Jaargang 52nummer 31. Tijdschrift voor en door coassistenten. Doe het zelf!

Jaargang 34-nummer Jaargang 52nummer 31

Tijdschrift voor en door coassistenten

Doe het zelf!

Welke artsenfunctie past bij jou? Vul de loopbaanwijzer in!

Neem contact op: +31 888 - 22 55 88 of [email protected] www.vacaturesvoorartsen.nl

Lijkt het je leuk om een foto van jouw cogroep terug te zien in de Status Co? Dat kan! Stuur deze dan in naar statusconijmegen@gmail .com en jullie staan binnenkort te shinen op pagina 14 van de volgende editie van de Status Co!

Colofon Status Co Periodiek voor coassistenten Jaargang 34, nummer 1, maart 2016

Status Co is een periodiek tijdschrift voor en door de coassistent van de Radboud Universiteit Nijmegen, en verschijnt vier keer per jaar. Status Co wordt verzonden naar alle coassistenten en geaffilieerde ziekenhuizen waar Nijmeegse coassistenten stage lopen. Redactieadres Stichting Status Co Nijmegen Universitair Medisch Centrum St Radboud, Geert Grooteplein-Noord 15, kamer 3.06. 6525 EZ Nijmegen telefoon: 024-3616901 e-mail: [email protected] website: www.Ko-raad.nl > Status Co Voorzitter Elise Schulte h.t. Mieke Peters f.t. Secretaris Drou Westland Penningmeester Esmee Hulst PR-redactielid Marieke van Stippent h.t. Daphne van Moorsel f.t. Eindredactie en lay-out Sammy Olijslagers, Leanne Fleuren h.t. Linda Drenthen, Eveline van der Schans, Kevin Rossen, Eline Kooijmans f.t. Algemeen redactieleden Tessa van Kolfschooten, Caroline Hildering, Anneke Jonkman, Lida Mirzaei, Julian Machiels, Kim van Ulsen, Sanne Wubbels Co-auteurs Ivo Verhagen Drukwerk Drukkerij Verloop www.verloop.nl (oplage: 1100) De redactie bedankt iedereen die heeft meegewerkt aan deze Status Co. De volgende Status Co verschijnt in juni 2016. De deadline voor deze editie is op 10 mei 2016. Het aanleveren van kopij wordt zeer op prijs gesteld. De redactie van Status Co is onafhankelijk; plaatsing van artikelen, mededelingen of brieven houdt niet noodzakelijkerwijs in dat de redactie de boodschap, doelstellingen of meningen van de instelling of persoon in kwestie onderschrijft. De eindredactie houdt zich het recht voor artikelen, brieven of mededelingen te wijzigen, in te korten of niet te plaatsen. Het is niet toegestaan om, zonder voorafgaande toestemming van de redactie, gepubliceerde artikelen of gedeelten daarvan over te nemen, te (doen) publiceren of anderszins openbaar te maken of te verveelvoudigen. © 2016, Stichting Status Co Nijmegen

Woord van de voorzitter Na de donkere winterdagen is het weer tijd om de boel wat op te fleuren. Niet alleen de lay-out maar ook de redactie heeft zich dit keer flink kunnen uitleven met een kleurig pallet. Voor deze editie hebben we het steriele wit ingeruild voor een scala aan kleuren. Speciaal voor iedereen die wel wat meer kleur kan gebruiken (in mijn geval ook letterlijk het geval helaas...). Deze keer willen we iedereen helpen met het verder ontwikkelen van ‘de klinische blik’, namelijk wat zegt het uiterlijk van de patiënt ons? In ‘Help, ik heb een...afwijkende kleur op mijn huid!’ behandelen we ziektes als vitiligo tot het symptoom icterus. Carotinosis hebben we in ieder geval niet gekregen van de rubriek ‘Diagnostiek van alledaagse dingen’. De wortels hebben plaats moeten maken voor verschillende soorten kazen, speciaal voor de echte (Hollandse) bourgondiërs onder ons! Daarnaast staat niet de muziek maar de ogen van wijlen David Bowie deze editie centraal. Ook kan een imagoles over kledingkeuze binnen de gezondheidszorg niet ontbreken en onthullen we dè reden waarom chirurgen en anesthesiologen in groene en blauwe pakken op de operatiekamer verschijnen. Terwijl we in de stromende regen deze artikelen aan het schrijven waren, stuurde mede-redactielid Tessa jaloersmakende zonovergoten foto’s vanuit een plek niet minder dan Bounty Island; Curaçao. Oftewel, genoeg fleurigheid voor de allereerste editie van 2016. Tot slot wil ik - inmiddels een oude rot binnen het schrijversvak – afscheid nemen als voorzitter van de Status Co. Ruim 2,5 jaar heb ik me met veel plezier ingezet voor dit blad en ik wil graag alle trouwe lezers en artsen/opleiders bedanken voor hun inbreng. Ook niet te vergeten, Michel, die jaar in jaar uit zijn bicepsspieren traint met grote dozen SC’s. Bovendien heb ik genoten van het enthousiasme, de gezelligheid en de mooie verhalen van mijn (oude) mede bestuurs- en redactieleden. Mijn opvolgster, Mieke Peters, inclusief een bont gezelschap aan nieuwe leden zullen het voortzetten. Dus ik ben er helemaal van overtuigd dat jullie nog veel leesplezier mogen beleven in de toekomst! Elise Schulte, voorzitter

Status Co | 3

7 Benieuwd welke tweede-plaats-kaas deze naakte molrat aan het eten is?

25 18 20

6

Inhoud

3 Woord vd voorzitter

15 Ko-raad

5 Uit! Agenda / Column

16 Voortgangstoetsweetje

6 Gezien: David Bowie 7 Diagnostiek van alledaagse dingen: KAAS 9 Gekleurde urine 10 Column 11 Voorstelrondje

17 Recensies

Inside out & Anna Verhulst

18 Groeten uit Curaçao

20 Help ik heb.. een afwijkende kleur

13 Kleding maken de co 22 Rubor, color, dolor, tumor 14 Fotopagina 4 | Status Co

25 Reistip Peru

28 Geslaagden / In het zonnetje

Uit! Agenda

Workshop Solliciteren voor coassistenten. Inhoud: workshop met adviezen m.b.t. de sollicitatiebrief, het CV en het sollicitatiegesprek. Oftewel genoeg handvaten om die felbegeerde opleidingsplaats te kunnen bemachtigen! Duur: Eén dagdeel van 3 uur Kosten: € 50,- (KNMG studentleden), € 75,- (niet-leden) Data, tijdstip en locatie: 24 mei 2016 van 19.00 - 22.00 uur, Utrecht, locatie volgt. 15 november 2016 van 19.00 - 22.00 uur, Utrecht, locatie volgt.

KNMG-UAEM symposium Access to medicine UAEM (Universities Allied for Essential Medicines), een werkgroep van de IFMSA, werkt voor het eerst samen met de KNMG om een nieuw symposium te organiseren. Om de beperkte toegang tot medicatie wereldwijd te verbeteren, zal er eerst lokaal awareness gecreëerd moeten worden. Tijdens dit symposium zullen oncoloog prof. dr. ir. J.J.M. van der Hoeven en farmaceutisch geneeskundige prof. dr. H.J. Out vanuit hun oogpunt de toegankelijkheid van medicatie aan de kaak stellen. Hoe werkt het legaliseren van nieuwe medicijnen? Hoe komt het dat het niet voor iedereen beschikbaar is? Waarom hoor je in het nieuws dat de kosten zo hoog zijn, en is dat ook wel zo? Meld je voor deze bijzonder interessante avond aan via [email protected] of bij de kantine op 21 maart van 12:3013:30 uur. Data: 29 maart 2016, 19:00 – 21:30 uur (met koffie, thee en koekjes in de pauze). Kosten: €1,- per persoon (€2,- aan de deur). Locatie: Hippocrateszaal (route 77) Let op: er zijn maar 100 kaartjes beschikbaar, dus wees er snel bij!

Kleur bekennen Door: Elise Schulte

Column

In een maatschappij waarin technologie steeds meer op de voorgrond staat en waarin je het tegenwoordig tegen een peuter moet afleggen die wèl een Ipad in zijn bezit heeft, is er een tegenbeweging gaande die back to the basics promoot. Het is namelijk weer hip om zelf die trui te breien, plantjes te verbouwen en baksels te maken in je eigen keuken. De kleurboeken voor volwassenen gaan dan ook als warme (zelfgebakken) broodjes over de toonbank om mensen weer terug te brengen naar hun creatieve, innerlijke zelf. Met de medische sector waarin bijna 70% van alle beroepsziekten zich op het psychische vlak bevindt, is het misschien helemaal niet zo’n gek idee om die kleurpotloden uit de oude doos te halen. Waar ik vroeger meerdere bomen heb versleten aan vele tekeningen - die mijn ouders vervolgens moesten rondbrengen om prijsvragen in de wacht te slepen - , verf op de muren smeerde en tijdschriften aan flarden scheurde om collages te maken, is er nu weinig meer

te merken van mijn creatieve roots. Schildersdoeken en potten verf die ik voor mijn verjaardag heb gekregen van hoopvolle vrienden en familieleden die mijn creativiteit weer nieuw leven willen inblazen, liggen te verstoffen op mijn studentenkamer. Tevens staan er niet vaak inspiratievolle menu’s meer op tafel in huize Schulte gedurende doordeweekse dagen. Jamie Oliver heeft plaats moeten maken voor het kookkrantje van de Appie. Niet alleen de doe-het-zelf projecten zijn hot maar ook de creatieve beurzen en festivals zoals de kleurfestivals die in meerdere Nederlandse steden plaatsvinden. Gewapend in een wit shirt is het mogelijk om je de hele dag uit te leven met kleurpoeder. Als je niet goed oplet, zit echter je hele huis er ook onder na afloop. Schoonmaken zal ook wel een heilzame werking hebben... Daarnaast is mindfulness een nieuwe trend waar zelfs de Radboudiaanse medewerkers aan moeten geloven. Temidden van visites en familigesprekken mediteren in de stilteruimte. Om enige scepsis weg te werken heb ik inmiddels mijn eerste meditatiecursus achter de rug. Hoewel ik nu beiderzijds een bursitis prepatellaris heb opgelopen, was het toch wel fijn om een uurtje per week in stilte door te brengen. Helaas hadden de meditatieve teksten uiteindelijk niet het gewenste effect; ‘‘Denk niet aan alles wat je nog moet doen’’ waarop ik hele to-do-lijstjes begon te formuleren. Dus mijn meditatieve momentjes bestaan op dit moment louter uit hardlopen, muziekjes luisteren en literaire thrillers te lezen. Het positieve nieuws is dat inmiddels de schildersdoeken en verf bevrijd zijn uit het plastic, het hoofd van Jamie Oliver mij dagelijks aan kijkt vanaf mijn keukenkast en nieuwe kruidenplantjes prijken op het aanrecht. Je moet toch ergens beginnen, nietwaar?

Status Co | 5

Gezien: David Bowie…

De wetenschap achter de verschillende ogen van David Bowie Door Mieke Peters

David Bowie, zanger en muziekicoon van de 70’s, heeft op 10 januari 2015 de wereld opgeschrikt met zijn plotselinge overlijden. Bowie, misschien wel nog meer bekend om zijn gewaagde uiterlijk dan om zijn muziek, heeft de harten van velen gestolen. Hoewel David Robert Jones, wat David’s Bowie’s echte naam was, niet meer zo speelt onder de jeugd van tegenwoordig valt ieder die wel eens een foto van Bowie heeft gezien één ding duidelijk op: zijn unieke en verschillende ogen! Velen scharen zijn aandoening onder de medische term: heterochromia Iridis. Hierover straks meer en ook waarom David Bowie deze aandoening niet heeft!

Heterochromia Iridum Heterochromia van de ogen (heterochromia iridis of heterochromia iridum) is een verzamelnaam voor drie soorten heterochromie van de iris: ‘compleet’, waarbij de iris compleet anders is dan die van het andere oog, de ‘segmentele De kleur van de ogen bij de geboorte Laten we bij het begin beginnen. In de tijd dat wij ook heterochromia’, waarbij een deel van de iris anders is dan allemaal begonnen zijn met ons leven op deze aarde. Met de rest van de iris en ‘centrale heterochromia’, waarbij er andere kleuren vanuit de pupil ontspringen. onze geboorte! Ongeveer 90% van alle blanke kinderen die ter wereld ko- Hoewel een zeldzame aandoening bij mensen (1% van de men hebben nog blauwe ogen welke geleidelijk aan don- totale bevolking), kunnen er verschillende redenen zijn om kerder worden. Dit verschijnsel van donkerder worden deze aandoening te ontwikkelen. treedt ook op bij kinderen van Aziatische of Afrikaanse Oorzaken afkomst. Echter bij deze kinderen is het vertrekpunt De aandoening kan aangeboren zijn of verworven worden meestal donkerder en valt de kleurverandering minder door invloeden van buitenaf. op. Een aangeboren heterochromie heeft meestal geen pathologische betekenis, maar komt door een onschuldige Maar hoe kleuren deze ogen? pigmentverandering in één oog waar nog geen precieze oorzaak voor is vastgesteld. De iris heeft twee pigmentlagen. Hoewel de achterste Enkele aandoeningen waar men wel voor moet oppassen laag een donkere laag is vanaf de geboorte, bevat de voorste laag vanaf de geboorte nog weinig pigment. Het zijn het Waardenburgsyndroom waarbij deze kleurveranstroma van het donkere epitheel absorbeert kleuren met dering vaak gepaard gaat met doofheid, brede neusrug en een witte haarlok op het voorhoofd. Ook een aangeboren langere golflengten, terwijl de korte golflengten zich verspreiden waardoor de ogen blauw kleuren. Dit proces Hornersyndroom kan een heterochromie veroorzaken. is te vergelijken met waarom wij de hemel ook blauw gekleurd vinden. Men moet echter meer op zijn hoede zijn als je er achter komt dat de verschillende kleuren verworven zijn. HeterTijdens de ontwikkeling van het kind groeien ook de melanocyten in de voorste irislaag en wordt de productie ochromia kan ontstaan door onder andere trauma, ontstekingen, het gebruik van oogdruppels welke de iris aantasvan melanine gestart. Hierdoor blijven de ogen van het ten of tumoren. kind veranderen tot het kind ongeveer drie jaar oud is. Echter, minimale verandering is nog moEen donkere verworven iris kan ontstaan door: siderose, gelijk tijdens puberteit, zwangerschap en na trauma. hemosiderose, neoplasmata (naevi of melanomateuze tumoAls er veel melanine wordt geproduceerd, worden de ren), irisectropionsyndroom en het gebruik van oogdrupogen bruin en met weinig melanine productie blijven de pels met prostaglandine-analogen: latanoprost, isopropyl ogen blauw. De groene kleur zit hier tussen in. Concluderend heeft iedereen dus onder zijn eigen kleur unoprostone, travoprost en bimatoprost, meestal gebruikt om de oogboldruk bij glaucoom te verminderen. ogen nog de blauwe ogen van zijn geboorte schuilen.

6 | Status Co

Een lichtere iris kan komen door: heterochromia iridocyclitis (uveïitis waarbij de iris verbleekt), Horner’s syndroom (door bij neuroblastoom) of neoplasmata. Terug naar David Bowie De aandoening van David Bowie is geen aangeboren heterochromia. De oplettende student had uit bovenstaande foto al wel kunnen opmaken waarom Bowie’s ogen

verschillen. David Bowie heeft last van de alom bekende anisocorie (in dit geval door sphincterparalyse), waarbij zijn ene pupil beduidend groter is dan de ander. Hierdoor wordt de illusie gewekt de iris van Bowie’s oog donkerder oogt dan dat hij werkelijk is. Tevens is dit gedilateerde oog meer gevoelig voor het ‘rode ogen’-effect waardoor ook de illusie van verschillende ogen kan ontstaan.

Fun fact: Altijd al blauwe ogen willen hebben? In Californië kan je bruine ogen laten laseren tot blauw. Let wel op: De behandeling gaat je zo’n €5000,- kosten en is momenteel alleen nog in trialverband mogelijk.

Celebrities met wel aangeboren heterochromia iridium! Demi Moore

Kate Bosworth

Christopher Walken

Diagnostiek van alledaagse dingen: KAAS Door Marieke van Stippent Een aantal leden van de redactie heeft zich opgeofferd om deze uiterst vervelende taak te volbrengen. Omdat er vele kleuren (en geuren) kaas zijn, vonden wij dat een kaasproeverij niet in deze editie mocht ontbreken. Zelfs voor degenen die niet van kaas houden is het een aanrader om wat tips van ons toe te passen, voor bijvoorbeeld een gezellig avondje met wat goede wijnen, of een feestje waar kaasliefhebbers op afkomen. Say

cheese!

Soort: Boerenkaas Groene Pesto Waar gekocht: Landwinkel de Woerdt - Ressen Prijs per kg: €13,95 Aanblik: Grasgroen, een hele mooie, bijzonder gekleurde kaas. Ervaring: Deze groene kaas ruikt echt heel lekker. Een spannende smaak waarvan zelfs de pestohater van het testpanel onder de indruk was. De smaak van basilicum is op de achtergrond aanwezig, en de kleine stukjes peper geven de kaas pit. Een verrassend blokje, een aanrader om op een feestje uit te delen, of om je collega’s te choqueren door het op brood mee te nemen. Cijfer: 8,6 Soort: Jong Belegen Geitenkaas 50+ Waar gekocht: Lidl Prijs per kg: €13,50 Aanblik: Bleek, zoals je van geitenkaas verwacht. “Onschuldig, ongeschonden, tabula rasa”, en er was zelfs een associatie met een trouwjurk. Ervaring: Een mild geitenkaasje. Een dromerige smaak: “alsof je een wolkje eet”. Met een dipje ziet het er best wel vies uit, maar na een hapje wilde een aantal redactieleden weten waar de Vijgen Rode Portdip vandaan komt. Uiteindelijk is de kaas als heerlijk bestempeld. Cijfer: 7,8

Status Co | 7

Soort: Blauwaderkaas Waar gekocht: Landwinkel Prijs per kg: €14,50 Aanblik: Artistieke bleke kaas met blauwe spikkels en streepjes. Ervaring: Ruikt muffig. Deze kaas is smakelijk als je ervan houdt. Het is natuurlijk een schimmelkaas, en daar is niet iedereen dol op. Het proces van de productie van deze kaas is tijdens de proeverij ook toegelicht, maar dat zullen we hier achterwege laten. Het is een romige kaas, met een sterke smaak. Cijfer: 7 (diegenen die schimmelkaas verafschuwden gaven een 3,5)

Soort: Beemster Extra Belegen 30+ Waar gekocht: Jan Linders Prijs per kg: €14,19 Aanblik: Een gele kaas met een warme uitstraling. Gezellig kroegkaasje. Ervaring: Qua geur een kaas met karakter. Qua smaak een zachte, tongstrelend blokje. Hoewel lekker, is deze kaas veel te zacht voor een extra belegen exemplaar. Mag zeker droger en pittiger. Blijkbaar is er ook kleurstof toegevoegd aan deze extra belegen, wat dit warme kroegkaasje eigenlijk een oplichterskaas maakt. Hoe dan ook erg lekker met de Vijgen Rode Portdip. Cijfer: 7 voor de smaak, 6 voor de oplichterij Soort: Italiaanse kruidenkaas Waar gekocht: Landwinkel Prijs per kg: €11,95 Aanblik: Erg kleurrijk, een echte Italiaanse kaas. Ervaring: Gehoorde uitspraken: “Mmmm…”, “mmmm!” en “Oh damn…” Een rokerige kaas. Zou lekker smaken bij een rokerige whisky of speciaalbier. Je proeft (ongetwijfeld) iets van komijn. Veelzijdige smaak en is pittiger dan de Beemster. Cijfer: 8,5

The winning cheese

Soort: New Jersey (bio) – de bonuskaas Waar gekocht: Landwinkel Prijs per kg: €16,95 Aanblik: Geen spikkels of schimmel: een saai, bleekgeel onschuldig kaasje. Ervaring: Deze kaas heeft een spicy geur, als een lekkere stinkkaas. Liefde gaat bij deze kaas door de maag, niet via het oog. Ook deze kaas heeft meer karakter dan de Beemster. Heeft een lekkere friszure smaak. Een medewerker van de Landwinkel raadde ons aan de Mint Jellydip hierbij te proberen, en dat bleek een van de beste adviezen ooit. Na een gekke mintsmaak explodeert er een orgastisch lekker festijn over je smaakpapillen. Het is onmogelijk om slechts één stukje van deze kaas te pakken. Of vijf stukjes. Of tien. Alles. Moet. OP! Er is alleen wat onbegrip gebleven over de afbreuk doende naamgeving van deze epische kaas. Cijfer: 9,2

De wijn die we hebben gedronken bij deze lekkere kaasjes was de Chili Cabernet Sauvignon (€3,99 bij de Lidl) wat een prima combinatie was. De dipjes die in deze test zijn geprobeerd waren de kaasdip Vijgen Rode Port en de kaasdip Mint Jelly van Smaakgeheimen (ook in de Landwinkel verkrijgbaar). Twee namen die niet zo bekoorlijk zijn, echter, we zijn allen blij verrast met de smaken! We hebben per kaas aangegeven of, en welke dip aan te raden is. Conclusie van deze test: Ook al wil het oog ook wat, een in eerste opzicht saai kaasje komt krachtig uit de hoek! Voor het geval dat je een presentje zoekt (voor de redactieleden bijvoorbeeld) een goede cadeautip.

8 | Status Co

Gekleurde urine Urine heeft meestal een gele kleur. Dit komt onder andere door de aanwezigheid van urobiline, wat constant wordt uitgescheiden door de nieren. Afhankelijk van de hydratiestatus kleurt de urine lichter of donkerder geel. Urine kan echter ook een hele andere kleur hebben. Dat is natuurlijk schrikken voor de patiënt en mogelijk komen ze dan bij jou. De belangrijkste vraag is welke kleur de urine heeft omdat dit de differentiaaldiagnose bepaalt. In dit artikel zal een aantal kleuren met mogelijke oorzaken besproken worden. Door Julian Machiels

Rode urine

De meest voorkomende oorzaak van rode urine is hematurie. De mate van roodheid zegt weinig over de hoeveelheid bloed, slechts één milliliter bloed kan de urine volledig rood kleuren. Met een dipstick en urinesediment kan de aanwezigheid van erythrocyten, hemoglobine of myoglobine aangetoond worden. De differentiaaldiagnose van hematurie is breed en omvat nierziekten, trauma, urineweginfectie of contaminatie met menstrueel bloed. Een andere oorzaak van rode urine is porfyrie, een verzamelnaam voor een groep aandoeningen die zich presenteert met buikpijn, fotosensitief erytheem en neuropsychiatrische symptomen. Bij porfyrie zijn er enzymdefecten in de heemsynthese waardoor porfobilinogeen en porfyrines in de urine uitgescheiden worden. Rode urine kan ook veroorzaakt worden door medicijnen, waaronder warfarine, rifampicine, ibuprofen en nitrofurantoïne. Ook voedsel kan roodverkleuring geven, onder andere wortels, bramen en rode bieten. Overigens kunnen wortels ook een gele verkleuring van de huid veroorzaken, niet te verwarren met icterus.

Oranje urine

Oranje urine kan veroorzaakt worden door inname van vitamine B2 of isoniazide (bij 50% van de gebruikers). Dit is niet schadelijk. Oranje urine kan echter ook verdunde rode urine zijn, veroorzaakt door de hierboven genoemde oorzaken.

Bruine of zwarte urine

Heem, ingenomen middelen en metabole afwijkingen zijn de meest voorkomende oorzaken van bruine of zwarte urine. Bij de erfelijke aandoening alkaptonurie kan het lichaam het aminozuur tyrosine niet metaboliseren, waardoor dit in het lichaam accumuleert en in de urine wordt uitgescheiden. Dit geeft artritis, donkere huid en donkere urine. Medicatie zoals metronidazol, nitrofurantoïne, sorbitol en intramusculaire ijzerinjecties kunnen zwarte urine veroorzaken. Bij patiënten met een melanoom kunnen melanocyten in de urine ook een zwarte of bruine kleur geven. Een gemetastaseerd melanoom kan diffuse melanosis geven met donkere huid, metastasen en zwarte urine. Dit heeft een slechte prognose. Ook methyldopa en L-dopa kunnen melanine in de urine veroorzaken en zo de urine zwart kleuren. Paracetamolintoxicatie kan bruine urine veroorzaken door het metaboliet p-aminophenol.

Groene urine

Medicijnen geassocieerd met groene urine zijn promethazine, cimetidine en propofol. De mate van groenkleuring is hier dosisafhankelijk. Propofol kan echter ook roze of witte urine geven. Ook metoclopramide, amitriptyline en indomethacine kunnen groene urine geven. Groene urine veroorzaakt door galzouten kan ontstaan doordat er gal in de urinewegen lekt. Een urineweginfectie veroorzaakt door de bacterie Pseudomonas geeft ook groenverkleuring (pyocyanine). Ook de ziekte van Hartnup kan groene urine veroorzaken.

Paarse urine

De enige bekende oorzaak van paarse urine is het zogeheten ‘purple urine bag syndrome’ bij mensen met een katheter. Tryptofaan, een aminozuur uit voedsel, wordt in de darmen omgezet in indol, wat wordt uitgescheiden in de urine. Gramnegatieve bacteriën kunnen dit omzetten in indigo (blauw) en indirubine (rood) en gecombineerd geeft dit paars. De behandeling is antibiotica en wisselen van de katheter.

Witte urine

Witte urine kan worden veroorzaakt door eiwitten in de urine (albuminurie), wat verder door de nefroloog moet worden uitgezocht. Een ernstige urineweginfectie kan door purulent vocht ook de urine wit kleuren. Ook een hoge concentratie lipiden in de urine kan dit veroorzaken (chylurie), er zijn case reports waarbij de worm filariasis een verbinding veroorzaakt tussen de urinewegen en het lymfestelsel.

Conclusie

Urine kan behalve de normale gele kleur vele andere kleuren hebben. Zoals je hierboven gelezen hebt, hebben de meeste kleuren gelukkig een benigne oorzaak, veelal medicinaal of voedsel gerelateerd. Soms is er echter sprake van een onderliggende pathologische aandoening. Met een goede anamnese en analyse van de urine kan vaak de oorzaak al gevonden worden.

Referenties

1. R. Aycock et al., Abnormal urine color. South Med J. 2012 Jan;105(1):43-7. 2. J. Raymond et al. Abnormal urine color: differential diagnosis. South Med J. 1988 Jul;81(7):837-41. 3. H. Hagiya et al. Refractory chyluria due to filariasis. Infection (2015) 43:785–786. 4. P. Clark et al. Urine discoloration after acetaminophen overdose. Clin Chem. 1986 Sep;32(9):1777-8. 5. UptoDate.com

Status Co | 9

Muziekaal filosofietje Vandaag ga ik vertellen over iets dat ik deze week heb geleerd. Geen les als “rosébier van Hoegaarden is beter dan dat van Bavaria (is wel zo...)” of “elk jaar in Nederland sterven 3 mensen door het likken aan een batterij (is ook zo)”, maar iets wat meer filosofisch is. Afgelopen maandag ging ik lopend naar mijn coschap, niet omdat ik nou zo graag met mijn slaapkop op maandagmorgen om 6 uur opsta, maar om de eenvoudige reden dat mijn band lek was (echt, ik weet niet of het komt omdat ik vorige week thuis het laatste chocolaatje op had gegeten of dat ik mijn fiets niet altijd met zo veel liefde behandel als-ie verdient, maar mijn fiets háát me). Maar goed, als je dan toch moet lopen, denk ik altijd dat ik er maar beter iets leuks van kan maken. Dus ik had mijn mooie (roze!) mp3 speler (incl. groen kabeltje en oranje oordopjes) opgeladen om onderweg te kunnen genieten van mooie opera’s en aria’s. Of natuurlijk, Gavin Degraw. Het is al even geleden dat dit Amerikaans zangertje zijn laatste hit in Nederland had, maar toch neemt hij nog altijd drie kostbare plaatsen in op mijn mp3. Ik hou van meezingen. Als er niemand in de buurt is, zing ik dan ook wandelend, fietsend of huppelend zelfs in het openbaar de sterren van de hemel met mijn zoetgevooisde stem, wat soms tot tamelijk ongemakkelijke situaties kan leiden als er net iemand de bocht om komt, maar hé, heeft diegene tenminste ook weer wat om met zijn collega’s te bespreken... Verder vind ik het altijd leuk om naar de songteksten te luisteren en me te bedenken hoe slecht dat lied wel niet in Nederlandse vertaling zou klinken (“Jij bent, mijn vuurtje, mijn enige verlangen, geloof het als ik zeg, ik wíl het op diieeeeee manier”). Helaas gaat er bij het onderdeel luisteren nog wel eens wat mis bij mij. Zo had ik maandag dus ‘Soldier’ van Gavin Degraw opstaan. Een liedje met op zich niet zo’n hele rare tekst, zelfs vertaald niet. Behalve dan dat ene zinnetje, dat ik altijd een beetje raar ben blijven vinden. “You give birth, I’ll take your pain”. Echt serieus, like, whut? Maakt hij een grapje ofzo? Als mijn man dat tijdens mijn bevalling zou zeggen zou ik er voor zorgen dat hij zijn eigen pijn weg zou moet nemen. Afgelopen maandag had ik niet veel te doen en was ik nog eens heel goed aan het luisteren en plotseling hoorde dat de tekst eigenlijk “You get hurt, I’ll take your pain” is, wat natuurlijk ook veel logischer is. Waarschijnlijk dacht ik toen ik nog een naïeve zeventienjarige was dat het de voorgaande tekst was en omdat dit zo in mijn hoofd zit heb ik bij al die 300 keer “you give birth” gehoord. Misschien dacht ik er hierbij de eerste tien keer nog overna dat dit tamelijk raar is, maar de 290 keer er na ‘is het gewoon zo’ en zing je het zonder erbij na te denken, ook al weet je ergens dat het eigenlijk best vreemd is. Het

10 | Status Co

Column

duurde misschien even, maar hier komt-ie dan: De clue van het verhaal! Ik besefte me op deze mooie maandagmorgen voor het eerst dat coassistenten misschien niet alleen maar goed zijn om koffie te halen of naar het kopieerapparaat te lopen, maar ook echt van toegevoegde waarde kunnen zijn voor de dokter (nee, okee grapje, dat wist ik wel al, maar nu besefte ik het me èxtra goed!). Ik denk dat het voor een dokter als ouwe rot in het vak soms erg lastig is als je een klacht al 300 keer hebt gehoord om er nog goed overna te blijven denken, omdat het toch wel ‘hetzelfde zal zijn als de vorige 299 keer’. Dus zing je telkens maar weer dezelfde tekst als alle voorgaande keren. De coassistent daarentegen is nog jong en onbezonnen. We luisteren wat langer voordat we onthouden, zinnen invullen of afmaken en zelfs weten wie de zanger is. We luisteren niet alleen naar het refrein, maar kijken ook naar de coupletten. Misschien dat onze kennis nog niet groot genoeg is om meteen te weten wie het lied gezongen heeft, maar we maken wel al hypotheses over wie het mogelijk zou kunnen zijn. Misschien dat van de 50 mogelijke zangers er 45 een heel andere toonhoogte hebben of een ander genre zingen en hebben we het 299/300 keer bij het verkeerde eind. Die ene keer, dat die zanger besluit in plaats van bij zijn oude vertrouwde country af te stappen en hardrock te gaan zingen, gaan wij hem misschien wel herkennen, omdat we in het couplet hebben gehoord dat het echt daadwerkelijk die persoon is en we in de clip hebben gezien dat het Frans Bauer verkleed als Gerard Joling is. Dus hierbij mijn belofte aan alle (toekomstige) coassistenten: Later als ik groot ben luister ik naar jullie allemaal. Leanne. I’ll get it if you need it, I’ll search if you don’t see it, You’re thirsty I’ll be rain, You give birth, I’ll take your pain.

Voorstelrondje Naam: Esmee Hulst Functie: Penningmeester Waarom lid van Status Co: Toen ik hoorde dat Sinterklaas niet bestond en mijn droom om later Zwarte Piet te worden hiermee volledig instortte, besloot ik het over een andere boeg te gooien en de jongste boekenschrijfster van Nederland te worden. De kinderverhaaltjes vol met spellingfouten zijn nooit gepubliceerd, maar het schrijven bleef lonken. Ik had al enige ervaring met het penningmeesterschap en aangezien ik het schrijven graag weer een nieuwe boost wil geven, leek met me een mooie uitdaging om penningmeester van Status Co te worden. Iets over mijzelf: Hallo! Ik zal me even kort voorstellen. Ik ben Esmee, geboren in Groningen en getogen in Drenthe. Na 18 jaar op klompen tussen de hunebedden en koeien rondgehuppeld te hebben, werd het tijd om de zuidelijkere kant van Nederland ook eens te gaan verkennen (en eindelijk ook eens carnaval te kunnen vieren). Ik ben naar Nijmegen verhuisd om – net als ieder van jullie – Geneeskunde te gaan studeren. Ik houd ervan om spontaan gekke dingen te ondernemen. Aangezien stil zitten geen hobby van mij is, houd ik mij naast mijn studie dan ook graag met veel andere dingen tegelijkertijd bezig. Triviaal feitje: Ik ben bekend met het chronische te-laat-kom-syndroom. Inmiddels geven vrienden vaak een tijd aan mij door die een kwartier eerder valt dan de daadwerkelijk afgesproken tijd. Op die manier lukt het me nog wel eens op tijd te komen voor een afspraak.

Naam: Mieke Peters Functie: Algemeen redactielid en vanaf volgende editie voorzitter Waarom lid van Status Co: Ik ben trots dat ik mijzelf naast een lid van cogroep 185, nu ook een lid mag noemen van Status Co. Mijn hele leven heb ik al een passie voor schrijven en ik ben bevoorrecht om jullie nu ieder kwartaal een stukje van mijzelf te mogen laten zien. Iets over mijzelf: Om jullie nog een beetje over mijzelf te vertellen: Ik ben gek op reizen en stijldansen en ik hoop ooit de Japanse taal volledig te kunnen beheersen. En omdat ik vanaf dit moment Status Co zal voorzitten en hier natuurlijk super vereerd mee ben, wil ik dus nog alleen dit zeggen tegen iedereen die dit leest: I’ll do my best! Triviaal feitje: Ik ben vaker op de Japanse televisie geweest dan op de Nederlandse televisie. Namelijk al eens voor een interview en meerdere malen in een nieuwssegment op ontbijttelevisie.

Naam: Sanne Wubbels Functie: Algemeen redactielid & Status Co binnen de Ko-Raad Waarom lid van Status Co: Toen ik zeven jaar was schreef ik een reeks verhaaltjes genaamd ‘Lisa en het draakje’. Deze stuurde ik op naar een uitgever, best schattig toch? Schrijven bleef altijd mijn hobby. Tijdens de bachelor ging ik schrijven voor het tijdschrift Arts in Spe. Ik werd in 2014 voorzitter van het KNMG Studentenplatform en schreef toen maandelijks columns. Toen ik stopte met mijn jaar bestuur ging ik het organiseren en schrijven al snel missen, daarom zet ik mij nu graag een jaar in voor de Ko-Raad én Status Co! Iets over mijzelf: Ik kom uit Zierikzee, provincie zeeland. Toen ik ging studeren was ik eigenwijs, ik wilde aan de andere kant van het land wonen. Dat bevalt goed, maar wat mis ik het strand in de zomer! Ik vind de faculteit erg gezellig, maar ben blij dat ik bijna uit de collegebanken ben. Over een jaar ben ik afgestudeerd. Triviaal feitje: Ik eet gezond, maar chocola is mijn grote zwakte. Ik mag van mezelf 1 reep per week eten. Deze koop ik op zondag en overleeft het zelden tot dinsdag…

Status Co | 11

Naam: Drou Westland Functie: Secretaris Waarom lid van Status Co: ‘Waarom niet?’ Met maar vier nummers per jaar en leuke status collega’s heb ik er na 9 maanden nog geen spijt van (aanrader dus, voor de geïnteresseerden!). Iets over mijzelf: Ik ben sinds juni betrokken bij Status Co. Ik heb de functie overgenomen van de vorige secretaris, Tina Natroshvili. Interessante hobby's (zeilen, fotograferen, mountainbiken) heb ik niet. Ik doe het liefst dingen die geen of weinig energie vereisen, zoals (uit) eten, slapen en op een terras iets drinken. Wat heeft een mens nog meer nodig? Triviaal feitje: ‘Was dit nog niet triviaal genoeg?’ Ik heb ooit wandelende takken als huisdier gehad. Naam: Linda Drenthen Functie: Algemeen redactielid & lay-out Waarom lid van Status Co: Vroeger maakte ik met mijn zusje ons eigen tijdschrift over dieren en bij mijn verslagen en presentaties besteed ik veel aandacht aan de lay-out. Daarnaast is het leuk om met een groep naar een eindproduct toe te werken waarbij elke editie uniek is en er nieuwe artikelen worden geschreven. Het is een uitdaging die ik graag aan wil gaan. Iets over mijzelf: Ik ben net begonnen aan mijn laatste jaar van de studie geneeskunde. Ondanks de lange dagen probeer ik tijd vrij te maken om te sporten en genoeg leuke dingen te ondernemen met vrienden en vriendinnen, maar na een lange dag vind ik het ook heerlijk om op de bank series te kijken. Triviaal feitje: Ik ga nergens zonder mijn lippenbalsem naartoe...

Naam: Kim van Ulsen Functie: Algemeen redactielid Waarom lid van Status Co: Na een glansrijke carrière bij mijn middelbare schoolkrant en de welbekende krant uit de bachelor ‘De Prik‘ heb ik twee jaar geschitterd door afwezigheid. Echter, het begon bij mij weer te kriebelen om mijn schrijfveer te pakken/laptop open te klappen en zodoende ben ik toch nog in mijn laatste jaar bij de Status Co beland. Iets over jezelf: Als ik niet bij geneeskunde binnen was gekomen dan was ik waarschijnlijk musicaltheater gaan studeren. En tussen het klinisch redeneren door vind ik het heerlijk om af en toe nog toneel te spelen. Maar ach, als ik ooit nog eens mijn droom verwezenlijk om chirurg te worden, kan ik nog altijd dagelijks in het theater staan (de ‘operation theatre’ versie dan). Triviaal feitje: Op stille momenten heb ik de neiging om gekke dansjes te doen.

Naam: Julian Machiels Functie: Algemeen redactielid Waarom lid van Status Co: Ik lees Status Co altijd met veel plezier en het leek me leuk om zelf te helpen met het maken van het tijdschrift en stukjes te schrijven. Iets over mijzelf: Momenteel ben ik laatstejaars coassistent en in de zomer klaar, waar ik erg naar uitkijk. Ik houd van reizen en wandelen, het liefst in Engeland. In mijn vrije tijd zit ik niet graag stil, ik maak graag dingen van hout, repareer kapotte dingen of verbeter ze. Verder kijk ik graag series en films. Triviaal feitje: Ik drink mijn thee het liefst met melk. 12 | Status Co

Kleding maken de co Kortgeknipte, schone nagels? Check! Schone witte jas aan? Check! Klaar om coschap te lopen. De meeste regels voor het uiterlijk in het ziekenhuis zijn nodig om de hygiëne te waarborgen, maar er zijn ook andere redenen. Geen enkele patiënt wordt immers ziek van een dokter met groen haar… toch vinden we ook dàt met z’n allen een minder goed plan. Kleding in het ziekenhuis moet er neutraal en professioneel uitzien, zodat patiënten vertrouwen op wat je zegt en wat je doet, zonder vooroordeel over hoe je eruit ziet. Maar in hoeverre beoordelen mensen jou eigenlijk op je kledingkeuze? En hoe is de gebruikelijke kleding in het ziekenhuis ontstaan? Vijf vragen die elke coassistent zichzelf vroeg of laat stelt over kleding. Door Sanne Wubbels In hoeverre beoordelen patiënten mij op mijn kledingkeuze? Je uiterlijk telt als dokter en dus ook als coassistent. Dat blijkt onder andere uit het artikel Kleding maken de dokter – meer vertrouwen in netter geklede huisarts uit het NTvG. In dit experimentele, vergelijkende onderzoek werden vier typen huisartsen ( jongere en oudere vrouw, jongere en oudere man) gefotografeerd in vier verschillende kledingstijlen: zakelijke, formele, semiformele en vrijetijdskleding. Deze foto’s werden aan proefpersonen getoond met de vraag ‘Hoeveel vertrouwen heeft u in deze dokter?’ De mate van vertrouwen werd gescoord op een numerieke schaal van 0 (geen vertrouwen) tot 10 (volledig vertrouwen). Er waren 2 groepen beoordelaars: patiënten ≥ 65 jaar oud en professionals die bij een symposium aanwezig waren. De kledingstijl had een significante invloed op de mate van vertrouwen in de oudere en jongere mannelijke huisarts en in de jongere vrouwelijke huisarts. De beoordeling door de oudere patiënten (n = 116) verschilde significant van de beoordeling door de professionals (n = 59). De professionals hadden een meer uitgesproken beoordeling van de kledingstijl dan de patiënten. Zakelijke tot formele kleding wekte over het algemeen meer vertrouwen op dan vrijetijdskleding. In hoeverre word ik beoordeeld op mijn kledingkeuzes wanneer ik ga solliciteren? In 2008 verscheen in Arts in Spe het artikel Het oog wil ook wat. Hierin komt onder andere een imago-deskundige aan het woord. Het uiterlijk speelt volgens haar een grote rol bij sollicitaties, óók bij artsen. “In de eerste zes seconden vormen mensen een waardeoordeel over de ander' en 'uit enquêtes blijkt dat 60 procent van de beslissers, bijvoorbeeld bij promoties of sollicitaties, zich op de een of andere manier laat leiden door het uiterlijk.” Er blijkt geen standaard gouden regel te zijn voor kleding tijdens sollicitaties: dit is afhankelijk van de plek waar je solliciteert, of je man of vrouw bent, jong of oud bent, blond of donker haar hebt. Een aanrader om te lezen voor elke coassistent die zich voorbereidt op sollicitaties voor een ANIOS, AIOS of promotieplek!

Waar komt de witte jas vandaan? De geboorte van de witte jas vond niet van de ene op de andere dag plaats. Verschillende kledingvormen gingen eraan vooraf: het voorschort, het schort zonder en met mouwen en zelfs het (witte) servet! De witte operatiekleding is uiteindelijk - met kleine veranderingen in alle chirurgische klinieken ingeburgerd. Later werd de daarvan afgeleide kledij gemeengoed in de kliniek en nog later gingen ook artsen buiten de kliniek zich zo kleden. Het is zeer aannemelijk dat de witte jas een Duitse oorsprong heeft en rond 1880 ingang vond. Door de import van de Duitse geneeskunde, inclusief haar hoogleraren, werden zonder twijfel de discipline in de heelkunde en de witte jas in Nederland geïntroduceerd. Waarom koos men wit als kleur voor de kleding van de arts? De reden is juist de afwezigheid van kleur. Het basismateriaal voor de jas was ongeverfd linnen dat voor sterilisatie vele malen moest kunnen uitgekookt. Geen enkele kleur zou bestand zijn tegen de herhaalde sterilisaties bij de gebruikelijke, hoge temperaturen.

nen zien tussen hun kleding en de wond. En dat geldt natuurlijk helemaal voor het laken met een gat erin dat over de operatieplek ligt. Daarom zijn de kleren en de lakens groen of blauw. Knappe koppen hebben uitgevonden dat groen en blauw heel rustgevend zijn. En zeker voor lange operaties is dat natuurlijk mooi meegenomen. Bovendien blijkt dat mensen die lang naar iets roods kijken (zoals de dokter naar de operatiewond) diezelfde rode vlekken nog steeds zien als ze daarna naar een lichte achtergrond kijken. Vandaar dat witte operatiekleren niet gebruikt worden!” Zo, die vraag kun jij de volgende keer dus ook beantwoorden! Bronnen 1. Kleding maken de dokter – meer vertrouwen in netter geklede huisarts; Ned Tijdschr Geneeskd. 2010;154 2. De witte jas, (auteurs Jannes van Everdingen, Barend Haeseker, Frans Meul), Medisch Contact, 2002 3. Het oog wil ook wat (auteur Ingrid Lutke Schipholt) Arts in Spe publicatie 3, jaargang 2008.

Waarom is kleding op de operatiekamers groen of blauw? Ook kinderen in een ziekenhuis stellen blijkbaar deze vraag weleens, want op de website voor kinderen van het Rijnstate ziekenhuis geven ze het antwoord. “De dokters moeten duidelijk verschil kun-

Status Co | 13

Costacie Cantus!

Hier ook een foto van jouw co-groep? Stuur deze naar: [email protected] 14 | Status Co

Woorden proeven en kleuren ruiken

Agenda

Het klinkt misschien gek, maar sommige mensen associëren bepaalde letters met een kleur, en anderen verbinden aan een liedje of aan een woord een bepaalde smaak. Deze vermenging van verschillende zintuiglijke waarnemingen wordt synesthesie genoemd. Lange tijd werd het bestaan van synesthesie in twijfel getrokken, maar er is steeds meer wetenschappelijk bewijs dat het fenomeen wel degelijk bestaat. Ongeveer één op de 2000 mensen zou een vorm van synesthesie hebben. De meeste onderzoeken op dit gebied hebben extra verbindingen aangetoond tussen verschillende sensorische hersengebieden bij mensen met synesthesie. Deze verbindingen bestaan bij de geboorte bij iedereen, maar worden normaal gesproken deels verbroken gedurende de ontwikkeling van de hersenen. Er zijn aanwijzingen dat bepaalde genen betrokken zijn bij het in stand houden van deze verbindingen; vaak zijn er dan ook meerdere leden binnen een familie aangedaan. Ook schijnt synesthesie vaker voor te komen in combinatie met epileptiforme afwijkingen in de hersenen. Als je dus een patiënt moet statussen, en hij beweert dat hij geluiden kan zien of kleuren kan proeven, denk dan niet altijd gelijk aan een psychiatrische stoornis bij die patiënt. Zelf lijkt het me stiekem best leuk om synesthesie te hebben, gewoon voor een dagje. Maar misschien is het toch fijner om níet elke keer een aardbeiengeur te hoeven ruiken bij het zien van de kleur rood, en om de medische dossiers gewoon te lezen in ‘saaie’ zwarte letters met een witte achtergrond. Saai is soms al spannend genoeg. Bauke Haisma Voorzitter Ko-Raad

29 maart ALV Ko-Raad 4 april ALV Ko-Raad 11 april cogroepvertegenwoordigersuitje Houd de website/onze facebookpagina in de gaten voor de bekendmaking van cursusavonden!

Bestuur Huidig bestuur: Bauke Haisma (voorzitter) Marit Arkenbout (penningmeester) Jessica Elzakkers (secretaris), Sabine van Oort (PR&sponsoring) en Sanne Wubbels (algemeen&status co).

Nieuws Stagevergoeding coassistenten Er is momenteel (sinds oktober 2015) geen nieuws over de ontwikkelingen rondom landelijke stagevergoeding voor coassistenten. Het Landelijke Overleg Coassistenten, De Geneeskundestudent én het Landelijk Medisch Studenten Overleg volgen de ontwikkelingen op de voet. Wil je in een korte tijd teruglezen wat er het afgelopen jaar allemaal precies gebeurd is? Op de website van De Geneeskundestudent staat een duidelijke samenvatting. https://www.degeneeskundestudent.nl/archief/onderwerpen-standpunten/stagevergoeding

Battle of the Meds Wil jij graag oefenen voor de eindtoets farmacotherapie? Download dan gratis de App Battle of the Meds in de Appstore of Google Play. Je kunt zelf vragen beantwoorden maar bijvoorbeeld ook de competitie aangaan met vrienden of onbekenden. Voor meer informatie kun je de website www. battleofthemeds.com bezoeken.

Heb je vragen of opmerkingen voor de Ko-raad? Mail dan naar [email protected]!

Status Co | 15

Voortgangstoetsweetje Door Julian Machiels Voortgangstoets: september 2015, vraag 103 De hCG-waarde in het bloed van vrouwen met een vastgestelde zwangerschapsduur van 12 weken is doorgaans tussen 100.000 en 200.000 IU/l. Bij een vrouw die 12 weken zwanger is blijkt het hCG 1.500.000 IU/l te zijn. Welk van onderstaande diagnoses is in dit geval het meest waarschijnlijk? a. Extra-uteriene zwangerschap b. Intra-uteriene zwangerschap c. Meerlingzwangerschap d. Molazwangerschap Uitleg Een molazwangerschap is een zwangerschap waarbij het embryo ten gronde is gegaan door een fout bij de bevruchting. De placentavilli en trofoblast blijven doorgroeien, waardoor een gezwel ontstaat van kleine blaasjes. In Nederland is 1:2000 zwangerschappen een molazwangerschap. Het valt onder de ziektegroep persisterende trofoblasten. De molazwangerschap wordt als benigne beschouwd, maar kan maligne ontaarden en metastaseren. De tumor ontstaat niet uit maternaal weefsel maar uit placentaweefsel, waarbij er op basis van het chromosomale patroon twee vormen te onderscheiden zijn: een complete en partiële mola. Bij de complete mola is er geen embryonaal weefsel en is het karyotype 46XX of XY (alle chromosomen van paternale afkomst).

16 | Status Co

De kans op maligne ontaarding is 15-20%. Bij de partiële mola is er wel foetaal weefsel aanwezig, het karyotype is 69XXY of XYY (extra set chromosomen van paternale afkomst). Hierbij is de kans op maligne ontaarding 1-5%. Een molazwangerschap presenteert zich vaak als een normale zwangerschap met hyperemesis gravidarum, bekkenpijn, vergrote uterus en soms vaginaal bloedverlies. Tevens kan er al vroeg pre-eclampsie optreden. De tumor produceert hoge concentraties hCG (vooral bij een complete molazwangerschap). De hoge concentratie hCG kan tot hyperthyreoïdie leiden. Bij een meerlingzwangerschap is het hCG wat hoger dan bij een eenling, maar nooit zo hoog als bij een mola-zwangerschap. Bij een extra-uteriene zwangerschap kan de hCG-waarde hetzelfde zijn als bij een intra-uteriene zwangerschap, het stijgt echter niet zo snel. Bij gynaecologisch onderzoek kunnen een positieve discongruentie en bilateraal vergrote ovaria gevonden worden. De diagnose kan gesteld worden met echografie, waarbij er blaasjes in het cavum gezien worden die trillen bij kloppen op het abdomen, dit is pathognomisch.

De behandeling is zuigcurettage. Daarna moet het hCG wekelijks vervolgd worden totdat dit drie keer genormaliseerd is, waarna maandelijkse controle geduren de zes maanden. Normalisatie treedt meestal binnen 16-20 weken na de curettage op. De kans op een tweede mola is 1%. Referenties: - Uptodate.com - Oncoline.nl - Obstetrie en gynaecologie (Heineman, 6e druk)

"afgedrukt met toestemming van het anatomisch museum"

Recensies Anna Verhulst – Het is wit en staat in de weg Het is wit en staat in de weg slaat op een raadseltje dat Anna Verhulst (Utrecht, 1991) tijdens haar eerste coschap hoorde. Het antwoord laat zich raden: een coassistent. Net als de titel zijn alle columns in deze bundel gebaseerd op Anna’s ervaringen als coassistent tijdens het vierde en vijfde jaar van haar geneeskundestudie. Deze werden gepubliceerd in de Observant, het onafhankelijk weekblad van de Universiteit Maastricht. Ook voor coassistenten en andere geïnteresseerden buiten Maastricht zijn haar 25 columns nu te lezen in deze bundel. Door Sanne Wubbels Voor coassistenten is deze bundel een feest van herkenning. Van tevoren weet je nooit wat je op een dag coschap allemaal gaat beleven, Anna bevestigt dat maar weer in haar columns. Zo schrijft Anna bijvoorbeeld over de dag dat zij een psychiatrische patiënt kwijtraakte toen zij hem begeleidde naar de MRI scan. 'Ik krijg het warm en mijn hartslag schiet omhoog: patiënten die ontsnappen, dat gebeurt toch alleen in films? Verderop in de gang schieten de doemscenario’s door mijn hoofd. Ik zie mezelf al rennend in een wapperende witte jas een patiënt achtervolgen door het ziekenhuis. “Pardon meneer, komt u eens even héél snel terug!” – of wat roep je in zo`n geval?' Anna schrijft ook over belevenissen die elke coassistent meemaakt en grote indruk maken, zoals de eerste keer op de operatiekamer en de eerste bevalling waar zij bij mocht zijn. Haar verhalen zijn met humor geschreven, maar het is niet alleen maar lachen. Regelmatig staat Anna stil bij haar onzekerheden en ontwikkeling tot arts. Elke column heeft een mooie illustratie gekregen (door Simone Golob) waardoor het geheel er smaakvol uitziet.

Inside out

Een emotionele achtbaan op het witte doek Door Mieke Peters

Psychiatrie en de menselijke psyche. Je kunt ervan houden of je kunt het verschrikkelijk vinden, maar welke kant je ook kiest, de film Inside Out van de 2015 film van Disney Pixar is voor beide partijen één groot feest. Tijdens de film word je als kijker volledig meegenomen in het hoofd van hoofdrolspeelster Riley. Het is niet je typische zoetsappige Disney film met prinsen en prinsessen, maar snijdt het zware onderwerp van de depressie aan. Dit is misschien ook waarom de film waarschijnlijk minder geschikt is voor kinderen, laten we zeggen, onder de 10 jaar oud. De 12-jarige Riley moet haar vreedzame, kalme, perfecte leventje plotseling volledig opgeven als haar vader een nieuwe baan krijgt aangeboden in San Francisco. Riley heeft moeite zich aan te passen aan de grijze stad en raakt langzaam maar zeker in een depressie. Haar kernemoties – Joy, Fear, Anger, Disgust en Sadness - , proberen haar leven nog wat kleur te geven, maar als ‘The leader of the pack’ Joy per ongeluk uit het hoofdkwartier van Riley’s hersenen wordt geKortom: een geslaagde bundel met mooie columns, die voor elke schoten gaat alles mis en raakt alle controle over Joy (zowel het persoontje als de emotie waar deze voor staat) verloren coassistent herkenbaar zullen zijn en meerdere malen een glimlach op het gezicht zullen brengen. Leuk als afstudeer- of verjaar- en zakt Riley dieper en dieper weg in het zwart zinkende gat genaamd ‘De Depressie’. Vele onderwerpen komen voorbij: dagscadeautje! Als ik dan toch één nadeel moet noemen, dan is het lange termijn geheugen, abstract denken en fantaseren het dat het een dun boekje is, waardoor je er vrij snel doorheen zijn er enkele. Ook de ‘herinneringen uit het verleden’, hoe leest. Dat is jammer, want deze columns smaken naar meer. vervelend ze soms ook kunnen zijn komen in de film uitgebreid aan bod. (Je herinnert je vast nog de reclame van de Calvé met Pietje Pitamientje van toen je heel jong was, maar je herinnert je spiergroepen van de arm die je vorige week geleerd heb vast niet meer – Inside out is een werkelijk meesterwerk die al deze soms moeilijk concretiseerbare begrippen in de menselijke psyche op beeld brengt in de vorm van kleurrijke scènes, sterke personages, dialoog en prachtige uitvoering van animatie. Mijn aanbeveling is dan ook om deze film te kijken zonder er veel bij na te denken en je emoties de vrije loop te laten gaan. Je zult al snel merken dat je volledig meezogen wordt in het verhaal van de karakters in Riley’s hoofd en houd de tissues maar alvast binnen handbereik. Deze film laat je nadenken en reflecteren over jezelf en je eigen emoties en is in mijn ogen een absolute aanrader voor iedereen!!

Status Co | 17

Groeten uit… Curaçao! Altijd al coschappen willen lopen op een bounty island? Met haar hagelwitte stranden, warme temperaturen, azuurblauwe zee en sfeervol ziekenhuis is Curaçao het ideale voorbeeld! Of is dit slechts een droombeeld en komt er toch meer bij kijken? Het leek mij een mooie uitdaging om dit met een keuzecoschap gynaecologie te gaan ontdekken. Door: Tessa van Kolfschooten Bon bini Daar zat ik dan, op het bounty island. De plek waar ik mijn laatste twee maanden keuzecoschappen gynaecologie zou doen. De eerste dagen had ik gepland om te acclimatiseren, want zon, zee, strand en een verblijfsplaats in een studentenvilla met zwembad kom je in Nederland niet vaak tegen. 'Hopi bon!'. Heel fijn ook om het eiland te verkennen met een huurauto en alvast te wennen aan het verkeer. Iedereen heeft namelijk zijn eigen voorkeur voor snelheid, je mag rechts en links inhalen en ga zo maar door. Wanneer je eenmaal gewend bent aan de rijstijl, kun je een gezellig Antilliaans muziekje opzetten via dolfijn.fm en genieten van het mooie uitzicht als je rijdt over de hoge Koningin Julianabrug. Deze brug verbindt Punda en Otrabanda in Willemstad, waarbij je op het hoogste punt een prachtig zicht hebt op gekleurde huisjes en grote cruiseschepen op zee.

18 | Status Co

SEHOS Na een aantal dagen was het dan zover: mijn eerste coschapdag in het SEHOS (St. Elisabeth Hospitaal)! Het SEHOS is gelegen in Otrabanda en bestaat al sinds 1855. Dat het een karakteristieke uitstraling heeft, maakt het leuk en bijzonder. Mooie glas-in-loodramen en open wandelgangen waar de zonnestralen en vliegende vogels je tegemoet komen. Iedereen die je ’s ochtends tegenkomt zegt vrolijk ‘bon dia!’, waarmee je dag al helemaal goed begint. Na een open wachtkamer in een tuintje kom je op de afdeling gynaecologie, die in de vleugel Anna Paviljoen zit. Een gemiddelde werkdag begint om 07:30 uur met een ochtendoverdracht en eindigt om 17:00 uur met een middagoverdracht. Voor mijn coschap heb ik mij met name gericht op de verloskamers en de zaal. Je krijgt veel verantwoordelijkheid en je mag dan ook hartstikke veel doen! Op de verloskamers kun je veel bevallingen doen en ook assisteren op de OK voor bijvoorbeeld een (spoed)sectio. Op de zaal kun je nagenoeg elke dag nieuwe patiënten

statussen en zorgen dat alle onderzoeken en behandelingen worden ingezet. Het is aan te raden om vooraf Papiaments te leren, vooral als je ook patiënten wilt zien op de poli. Niet alle patiënten kunnen goed Nederlands of Engels spreken. Veel patiënten spreken alleen Papiaments of Spaans. Vaak kom je dan al wel een heel eind met gebaren en een aantal veelvoorkomende medische woorden en zinnen in die taal. Gelukkig kun je ook een verpleegkundige vragen om je te helpen met vertalen. Het zzz… Zika virus Bij de gynaecologie op Curaçao kom je nagenoeg dezelfde ziektebeelden tegen als in Nederland, maar ook kun je te maken krijgen met tropische ziektebeelden als Chikungunya, Dengue en tegenwoordig het Zika virus. Het Zika virus wordt verspreid door zogenaamde Aedes-muggen. Het kan zich presenteren met acute koorts, hoofdpijn, conjunctivitis, spier- en gewrichtspijn, huiduitslag en minder frequent buikpijn, overgeven en diarree. Ten tijde van mijn coschap was er sprake van een opkomende epidemie en is er veel gesproken over het Zika virus. De gynaecologen hadden een protocol gestart om alle patiënten op verdenking van het Zika virus op te sporen. Zo werden zwangeren met verdachte symptomen gescreend op Zika in het bloed en in de urine en kregen zij extra poliklinische controles. Ook kregen de verpleegkundigen een demonstratie over het meten van de schedelomtrek van pasgeborenen, vanwege het mogelijke verband tussen het Zika virus en microcefalie. Aangezien er momenteel nog geen behandeling of vaccin is, werden er preventieve maatregelen genomen als het uitdelen van klamboes en werd er informatie verstrekt over het gebruik van DEET. Een ervaring rijker Al met al kun je heel veel kennis en ervaring opdoen tijdens een keuzecoschap gynaecologie op Curaçao! Niet te vergeten valt dat je na een week hard werken weer even tot rust kunt komen op de mooie stranden, zoals de Grote Knip en Cas Abao. Daarnaast kun je met dolfijnen zwemmen, de Christoffelberg beklimmen, met de boot naar Klein Curaçao en nog heel veel meer. Extra tips: ga in januari naar de Fuikdag (een grote feestdag waar allerlei boten bijeenkomen) en ga in februari kijken bij het Caribisch carnaval!

Mini cursus Papiaments Bon bini: welkom Hopi bon: heel goed Bon dia: goedemorgen Kon ta bai?: hoe gaat het? Masha danki: heel erg bedankt Dushi: zoet, lief, mooi, fijn, schatje Ayó: dag, tot ziens

Status Co | 19

Help! Ik heb een afwijkende Door: Marieke van Stippent

Ook al heb je het coschap dermatologie (lees: twee weken durende spoedcursus plekjes kijken) al achter de rug, dan nog zou dit stukje over dermatologische afwijkingen je misschien kunnen helpen. Een aantal bijzondere kleurafwijkingen zal de revue passeren. Groen Naast groen zien van misselijkheid (of jaloezie?), of een van de latere stadia van een blauwe plek, zijn er weinig bekende groene dermatologische afwijkingen. Een zeldzame afwijking waarbij de huid en materiaal dat in contact komt met dat specifieke gebied groen verkleurt, is chromhidrosis. Normaal gesproken produceren apocriene klieren (op gelaat, oksels, romp en areolae) een dik, vloeibaar zweet, dat na omzetting door bacteriën verantwoordelijk is voor de herkenbare en soms onprettige lichaamsgeuren. Eccriene klieren produceren een heldere, kleurloze vloeistof en hebben een belangrijke taak bij het reguleren van de lichaamstemperatuur. Bij chromhidrosis wordt er een hogere concentratie/oxidatie lipofuscine in het secreet aangetroffen. Hierdoor kunnen gele, blauwe, groene, bruine en zelfs zwarte kleuren op de huid ontstaan. Hoe meer het zweet oxideert, hoe donkerder de kleur. Deze vaak persisterende aandoening kan worden behandeld met capsaïcine crème, aluminiumchloride hexahydraat, of botoxinjecties. De corynebacterium kan een pseudochromhidrosis veroorzaken. Deze bacterie is aan het licht te brengen door middel van de Woodslamp (de huid verkleurt met deze bacterie dan oranjerood, in plaats van het gebruikelijke blauw). Deze bacterie kan geëradiceerd worden door middel van hibiscrub, inderm, of zelfs een kuur erythromycine. In ieder geval een probleem waar de Nivea Invisible Black & White niet tegenop kan. Blauw Een hematoom, de bekende blauwe plek, verdient ook een plekje in deze regenboog. Bovendien kan interpretatie van de kleur nuttig zijn als er mishandeling in de DD staat en het verhaal discrepant is aan het betreffende hematoom. Een hematoom heeft naast de typische blauwe kleur nog een palet aan vele andere kleuren. Hiermee kun je een inschatting maken van de tijdsduur van het bestaan van een hematoom. De eerste rood/blauwe plek ontstaat door het lekken van erytrocyten van bloedvaten die kapot zijn gestoten. Door deoxydering of door het dieper gelegen zijn van het hematoom is de plek blauwer dan wanneer de plek oppervlakkig zou zijn. Hierna wordt door macrofagen het hemoglobine afgebroken, wat wordt omgezet in bilirubine. Deze gele stof kleurt de blauwe plek groen, of geel. De gele kleur kan tussen de 4 en 14 dagen ontstaan. De genezing kan in dagen of zelfs weken optreden, afhankelijk van het volume ‘bloedverlies’ en de impact van het trauma. Door oedeem kan een hematoom later optreden en buiten de initiële plek van trauma optreden. Tevens ondervinden hematomen invloed van zwaartekracht en kunnen de uitgetreden erytrocyten zich een beetje caudaal verplaatsen, wat vooral wordt gezien rond de ogen. Indien er een blaar bij het hematoom is ontstaan moet het blaardak intact gelaten worden. Op deze manier blijft de inhoud steriel en kunnen er geen infecties ontstaan.

20 | Status Co

Kleur

Zwart Een paar zwarte verkleuringen zijn hier al beschreven. Verder kunnen geneesmiddelen een zwarte of zwart-achtige huidverkleuring geven (bijvoorbeeld amiodaron, zilvernitraat en loodpleister). Ten slotte kunnen externe materialen ook zwarte pigmentatie veroorzaken. De bekendste is natuurlijk de tattoo, maar er bestaat ook een soort ongewenste versie van de tattoo: asfalt, verfpistolen, acupunctuur en kruitexplosies bij vuurwerk of schotverwondingen kunnen allemaal zwarte spikkels of verkleuringen van de huid veroorzaken. Sieraden kunnen metaalpartikels afgeven die zwarte dermografie kunnen veroorzaken.

Rood Roodheid mag pas erytheem genoemd worden als het wegdrukbaar is. En dan is het eigenlijk een fancy woord voor bloedvatverwijding. Niet-wegdrukbare roodheid wordt purpura genoemd, wat fysisch erytrocytenextravasaties zijn. Dit ontstaat door ontsteking en het kapot gaan van de bloedvaten waardoor erytrocyten buiten de bloedvaten treden. Dat uit zich in de rood/paarse spikkels die op de huid of slijmvliezen zichtbaar kunnen zijn. Daarnaast is er nog een roodheid die bij diascopie een ‘appelmoeskleur’ krijgt. Dit is suggestief voor een granulomateuze ontsteking.

Wit “Scherp begrensde gedepigmenteerde maculae (vaak symmetrisch) van verschillende grootte en vorm, geleidelijk uitbreidend.” Dit tref je aan op huidziekten.nl als je zoekt naar vitiligo. Eigenlijk is vitiligo dus geen witte, maar een ontkleurde afwijking. De oorzaak is onbekend, wel zijn er theorieën die suggereren dat de afwijking zou komen door een auto-immuunziekte (want dit komt vaker voor bij patiënten met vitiligo), een stoornis van het autonome zenuwstelsel (er treedt soms segmentale vitiligo op), overmatige celdestructie van melanocyten (de pigmentcellen in de huid maken bij melaninesynthese toxische stofjes, waardoor op goed gepigmenteerde plaatsen juist vitiligo optreedt) en uitlokkende factoren zoals stress, zonnebrand en zwangerschappen. Denk ook aan het Koebner fenomeen, waarbij verwondingen of (operatie)littekens gedepigmenteerd blijven. Zo scoor je punten bij je derma-mondeling. Vitiligo kan behandeld worden – het liefst in de vroege fase – met corticosteroïden en goede huidbescherming (dit laatste is geen behandeling, maar wel voorkomen van erger). Herstel van vitiligo duurt maanden tot jaren, omdat de melanocyten terug moeten groeien en er door zonblootstelling weer pigment moet ontstaan. Dit is belangrijk om aan de patiënt te melden!

Geel Het ligt natuurlijk voor de hand dat je bij een gele huid aan icterus of hyperbilirubinemie moet denken. Dit afbraakproduct van hemoglobine (zie het kopje ‘Blauw’) hoort normaal gesproken alleen in hoge mate in je galwegen en dunne darm voor te komen. Bij pre-, intra- en posthepatische problemen kan er een opeenhoping van bilirubine ontstaan. Daarnaast komt bilirubine ongeconjugeerd (vetoplosbaar, gekoppeld aan albumine) en geconjugeerd (wordt via galwegen naar darm afgevoerd) voor. Wat betreft het symptoom icterus: het geeft als belangrijkste klacht jeuk. Daarnaast veroorzaakt het een gele verkleuring van de huid en typerend ook van de oogsclerae. Biliverdine kan ook als galpigment in de huid ophopen, wat een groene verkleuring geeft van huid en sclerae. Bij neonaten bij wie de lever nog ‘op moet starten’, is er soms een extra duwtje in de rug nodig om het bilirubine op te ruimen, wat plaatsvindt in de vorm van UV-licht. Indien vóór 24 uur postpartum de huid van de neonaat geel kleurt is dit pathologisch en behoeft het phototherapie. In het kader van verkleuringen kan er ook een bronze-baby syndrome ontstaan door een photo-oxidatiereactie van de phototherapie. Deze bronzen kleur is van voorbijgaande aard en verder onschuldig. Bij volwassenen kunnen er vele oorzaken zijn en deze kun dus je niet afschepen met een retourtje evenaar.

Oranje Carotinosis (aurantiasis cutis) is het geel/oranje verkleuren van de huid. Door veel vitamine A (sinaasappels, palmolie, pompoen, tartrazine, wortels, groengebladerde groenten) in te nemen treedt er carotinemie op en kleurt de huid oranje. “Je bent wat je eet” kan niet méér to the point zijn. Het komt regelmatig voor bij kinderen en peuters die veel gepureerde (groengebladerde) groenten met wortels eten. De oranje kleur treft vooral de handpalm, voetzool, neus, maar niet de sclerae. De afwijking jeukt niet. De oranje kleur neemt af als de inname van deze voeding ook afneemt. Geheel onschuldig is carotinemie niet: het kan een teken zijn van nefrose, diabetes mellitus, anorexia nervosa, leverziekten en hypothyreoïdie, door afgenomen omzetting van betacaroteen in retinol. Naast een acute (bij inname van >200,000 microgram: misselijkheid, braken, vertigo, wazig zicht) en chronische (verhoogd risico op longcarcinoom, osteoporose) toxiciteit van vitamine A is er ook sprake van teratogeniteit. Een te hoge intake van vitamine A bij zwangeren kan leiden tot geboorteafwijkingen. Dit wordt gezien bij vrouwen die vitamine A voor therapeutische doeleinden bij huidproblematiek gebruiken (retinoïden worden gebruikt bij acne en hyperkeratotische en hyperproliferatieve huidstoornissen). Kortom: niet iets om te adviseren ter vervanging van zelfbruiners (waar overigens vaak al vitamine A in zit).

Literatuur: - Dermatovenereologie voor de eerste lijn, Sillevis Smitt JH, Van Everdingen JJE et al. - file://umcfs039/RADuser$/Z806155/Downloads/Leeftijdsbepaling_van_blauwe_plekken_Artikel_74%20(1).pdf (hematomen) - www.Huidziekten.nl - http://www.klinischediagnostiek.nl/artikelen/ icterus - www.UpToDate.com (carotenemia)

Status Co | 21

Rubor, Calor, Dolor, Tumor Een terugblik op ontwikkeling van de medische wetenschap Door Drou Westland Als geneeskundestudenten staan we weinig stil bij de geschiedenis van een bepaalde ingreep. Zelfs behandelingen die nu als veilig routinewerk worden gezien, hebben meestal vele ontwikkelingen moeten ondergaan. De medische wetenschap zoals wij die nu kennen kent een bloederig en bizar verleden. Lees en huiver… Schedeltrepanatie, ook wel schedelboring, is de oudste chirurgische ingreep waar archeologisch bewijs voor is. Deze procedure werd wijdverbreid uitgevoerd, van Europa (vanaf 6500 v.Chr.) tot in Zuid-Amerika (vanaf 1500 v.Chr). Vooral in het Andesgebergte zijn veel schedels teruggevonden waarin geboord is, meestal na trauma. Opmerkelijk is dat maar liefst 70% van de patiënten deze operatie overleefde. Dit is te zien aan de vorming van nieuw botweefsel waardoor het schedelgat langzaam dichtgroeide. Zowel voor patiënt als arts een prestatie, als je bedenkt dat slechts een scherp stenen mes en wat simpel gereedschap gebruikt werden. Tegen het einde van de negentiende eeuw werd geloofd dat krankzinnigheid veroorzaakt werd door onbehandelde infecties. Dit concept werd surgical bacteriology genoemd, vooral bekendgemaakt door psychiater Henry Cotton (1876 – 1933). Hij geloofde dat de tanden de oorzaak waren van menig psychische aandoening. Zijn oplossing was simpel: hij trok de tanden van zijn patiënten. Bij onvoldoende effect werden de tonsillen verwijderd en als de patiënt nog steeds niet verbeterde verwijderde men meestal het colon. Als laatste redmiddel werden de testikels of eierstokken, galblaas, maag, milt, baarmoeder of cervix weggehaald. "Cotton en zijn assistenten verwijderden zo’n 11.000 tanden, waaronder die van zijn eigen vrouw, kinderen en ja, die van hemzelf. ‘Voor het geval dat’, je weet maar nooit..." In het begin van de 20e eeuw kwam dementia paralytica nog vaak voor. Dit was een late manifestatie van tertiaire syfilis en dit beeld stond destijds beter bekend als ‘general paresis of the insane’. Voor de patiënt betekende deze diagnose vrijwel altijd een doodsvonnis, met voorafgaand een beeld van o.a. frontaal syndroom, dementie, paralyse en grootheidswaanzin. Julius Wagner-Jauregg (1857 – 1940) besloot vuur met vuur te bestrijden en probeerde de syfilis te genezen door koorts te induceren, destijds ook wel pyrotherapie genoemd. Hij experimenteerde met erysipelas en tuberculine, maar om de koorts hoog genoeg te krijgen bleek malaria (Plasmodium vivax) de meest geschikte optie. De koorts bereikte temperaturen tussen de 40 en 42 graden Celsius. Zinloos was de behandeling niet: van de patiënten die deze inferno wisten te overleven was na twee jaar zo’n 30% in complete remissie. Voor zijn onderzoek mocht Wagner-Jauregg in 1927 de Nobelprijs in ontvangst nemen. "In de jaren ‘30 werd Wagner-Jauregg benoemd tot ‘President of the Austrian League for Racial Regeneration and Heredity’. Functie: zorgen voor de gedwongen sterilisatie van psychiatrische patiënten, criminelen en mensen van inferieure rassen."

22 | Status Co

Het idee om neurochirurgie te gebruiken ter behandeling van psychische aandoeningen stamt uit 1890, toen Friederich Golz, een Duits onderzoeker, delen van de temporaalkwabben van zijn honden verwijderde. Na de operatie waren ze een stuk kalmer en tammer. Antônio Egas Moniz (1874 – 1955) ontwikkelde de leukotomie, waarbij er eerst twee gaten in de schedel werden geboord. Middels een leukotoom werd er daarna in de witte stof van het brein gesneden. Patiënten met zeer ernstige angst of depressie bleken hier in het algemeen baat bij te hebben, maar Moniz waarschuwde dat de operatie zinloos was in minder ernstige gevallen. Amerikaans neuroloog Walter Freeman (1895 – 1972) was gefascineerd door het werk van Moniz en bracht de techniek naar Amerika. Om te kampen met de overbevolking in psychiatrische inrichtingen in die tijd bedacht hij in 1945 een snellere methode: de ice-pick lobotomy, officieel transorbitale lobotomie genoemd. De ijspriem (orbitoclast) werd boven de oogbol geplaatst en met een forse tik van de hamer werd de priem naar binnen gebracht. Een paar keer heen en weer bewegen en de zenuwbanen tussen de thalamus en de frontaalkwab werden doorbroken. De techniek werd immens populair en werd te pas en te onpas toegepast, bijvoorbeeld bij ‘lastige’ kinderen. Naar schatting hebben zo’n 100.000 mensen een lobotomie ondergaan. Hoewel dit bij sommigen zinvol is gebleken, zijn bij de behandeling veel patiënten gestorven of getekend voor het leven.

"Antônio Egas Moniz is de bedenker van cerebrale angiografie. Hij moest echter vervroegd met pensioen: hij raakte verlamd toen een oud-patiënt hem neerstak." Amputaties worden al sinds het begin der tijden uitgevoerd, maar men stierf vaak aan een bloeding of infectie. Door de grootschalige introductie van buskruit op het slagveld in de 16e eeuw nam het aantal amputaties veelvuldig toe. Nadat het bot was doorgezaagd werd de stomp gecauteriseerd met kokende olie. Dat veel soldaten stierven ten gevolge van hun bloedingen werd min of meer voor lief genomen en ‘hoorde er gewoon bij’. De Franse chirurg Ambroise Paré (1510 - 1590) ontwikkelde de ligatuur, waarschijnlijk vanwege zijn afkeer van bloed. Hierdoor konden vaten snel en effectief afgebonden worden op het slagveld. Ondanks het simpele concept had deze ontdekking een enorme impact op de mortaliteit van amputaties en andere ingrepen. Desalniettemin was het soms een tevergeefse race tegen de klok (onthoud: als chirurg opereerde je op het slagveld en de patiënt moest worden stilgehouden, anesthesie was er nog niet). Gelukkig kwam J.L. Petit (1647 – 1750) in 1718 met de screw tourniquet. Het bloeden kon door druk op de vaten worden gestopt, waarna alles werd geligeerd. Met het bloedingsgevaar uit de weg vormde infectie het grootste obstakel. Het duurde uiteindelijk tot halverwege de 19e eeuw voor Joseph Lister (1811 – 1886) op het idee kwam om antiseptica te gebruiken voor zijn operaties. Hierdoor daalde het percentage post-operatieve infecties zo’n 70%.

"Snel opereren was vaak het enige dat een chirurg kon doen tegen de pijn. De Schot Robert Liston (1794 – 1847) kon een been binnen 28 seconden amputeren!"

Status Co | 23

Al sinds het begin der mensheid is men bezig met het verlichten van pijn. Eén van de meest out of the box manieren om dit te doen is het gebruik van roggen. Romeins arts Scribonius Largus liep in 43 n.Chr. op het strand en stapte per ongeluk op een rog. Deze dieren genereren een flinke stroomschok uit hun elektrisch orgaan. Wat bleek? Na de schrik bleek hij tijdelijk een stuk minder last te hebben van zijn jicht. Galen gebruikte zo’n 100 jaar later dezelfde vissen om hoofdpijn te behandelen, door ze direct tegen het hoofd te houden op de plaats van de pijn. Tot halverwege de 19e eeuw konden chirurgen weinig doen tegen de pijn. Mensen waren zo bang voor een operatie dat ze hun wonden, tumoren en ontstekingen zo lang mogelijk onbehandeld lieten. Dit leidde tot de meest bizarre beelden. De bloederige operaties konden door iedereen met een sterke maag worden bijgewoond. Chirurgie was meer show dan science (de in Engeland gebruikte benaming ‘operating theatre’ komt niet zomaar uit de lucht vallen). Amerikaans arts Crawford Williamson Long (1815 – 1878) was in 1842 de eerste arts die ether gebruikte voor algehele anesthesie om een tumor in de nek van een patiënt te verwijderen. Deze ontwikkeling werd zowel door arts als patiënt met open armen ontvangen, waarna ether in rap tempo zijn intrede deed op andere operatiekamers. Een vorm van algehele anesthesie gaf artsen de kans om complexere, delicatere en langere procedures uit te voeren. Het gegil van de patiënt kon na duizenden jaren eindelijk plaatsmaken voor stilte.

24 | Status Co

"Sneller is niet altijd beter. Het record voor de hoogste mortaliteit van een enkele ingreep staat nog altijd op naam van Robert Liston. Tijdens een amputatie nam hij per ongeluk ook de vingers van zijn assistent mee. Tevens sneed hij door de jas van een observerend arts. Door al het bloed (van de patiënt) dacht de arme man dat hij was opengehaald en stierf ter plekke door een hartaanval. Patiënt en assistent stierven later door gangreen. Een mortaliteit van 300%, maar wát een spektakel!" Dus, wat kunnen wij – de artsen van de toekomst – hiervan leren? Achteraf gezien waren het vaak de simpelste ideeën die de meeste impact hebben gehad. Leer zowel van je eigen fouten als die van je collega’s: succes in het heden is niet mogelijk zonder terug te blikken op het verleden. Geen van de huidige ontwikkelingen in de medische wetenschap zou mogelijk zijn zonder het werk van eerdere pioniers en de levens die zij, wel of juist niet, hebben weten te redden. Ik ben benieuwd wat men over 50 of 100 jaar allemaal over onze generatie schrijft. De tijd zal het leren!

Reistip: Peru

Door Esmee Hulst

De meeste mensen associëren Peru met felle kleuren, lama’s en natuurlijk de Incastad Machu Picchu. Dit was in eerste instantie ook het beeld dat ik van het land had. In de vakantie na het blok CKO2 besloot ik met twee vriendinnen de geheimen die dit mysterieuze land te bieden heeft ter plaatse te onderzoeken. Geografie Peru is van west naar oost onder te verdelen in 3 soorten gebieden: - De kuststreek (costa): deze strook betreft de gehele westzijde van Peru. In dit gebied liggen de meeste grote steden en het is één van ’s werelds droogste gebieden. - Het het berggebied (sierra): Deze strook bevat het Andesgebergte. Hierin kunnen de meeste inca-ruines worden teruggevonden. Ongeveer de helft van de Peruaanse bevolking leeft hier. - De jungle (selva): dit gebied omvat drievijfde deel van Peru en bestaat uit een subtropisch gebied waar koffie en cacao wordt verbouwd en een uitgestrekt oerwoudgebied.

Een klein stukje geschiedenis Het grootste en machtigste volk dat over Peru heeft geheerst zijn de Inca’s. De Inca herschappij begon rond het jaar 1200 en eindigde met de verovering door de Spanjaarden in 1532. Tot 1821 is het land bezet geweest door Spanje. Zowel de Inca’s als de Spanjaarden hebben een grote invloed op de cultuur gehad. Deze invloeden zijn hedendaags nog steeds terug te zien in het land. Taal en cultuur Als gevolg van de Spaanse overheersing is het rooms-katholicisme de belangrijkste godsdienst in Peru. Naast officiële religies, geloven veel mensen ook in geesten en vereren hun voorouders middels oude tradities. De officiële taal in Peru is Spaans, maar het Andesgebergte heeft 2 groeperingen Indianen welke de Inca-taal nog spreken. De grote groep spreekt ‘Quechua’. De kleinere groep spreekt ‘Aymara’. Wat mij ook opviel, is dat de Peruanen heel vriendelijk en gastvrij zijn en ook erg trots zijn op hun land. Ze willen je graag vertellen over hun geschiedenis, je een paar woorden in Quechua leren of je helpen om een beter woordje Spaans te spreken. Ook is het opvallend om te zien hoe belangrijk familie is in het leven van de Peruanen. Er wordt veel waarde aan gehecht om elkaar vaak te bezoeken en als familie samen te zijn. Lekker eten in Lima Onze reis begon in Lima, de hoofdstad van Peru. Met 8,8 miljoen inwoners is dit ook de grootste stad. De stad is opgebouwd uit verschillende districten. De meeste toeristen verblijven in de districten Miraflores en Barranco. Deze wijken staan bomvol met eettentjes en toetistenmarkten. Lima staat bekend als de culinaire hoofdstad van Zuid-Amerika. Ik was door vrienden gewaarschuwd dat de standaard kost in Peru voornamelijk bestaat uit rijst, aardappelen en kip, maar toen ik in Lima om me heen keek, geloofde ik hier weinig van. Overal zijn eettentjes te vinden met de meest uiteenlopende lekkernijen. Vergeet ook niet een kijkje te nemen bij één van de vele toeristenmarkten, waar de kleuren je tegemoet stralen. Veel toeristen blijven niet lang in Lima, maar reizen meteen door naar Cusco. Hoewel Lima niet het hoogtepunt van Peru is, kun je je prima een paar dagen vermaken in deze stad. Het is bijvoorbeeld leuk om over Plaza de Armas te wandelen. Dit centrale plein is gelegen in het oude centrum van de stad en wordt omgeven door het indrukwekkende Peruaanse parlementsgebouw en een grote kathedraal. Als je van musea houdt, ben je ook aan het goede adres. De stad bevat 45 musea uiteenlopend van gastronomie tot een collectie automobielen. Wij zijn ook het hoogste uitkijkpunt geweest op de berg San Cristóbal. Op de weg hier naartoe zie je ook de armere kant van de stad.

Status Co | 25

Via stijle zig-zag weggetjes door sloppenwijken in een taxi die nauwelijks genoeg vermogen had om de berg op te komen, zijn we uiteindelijk aanbeland bij een groot kruis boven op de berg. Het uitzicht over de stad was de reis gelukkig meer dan waard. Cusco, Machu Picchu & the Sacred Valley Vanuit Lima zijn we naar Cusco gevlogen. Cusco is afkomstig van een Quechua-woord dat ‘navel’ betekent, omdat deze stad volgens de Inca's het centrum van de wereld is. De sfeer in deze stad voelde ook veel authentieker dan de sfeer in Lima. De stad is opgebuwd uit smalle straatjes met witte huizen op een glooiende ondergrond. De stad heeft een overzichtelijk centrum met vele musea en bestaat uit prachtige gebouwen waarin de coloniale architectuur van de Spanjaarden nog goed te zien is. Ook zijn er nog muren overgebleven vanuit de Inca periode. Vanuit Cusco kun je makkelijk tours maken naar de Sacred Valley waar je veel oude tempels en ruïnes van dorpen of steden kunt bezichtigen. Cusco is ook de stad waarvandaan veel toeristen de tocht naar Machu Micchu ondernemen. Je kunt hier komen met de trein of ervoor kiezen om een meerdaagse trial te doen. Wij kozen voor een trail waarbij je naast hiken ook gaat mountainbiken, raften en ziplinen. De afwisseling beviel ons erg goed. We hadden prachtig weer, maar toen we de trappen opklommen naar Machu Picchu begon het te regenen en was de oude Inca stad in nevelen gehuld, wat het geheel een mysterieuze uitstraling gaf. In de middag klaarde de lucht op en konden we nog meer gaan genieten van deze indrukwekkende stad, die voor ons zeker het hoogtepunt was van de reis! Arequipa & Colca Canyon De stad ligt in het zuiden van Peru midden het Andesgebergte en wordt omgeven door drie vulkanen. Arequipa heeft de bijnaam 'De witte stad'. Deze bijnaam dankt de stad aan het materiaal waarvan veel gebouwen zijn gebouwd: vulkanisch gesteente met een witte kleur. Het centrum van Arequipa is ook erg mooi en het is zeker de moeite waard om een stadstour door Arequipa te maken, georganiseerd door studenten uit deze stad. Het eten en drinken van Arequipa is door heel Peru bekend. Het is dan ook anders dan gerechten uit de andere streken uit Peru . Het bekendste gerecht is de 'rocoto relleno'. Een soort paprika wordt in dit gerecht gevuld met vlees en kruiden. Hierop komt een laag met gesmolten kaas. Het vergt wel speciale kwaliteiten om dit gerecht te eten. Zelf heb ik na twee hapjes te hebben geprobeerd nog 3 dagen last gehad van een brandende tong en lippen. Een must have done is de Colca Canyon trekking. Deze Canyon ligt ongeveer 160 km van Arequipa vandaan en is twee keer zo diep als de Grand Canyon in Amerika. Op ‘Cruz del Condor’ zijn in de vroege ochtend condors te spotten. In de Colcavallei wandel je door prachtige landschappen en hier zijn kleine, kleurrijke dorpjes te vinden, waar de bevolking zich nog houdt aan oude tradities leefgewoonten.

TIPS - De beste reistijd in Peru is het droge seizoen, dat loopt van april tot en met september. - Zorg dat je een aantal basis uitdrukkingen in het Spaans kent. Niet overal verstaan en spreken mensen Engels. Met Engels kom je een heel eind, maar met Spaans kom je een stuk verder en is kans op contact met locals veel groter. - Neem hoogteziektepillen (acetazolamide) mee. Je kunt van tevoren niet voorspellen of je last krijgt van hoogteziekte en dit kan best belemmerend zijn voor je reis. Cusco ligt bijvoorbeeld op 3400 m. Neem even een dag de tijd om te wennen aan deze hoogte. - Probeer de nationale drank van Peru! Pisco sour is een zoetzure cocktail gemaakt van druiven en zeker de moeite waard om te proberen!

26 | Status Co

Nazca lijnen en sandboarden in Huacachina Vanuit Arequipa ben ik langs de westkust weer naar Lima getrokken. Hierbij reis je door een aantal Nazca ligt in de Nazcawoestijn. Dit gebied is één van de droogste gebieden ter wereld. Hier zijn de bekende Nazca-lijnen te vinden, waar je met een vliegtuigje overheen kunt vliegen. Het schijnt zeker de moeite waard te zijn, maar vanwege tijdgebrek heb ik dit zelf overgeslagen. Als je een beetje sportief bent aangelegd en altijd als eens hebt willen sandboarden, dan ben je bij Huacachina aan het juiste adres. Huacachina is gelegen aan een oase in de woestijn, omgeven door hoge zandduinen. Huacachina kun je niet eens een dorp noemen. Het aantal sandbuggies dat je hier vind, is beslist hoger dan het aantal huizen. Met een sandbuggy cross je met een groep door de zandduinen om hier vervolgens met je buik op het board vanaf te sjeezen (onflatteus maar snel) of op de coole snowboard manier (ziet er indrukwekkender uit, maar hogere kans om te vallen). Aan het eind van de sandboardsessie is vaak een prachtige zonsondergang te bewonderen vanaf de top van de zandduinen. Naast het sandboarden heeft Huacachina niet zoveel te bieden, maar het is uitermate geschikt om een paar dagen uit te rusten aan de oevers van de oase.

Paracas Nationaal reservaat & Islas Ballestas Ben je meer een natuurliefhebber, maar valt een bezoek aan de Galapagoseilanden buiten budget, dan bieden de Islas Ballestas uitkomst. Deze eilanden worden ook wel de goedkope Galapagos genoemd, omdat hier ook vele diersoorten zijn te vinden. Met een boot vaar je vanuit het dorpje Paracas eerst langs El Candelabro ( een kandelaarfiguur in het zand die nooit verdwijnt) en vervolgens door naar de eilanden waar 150 soorten marine vogels verblijven, waaronder Humboldt pinguïns, aalscholvers, pelicanen en Jan van Genten. Ook liggen er zeeleeuwen te zonnebaden in de ochtendzon en met veel geluk kun je zelfs dolfijnen of walvissen spotten. Aanrader is om je bezoek in stijl af te sluiten met een traditioneel visgerecht (ceviche) in het dorpje Paracas.

Vanuit hier ben ik met de bus doorgereden naar Lima en weer naar ons koude kikkerlandje gevlogen. Peru heeft bij mij een onvergetelijke indruk achter gelaten: de gastvrije en vriendelijke bevolking, de sexy lama’s, de indrukwekkende geschiedenis en het bijzondere eten (wat in mijn geval niet altijd even succesvol was), maakten deze reis tot een ervaring die ik niet had willen missen en ik zou jullie allemaal aanraden om dit kleurrijke land eens te bezoeken!

Status Co | 27

Beste Elise, Na jaren zwoegen en zweten ga je ons dan écht verlaten. Als 'oudste' lid (sinds 2013, valt wel mee) heb je Status Co door betere en slechtere tijden weten te slepen. Met je Groningse nuchterheid hield je orde en overzicht tijdens de vergaderingen. We hebben genoten van je stukjes (inzendingen, niet volledig autobiografisch) over blunderende coassistenten, je immer kloppende agenda’s, je columns, reistips en andere leuke artikelen. Daarentegen was pizzabakken – ondanks het vele oefenen – niet je sterkste kant, dus is het maar goed dat je je toekomst in de medische sector hebt liggen. Als voorzitter stond je niet alleen altijd klaar voor het blad, maar ook voor de leden en daarvoor willen we je bedanken. Elise, we wensen jou het allerbeste en veel succes in je verdere carrière, Status Co

Geslaagden, van harte gefeliciteerd! December 2015

Januari 2016

Februari 2016

Mevr. N. Al Dhr. P.G. Bakker Dhr. P.M.B. Benders Mevr. L.J.M. Derksen Dhr. S. Franik Mevr. A.N.W. Geven Mevr. A. Grelack Mevr. S.M.R. Hobbelink Dhr. S.E.P. Kops Mevr. L. Kunz Dhr. T. Kunz Dhr. J.H.F. Liebregts Mevr. K.A. Luijks Mevr. M.L.M. Mulder Mevr. P. Notten Mevr. D. Rao Dhr. R. Scholten Mevr. V. Schreur Mevr. I.J. Swinkels Dhr. W. Tangerink Mevr. Q.H.Y. Tsang Mevr. J.L. Vos Mevr. N.L. Wesseling Dhr. T. Wolters

Mevr. B.C.M. van Beek Dhr. C. Berens Mevr. A.C. van den Brand Mevr. K.J.H. van Bussel Mevr. G.I.C.G. Ector Mevr. T. van Eijk Dhr. F.M.K. Elekonawo Mevr. L. Exterkate Dhr. B. Frietman Dhr. R.D. Geuze Mevr. E.E.C. Goosen Dhr. S.J. Grotenhuis Dhr. J. Uijt de Haag Mevr. A.A.T. Harhuis Mevr. I.G. Hauth Mevr. E.M. van Helvoort Mevr. Y.M. Hoeijmakers Mevr. I. Jansen Mevr. W.W.L. Janssen Mevr. S.F.J. de Kinderen Mevr. E.M. Kool Mevr. C.B. Langenhof Mevr. E.A.M. Laro Mevr. M.W. Linssen Dhr. R.P.P.W.M. Maas Mevr. A.L. In der Maur Mevr. M.J. Nijsten Mevr. D.J.M. Ploegmakers Dhr. Y. Radstake Mevr. A.R. Riley Mevr. N.A.B. de Rooij Mevr. P. Roosendahl Mevr. M.H.J. van Rosmalen Mevr. S.J. Rottier Dhr. W.M.H. van der Sanden Mevr. L.M. Schiphouwer Dhr. F.R. van de Schoor Mevr. L.J.T. Smits Dhr. D.L.J. Smulders Dhr. R.C.H. Stijns Dhr. A. Taher Mevr. M.D.C. Vergunst Mevr. E. Vister Mevr. M.H.M. Voorhout Mevr. N. Warnier

Mevr. A.E.S.M. Aarntzen Mevr. N.A.E. Allard Mevr. S. Aoujil Dhr. M.H.J. Arts Mevr. N. Bax Mevr. S. Bernardi Mevr. L.A. Boomkens Mevr. S. Cheheili Sobbi Mevr. H. Es-Safraouy Dhr. R. te Grotenhuis Dhr. N. van Helmond Mevr. E. Hendriksen Mevr. H. Ikiz Mevr. S. Jansen Dhr. L. Janssen Mevr. L.M. Janssen Mevr. L.M.A. Janssen Mevr. F.A.H. Lahaije Mevr. S. Lammers Mevr. P.Y. Lee Dhr. M.S. van der Leeuw Mevr. C.J.A. van der Poort Dhr. T.J. Richters Dhr. J.D.P. van Sambeeck Mevr. M.J. Schleedoorn Mevr. K.M.A. Slikboer Mevr. A. Teerling Mevr. M.E. Tijsma Dhr. L.L.F.G. Valke Dhr. D. Valkenburg Mevr. M. Wildenbeest

28 | Status Co

f