikt van trilpudding, badparels, kogels, veiligheidshandschoenen en lijm. Want zo veelzijdig is een varken. Overal zit varken in. Meindertsma somt nuchter op, quasi wetenschappelijk, maar het resultaat is respect voor wat je gewoon bent. Thee is nog zoiets. Niemand weet wat thee is, een zakje onbestemde snippers uit een land hier ver vandaan. Voor Meindertsma is het een reden om een herbarium te maken van wilde thee. Met hele planten en ganse bloemetjes. Het voelt fris aan, met de

hernieuwde onnozeliteit van een schoolschriftje. Ik zal niet doen alsof het kunst is, maar het neigt er toch naar. Pretentieloos en alledaags. De bedenkingen van Meindertsma doen je anders kijken naar de dingen, met meer verwondering.

Haar nieuwste expeditie

is The Flax Project. Het valt te bekijken in het Tilburgse Textielmuseum. Het verhaal begint in 2009, met een kavel in Zeewolde: Gz 59-west. Touw, verf en theedoeken zijn daar van gekomen, uit grote zakken lijnzaad. Meindertsma was erbij toen het vlas werd gezaaid, toen het vlas ging bloeien, toen het werd geoogst, moest drogen en werd opgehaald. Het filmpje is niet vies bang van een beetje magie. Bij iedere nieuwe stap lijkt het alsof de dag plechtig begint. In de verte klingelt een belletje in de wind, net of er toverij mee is gemoeid. Meindertsma gaat je een geheim laten zien... De theedoeken maken met stip de meeste indruk. Ze hangen aan de muur als palimpsesten, want in hun draden zit kavel Gz 59-west verweven. Grappig detail: linksboven staat een QR-code. Ik mijn smartphone bovengehaald om de blokjes te scannen. Zonder resultaat. Je voelt je gefopt als je het probeert. Maar het viel te voorspellen. Christien Meindertsma ontwerpt geen geheime codes. Integendeel, ze ontrafelt ons dagelijks geheim. Christien Meindertsma – Solo. Tot en met 3 juni in het Audax Textielmuseum Tilburg. www.textielmuseum.nl

www.zuiderlucht.eu

april 2012

Dans & theater 12.04 25.04 28.04 30.04 04.05 12.05

Muziek 18.04 20.04 22.04 06.05 09.05 12.05

De Werf/Simon Allemeersch Het fantastische leven van de heilige Sint-Christoffel De Queeste – De Gouden Draak Bronks - Brooddoos Peeping Tom – A Louer/For Rent KVS – A l’attente du livre d’or Bruno Vanden Broecke en Nico Sturm - Low la (uitverkocht) Juke Box 2000 (uitverkocht) Filip Jordens/Ensemble Marteno/ Gents Universitair Symfonisch Orkest Hommage à Brel Symphonique Kryptos Quartet – Back to the roots - aperitiefconcert Muziektheater Transparant - Orlando Marcus Miller in concert Glenn Miller Orchestra - Evergreens in swing

Comedy 23.05

Alex Agnew – Interesting times (uitverkocht)

Workshops 8 en 15/05 Vegetarisch, biologisch, macrobiotisch koken met Cathérine Kools C-mine jazz festival 13.04 14.04

Lizz Wright, Monty Alexander Mauro Pawlowski (dj) and many more... Daniel Johnston, Tania Maria, Sam Amidon Trio Mulatu Astatke, yuko and many more...

NIEUW:

28.04

EXTRA CONCERT: graindelavoix MUNTAGNA NERA cd-voorstelling

7, 8, 9.06

FC BERGMAN TERMINATOR TRILOGIE op locatie

WWW.C-MINECULTUURCENTRUM.BE

32

www.zuiderlucht.eu

april 2012

wat was in

edits

maart

1

De Chinese architect Wang Shu (48) wint de Pritzker prize 2012, de Nobelprijs voor architecten. De prijs is goed voor 75.000 euro.

verzon misstanden in Chinese Apple fabrieken. Daisy betuigt spijt, maar: “Het is geen journalistiek, het is theater.”

Goedewaagen (Kultuurkamer) die in 1941 de kunstbegroting verveertienvoudigde.

12

2

Premier Rutte lijkt ondanks diens bezweringen van het tegendeel toch mediatraining te hebben gehad. Gelukkig maar. Stel je voor dat iemand van nature zo is.

3

Auteur Bret Easton Ellis mijmert op twitter hoe Patrick Bateman uit American Psycho met Chris Martin van Coldplay kletst over hoe cool St. Vincent is, “en dan snijdt Patrick zijn keel door.”

Zanger Davy Jones (66) van The Monkees overlijdt na een hartaanval. Van de gelijknamige tvserie werden midden jaren zestig in Nederland 58 afleveringen uitgezonden. Het kabinet Rutte-Wilders schaft de dubbele nationaliteit af. Geboren Nederlanders die elders wonen en daar een paspoort nodig hebben, worden uitgeburgerd. Xenofobie wordt wet in hysterisch landje aan de Noordzee.

4

In Rotterdam gaan drie jeugdgezelschappen op in een nieuw gezelschap: Maas. In Utrecht fuseren vier literaire instellingen in de hoop meer kans te maken op landelijke subsidie.

5

Het Nationale Toneel, de Koninklijke Schouwburg en Theater aan het Spui verenigen zich in Toneelalliantie. De Haagse clustering moet leiden tot 15 procent meer bezoekers in 2013.

6

Limburg steekt vijf miljoen euro in het behoud van de volkscultuur. Harmonieën, fanfares, schutterijen en zangkoren kunnen er instrumenten en uniformen voor kopen. De PVV - what’s new - blijft ontevreden.

7

Huub Stapel als Napoleon trekt niet bij voorbaat volle zalen, zo blijkt in Amsterdam. Daar paradeert hij op een wit paard voor het DeLaMar theater om aandacht te trekken.

8

PVV’er Michael Heemels noemt het bidbook waarmee Maastricht in 2018 Culturele Hoofdstad wil worden, “Europa-propaganda”. Heeft ie het toch begrepen.

9

Beursgang van Gitaarbouwer Fender moet 154 miljoen euro opleveren. Fender is vooral beroemd vanwege de Stratocaster, waarvan Jimi Hendrix in 1967 een exemplaar in brand stak tijdens het popfestival in Monterey.

13

14

Met De Pers verdwijnt het enige lezenswaardige gratis dagblad in Nederland. In een wanhoopspoging biedt de krant zichzelf op voorpagina te koop aan.

15

Schrijver A.F.Th. van der Heijden krijgt thuis de NTR Docententrofee uitgereikt voor Tonio, het  boek over zijn verongelukte zoon.

16

In Brussel weigert Mark Rutte zich te distantiëren van het PVV-meldpunt voor OostEuropeanen. Hij heeft wel een mening over het boek Het rancuneuze gif, over de PVV dus, van VVDsenator Sybe Schaap.

17

18

Directeur Charles Esche (Van Abbemuseum) wordt onderscheiden door de European Cultural Foundation voor de manier waarop hij kunst en samenleving verbindt. In Eindhoven zelf vindt het gemeentebestuur dat hij niet genoeg publiek trekt.

28

19

Welgeteld één cultuurbericht telde NRC Weekend, de krant die  zich tot voor kort slijpsteen van de geest noemde. Onderwerp van het bericht: de aanvragen in de podiumkunsten daalden van 87  naar 54 miljoen euro.

20

11

Omhooggestoken digitale duimpjes brengen meer democratie en vrijheid, zegt Grigori Sjvedov, nieuwsblogger van Kavkaz Oezel die deze week de Geuzenpenning krijgt.

33

22

Amerikaanse stand up comedian Mike Daisy

www.zuiderlucht.eu

26

Het door Museum De Fundatie afgewezen, want onterechte aan Anton Heyboer toegewezen werk, wordt tentoongesteld in een Haarlemse galerie. Het volgende project is een autotoeterconcert. Na de Larousse, de Brockhaus en de Winkler Prins stopt nu ook de Encyclopaedia Britannica met de papieren versie. De encyclopedie die groot werd door jehoviaanse verkooptechnieken houdt na 244 jaar op te bestaan als papieren naslagwerk.

10

Het subsidiestelsel in de kunsten is een overblijfsel uit de Duitse bezetting, blijkt uit een proefschrift. Het was NSB-filosoof Tobie

Out of Storage in Timmerfabriek Maastricht sluit de deuren. In negen maanden haalde de expositie, met werken uit de collectie van het FRAC in Calais, bijna 20.000 bezoekers. Internationale instellingen zouden willen meewerken aan een vervolg.

27

Acteur George Clooney wordt met zijn vader Nick gearresteerd bij het Amerikaanse Congres omdat hij protesteerde tegen de lakse houding van de VS tegen de Soedanese president Al-Bashir.

21

24

Britse dramaseries krijgen miljoenen ponden belastingvoordeel als ze in eigen land worden opgenomen. Productiemaatschappijen wijken voor fiscale voordelen steeds vaker uit naar het buitenland.

25

Met Ger Lataster (92) overlijdt de laatste der Amsterdamse Limburgers, kunstenaars die na 1945 hun geboortegrond ontvluchtten. Zie ook pagina 16.

In de podiumkunsten verliest 40 procent van de medewerkers zijn baan door de bezuinigingen. Het kabinet heeft geen sociaal plan voor de 800 pechvogels.

23

Volgens het boek Der Kulturinfarkt kan Duitsland toe met de helft van de bestaande kunstinstellingen. Critici zien het boek als een poging om de kunsten te onderwerpen aan de neoliberale tijdgeest.

Er zit weer beweging in de plannen om in Venlo tot een Tajiri-museum te komen. Gemeente en de erven van Shinkichi Tajiri (1923-2009) gaan weer met elkaar praten. � Marjoleine van Heemstra, Sasja Janssen, Lieke Marsman en Maarten Moll zijn genomineerd voor de zesde Jo Peters Poëzie Prijs. Wij gokken op Sasja Janssen.

29 30

Kunsthistoricus Maurizio Seracini zegt een fresco van Leonardo da Vinci te hebben ontdekt achter De slag bij Marciano van Giorgio Vasari in Florence. Seracini is omstreden omdat hij voor zijn project wordt gesponsord door National Geographic.

31

Kunstenaar Damien Hirst laat een gebouw ontwerpen met daarin zes galeries. Gelukkig niet alleen voor eigen werk. Hirst heeft een collectie van 2000 werken van o.a. Bacon, Koons, Lucas en Banksy.

april 2012

Pater der Karel is plekken herinnering Een klein wonder was eind 19e eeuw genoeg voor “een orgasme aan devotie” in Munstergeleen. Inmiddels is de vijf jaar geleden heilig verklaarde pater Karel (1821-1893) ‘speerpunt’ in het beleidsplan van de paters passionisten en maakt hij deel uit van het spiritueel toerisme waarmee de VVV mensen naar Zuid-Limburg wil lokken. door Paul van der Steen

Pater Karel is

dakloos. Althans tijdelijk. De vakwerkhoeve aan de rand van Munstergeleen, waar de in 2007 heilig verklaarde geestelijke geboren werd, gaat schuil achter hekken. De bovenkant is gestript. Onder de nu ontblote dakconstructie zuigen mannen in witte pakken de laatste resten asbest weg. De verbouwing betekent ook dat pelgrims bij pater Karels geboortehuis even aan een gesloten deur komen. Op 23 april gaat de kapel weer open. Pater Martin de Korte, namens Karels orde de passionisten in Munstergeleen neergestreken, biedt tot dan uitkomst. Aan huis, op een steenworp afstand van de hoeve, verkoopt hij kaarsen. ’s Avonds, wanneer de bouwvakkers weg zijn, sluipt hij wel eens – hoewel het niet mag - de Karelkapel in om een kaarsje op te steken en te bidden. In 1999 maakte hij voor het eerst kennis met de figuur van pater Karel. “Meer nog dan door zijn persoon werd ik geraakt door deze plek en de mensen die ik hier aantrof. Dat is grotendeels zo gebleven. Dankzij pater Karel kan ik mensen – vaak getroffen door tegenslagen - heel nabij zijn. Ze storten hun hart uit. De toeloop is heel divers. Van kerkgangers tot een Hells Angelsachtige motormuis. Dan denk je: wat komt die hier zoeken? Maar dan blijkt zo’n kerel uiteindelijk ook nog om de zegen te vragen.” Pastoor Harrie Broers heeft soortgelijke ervaringen: “Ik heb twee parochies in Sittard en die van Munstergeleen onder mijn hoede. Daar is de kerk meestal matig gevuld. Bij de doordeweekse missen in de Karelkapel zit het bijna altijd vol met zestig, zeventig mensen. Zelfs de jeugd weet de kapel te vinden. Het zal ook wel iets met de ligging te maken hebben, een kapel in een oude schuur, en met de stilte en rust aan de Geleenbeek.” Het is wat merkwaardig dat de pater-Karelverering juist in Munstergeleen het grootst is. De heilige,

34

Mis bij het geboortehuis van pater Karel in de jaren twintig van de vorige eeuw.

die eigenlijk Andreas Houben heette, zag er op 11 december 1821 het levenslicht en bracht er zijn jeugd door. Na zijn intreden bij de paters passionisten keerde hij slechts één keer terug naar het dorp, voor het regelen van de familie-erfenis. Ook daarvoor blonk hij niet uit als jongen van de gemeenschap. Houben, de vierde in een gezin van elf kinderen, had ietwat zonderlinge trekjes. Als leeftijdsgenoten speelden, was hij in de kerk om te bidden. Blikken van anderen meed de eenzaat het liefst. Het leren ging Houben moeizaam af. Maar doorzettingsvermogen kon hem niet ontzegd worden, mogelijk speelden aanmoediging van zijn peetoom, de burgemeester van Munstergeleen, en de dorpspastoor ook een rol. Op zijn 23e vertrok Andreas Houben voorgoed, in eerste instantie naar een klooster in het Belgische Ere. Als pater Karel verkaste hij later naar Dublin, waar hij bij het volk naam opbouwde als man met geneeskrachtige gaven en aanleg tot helderziendheid. Hij was niet onomstreden. Door de grote toestroom van gelovigen raakte hij oververmoeid. Door alle ophef, en de commercie die rondom zijn optreden ontstond, werd hij voor enkele jaren ‘verbannen’ naar Engeland. Simonie, het munt slaan uit geestelijke

www.zuiderlucht.eu

zaken, gold als een zwaar vergrijp. �Het Sittardse weekblad De Katholieke Limburger speculeerde in 1890 al over Karels toekomstige status. Onder de kop ‘Een heugelijk nieuws uit Ierland’ werd gemeld dat de pater een jaar of tien eerder in Dublin zou zijn gestorven. Aangezien hij voorbeeldig zou hebben geleefd, was er geen reden tot droefheid. Op termijn moest hij welhaast heilig worden verklaard, waar ook de regio Sittard van zou gaan profiteren. In werkelijkheid overleed pater Karel pas op 5 januari 1893. Het proces voor de zalig-en heiligverklaring “van d’n grooten Limburgschen zoon” begon in 1922. Weinigen zullen toen vermoed hebben dat voltooiing van dit werk nog bijna 85 jaar op zich zou laten wachten. Pas op de grotendeels verregende zondag 3 juni 2007 werd de Munstergelener heilig verklaard. “Na de heiligverklaring zakte de belangstelling iets in”, zegt pater De Korte. “Nu trekt het weer wat aan.” Hij pakt zijn smartphone erbij voor de cijfers. “In een jaar tijd 35.000 noveenkaarsen verkocht. Daar komen nog offerkaarsen bij. Het totaal aantal bezoekers zal rond de 50.000 per jaar liggen.” De regio heeft het gekker meegemaakt. “In het laatste kwart van de negentiende eeuw maakte Sittard een orgasme van devotie mee”, vertelt streekarchivaris Peer Boselie. “Een klein wonder was genoeg.” Een leerlinge van het pensionaat van de zusters ursulinen slikte in 1866 tijdens de naailes een naald in, wat tot allerlei complicaties aanleiding gaf. Het meisje leek ten dode opgeschreven, totdat ze een medaille van Onze Lieve Vrouwe van het Heilig Hart kreeg opgehangen. Na devoot gebed hoestte ze de naald op en was ze gered. Een paar jaar later werd begonnen met de bouw van een kerk, die al vier jaar na de opening tot basiliek werd verheven. Boselie: “Sittard was een tijd lang het bedevaartsoord van de Nederlanden. De

april 2012

edits

nu een speerpunt Want wie de geest even wil opladen, neemt vaak automatisch het lichaam mee.

Pater Martin de Korte bij het geboortehuis van pater Karel, nu in verbouwing. foto Perry Schrijvers

aartsbroederschap van Onze Lieve Vrouwe van het Heilig Hart had na verloop van tijd twaalf miljoen leden, meer mensen dan Nederland inwoners had, laat staan katholieke inwoners.” De archivaris verklaart de populariteit uit de combinatie van twee negentiende-eeuwse hypes in een devotie: Maria en het Heilig Hart. In mei en augustus reden treinen vanuit het hele land naar Sittard. De regio zag de commerciële mogelijkheden van bedevaarten. Slechts een paar jaar na ’s lands eerste VVV in Valkenburg werd in Sittard in 1891 Vereniging De Kollenberg opgericht om het toerisme een stimulans te geven. “Na de Eerste Wereldoorlog liep de populariteit van Onze Lieve Vrouwe van het Heilig Hart sterk terug. Wittem nam de rol van ZuidLimburgs bedevaartsoord stilaan een beetje over.” In Munstergeleen preludeerden de paters passionisten op een heiligverklaring met een grote verbouwing van het geboortehuis in de jaren vijftig van de twintigste eeuw. Ernaast kwam café-restaurant De Karelhoeve. Een aanpalende schuur werd omgetoverd in een jeugdhuis, in de wintermaanden geschikt als honk voor de jongeren van het dorp, in de zomer te gebruiken als jeugdherberg. Een ander idee van de paters passionisten bracht het nooit verder dan plan:

35

in de omliggende weilanden moest een kruiswegpark verrijzen. Die openluchtvoorziening was echter al te kostbaar. De Karelhoeve redde het alleen maar omdat behalve pelgrims ook de dorpelingen voor allerlei activiteiten naar het café-restaurant kwamen. Met de komst van een dorpshuis in Munstergeleen in 1972 ebde de meeste belangstelling weg en kon de hoeve het hoofd niet langer boven water houden. Met de ontkerkelijking liep de interesse voor pater Karel wat terug. “Toch zijn het de mensen die de pater levend hebben gehouden”, zegt pater De Korte. Zijn eigen passionistenorde trok zich in 1988, juist op het moment van de zaligverklaring van pater Karel, terug uit Munstergeleen. “Misschien heeft het te maken met een iets calvinistischere benadering van het geloof, waar heiligen een wat minder grote rol bij speelden.” Inmiddels zijn de passionisten in de persoon van De Korte terug in Zuid-Limburg. “Pater Karel is een van de speerpunten in ons beleidsplan.“ Onderdeel van de huidige verbouwing is een winkel. De Korte broedt op verdere mogelijkheden. “Bijvoorbeeld met de nieuwe media.” Nu een paar decennia later de ontkerkelijking nog verder is voortgeschreden, valt de zoektocht van de

www.zuiderlucht.eu

mens naar het grote waarom nog steeds prima te vermarkten, denkt Anya Niewierra, directeur van de VVV Zuid-Limburg. Een werkgroep (Be)Zin in Limburg kijkt naar de mogelijkheden voor spiritueel toerisme in Zuid-Limburg. Vertegenwoordigers van het bisdom Roermond zitten er naast mensen van Thermae 2000. Want wie de geest even wil opladen, neemt vaak automatisch het lichaam mee. Niewierra: “Om de paar jaar maak ik een foto van het tijdschriftenrek in de kiosk. Tegenwoordig bestaat dat voor twintig procent uit bladen als Happinez, Psychologie Magazine en Santé. Het heeft veel te maken met de babyboomgeneratie. Die heeft nog met een poot in de wereld van de traditionele religie gestaan. Nadat ze daar afscheid van hadden genomen, hebben ze het altijd goed gehad. Alles leek maakbaar. Nu overlijden ouders en zelfs leeftijdsgenoten. Ze worden geconfronteerd met de vergankelijkheid en moeten leren omgaan met de klappen van het leven. Daardoor ontstaat behoefte aan stilte, onthaasten, reflectie en meditatie. Het katholicisme heeft niet langer de hoofdrol, maar kan wel meeprofiteren.” Het bezinningtoerisme vormt een niche markt. “Uiteindelijk moet Zuid-Limburg er een paar procent van haar omzet uit kunnen halen”, schat Niewierra in. “Met vijf miljoen overnachtingen per jaar en een totaalopbrengst van zo’n miljard euro heb je het dan meteen over grote bedragen.” Dit is het 28e artikel in een reeks van 35 over Plekken der Herinnering, een project in samenwerking met de BV Limburg.

april 2012

ZL Podium

Colofon

Zie ook Agenda en www.zuiderlucht.eu

PARKSTAD LIMBURG THEATERS |

Maastricht HET HUIS VAN BOURGONDIË | productiehuis voor theater en performance Vr 20 t/m wo 25 apr | theater | Maastricht Toneelstad Festival | met o.a. de voorstelling Blank van Stefan Jakiela en What’s happenin’ brother? van Sadettin Kirmiziyüz | Meer informatie via www.maastrichttoneelstad.nl en www.hethuisvanbourgondie.nl Hoogfrankrijk 27 Maastricht, 0031 (0)43 3219960

presenteert deze maand o.a. Do 5 apr | jeugdmusical | Olli B Bommel, de musical ‘De nieuwe ijstijd’ 8+ | 19.30 uur | Theater Kerkrade >Do 12 apr | toneel | Victor Löw & Linda van Dyck ‘Wie is er bang voor Virginia Woolf | 20.00 uur | Theater Kerkrade >Vr 20 apr | klassiek | Freiburger Barockorchester & Carolyn Sampson ‘Il pianto d’Arianne’| 20.00 uur | Theater Heerlen >Za 21 apr | muziek | The Kyteman Orchestra | 20.30 uur | Theater Heerlen > Kijk voor het volledige theaterprogramma op www.parkstadlimburgtheaters.nl

Zuiderlucht is een onafhankelijk, niet gesubsidieerd maandblad dat in een oplage van 15.000 gratis wordt verspreid via 220 distributiepunten in Nederlands en Belgisch Limburg.

Uitgever: (in opdracht van de Stichting Zuiderlucht): Bodosz, Stationsplein 27, 6221 BT Maastricht. Telefoon: 0031 43 351 00 29

KUMULUS Wo 11 apr | lezing | Ludwig-collectie door Petra Versteegh | Kumulus Herbenusstraat >Vrij 13 t/m zo 15 apr | De Vrek + Harold & Maud door JTS Partoet | Mosa Meerssenerweg >Za 14 apr | excursie | Ludwig-collectie Aken | Kunstverkennen in de Euregio >Wo 18 apr | muziek/dans | Musicalavond piano & zang | Kumulus St. Maartenspoort >Za 21 apr | muziek | Euregionale Samenspeldag Harp | Kumulus St. Maartenspoort > www.kumulus.nl

LUMIERE | highlights Vanaf 5 apr | film | Weekend | Indrukwekkend, gelauwerd liefdesdrama (over twee mannen) > Vanaf 5 apr | film | Anton Corbijn Inside Out | Dicht-op-de-huid-docu over Neerlands trots Corbijn > Vanaf 12 apr | film | Wuthering Heights | Emily Brontë verfilmd door Andrea Arnold (Red Road) > Vanaf 19 apr | film | The Deep Blue Sea | Eindelijk weer eens een film van Terence Davies in de bioscopen > Vanaf 26 apr | film | This must be the place | Eerste Engelstalige film van Paolo Sorrentino (Il Divo), met o.a. Sean Penn > www.lumiere.nl

SITTARD HET LAAGLAND | hartstochtelijk theater voor jong en oud Do 26 t/m za 28 apr | jeugdtheater | ‘Terre’ | Laaglandtheater | treffende jongerenvoorstelling van Nataschja Derks/Nieuw Laaglands Peil | spelers: Nick Doggen, Lara Knarren, Renée Philipse, Lisanne van den Berg, Zeger de Bruyne, Rosalie Frissen en Simone van der Veen | Het speelt zich af in een volkstuin waar één lapje grond braak ligt, een klein paradijs, waar onuitgesproken strenge regels gelden en alles hetzelfde is, steeds maar weer. Tot er een nieuw iemand bij komt… | 20.00 u Reserveren: Het Laagland, Engelenkampstraat 25, Sittard, www. hetlaagland.nl

Heerlen

ROYAL THEATERS / H5 THEATERS HEERLEN | In april en mei o.a. te zien Va. do 5 apr | film | Titanic (opnieuw uitgebracht in 3D) | Royal Theaters Heerlen en/of H5 | Aanvangstijden zie website >Di 17 apr | opera | Rigoletto | Royal Theaters Heerlen, live via satelliet vanuit The Royal Opera House te Londen | Met o.a. Vittorio Grigolo | 20.30u > Wo 18 april | ladies night met hapjes, drankjes en stands | The Vow | Royal Theaters Heerlen | Reserveren verplicht | 20.00u >Do 10 mei | opera | Cyrano de Bergerac | Royal Theaters Heerlen, live via satelliet vanuit het Teatro Real te Madrid | Met o.a. Plácido Domingo | 20.00u >Wo 23 mei | ladies night met hapjes, drankjes en stands | What to Expect when you’re Expecting | Royal Theaters Heerlen | Reserveren verplicht | 20.00u >Kijk voor meer informatie, het programma en om te reserveren op www.royaltheaters.nl / www.h5theaters.nl of bel 0455714200 / 045-5713030.

Fax: 0031 43 350 06 36 Email: [email protected] Hoofdredactie: Wido Smeets Telefoon: 0031 43 350 05 91 Mobiel: 0031 653 338 905 Email: [email protected] Eindredactie: Emile Hollman Telefoon: 0031 43 350 05 92 Mobiel: 0031 683 694 449 Email: [email protected] Commercie en relatiebeheer: Simoon Hansen 0031 628 202 706 en Loes Franck 0031 648 188 400 [email protected] Medewerkers: Pieter Beek, Jozefien Van Beek, Paul Depondt

Genk

(Brussel), Annette Embrechts, Fons Geraets, Rowland Jones, Koen Kleijn

C-MINE | cultuurcentrum Genk

(Amsterdam), Duncan Liefferink,

Do 12 apr | theater | De Werf / Simon Allemeersch – Het fantastische leven van… | 20.15u) > Wo 18 apr | theater | NIEUW! De Roovers – Oom Wanja | 20.15u) > Vr 20 apr | muziek | Filip Jordens e.a. spelen Een Hommage à Brel symphonique | 20.15u ) > Zo 22 apr | muziek | Aperitiefconcert Kryptos Quartet | 11u) > Wo 25 apr | theater | De Queeste – De Gouden Draak | 20.15u) > Za 28 apr | theater | Bronks – Brooddoos | 15u ) > Za 28 apr | muziek | Nieuw! Graindelavoix – Muntagna Nera – cd-voorstelling | 20.15u) > Ma 30 apr | dans | Peeping Tom – A Louer/For Rent | 20.15u ) > 12-13 apr | muziek | C-Mine jazz festival | Met o.a. Monty Alexander, Tania Maria, Daniel Johnston, Lizz Wright, Mulatu Astatke, Miroslav Vitous Solo, Mauro Pawlowski DJ set.) > Elke do en zo | film | Projector: de betere film in Euroscoop (progr. zie website) do 20.15u, zo 11u) > Volledig programma op www.c-minecultuurcentrum.be – tickets [email protected] - +32 89 65 44 80/90

Cyrille Offermans, An Olaerts, Ronald Rovers, Paul van der Steen, Leon Verdonschot, Marieke Wiegel (Parijs), Patrick van IJzendoorn (Londen). Cartoons: Vlerk cartoonsvlerk.blogspot.com Tekstcorrectie: Anna Peeters Vormgeving: Obidesign Fotografie: Chris Keulen, Franco Gori, Jasper Groen, Jacques Peeters, Perry Schrijvers. Administratie: Ineke Maas [email protected] Bankrekening:

DE SPIEGEL | highlights

(IBAN NL55SNSB0) 93 67 79 675

Do 5 t/m za 7 apr | film | Tinker Tailor Soldier Spy | 20.00u > Vrij 13 t/m zo 15 apr | film | We need to talk about Kevin | vr + za 20.00u en zo 14.00u > Ma 16 apr | film | Michael | 20.00u > Vrij 20 t/m zo 22 apr | film | The Artist | vr + za 20.00u en zo 14.00u www.filmhuisdespiegel.nl

36

Distributie: HabetsXpress

ISSN: 1875-7146

www.zuiderlucht.eu

april 2012

ZL

cultuuragenda

Per Kirkeby in Museum Kuppersmühle in Duisburg.

Items voor de agenda digitaal opsturen vóór de 15e van de maand uitsluitend naar: [email protected]

Architectuur, mode en vormgeving arnhem > Six Yards Guaranteed Dutch Design. Hoe Nederlandse stoffen van Vlisco onderdeel werden van verschillende West- en Centraal-Afrikaanse culturen en hun weg vonden in de internationale mode, beeldende kunst en fotografie. Van 29 januari t/m 6 mei in het Museum voor Moderne Kunst. www.mmka.nl > Basic Instincts. Modetentoonstelling met Oda Pausma, Monique van Heist, Klavers van Engelen, Anne de Grijff en Iris van Herpen, vijf modeontwerpers die beeldbepalend zijn voor de Nederlandse mode van nu. Van zaterdag 2 juni t/m zondag 29 juli in de Eusebiuskerk, Kerkplein 1. www.premsela.org en www.mmkarnhem.nl eindhoven Desktop Cleaning. Presentatie van Snodevormgevers, sinds 2006 vanuit het Klokgebouw op Strijp-S actief.

Desktop Cleaning bestaat uit een kleine selectie producten uit het dagelijkse leven van Snodevormgevers: trial-and-error, tekeningen, prototypes, modellen, goede en slechte ideeën en nooit uitgevoerde plannen. Van 14 maart t/m 6 mei. Liberation of Light ON TOUR laat zien dat leds veel meer zijn dan kleine, duurzame ‘lampjes’. Van 9 maart t/m 18

37

mei bij YKSI Expowinkel. www.yksi.nl > Marc Ruijgrok en Harry van Dierendonck. Van 2 april t/m 30 juni bij Eek & Ruijgrok Halve Maanstraat 30. Op 9 april mezzosopraan Rosanne van Sandwijk in concert. www.pietheineek.nl heerlen > Herberg Beersdal. Eerste proeve van Alexander Augustus van onderzoeksprogramma waarin internationale kunstenaars de stad Heerlen met al haar problematieken onder de loep nemen. Van 2 maart t/m 15 april in kUs, Willemstraat 91A. www.kunstencentrumsigne.nl  Hasselt > Pop up store van FAB (Fashion Across Borders). Euregionaal modetalent toont zijn kunnen, met o.a. IXX, TITI+German Kid, sO mINE*, B-MADE, Céline Pinckers, Lore Langendries en Irene Heldens. Van 3 november t/m 1 juni in Galerij De Ware Vrienden aan de Grote Markt. > Superbodies. Derde triënnale voor beeldende kunst, mode & design in Hasselt gaat over hoe ons lichaam onbewust vormgeeft aan onze ervaringen. Van 4 februari t/m 27 mei in CC Hasselt, Z33, Modemuseum, CIAP en Het Stadsmus. www.superbodies.be Maastricht > ZOO. Or the letter Z, just after Zionism. Architectuur ten tijde van het conflict. Van 3 maart t/m 20 mei in NAiM/Bureau Europa. www.bureau-europa.nl > Fashion Clash 2012. Vierde editie van Maastrichtse mode event met ontwerpers uit 29 landen, op 8, 9 en 10 juni in de SAMDecorfabriek aan de Meerssenerweg. www.fashionclash.nl roermond > Pierre Cuypers. Presentatie uit vaste collectie van het Cuypershuis. www.roermond.nl RAtingen > Glanz und Grauen. Mode in het Derde Rijk. Jurken, dirndl, moderne kostuums voor de werkende vrouw, hemden en pullovers voor jongeren: meer dan 250 originele kledingstukken uit de jaren van het nationaal-socialisme. Van 9 maart t/m 27 januari in het LVRIndustriemuseum Ratingen. www.industriemusuem.lvr.de rotterdam > Making City. Hoofdtentoonstelling van de 5e Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam is een manifest voor de stad als kans. Over de sociale, economische en ecologische uitdaging die de voortgaande verstedelijking in de hele wereld vormt. Van 19 april t/m 12 augustus in het NAi.www.nai.nl

solingen > Van autoband tot sandaal: creativiteit als rijkdom. Over de verbazingwekkende resultaten van hergebruik in de Derde Wereld. Van 5 februari t/m 9 april in LVRIndustriemuseum Solingen. www.industriemusuem.lvr.de venlo > Marjan Eggels (alias Akaratos) presenteert haar vazen van wol. Ze staan op de binnententoonstelling green-Emotion van 5 april t/m 7 oktober op de Floriade. www.akaratos.nl

Beeldende kunst Aken > Magicgruppe Kulturobjekt van 15 februari t/m 29 april. Terrains d’une Collection: From New York to Beijing. T/m 21 april 2013. Lufonauten. Expositie voor kinderen. T/m 21 april 2013. De stad die niet bestaat. Van 22 september t/m 20 januari 2013. Videozone: Artur Zmijewski. Van 9 november t/m 6 januari 2013 in Ludwig Forum. www.ludwigforum.de > Cornelis Bega – Eleganz und raue Sitten. Van 14 maart t/m 10 juni in het Suermondt-Ludwigmuseum, Wilhelmstraße 18. www.suermondt-ludwig-museum.de > Lena Henke, Hang harder. Veel teer en hars op houten panelen in eerste solo van Duitse kunstenares. Van 5 februari t/m 22 april in de Neuer Aachener Kunstverein, Passstrasse 29.
 www.neueraachenerkunstverein.de arnhem > Bernhard Verhoeven. Tekeningen en schilderijen. Van 17 maart t/m 13 mei. Tegenpolen. Drieluik met Poolse kunst en design uit heden en verleden. Van 2 juni t/m 17 september. Shilpa Gupta, sculpturen, foto’s, multimediainstallaties, digitale projecten van deze kunstenares (1976) uit Mumbai, India van 18 februari t/m 20 mei in Museum voor Moderne Kunst. www.mmkarnhem.nl augsburg > Henk Speth, Stabilitas loci. Schilderijen van de kunstenaar uit Groot Welsden. Van 26 maart t/m 4 mei in Ecke Galerie. www.eckegalerie.de bedburg-hau > Alles Gute! Selectie met werk van tien kunstenaressen in Nordrhein-Westfalen. Van 16 oktober t/m 15 april in Museum Schloss Moyland. www.moyland.de Bemelen > Natascha Waeyen, Ruimtelijke

www.zuiderlucht.eu

april 2012

tekeningen en ingelijst werk. Op 7, 8 en 9 april van 11-17 uur bij Wanda Reiff, Gasthuis 20. www.ijzersterkwaeyen.nl, www.wandareiff.nl Bergen > Stil even…een Stilleven. Werk van twintig kunstenaars, van 4 t/m 21 april in Galerie Pictura. www.galeriepictura.nl BERLIJN > You killed me first. Van 19 februari t/m 8 april. In KW Institute for Contemporary Art, Auguststrasse 69. www.kw-berlin.de > 7e Berlin Biennale 2012 voor hedendaagse kunst. Met de Poolse kunstenaar Artur Zmijewski (van het manifest Angewandte Gesellschaftskunst) als curator. Van 28 april t/m 1 juli 2012 in KW Institute for Contemporary Art. www.berlinbiennale.de > Gerhard Richter - Editionen 19652011. Retrospectief met grafisch werk van een van de belangrijkste naoorlogse kunstenaars bij diens tachtigste verjaardag. Presentatie loop parallel aan het grote retrospectief ‘Gerhard Richter. Panorama’ in de Neue Nationalgalerie. Van 12 februari t/m 13 mei in Me Collectors Room. www.me-berlin.com > Art and Press. Kunst. Wahrheit. Wirklichkeit. Verslag van een gevoelige relatie, met werken van zowat alle hedendaagse kunstenaars uit de Champions League. Van 23 maart t/m 24 juni in de Martin Gropiusbau. www.gropiusbau.de > Draftmen’s Congress. Pawle Althamer daagt publiek uit tot tekenen, schilderen en boetseren. Van 27 april t/m 1 juli aan de Elisabeth-Kirche
Invalidenstrasse 3. www.berlinbiennale.de Bonn > Albert Oehlen. Van 1 maart t/m 3 juni. Kris Martin - Every day of the Weak. Van 2 feburari t/m 3 juni. Muchelbaum, Holzvogel und Augenfisch. Max Ernst voor kinderen en jongeren. Van 25 maart t/m 26 augustus in Kunstmuseum. www.kunstmuseum-bonn.de > August Macke unterwegs - Die Reisen des Künstlers. Overzicht van de reizen die de jonge kunstenaar maakte kort voor zijn dood in de loopgraven van de Eerse Wereldoorlog. Van 24 februari t/m 28 mei in het August Macke Haus. www.august-macke-haus.de brussel > Daan van Golden - Apperception. Eerste overzichtsexpositie van Nederlandse kunstenaar over wiens werk Henk van Os ooit zei: “Opeens is er van alles te beleven aan een voorwerp of gebeurtenis waar wij aan voorbij zijn gegaan.” Van 28 januari t/m 29 april. Rosemarie Trockel - Flagrant Delight. Uitgebreid inzicht in oeuvre van Duitse kunstenares. Van 18 februari t/m 27 mei. Jeremy Deller - Joy in People. Belangrijkste werk (installaties, praalwagens, foto’s, films, etc) van eigengereide Britse kunstenaar. Van 1 juni t/m 19 augustus. Un-Scene II. Overzicht

ZL

cultuuragenda

van de opkomende Belgische kunstscene. Van 23 juni t/m 26 augustus. Leigh Ledare. Eerste solo van Amerikaanse kunstenaar brengt oud en nieuw werk bijeen. Van 8 september t/m 25 november. Joëlle Tuerlinckx, van 22 september t/m 6 januari 2013. Pascale-Martine Tayou, van 15 december t/m maart 2013 in Wiels. www.wiels.org den haag > Mondriaan & De Stijl. Permanente expositie over belangrijkste Nederlandse bijdrage aan de moderne kunst. Willem Maris. Impressionist van de Haagse School. Van 21 januari t/m 9 april. Liefde. Zomerexpo 2012 voor gevestigde en niet gevestigde kunstenaars (inschrijven vanaf 15 december). Van 9 juni t/m 19 augustus. Hans Op de Beeck - Staging Silence. Belgische kunstenaar speelt met het decor van zijn video. Van 24 maart t/m 17 juni in het Gemeentemuseum. www.gemeentemuseum.nl > Matthew Day Jackson. Aanstormend Amerikaans talent maakt schilderijen, installaties, collages en beeldhouwwerken over zijn verhouding tot de Amerikaanse droom. Van 28 januari t/m 22 april in GEM, museum voor actuele kunst. www.gem-online. dresden  > Ostrale 2012. Internationale tentoonstelling van hedendaagse kunst. Van 13 juli t/m 16 september. www.ostrale.de Düsseldorf > Kunst Befreit! Heropening van het museum met 450 werken uit de collectie. Museum Kunstpalast. www.museum-kunstpalast.de > Karl Schmidt-Rottluff Stipendium. Presentatie van acht deelnemers aan dit stipendium (30.000 euro) uit de jaren 2008-10. Van 4 februari t/m 9 april. Nira Pereg - Kept alive. Film, video en fotografie van Israëlische kunstenares. Van 9 maart t/m 9 april in de Kunsthalle. www.kunsthalle-duesseldorf.de Duisburg > Per Kirkeby - Maler, Forscher, Bildhauer, Poet. Overzichtstentoonstelling van invloedrijke, als geoloog opgeide Deense kunstenaar. Van 15 maart t/m 28 mei in Museum Küppersmühle. www.museum-kueppersmuehle.de eijsden > Jos Caelen - schilderijen. Van 21 april t/m 6 mei in de Christinakerk aan de Vroenhof. www.chrisjteijn.nl eindhoven > Spirits of Internationalism. 6 Europese collecties 1956-1986. Kunst van vier musea en twee kunstenaarsverenigingen uit Europa in de periode 1956-1986. Van 21 januari t/m 29 april. René Daniels – Een tentoonstelling is ook altijd een deel van een groter geheel. Van 12 mei t/m 2 september in het Van Abbemuseum. www.vanabbemuseum.nl

38

> Seek Merry Hell. Samenwerking van MU met kunstenaar/curator Erwin Thomasse die aan zeven kunstenaars heeft gevraagd de naderende Apocalyps volgens de Maya’s zien. Van 16 maart t/m 6 mei in MU. www.mu.nl Essen > Abend der Zeit. Lothar Baumgarten leefde in de jaren zeventig tussen de Indianen langs de rivier de Orinoco in Venuzuela en liet zich door hen inspireren. Van 26 november t/m 27 mei in Museum Folkwang. www.museum-folkwang.de Geulle > Vrolijke tentoonstelling met werk van Swa van Dael en Karel Manuhutu. Van 3 februari t/m 7 april in Galerie Malpertuus. www.art-in-maupertuus.nl Hasselt > Superbodies. Derde triënnale voor beeldende kunst, mode & design in Hasselt staat in het teken van de fascinatie van kunstenaars en ontwerpers voor de manier waarop ons lichaam onbewust vormgeeft aan onze ervaringen. Van 4 februari t/m 27 mei in CC Hasselt, Z33, Modemuseum, CIAP en Het Stadsmus. www.superbodies.be > Mind the System, Find the Gap. Zomertentoonstelling waarin meer dan dertig internationale kunstenaars op zoek gaan naar ‘ gaten in het systeem’. Van 2 juni t/m 30 september in Z33. www.z33.be Heerlen > Part Pretty. Monumentale, epische schilderijen van Helen Verhoeven. Van 4 februari t/m 6 mei. Aad de Haas - Nel. De muze van schilder van Aad de Haas aan de hand van portretten, gebruiksvoorwerpen en kunstwerken van 16 maart t/m 17 juni in Schunck. www.schunck.nl > Odile Kinart. Beeldend werk van Belgisch-Limburgse kunstenares, van 9 maart t/m 12 mei in Parc Imstenraede. www.okinart.com > Cer Variabil (veranderend zwerk). Confrontatie tussen Oost- en West-Europa van twee 21e eeuwse kunstcollecties: Mircea Pinte en G + W Collection. Van 15 maart t/m 26 mei in Collectors House, Raadhuisplein 19. www.collectorshouse.nl > Een Leven lang. Expositie over de congregatie de Kleine Zusters van de Heilige Joseph. Elke dinsdag en donderdag t/m zondag van 10.30 u. tot 17.00 u. Savelbergklooster, Gasthuis Straat 2, Heerlen. www.savelbergklooster.nl > Theo Lenartz, Metamorfose 1 & 2. Schilderijen, mixed media, assamblages en sculpturen. Van 17 maart t/m 18 april in Studio Lenartz, Dr.Poelstraat 29 Heerlen, op afspraak tel. 0616 338405 en tegelijk in de passage Morenhoek. > Jeroen Evertz - Herinnering is Fictie / ‘Memory is Fiction. Van 9 april t/m 1 juni in galerij centrale hal Atrium MC. www.atriummc.nl/kunst Heusden-Zolder > L’empire des Signes. Japan in tekens

Still uit Reframing the Artist, een van de films te zien op het 58e Internationale Korte Filmfestival in Oberhausen.

en symbolen. Van 11 maart t/m 20 mei in kunstgalerij De Mijlpaal. www.demijlpaal.com Heythuysen > Monique Romeijn, schilderijen en grafisch werk. Natascha Waeyen, ruimtelijke tekeningen en installaties. Van 22 april t/m 20 mei in gemeentehuis Leudal. Horst > Clementine Oomes, Thomas Nowotnu en Sjaak Korsten, van 26 februari t/m 7 april in Galerie Judy Straten, Schoolstraat 7. www.galeriejudystraten.nl Keulen > Vijfde jaarsexpositie in het mooiste museum van de domstad. Over de nieuwsgierigheid, de fantasie, de ervaring, de herinnering, het weten en het geloven in de kunst. Van 15 september t/m 31 augustus in Kolumba. www.kolumba.de > Cosima’s von Bonin’s cut! cut! cut! Van 5 november t/m 13 mei. Vor dem Gesetz. Met werk van o.a. Pawel Althamer, Jimmie Durham en Brucer Nauman. Van 17 december t/m 22 april. Yvonne Rainer Raum, Körper, Sprache. Eerste Europese retrospectief van wegbereidende choreografe en filmmaakster. Van 28 april t/m 29 juli in Museum Ludwig. www.museum-ludwig.de Kleef > Raimund Girke. Veertig werken van Girke (1930-2002) tonen zijn belangrijke bijdrage aan de naoorlogse schilderkunst in Duitsland en Europa. Van 12 febuari t/m 22 april. Van Jugendstil tot Bauhaus. Tendensen in de Duitse keramiek 19051935 van 25 maart t/m 20 mei in Museum Kurhaus Kleef. www.museumkurhaus.de knokke > 37e ART NOCTURNE KNOCKE. Kunsten antiekbeurs van 11 t/m 19 augustus dagelijks open van 16 tot 21 uur. www.artnocturneknocke.com Krefeld > Martin Schwenk - Home Grown. Van 18 maart t/m 19 augustus in Museum Haus Lange. www.kunstmuseenkrefeld.de > Fabian Marcaccio - Some USA Stories. Van 18 maart t/m 19 augustus in Museum Haus Esters. www.kunstmuseenkrefeld.de landgraaf > Monique Lipsch (beelden) en Jos

www.zuiderlucht.eu

april 2012

Wigman (schilderijen), van 1 april t/m 13 mei in Galerie Ipomal. www.ipomal-galerie.nl Leuven > La Ruine Fructueuse, Patrick van Caeckenbergh. Overzichtstentoonstelling van het barok en mysterieuze oeuvre van de Aalster kunstenaar. Van 2 februari t/m 22 april in M-Museum. www.mleuven.be Linnich > Hermann Gottfried. Tentoonstelling over een van Duitslands meest vooraanstaande glazeniers uit de twintigste eeuw. Van 11 maart t/m 29 april. Ludwig Schaffrath, Univerum in Glas. Retrospectief over de vorig jaar overleden professor en kunstenaar uit Alsdorf die vooral bekend werd met zijn grafisch abstracte gebrandschilderde ramen. Van 19 mei t/m 28/10 in het Deutches Glasmalerei-Museum. www.glasmalerei-museum.de luik > Ernest de Bavière, un prince liégeois dans l’Europe moderne. Over de persoonlijkheid en leefwereld van Ernest van Beieren, de scherpzinnige en kosmopolitische prins-bisschop van Luik. Van 18 november t/m 20 mei. Frénésie vénitienne, Le verre espagnol à la façon Venise. Vuur uit Venetië, Spaans glaswerk op Venetiaanse wijze Meer dan 200 meesterwerken uit de gouden eeuw van de Europese glaskunst. Van 18 november t/m 20 mei in museum Grand Curtius, Féronstrée 136. www.lesmuseesdeliege.be Maastricht > De Schoonheid van de stilte. Japanse prenten van Tsukioka Kogyo. Van 17 januari t/m 8 april. Martin Visser, verzamelaar, ontwerper, vrije geest. Een halve eeuw intense betrokkenheid met de avant-garde op het gebied van kunst, meubelontwerp en architectuur. Van 13 maart t/m 17 juni. Moderne en hedendaagse kunst uit de collectie van de Centrale Bank van Turkije. Van 19 april tot en met 15 juli in Bonnefantenmuseum. www.bonnefanten.nl > Onbekende bekenden. Presentatie van Amsterdamse kunstenaar Sander van Deurzen (Venlo, 1975) bij B en C Gallery, Alexander Battalaan 52. www.brulsenco.nl

> Sarianne Breuker - Les innocents & les heroines. Decoratie tot schilderkunst verheven. Van 11 februari t/m 11 mei. Meester en Leerling. Over de verhouding tussen beroeps- en amateurkunstenaars. Van 26 mei t/m 29 juni in Kunsthuis Theo Hübens, Cortenstraat. > Lost Faith/Retained for Beauty, objects of adoration. Hoe kan het religieuze object binnen een kunstinstelling nog betekenisvol zijn? Met werk van o.a. Marc Mulders. Van 11 maart t/m 20 mei in Marres. www.marres.org > Erik Oldenhof. Abstracte schilderijen tot en met 29 april bij galerie Schuwirth & van Noorden, Rechtstraat 64. www.schuwirthenvannoorden.nl > Relocating Subalternity. Internationaal symposium op 6 en 7 april op de Jan van Eyck Academie. www.janvaneyck.nl > Eigen-Aardige Potterie, Wim Visser (19151977). Van 26 maart tot 27 mei in Museum aan het Vrijthof. www.museumaanhetvrijthof.nl > De kerk in het midden. Schilderijen en tekeningen van Umberto. Van 24 maart t/m 10 mei in Intro In Situ, Capucijnengang 12. www.introinsitu.nl  Mönchengladbach >Desire Desiese Devise. Bloemlezing uit het oeuvre van Monica Bonvicini met meer dan 300 tekeningen, collages en tekstwerken. Van 4 maart t/m 20 mei in Museum Abteiberg. www.musuem-abteiberg.de Münster > About: blank. Groepstentoonstelling met films, installaties fotografie en sculpturen van Lonnie van Brummelen - Bernhard Kahrmann - Germaine Kruip - Noor Nuyten - Wilfredo Prieto - Wilhelm Sasnal - Ariel Schlesinger. Van 3 maart t/m 13 mei in de Kunsthalle. www.kunsthalle.muenster.de Neuss > 100 Jahre-100 Schätze. Jubileumtentoonstelling met beeldende kunst en archeologie uit eigen collectie. Van 22 januari t/m 15 april. Clemens-Sels-Museum. www.clemens-sels-museum.de nijmegen > Beyond Beauty. Wand- en vloerinstallaties van Suzan Drummen en sculpturen van Marliz Frencken. Van 25 februari t/m 10 juni. Waarom godinnen zo mooi zijn. Parfum en cosmetica, spiegels en kapsels en met edelstenen ingelegde sieraden van goud en zilver. Jezelf mooi maken is niet alleen van deze tijd maar deed men ook al in de oudheid. 
Van 24 maart t/m 12 augustus in Musuem Het Valkhof. www.museumhetvalkhof.nl > Energie uit de Natuur. Solo van Hella Hermans-Gouder de Beauregard van 1 maart t/m 2 mei in de Openbare Bibliotheek. www.hella-jo-hermans.nl roermond > Vier Franse fotografen. Adrienne Arth, Olivier de Cayron, Aline Jansen en Raymond Quay tonen hun impressies van een stedelijk landschap. Van 26 feburari t/m 22 april in DZD Art Gallery DZD Art Gallery. www.dzdart.nl > Tekentaal. Mat van der Heijden. Muurschildering en gedichten. Van 17 maart t/m 5 mei bij Vrijveldkunst. www.vrijveldkunst.nl > Groepstentoonstelling met werken van Ineke Kohl, Peter van Oosterhout,   Marie-Anne Arends, Ajo van IJzeren, Romy Lutjens, Regine

39

Berghuis en Jack van Iwaarden de Vreede. Van 31 maart t/m 29 april (alleen op za en zon)in de Kruisgangen, Swalmerstraat 100. rotterdam > Closer To You. De fascinatie van Jasper Krabbé voor zijn vrouw en muze Floor in ruim 200 portretten. Van 25 februari t/m 20 mei in de Kunsthal. www.kunsthal.nl > ABSALON. Overzichtstentoonstelling van Israëlische kunstenaar met concepten, tekeningen en video. Van 11 februari t/m 13 mei in Museum Boijmans Van Beuningen. www.boijmans.nl schimmert > Groepstentoonstelling met werk van Kathrin Böning, Marianne Hensel, Liesbeth de Jonge en Petra Bouman. Van 5 februari t/m 29 april Galerie de Kunstwinkel, Hoofdstraat 65. www.dekunstwinkelschimmert.nl sittard-Geleen > More to Tell. Van 5 februari t/m 22 april. Hans Lemmen en José Bedia. Van 5 mei t/m 26 augustus in Museum Het Domein. www.hetdomein.nl > Static on the Radio, Schilderijen, collages en sculpturen van de Berlijnse kunstenaars Eva Räder en Jack Holden. Van 12 februari t/m 22 april bij Bis71, Rijksweg Noord 7. www.bis71.nl steyl > Eddy Varekamp, Het leven als prettig tijdspassering. Opgewekte linosneden van Amsterdamse kunstenaar van 17 maart t/m 28 mei in Galerie de Zeemeermin. thorn > Desperate. Foto’s en lichtobjecten van de  Limburgse fotograaf Herman Wijler: gemanipuleerde beelden vertellen het universele verhaal leven, liefde en lijden. Van 27 januari t/m 29 april in het Gemeentemuseum Het land van Thorn. www.museumhetlandvanthorn.nl > Groepstentoonstelling. Met werk van Marlies Smeets (keramiek), Har Bokken (fotografie), Margo Eggels (grafiek), Rietje Evers (schilderijen) en vormgever Marjan Eggels van 8 april t/m 2 september in de Hofferkeukens, Hofstraat. www.akaratos.nl urmond > Wim Steins (beelden) en Roelof Roth (schilderijen) van 23 maart t/m 15 april in het Terpkerkje. www.cwstein.nl Valkenburg aan de Geul > Guill. Serpenti (1906-1982). Overzicht van Maastrichtse schilder en ontwerper in schilderijen, tekeningen, ontwerpen, keramiek en gebruiksaardewerk van de Sphinx. Van 11 maart /m 28 mei in Museum Land van Valkenburg. www.museumlandvanvalkenburg.nl venlo > Nächtliches Konzert. Werk van Jorinde Voigt en Gregor Hildebrandt, twee Berlijnse kunstenaars die de afgelopen jaren furore maakten. Fear and Desire - Judith Krebbekx. Grote, iconische doeken met religieze en mythologische verwijzingen. Live Ateliers Revisited. Terugblik op de live-ateliers tijdens de tentoonstelling Met andere ogen. Van 5 februari t/m 15 april in Museum van Bommel van Dam. www.vanbommelvandam.nl > Gène Eggen. Kleine, representatieve selectie

www.zuiderlucht.eu

siciliaanse herinneringen

Met wapperende haren Ik hou van de snelle auto’s in de Formule 1. Op Sicilië volgde

ik de wedstrijden bij voorkeur in een bar met een groot scherm. De eerste keer belandde ik in een bar vol oude mannetjes in de buurt van de haven van Siracusa. Van de wedstrijd heb ik weinig meegekregen, omdat de mannetjes meer lawaai maakten dan de auto’s op het scherm en omdat ze het steeds hadden over de Grote Prijs van Siracusa. Daar had ik nog nooit van gehoord, dus ik vroeg tussen het geschreeuw door aan een van de mannetjes wat dat voor een wedstrijd was. “Dat is al lang geleden, jongeman. Toen hadden we hier ook een circuit en daar reden alle grote Formule 1 coureurs voor de Gran Premio di Siracusa.” Wat was dat dan voor een wedstrijd? Een beetje beschaamd antwoordde een andere man: “Het was wel een wedstrijd met Formule 1 auto’s, maar de wedstrijd telde niet mee voor het wereldkampioenschap.” Ik: “Dus ze reden hier een beetje voor spek en bonen?” Dat had ik niet moeten zeggen, want meteen begonnen ze allemaal door elkaar te roepen. “Weet u wel wie hier allemaal gewonnen hebben? Alberto Ascari, John Surtees, Jim Clark en Stirling Moss, meneer. En de beste van allemaal, Juan Manuel Fangio.” Na het uitspreken van die laatste naam viel er een stilte. De mannetjes keken naar me alsof ze me een geweldige slag hadden toegebracht. En dat was ook zo. Fangio, voor mij de grootste Formule 1 coureur aller tijden. Hij had hier gereden en deze mannetjes hadden hem allemaal meegemaakt! “Hij was een echte kerel. Hij kwam altijd een week voor de wedstrijd naar Siracusa. Niet om te trainen. Hij lag die week met alle mooie vrouwen van Siracusa in bed.” En ze somden een hele rij namen van vrouwen op. Zonder enig misprijzen, eerder met trots omdat Fangio had gedaan wat zij allemaal tevergeefs hadden geprobeerd. Na de wedstrijd vertelden ze me dat het circuit van Siracusa nog gedeeltelijk zichtbaar was als ik vanuit het centrum richting Canicattini Bagni reed. Dat was toevallig de weg die ik altijd nam van Siracusa naar huis in Noto. “Weet u waar die onderdoorgang van de autoweg is? Nou, vlak daarvoor in de bocht, daar ligt de ingang van het vroegere circuit.” Ik stapte in mijn auto terug naar huis. Stapvoets op de plek waar in de bocht van de weg inderdaad nog iets was te zien van een vervallen entree van het circuit. En daarna heb ik gas gegeven. Plankgas. Met wapperende haren en met een overdreven hoge snelheid ben ik de brede weg naar huis op gereden. Aan de kant van de weg zag ik uit mijn ooghoeken alle mooie vrouwen van Siracusa juichen en bloemen naar mij gooien. Het was een ware triomftocht: Juan Manuel Fangio was teruggekeerd! PIETER BEEK

april 2012

ZL

Dode bomen Selectie uit recentelijk verschenen boeken.

Huub Beurskens, De hemelse kamer. Hoboïst Lino Nomellini wordt in Parijs wakker naast een jonge vrouw die sprekend lijkt op zijn grote jeugdliefde. De ellende kan beginnen in deze roman “over de ophitsende en de verlammende ban van de liefde.” Wereldbibliotheek 24,90 euro

Thomas de Neve, Tussen Malaise en Magie. Theater in het leven – Leven in het Theater. Negentien essays en intermezzi over theatermaken van docent en regisseur Thomas de Neve, vormgegeven door Peter Soudant. Studio IJsvogel, 18,70 euro. Ton Vranken, Scheppingsdrang met penseel. Monografie over fijnschilder Ton Vranken die vooral Limburgse Maaslandschappen bij Geulle met punctuele precisie portretteert. www.tonvranken.nl 35 euro.

Hans van de Waarsenburg , Schaduwgrens. Ik wil niet meer dan dit mooie uitzicht, naar mij/Zwaaiende vissen. De sluier van je haren en heuvels/Die glooien. Een ode aan alles wat langzaam verdwijnt. Een nieuwe bundel van de nimmer versagende Maastrichtse dichter. Wereldbibliotheek, 15,90 euro.

Emma Crebolder, Vallen. De Maastrichtse dichter speelt in haar nieuwe bundel met variaties op het woord vallen. De zogenaamde valwoorden bezingen het landschap en de natuur en ook de gekte van het bestaan. Nieuw Amsterdam, 11 euro.

vlerk

40

cultuuragenda

uit het oeuvre van productieve ZuidLimburgse kunstenaar Gène Eggen (19212000), die naar dertigduizend werken naliet. Van 5 april t/m 2 september in het Limburgs Museum. www.limburgsmuseum.nl > Piot Brehmer. Met de serie ‘Maedchen’ wijdt schilder Brehmer zich aan het klassieke thema van de vrouw. Slapend, loom en in gedachten verzonken poseren jonge vrouwen in een omgeving die omschreven kan worden als vrouwelijk en sensueel. Van 12 mei t/m 17 juni bij Galerie Wilms. www.galeriewilms.nl venray > Welkom in mijn wereld. Werken van outsider kunstenaars. Van 13 april t/m 7 oktober 2012 in het Venrays Museum, Eindstraat 8, 5801 CR Venray.  wuppertal > Cornelius Völker. Moderne expressionist brengt banaliteit en kunsthistorie bijeen in werk dat de bandbreedtes opzoekt van de schilderkunstige mogelijkheden. Van 26 februari t/m 27 mei. Der Sturm – Zentrum der Avantgarde. Terugblik na 100 jaar op opening van galerie Der Sturm van Herwarth Walden in 1912 in Berlijn. Van 13 maart t/m 11 juni. Karl Rohrig houtsculpturen van 3 april t/m 17 juni in het Von der Heydt Museum. www.von-der-heydt-kunsthalle.de

Fotografie en film aken > “…Nachbilder...”,werk van de Akense kunstenaar Reiner Nachtwey, gebaseerd op alledaagse fotografie in de regionale krant. Van 14 januari t/m 15 april in het Internationale Zeitungsmuseum. www.izm.de antwerpen > Imaging History. Hoe brengen fotografen plaatsen in beeld waar geschiedenis geschreven is? Met werk van topfotografen als Shimon Attie en Sally Mann. Van 17 februari t/m 3 juni. Sarah Carlier en Lara Mennes. Jonge Belgische Fotografie. Van 17 februari t/m 3 juni. From Here On. Presentatie die de fotografie radicaal in een nieuw daglicht stelt. Van 22 juni t/m 30 september. Stadsfotografen Antwerpen. Antwerpen door de ogen van fotografen. Van 22 juni t/m 30 september in het FotoMuseum, Waalsekaai 47. www.fotomuseum.nl > Santu Mofokeng - Chasing Shadows. Retrospectief van de Zuid-Afrikaanse fotograaf, bekend van zijn fotografische essays. Van 4 mei t/m 29 juli in Extra City Kunsthal. www.extracity.org Bonn > Lewis Baltz - Fotografie. Eerste Duitse retrospectief van legendarische Amerikaanse fotograaf. Van 10 mei t/m 2 september in Kunstmuseum Bonn. www.kunstmuseum-bonn.de

www.zuiderlucht.eu

april 2012

den haag > Pieter Hugo, This Must Be The Place. Monumentale foto’s waarin het hedendaagse Zuid-Afrika een rol spelt. Van 3 maart t/m 20 mei in Fotomuseum Den Haag www.fotomuseumdenhaag.nl Düsseldorf > State of the Art Photography. Werk van 41 jonge Duitse fotografen, van 6 februari t/m 6 mei. Peter Lindbergh - 3 Filme. Drie bijzondere films van de invloedrijke fotograaf. Van 16 maart t/m 12 april. Bettina Rheims - Gender Studies. 27 foto’s van androgyne jonge mensen tussen een klanktapijt van hun eigen stemmen. Van 21 april t/m 3 juni in NRW-Forum. www.nrw-forum.de.   > Candida Höfer – Neue Künstlerinnenraum. Nieuw werk van gelouterde fotografe in de van haar bekende zakelijk-documentaire stijl. Van 7 maart t/m 29 april in K21. www.kunstsammlung.de essen > Work. Overzicht van de zwart-wit fotografie uit de periode 1969-2005 van Chris Killip. Painted Film. Presentatie van het oeuvre van de invloedrijke Italiaanse poster-ontwerper Renato Casaro. Van 4 februari t/ 15 april in Museum Folkwang. www.museum-folkwang.de genk > Marco Mertens - Portretten. Van 19 maart t/m 6 mei in C-mine Cultuurcentrum. www.c-mine.be Knokke > Wonderland. 33e editie van het Internationaal Fotofestival Knokke Heist gaat over ontdekkingsreizen en toont werk van de fotografen: Corey Arnold (VS), Gerdo De Ruijter (Nederland), Olaf Otto Becker (Duitsland), Sanna Kannisto (Finland), Michael Light (VS) en Ruud van Empel (Nederland). Van 25 maart t/m 10 juni op diverse locaties. Buitententoonstelling t/m 30 juni. www.fotofestival.be luik > Only you, only me. Images d’amour, amour d’images. Achtste internationale fotografie biënnale van Luik, met werk van o.a. Nan Goldin, Erwin Oaf, Sylvie Blocher en Jason Lazarus. Van 10 maart t/m 6 mei in Mamac en andere plekken in de stad. www.bip-liege.org maastricht > Thuiskomen. Fotografie van Angelina Valleau (F), gemaakt met haar zelfgemaakt pinhole camera tijdens haar wandelingen door Maastricht. Van 4 maart t/m 15 april bij Vleugels & Teugels aan de Rechtstraat. www.vleugelsteugels.nl > Pater Castorius, herder van de Stokstraat. Fototentoonstelling rondom zachtaardige franciscaan pater Castorius (1012-1989) die in het naoologse Maastricht buurthuiswerk verrichtte. Van 3 april t/m 17 juni in Centre Ceramique. www.centreceramique.nl > International Short Film Festival Oberhausen. Een van de grootste korte

Foto uit de tentoonstelling Love the one you’re with..... Landscape Photography by Phone in Odapark Venray.

filmfestivals ter wereld met zo’n 500 films. Van 26 april t/m 1 mei. www.kurzfilmtage.de roermond > Vier Franse fotografen. Adrienne Arth, Olivier de Cayron, Aline Jansen en Raymond Quay tonen hun impressies van een stedelijk landschap. Van 26 feburari t/m 22 april in DZD Art Gallery DZD Art Gallery. www.dzdart.nl > Beeldenschakel. Samernweking tussen dichteres Jos Rosenboom, beeldend kunstenaar Miryam Schobben en fotograaf René Spee. Van 8 maart t/m 11 mei 2012 in het Huis voor de Kunsten Limburg. www.hklimburg.nl Rotterdam > Arne Quinze - My Secret Garden. Grootschalige installaties en sculpturen van Belgische kunstenaar. Van 2 juni t/m 2 september in de Kunsthal. www.kunsthal.nl thorn > Desperate. Foto’s en lichtobjecten van de  Limburgse fotograaf Herman Wijler: gemanipuleerde beelden vertellen het universele verhaal leven, liefde en lijden. Van 27 januari t/m 29 april in het Gemeentemuseum Het land van Thorn. www.museumhetlandvanthorn.nl Venray > iPhoneography. Love the one you’re with… Natuurfoto’s met de iPhone gemaakt door dertien fotografen van 4 maart t/m 1 mei in Odapark. www.odapark.nl

Literatuur Aken > Bijeenkomst van schrijvers, elke eerste woensdag van de maand. Kulturhaus Barockfabrik, Löhrgraben 22. www.literaturbuero-emr.de Hasselt > De kleren van de keizer. Over kleding en illustraties in sprookjes, met echte kostuums en originele tekeningen. Van 20 november t/m 20 oktober. Lod.Lavki, tentoonstelling rond schrijvende priesterleraar en bezieler van de Limburgse scouts t/m 14 april in Literair Museum Hasselt. www.literairmuseum.be Landgraaf > Tiende Poëziefestival Landgraaf. Op 21 april Avond van nieuwe Poëzie. Met

41

uitreiking Jo Peters Poëzie Prijs. Op 22 april Jeugd poëziefestival en Dag van de Poëzie met onder anderen Robert Anker, Maria Barnas, Wiel Kusters, Tjitske Janssen en Ruth Lasters. www.poeziefestival.nl maastricht > Verhalencafé. Elke eerste donderdag van de maand van 14 tot 16 uur. Verhalen, gedichten en muziek. Ambyerstraat-noord 71 in Amby bij Eetcafé Jose. > Verboden Boeken. Jubileumtentoonstelling bij het 350 jarig bestaan van de Maastrichtse bibliotheek. Van 25 maart t/m 28 oktober.  Nuit de la fête. Peter Buwalda leest voor, Natalia Jayden zingt en Marks & Kampstra draaien platen. Op 13 april. Ruben L. Oppenheimer. Overzichtstentoonstelling vand e Maastrichtse cartoonist. Van 30 juni t/m 21 oktober. | Knetter op Letters: van kalligrafie tot twitter. Van 1 september t/m 31 december in Centre Céramique. www.centreceramique.nl > Presentatie dichtbundel Vallen van Emma Crebolder en essaybundel Terzijde van de vulkaan van Rob Molin. Op 14 april vanaf 17.00 uur in boekhandel De Tribune, Kapoenstraat 8-10. www.detribune.nl

Muziek eijsden > Saxofoonconcert met Paul van Aubel, Pieter Wolfs, Pol Wolfs en Roy Hovens. Op zondag 15 april om 16.00 uur in de Christinakerk aan de Vroenhof. elsloo > Conincx Pop. Popfestival met onder andere mede-oprichter Guru Josh op 30 juni aan de Maasoever. www.coninckpop.nl heerlen > Eclectomatic Ensemble. Mix van muziekstijlen door één orkest. Op 12 april om 20.30 uur. Iman Spaargaren en Cactus Truck. Lyrische saxofoonmuziek. Op 16 april om 20.00 uur. Gypsy Night. Zigeunermuziek met o.a. Lollo Meier Kwartet. Op 28 april om 20.00 uur in Cultuurhuis Heerlen. www.cultuurhuisheerlen.nl > Mosae Zappa. Tweede editie met o.a. Corrie van Binsbergen, The Muze Jazz Orchestra plays Zappa en Peach Noise. Op 1 en 2 juni in Cultuurhuis Heerlen. www.mosaezappa.com hoensbroek > Sunsetswing featuring David Lukasz op klarinet. Op 28 april in Trefcenter Amicitia aan de Markt. Maastricht > Johannes Passion. Bachs aangrijpende zetting van het lijdensverhaal. Door Kamerkoor Maastricht o.l.v. Ludo Claesen. Op 6 april om 20.15 uur in de Sint Janskerk. www.kamerkoormaastricht.nl > Openingsconcert jubileumfestival Meesterwerken met o.a. ouverture Midsummer Night’s Dream van Mendelssohn, Kaiserwalzer van Strauss

en Rhapsody in Blue van Gershwin. Door studenten en docenten van het conservatorium olv Henk Guittart. Op 15 april vanaf 15.30 in Theater aan het Vrijthof. www.conservatoriummaastricht.nl > The Music of Led Zeppelin. Basgitarist Jan Kazda en Indigo String Quartet spelen muziek van Led Zeppelin. Op zaterdag 14 april in Muziekgieterij. www.introinsitu.nl > Magic Jazz Matinee. Iman Spaargaren Quartet met Iman Spaargaren (tenorsax) Marzio Scholten (gitaar), Cord Heineking (contrabas) en Klaas Donkersgoed (drums). Op 15 april om 16 uur in het Magisch Theatertje aan de Molenweg. www.magisch-theatertje.nl > Koninklijke Harmonie Sainte Cecile Eijsden onder leiding van Jan Cober. Twintigste Pinksterconcert onder meer met klarin etconcert van Copland in Theater aan het Vrijthof. www.theateraanhetvrijthof.nl > Muziek en lezingen in de 500 jaar oude laatgotische Cellebroederskapel (achter een monumentale poort aan de Brusselsestraat) tijdens twee open dagen op 9 juni (14.00 uur) en 17 juni (16.00 uur). vaals > Bella Voce. Solistenensemble onder leiding van Patrick Vaessens concerteert met muziek van Mozart, de koorcyclus The Bavarian Highlands van Elgar en selectie uit opera’s op Paasmaandag 9 april om 16.00 uur in De Kopermolen. www.dekopermolenvaals.nl  venlo > Passieconcert door Gemengde zangvereniging VIVENTE o.l.v. Leo Smeets. Op 6 april vanaf 20.30 uur in Domani. Reservering via [email protected] of 077-4722643

Theater maastricht > Theater van het Vat. Negen amateurgezelschappen presenteren tijdens drie gratis routes negen 9 voorstellingen. Op 20, 21 en 22 april in tal van kroegen. www.misscommunicatie.com  > Festival Magisch Theatertje. Charlotte Puijk-Joolen 25 jaar poppenspeelster en theatermaakster. Vijftien jaar Magisch Theatertje. Charlotte en dochter Ananda presenteren hun internationale successen. Op 19 april om 20.30 uur Momentum. Op 20 april om 20.30 uur Cantos Animata, op 21 vanaf 20.30 uur april Transit. Op 22 april om 11.00 uur Floor en Ferdinand om 20.30 uur Panta Rhei II in Magisch Theatertje Amby. www.magisch-theatertje.nl Sittard > Terre. Nieuwe jongerenvoorstelling van Nataschja Derks/Nieuw Laaglands Peil over de volkstuin als klein paradijs. Op 26, 27 & 28 april om 20.00 uur te zien is in het Laaglandtheater. www.hetlaagland.nl

www.zuiderlucht.eu

april 2012

Diversen Cadier en Keer > Uitgelicht. Dertien bijzondere objecten, van 24 februari t/m 6 mei. Lezing over rituelen. Door Harrie Leyten, antropoloog, oud-missionaris in Ghana en conservator van het Afrikacentrum en het Tropenmuseum te Amsterdam. Op 1 april vanaf 16.00 uur. in het Afrikacentrum, Rijksweg 15. www.afrikacentrum.com Heerlen > BaasGalgo. Kunstveiling, expositie en benefietdiner door foodconservator Jeffrey Kuckelkorn en kunstenaar/ schrijver Pam Emmerik tbv stichting BaasGalgo die opkomt voor mishandelde en afgedankte Spaanse honden. Op 28 april vanaf 19.00 uur in restaurant 5.0 in Schunck. www.restaurantvijfpuntnul.nl > Cultuurbrouwerij. Debatpodium voor de Parkstedelijke cultuurscene, elke eerste maandag van de maand in De Nieuwe Nor. www.cultuurbrouwerij.nl Maastricht > Schuilen in Maastricht. Elke derde zondag in de maand. Museum Schuilen in Maastricht, Minister Goeman Borgesiusplantsoen. www.schuileninmaastricht.nl > Van de Reniers tot de hertogen Van Gelre - middeleeuwse dynastieke begraafplaatsen in het Maas-Rijngebied. Lezing van Arnoud-Jan Bijsterveld voor Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap (LGOG), op 2 april om 20.00 in Stayokay, Maasboulevard 101. Aanvang 20.00 uur. www.lgog.nl > Op zoek naar de ziel van de stad. Filosofische wandeling o.l.v. John Arkenbout. Op 15 april van 11.00-13.00 uur. Pim & Geert. Lezing over tien jaar Nederlands populisme door Jos de Mul, met debat na afloop o.l.v. Wim Fiévez. Op 15 april om 15.00 uur in Centre Ceramique. www.centreceramique.nl > Het staartje van het Krijt. De groeve Curfs in beeld. Van 11 maart t/m 13 mei. Wie wordt Watervlo? Waterbelevenis op Motorschip de Watervlo. Van 4 t/m 15 juni. Terug van weggeweest. Verdwenen Maastrichtse collecties even thuis. Van 1 juli t/m 4 november. CSI Mosasaurus. Van 13 december t/m 30 juni in het Natuurhistorisch Museum Maastricht. www.nhmmaastricht.nl > Muziek en lezingen in de 500 jaar oude laatgotische Cellebroederskapel (achter een monumentale poort aan de Brusselsestraat) tijdens twee open dagen op 9 juni (14.00 uur) en 17 juni (16.00 uur).

hobofis hét estiva

UIT l GE LI CH T

waa r je k enni waa smaa r kla kt ss i e k waa en ja met top r hob hobo z z sa oïste m ïs n de elne enkome ten men n aan w ork s Do n hops derd ag 26 Conc april er t B ar t S chne ema Vrijd nn ag 27 Mas april tercl asses Lunc hobo hc Conc oncert er t E ast m Jazzc eets afé Wes t Zate rdag 28 ap Wor ks ril Mas hops tercl asses Zond ag WWW.HKLIMBURG.NL/MUZIEK once 29 aOVERAL p HUIS VOOR DE KUNSTEN C LIMBURG rt w i ril TE VINDEN! nk

Doe mee!

Inge bewondert,

Mode & Design. Van 4 februari t/m 27 mei in o.a. CIAP en Z33, Hasselt. www.superbodies.be

04.02.2012 ¬ 27.05.2012*

25.04 Mauro De Queeste – De Gouden Draak Alexander, Pawlowski 28.04 Bronks - Brooddoos 30.04 Johnston, Peeping Tom – A Louer/For Rent (dj), Daniel Tania 04.05 KVS – A l’attente du livre d’or Maria e.v.a. 13 en 14 april in 12.05 OpBruno Vanden Broecke en Nico Sturm - L C-mineMuziek Cultuurcentrum Genk. 18.04

Juke Box 2000 (uitverkocht)

22.04 06.05 09.05 12.05

Gents Universitair Symfonisch Orkest Hommage à Brel Symphonique Kryptos Quartet – Back to the roots - aper Muziektheater Transparant - Orlando Marcus Miller in concert Glenn Miller Orchestra - Evergreens in sw

www.c-minecultuurcentrum.be 20.04 Filip Jordens/Ensemble Marteno/

Tentoonstelling Performances Verblijfsarrangementen

niet te x Hasselt

Comedy

m a f ru ng p o on fo a k i m a eg i e m w ur hin ne e e e- r th eus len 2 m e r 2 01 he 04 12

versmaden

26 –

2

8 en 15/05 Vegetarisch, biologisch, macrobiotisch ko met Cathérine Kools

C-mine jazz festival * van dinsdag tot en met zondag. Lizz Wright, Monty Alexander 13.04 De tentoonstellingen in Z33 en CIAP lopen tot 13.05.2012. Mauro Pawlowski (dj) and many more... 14.04

Met de steun van

9 ap ril 20 27 april t/m 29 juni 2012 12 s chu • Feel. • Floriade. • Maastricht

www .kon

inkli

jkeh

nck

armo

Alex Agnew – Interesting times (uitverkoc

Workshops

Vrije toegang www.superbodies.be

Daniel Johnston, Tania Maria, Sam Amidon T Mulatu Astatke, yuko and many more...

NIEUW:

28.04 EXTRA CONCERT: graindelavoix • De (tiende) dag van de

*Floriade-musical-concert nieh Tophoboïsten laten klassiek Poëzie. van Toneelstadfestival. Hee eerle rlen 7, 8, 9.06 FC BERGMAN TERMINATOR TRILOGIE op lo n6.nMEI: FLORIADE-MUSICAL-CONCERT l / en jazz samenkomen. Van LBM JEUGDORKEST Met o.a. Robert Anker, Maria het LBM jeugdorkest Vijfde editie valt samen met Thea op 6 t T/M 17 JUNI: er H 26 t/m 29 april in Schunck 15 Barnas en Eva Gerlach. Op 21 en mei. Limburgs blaasmuziek eerle de internationale conferentie LIMBURGS BLAASMUZIEK FESTIVAL FLORIADETERREIN, VENLO n OISTAT. Van 20 t/m 25 april op en Theater Heerlen. www. 22 april op Landgoed De Overste festival van 15 t/m 17 juni. Hof Landgraaf. Op 25 april koninklijkeharmonieheerlen.nl Floriadeterrein Venlo. diverse locaties in Maastricht. WWW.C-MINECULTUURCENTRUM.BE laatste maand 12 april /19 uur za 14 &Jeugdpoëziefestival. zo 15 april www.hklimburg.nl/muziek www.maastrichttoneelstad.nl Ruud met new or helen verhoeven museumweekeinde www.poeziefestival.nl Boek (1905) Part pretty gratis activiteiten notropolis t.g.v. de Floriade 2012 Museum Meermanno S

Den Haag Gouvernement aan de Maas / centrale hal en stateneiland

ww w.m aa str ich

Waarom is Maastricht Culturele Hoofdstad van Europa in 2018 zo belangrijk voor jou? ‘Het is een creatieve boost voor Maastricht!’

MUNTAGNA NERA cd-voorstelling

m a f ru ng p o on fo a k i m a eg i e m w ur hin ne e e e- r th eus len 2 m e r 2 01 he 04 12

Piet Killaars: Beelden



FOTO KIM ROUF

m a f ru ng p o on fo a k i m a eg i e m w ur hin ne e e e- r h t eus len 2 m e r 2 01 he 04 12

tto ne els tad.nl

• Bonnefantenmuseum Maastricht 58th International Short

Paul Devens: Shift t.g.v. de ingebruikname van de gelijknamige

• geluidsinstallatie Piet Killaars (Beelden) • Maand van de filosofie. buitenpad zijde Limburglaan • Museumweekend.

& Paul Devens (Shift).

• 58th International

Aandacht Short e Op 14 en 15 april. Museum3111 editie april voor de wijsbegeerte 3 april t/m 1 mei april / 20Film uurFestival Beelden geluidsinstallaties Gouvernement aan de van Maas met / centrale hal o.a. een tentoonstelling Oberhausen. van Bommel van Dam Venlo,minimalmusic@ Bijna • Limburgs Museum ( foto Jan Geu maand van de raak – voor Maastrichtse kunstenaars uit van boeken van Ludwig 500 korte films te zien van Bonnefanten Maastricht, philipglass75 filosofie speelse mensen twee verschillende generaties. Cultuur is van iedereen; jong Wittgenstein. Van 1 t/m 30 april vroeg in ron de ochtend tot na wittgenstein lunapark Roermond, Schunck enCuypershuis kinderen en oud,inheeft er iets mee. Heerlen, Museum Het Domein Van 27 april t/m 29 juni in het bij Schunck Heerlen. middernacht. Van 26 april t/m daelemans & friends Tout Maastricht is trots op de Gouvernement, Limburglaan 10 www.schunck.nl 1 mei in Oberhausen. Sittard en Limburgs Museum vaandeldragers van cultuur.Venlo. www.museumweekend.nl www.kurzfilmtage.de Maastricht. bongerd 18 heerlen podium Voor europeeS Bezoekadres: Gouvernement aan de Maas, Limburglaan 10, eureGIonaaL www.schunck.nl en FiLmTaLenT mee! 120312_KFO12_ZuiderluchtMagazin_GB_116x157.indd 1

Van 20 t/m 25 april 2012 vindt de vijfde editie van het Maastricht Toneelstad Festival plaats! Geniet zes dagen lang van exposities, verrassende theaterproducties en gewaagde locatietheatervoorstellingen van regionale, nationaleen internationale topgezelschappen, in Maastricht!

• Museu

Film Festival Oberhausen 26 April — 1 May 2012 Oberhausen Manifesto 1962 — 2012 www.kurzfilmtage.de

BOROS

Wat doe je zelf aan cultuur? ‘Ik bezoek regelmatig voorstellingen, concerten, musea en films. En ik speel ook piano.’

CIAP Cultuurcentrum Hasselt Huis voor actuele kunst Z33 • Superbodies. • C-mine Dans &Jazz theaterfestival. Modemuseum Hasselt 12.04 De Werf/Simon Allemeersch 3e Triënnale Beeldende Kunst, Het Stadsmus Met Lizz Wright, Monty Het fantastische leven van de heilige Sint

m a f ru ng p o on fo a k i m a eg i e m w ur hin ne e e e- r th eus len 2 m e r 2 01 he 04 12

Wat is je drive om in de cultuurwereld te werken? ‘Mensen komen naar een theater om te genieten, zich te verbazen of te bewonderen. En ik mag daar werken, mooi toch?’

SuperBodies

23.05

m a f ru ng p o on fo a k i m a eg i e m w ur hin ne e e e- r th eus len 2 m e r 2 01 he 04 12

Naam: Inge Dovermann Leeftijd: 27 jaar Uit: Statenkwartier Wat: werkt op de marketing PR afdeling van het Theater aan het Vrijthof

3de Triennale voor Beeldende Kunst, Mode & Design

Vormgeving Stijn Segers / Werkmannen

Cultuur is van iedereen; jong en oud, heeft er iets mee. Tout Maastricht is trots op de vaandeldragers van cultuur.

15.03.12 09:12

Museumweekend 14 & 15 april Laat je verrijken door het museum Doe

Maastricht / Exposities gratis te bezichtigen tijdens werkdagen, 9 – 18 uur / Gesloten in het weekend en op 17, 18 en 28 mei

vijf jaar zuiderlucht covers

presenteert

THe inVader FeeSTeLiJKe FiLmpremIere in aanweZiGHeid Van reGiSSeur niCoLaS proVoST

ontwerp Frölke/Rams | fotografie Jouk Oosterhof © 2012

www.zuiderlucht.eu

• Vijf jaar Zuiderlucht

covers. De Zuiderlucht-

• Tout Maastricht

(Be)

VriJdaG 27 apriL, 20.00 uur Lumiere Cinema maaSTriCHT

9 april-30 mei centre céramique

www.maastrichttoneelstad.nl www.toutmaastricht.nl

• Cuypershuis Roermond

ToeGanG GraTiS/aanmeLden Via [email protected]

• Made in Europe

• Museum van Bommel van Da

www.madeineurope.nu

presenteert The Invader. covers van de afgelopen vijf jaar Feestelijke filmpremière in • Bonnefantenmuseum • LimBurgs museum Tijdens het museumweekend gratis toegang Tijdens het museumweekend € 1 entrée tentoongesteld. Van 9 april t/mNationaalMuseumweekend.nl aanwezigheid van regisseur Avenue Céramique 250, Maastricht 30 mei in de vide van Centre Nicolas Provost (BE).Keulsepoort Op 27 5, Venlo T +31 (0)43 3290190, www.bonnefanten.nl Tel +31 (0)77 3522112, www.limburgsmuseum.nl Céramique in Maastricht. Museum open: di t/m zo van 11 - 17 uur april, 20.00 uur, Lumière Museum open: di t/m zo van 11.00 – 17.00 uur Cinema Maastricht, toegang www.zuiderlucht.eu Tentoonstellingen: Martin Visser, verzamelaar, ontwerper, Tentoonstellingen: Flower Power-babyboomers worden gratis. vrije geest (2de verdieping) - De Schoonheid van Stilte. Japanse bloemenkinderen (t/m 6 januari 2013) – Inspiratie bloemen,

42

Inge , t r e d n o w e b

Nô en natuurprenten van Tsukioka Kôgyo (3de verdieping) Collectiepresentaties oude en hedendaagse kunst (1ste en 2de verdieping). Naam: Dovermann Tijdens hetInge museumweekend: Lezing van Piet Hein Eek (in het kader van de Martin Visser tentoonstelling) - De fenomenale Leeftijd: 27 jaar

www.zuiderlucht.eu

hedendaagse fotografie en keramiek (t/m 19 augustus) – Venlo maakt zich op voor de wereld i.s.m. Fotovakschool Venlo (t/m 1 juli). Tijdens Museumweekend: Flower Power staat centraal. Werk mee aan een zeven meter lange Flower Power muurschildering die straks in de tentoonstelling te zien zal zijn. Of kom handwerken in

april 2012

• cuy Tijdens

Pierre C Tel +31 (0 Museum

Tentoon

Cuypers’ werd er e interieuro is verwan meubels.

Tijdens h

vijf jaar zuiderlucht covers 9 april-30 mei centre céramique www.zuiderlucht.eu

43

www.zuiderlucht.eu

april 2012

21 & 22 april 2

012, Landgraa

f

De (tiende) Dag van de Po ëzie

Met o.a.

avond van nieuwe poëzie & uitreiking jo peters poëzieprijs zaterdag 21 april 20.00 uur

Robert Anker

Overstehofweg 14, Landgraaf Met Eva Gerlach, Marjolein van Heemstra, Sasja Janssen, Lieke Marsman,

Maria Barnas

Maarten Moll Entr’actes pianiste Toni Ehlen begeleid door vocaliste Manon Meijs

Thomas Blond

Wim Brands

Presentatie Jan Baeke

eau

poëziefestival zondag 22 april 13.00 – 18.00 uur Landgoed De Overste Hof, Overstehofweg 14, Landgraaf Entr’actes internationaal gerenommeerde tubaspeler Hans

Eva Gerlach

Tjitske Jansen

talentvolle pianospeelster Yingshan Hu Presentatie Jan Baeke jeugdpoëziefestival zondag 25 april 10.00 – 12.00 uur Raadhuis Landgraaf, Met Ienne Biemans, Elma van Haren, Johanna Kruit, Sjoerd Kuyper, Ted van Lieshout, Erik van Os, Rian Visser

Wiel Kusters

Entr’acte Dance School Benito Deane uit Brunssum

Sjoerd Kuyper

informatie en reserveringen

Postbus 31000 6370 aa Landgraaf t +31 (0)45 5695292

Marjolein van

[email protected] www.poeziefestival.nl

Heemstra

Sasja Janssen

Lieke Marsma

Nickel, dichter Ted van Lieshout en

Raadhuisplein 1, Landgraaf

Ruth Lasters

44

Landgoed De Overste Hof,

n

Maartewww.zuiderlucht.eu n Moll

de tiende dag van de poëzie wordt mede mogelijk gemaakt door

de jo peters poëzieprijs wordt financieel mogelijk gemaakt door

april 2012 Stichting Abel