JAARGANG 33 NUMMER oktober Pagina 6 Reportage vanuit het Audiologisch Centrum. Pagina 3 Griep(prik) op komst

VEERTIENDAAGS INFORMATIEBLAD VAN HET UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM ST RADBOUD JAARGANG 33 NUMMER 17 19 oktober 2007

Het ene genoom is het andere niet Dat de mens niet vliegt en een vis zwemt ligt allemaal vast in het DNA dat giga veel erfelijke informatie kan opslaan en kopiëren. Het DNA bepaalt voor een belangrijk deel of iemand gezond is of niet. Het wonderlijke menselijk genoom houdt onderzoekers al decennialang bezig. Zo ook het UMC St Radboud dat met genoomonderzoek in de voorste linie loopt. Op 25 en 26 oktober organiseert het NCLMS in het Radboud een internationaal symposium met befaamde sprekers als Nobelprijswinnaar Peter Agre en Spinozalaureaat Hans Clevers. N e l l e k e D i nn i s s e n

Dag in dag uit wordt bij de mens in cellen erfelijke informatie eindeloos gekopieerd en doorgegeven. Wonderlijk hoe vaak dit goed gaat, want iemands lot hangt af van de volgorde van minuscule bouwstenen in het DNA en duizenden achter elkaar geschakelde genen. Een ontbrekend stukje in de keten of een stukje teveel kan fataal zijn. Combinaties van bouwstenen, genen en eiwitten maken ieder mens uniek. ‘Het begrip van deze ingewikkelde machinerie neemt razendsnel toe’, zegt antropogeneticus prof.dr. Ad Geurts van Kessel. ‘Zo weten we bijvoorbeeld al

Pagina 3 Griep(prik) op komst

Pagina 4 Radboud krijgt nieuw digitaal bedrijfsportaal

prof.dr. Carl Figdor

Foto: Flip Franssen

geruime tijd dat RNA, het ‘boodschappermolecuul’ erfelijke informatie van DNA overdraagt op eiwitten die een cruciale rol spelen in het functioneren van de cel. We weten ook dat sommige RNA’s deze informatie niet overdragen. Die beschouwden we vroeger als onbelangrijk, maar juist deze RNA’s lijken van invloed te zijn op het wel of niet actief zijn van allerlei andere genen. En specifieke micro-RNA’s zijn waarschijnlijk bepalend voor het ontstaan van kanker en andere ziekten. Kennis waarmee we bij sommige vormen van kanker een goede of slechte prognose kunnen voorspellen.’ In het Radboud loopt onder andere moleculair onderzoek naar verschillende vormen van kanker, infectieziekten, erfelijke stofwisselingsziekten en neurologische aandoeningen. ‘De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) duidt het Nijmegen Centre for Molecular Life Sciences aan als een “Centre of excellence”. We zijn dus op de goede weg’, zegt prof.dr. Carl Figdor, wetenschappelijk directeur NCMLS. Spraakmakend was de DNA-chip die het UMC St Radboud zelf ontwikkelde om afwijkingen in erfelijk materiaal op te sporen. ‘Op glasplaatjes met DNAmateriaal van een gezond iemand, laten we DNA-materiaal los van een patiënt. Op zo’n plaatje met duizenden DNA-fragmenten kunnen we in één klap alle genetische afwijkingen zien’, legt Geurts van Kessel uit. ‘Deze zogenoemde micro-arraytechniek zetten we al veelvuldig in bij diagnostiek.’ Op het symposium ‘New Frontiers in Molecular Life Sciences’, georganiseerd vanuit de seminarcommissie van het NCMLS, komt toponderzoek van het Radboud aan bod. Figdor: ‘Prominente sprekers zoals Nobelprijswinnaar Peter Agre en Spinozalaureaat Hans Clevers presenteren hun baanbrekend onderzoek. We willen er een jaarlijkse traditie van maken. Met dergelijke topsprekers zal het uitgroeien tot een “can not miss event” en zal de toestroom van excellente studenten en onderzoekers nog meer toenemen.’  n

Pagina 5 Afscheid prof.dr. Carel van Os

Pagina 6 Reportage vanuit het Audiologisch Centrum

radbod e 1 7 - 2 0 0 7

inhoud 3

Griep(prik) op komst • De griep komt eraan, dus ook de griepprik. • Kleine kinderen worden groot De commissie ‘Zorg voor het kind’ verzorgt al 25 jaar PAOG-onderwijs voor (medische) professionals.

4

agenda 9

Oecumenische vieringen Om 10.00 uur in het personeelsrestaurant. 21 oktober, voorganger Wim Smeets; 28 oktober, Stieneke Reeders; 4 november, Els Groeneveld; 11 november, Jack de Groot.

Opinie Het betoog Risico’s horen bij het leven in Amerika. Niet in Nederland? Een betoog van prof.dr. Marcel Olde Rikkert.

‘Stoornis of adaptatie in de motorische ontwikkeling van het kind? Valkuilen van observatie’, voor revalidatieartsen, paramedici, neurologen, neurowetenschappers, kinderartsen en kinderneurologen.

12 Patiëntenzorg ‘Bij palliatieve zorg hoort óók spiritualiteit’

5

Interview Afscheid prof.dr. Carel van Os ‘Om wetenschap te bedrijven heb je een grote mate van tegendraadsheid nodig.’

6

Reportage Vijftig jaar een luisterend oor

Voor alle cursussen en meer informatie: www. umcn.nl/paog.

29 oktober

Beleid Digitaal bedrijfsportaal ‘Bij een klantgericht Radboud hoort een goed bedrijfsportaal.’

PAOG

Op 4 oktober vond er een seminar plaats ‘Ruimte geven om te sterven’. De bedoeling is te komen tot een ‘Nijmeegse visie’.

16 november ‘Arbeidsre-integratie: visie, trends en praktijk’ voor bedrijfsartsen en verzekeringsartsen en andere professionals binnen de arbowereld en P&Ofunctionarissen.

Overig

En verder...

Kunst, agenda Prijs voor prof.dr. Jan Willem Leer Advertenties Prijzen/benoemingen Mensen, Boodschap, Pip-nieuws In bedrijf, Raak Radbouds Ethiek

25 oktober

2 5 8 9 10 11 12

Precies vijftig jaar geleden richtte de Radboud het eerste Audiologisch Centrum van Nederland op. Vanaf het begin vervult het Nijmeegse centrum een voortrekkersrol. Radbode luisterde een ochtend mee op het spreekuur voor slechthorende baby’s en peuters.

‘Involving the community in preventing and controlling an influenza pandemic: ethics and practice’. Lezing van prof. Annette Braunack Mayer, Associate Professor in Ethics (Adelaide, Australië) van 11.00-12.00 uur in zaal Mertens D (route 139), Studiecentrum.

24 oktober en 22 november Belangstellenden kunnen op woensdag 24 oktober en donderdag 22 november, 12-13 uur, de RSIpreventiewerkplek bezoeken. Deze flexibele werkplek laat zien hoe een goede beeldschermwerkplek eruit ziet. Deskundigen op het terrein van RSIpreventie geven tips en adviezen. Locatie: IDEA, Bedrijf Huisvesting, route 235. Informatie: Pieternel van Heijst, tel. 10645, [email protected].

29 oktober Luxdebat Depressie: volksziekte no. 1? zie voor meer informatie pagina.9.

kunst

30 oktober en 16 november René Severijnen neemt op 1 november na 35 jaar afscheid van de kinderchirurgie in het UMC St Radboud en maakt een nieuwe start met de integratieve geneeskunde. Op 30 oktober wordt het dagsymposium ‘Integratieve geneeskunde, voor ons allemaal’ gehouden in de Aula (RU). Kosten: e 50,-. Meer info: www.ru.nl/congres. Op vrijdag 16 november vindt in het Studiecentrum, Hippocrateszaal (route 77) van 14.30-16 uur zijn afscheidssymposium plaats, getiteld ‘Anus-atresie’, met om 16.15 uur een afscheidsverhaal van René Severijnen. De receptie is van 16.45-18.30 uur in het Kasteeltje. Het symposium is kosteloos.

7 november

Reinoud van Vught, Zonder titel, 2001, lifthal Vrouw en Kind, vierde verdieping Foto: Jan van Teeffelen

Het schilderij van Reinoud van Vught in de lifthal voor Vrouw en Kind lijkt op het eerste gezicht chaotisch terwijl het niettemin een aantrekkelijke, bijna rustgevende ervaring biedt. Dit komt onder andere door de kleuren die een mooi verloop kennen: ze spreiden als het ware een diagonale as over een groot deel van het doek terwijl er een meer kleurrijke chaos door afgedekt raakt. Dergelijk in hoge mate intuïtief schilderen, eigen aan de kunstenaar, geeft de indruk dat het het schilderij zelf is dat geleidelijk voor zijn eigen structurering zorgt. Maar is het wel de orde die zich aan de chaos oplegt? Valt het doek niet evengoed in tegenovergestelde richting te lezen: de structuur langzaam door chaos aangevreten?

In elk geval wordt hier een breekbaar en dynamisch evenwicht bereikt. Inhoudelijk refereert het werk van Reinoud van Vught steeds aan de natuur. Ook in dit doek dringen zo’n verwijzingen zich op. We staan als het ware voor de natuurlijke cyclus van groei en neergang. Het schilderij past perfect in de collectie van UMC St Radboud omdat het uitdrukking geeft aan de ervaring met het menselijk bestaan: een grote broosheid waar we in vertrouwen en genoeglijk zoeken mee omgaan. Daan Van Speybroeck

2

Symposium van de Nederlandse Vereniging van Medisch-Ethische Toetsingscommissies: ‘WMOonderzoek met kinderen’. Vanaf 10.00 uur in het Gymnasion, Heyendaalseweg 141. Voor leden en overige geïnteresseerden. Voor het programma, zie www.nvmetc.nl, kopje ‘vereniging’. Meer info: Joyce von Oerthel (NVMETC), 0570-855934, 06-40361951, [email protected].

12 november 9e symposium van de Stichting Baarmoederhalskankerpreventie Oost, 17.30-21 uur, in Papendal te Arnhem. Het symposium staat in het teken van Humane Papilloma Virus. HPV is cruciaal voor het ontstaan van baarmoederhalskanker. De exacte rol die HPV krijgt in het screeningsprogramma is nog niet duidelijk. Een keur aan sprekers belicht alle ins en outs. Informatie: Annelies Mulders, tel. 14323 of [email protected].

radbod k or t n i e u w s e 17 - 2007

Griep(prik) op komst De griep komt er weer aan en dus ook de griepprik. Van 29 oktober tot en met 9 november kunnen medewerkers uit het UMC St Radboud zich weer laten inenten tegen de griep. ‘Voor ouderen en kwetsbare patiënten kan de griep ernstige gevolgen hebben’, zegt prof.dr. Andreas Voss, hoogleraar infectiepreventie. ‘Met de griepprik voorkom je dat je griep op ze overdraagt.’

G i j s Munn i ch s

De campagne rond de griepprik wordt dit jaar stevig ingezet in het UMC St Radboud. Een zevental Radboudprominenten prijst op grote posters de griepprik aan. ‘Het Radboud hecht veel belang aan patiëntveiligheid’, vertelt bedrijfsarts Nannet van der Geest. ‘Daarnaast heeft de Gezondheidsraad (een onafhankelijk adviesorgaan voor de overheid) alle zorginstellingen geadviseerd om zorgwerkers te laten vaccineren. Met massale inenting voorkomen we dat personeel griep overdraagt op

patiënten.’ De griepprik is vooral bedoeld voor medewerkers met direct patiëntcontact. Het streven is dat 50 procent van deze groep – zo’n 1750 medewerkers - zich inent. Daarnaast is er een kleine voorraad vaccins voor overige medewerkers.

Vaccineren ouderen onvoldoende ‘Nog steeds leeft een aantal onwaarheden over de griepprik’, zegt prof.dr. Andreas Voss, hoogleraar infectiepreventie. ‘Ten eerste heeft het vaccin wel degelijk effect. Bij mensen tussen 20 en 60 jaar voorkomt de vaccinatie bij 85 procent of meer dat er griep optreedt. De meeste Radboud-medewerkers horen tot die leeftijdsgroep. In een ziekenhuis heb je sowieso een grotere blootstelling aan influenza dan elders. Door inenting verklein je de kans op ziekte en overdracht aanzienlijk.’ Ouderen worden al gevaccineerd, is dat niet voldoende? ‘Nee’, aldus Voss. ‘De effectiviteit van de prik in deze groep is 60 tot 70 procent. 30 tot 40 procent is dus wel gevaccineerd, maar niet beschermd tegen de griep. Zij kunnen alsnog griep krijgen via besmette medewerkers. Bij bijvoorbeeld transplantatiepatiënten en mensen met chronische hartproblemen, longziekten en verminderde weerstand kan griep ernstige gevolgen hebben, tot aan overlijden toe.’

Ik heb nooit griep

²1SJL
KB
HSJFQ
OFF³


1SPG
ES
.FMWJO
4BNTPN
MJE
3BBE
WBO
#FTUVVS

²%F
CFTDIFSNJOH
WBO
PO[F
QBUJqOUFO
UFHFO
IFU
HSJFQWJSVT
WJOEFO
XF
WBO
HSPPU
CFMBOH
JO
IFU
6.$
4U
3BECPVE
8F
SFLFOFO
PQ
KVMMJF
NFEFXFSLJOH³ 7FSTUBOE
WBO
XFFSTUBOE

Een veelgehoord argument waarom mensen zich niet laten vaccineren, is dat ze nooit griep hebben. ‘Omdat het griepvirus steeds verandert, kun je er geen permanente immuniteit voor ontwikkelen’, zegt Voss. ‘Ook kun je het virus in je dragen en anderen besmetten, zonder dat je zelf ziek bent. De meeste verspreiding gebeurt overigens in het beginstadium van de ziekte. Mensen blijven dan doorwerken, terwijl ze niet weten dat ze griep hebben.’ Veel mensen hebben een verkeerd beeld van de griep, stelt Voss. ‘Ze verwarren een verkoudheid of koorts met de griep. Als je écht het griepvirus hebt, ben je zo een week goed ziek en weken erna nog vermoeid. De griepprik behoedt je dus ook voor een vervelende ziekte.’ De verwachte bijwerkingen van het vaccin zijn beperkt, aldus Voss. ‘Een kleine groep kan in de eerste 24 tot 48 uur na de vaccinatie lichte koorts krijgen, spierpijn of een beetje pijn of roodheid op de plek waar geprikt is. Dat je door de griepprik juist griep krijgt, is pertinent onwaar. Verschijnselen die lijken op griep worden veroorzaakt

²1SJL
KB
HSJFQ
OFF³


,FMMZ
4BWFMLPVMT
MFFSMJOHWFSQMFFHBTTJTUFOU
/FPOBUPMPHJF

²*L
OFFN
EF
HSJFQQSJL
PN
NF[FMG
nO
NµO
NFEFNFOT
UF
CFTDIFSNFO
&O
NµO
[PPOUKF
WBO

KBBS
IFFGU
FS
PPL
CBBU
CJK³
7FSTUBOE
WBO
XFFSTUBOE

door een ander virus. Ook je afweersysteem raakt niet aangetast als je het vaccin neemt.’ Bij zwangeren wordt het vaccin toegediend vanaf het tweede trimester in de zwangerschap. Mensen met een kippeneiwitallergie mogen niet worden gevaccineerd.

Prioriteit “Ik heb geen tijd om de prik te halen”, vindt Voss geen excuus. ‘Het gaat niet om tijd, maar om prioriteit. Behalve voor je eigen welzijn, hoort het bij de goede zorg voor de patiënt om je te laten vaccineren’, zegt hij. Er komen diverse priklocaties in het Radboud. ‘Nieuw dit jaar is een mobiele prikpost’, voegt Van der Geest toe. ‘De griepprik komt naar je toe! Om de inenting meer laagdrempelig te maken, zullen we op een aantal afdelingen langskomen met vaccinaties.’ n Meer informatie over de griepvaccinatie en de priklocaties is te vinden via de website, ingang ‘medewerker’, kopje ‘griepprik’.

Foto’s: Frank Muller

Kleine kinderen worden groot In het UMC St Radboud wordt al 25 jaar door de commissie ‘Zorg voor het kind’ onderwijs verzorgd voor (medische) professionals in de jeugdgezondheidszorg. Op 31 oktober vindt het feestelijke jubileumcongres, ‘Kleine kinderen worden groot’, plaats. De commissie ‘Zorg voor het kind’ verzorgt als langstlopende club binnen het Postacademisch Onderwijs

Geneeskunde Heyendael nascholingsprogramma’s. ‘De afgelopen 25 jaar heeft onze commissie zo’n 65 cursussen en symposia ontwikkeld’, vertelt psycholoog/orthopedagoog Claire Hulsmans. ‘We organiseren dit met veel enthousiasme en houden altijd scherp ons doel voor ogen: bétere zorg voor het kind.’ Het onderwijs is vooral bedoeld voor consultatiebureauartsen, jeugdartsen en huisartsen. ‘Zij moeten naar héél het kind kijken’, aldus prof.dr. Willy Renier, initiator én voorzitter van de commissie. ‘Achter concentratieproblemen kunnen psychische problemen schuilen. Een kind dat vaak hoofdpijn heeft, heeft misschien wel een neurologische aandoening of een emotioneel probleem. Het is belangrijk dat deze artsen op de hoogte zijn van de ontwikkelingen in de diagnostiek en de zorg rond het kind. Zodat zij de kinderen op basis van dezelfde visie en criteria behandelen óf doorverwijzen naar huisarts, medisch specialist of andere professional. In die zin kunnen onze cursussen de zorg rond het kind verbeteren.’

Het kind is veranderd

Foto: Frank Muller

In 1982 is vanuit de toenmalige poli leerstoornissen met de nascholing van schoolartsen gestart. ‘We leerden schoolartsen hoe neurologische aandoeningen invloed hebben op het gedrag van een kind’, zegt Renier, kinderneuroloog en coördinator van deze poli. ‘Sindsdien zijn we vanuit steeds meer disciplines de zorg rond het kind gaan belichten. Naast medische oorzaken van ziektes gaan we in onze scholingsprogramma’s ook uitgebreid

3

in op psychische factoren en sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen. Behalve jeugd- en huisartsen volgen ook kinderartsen, sociaal geneeskundigen, artsen in de zwakzinnigenzorg, paramedici en psychologen onze cursussen.’ Is ‘het kind’ in 25 jaar tijd veranderd? ‘Ja’, antwoordt Hulsmans. ‘Veel kinderen hebben tegenwoordig een te druk dagschema door buitenschoolse activiteiten of krijgen te hoge verwachtingen opgelegd van hun ouders. Dit kan zorgen voor allerlei lichamelijke of psychische klachten.’ Renier vult aan: ‘Vroeger werd bijvoorbeeld niet erkend dat een kind depressief kan zijn. En een probleem als overgewicht speelde 25 jaar geleden niet. Ook het toenemend aantal allochtone jongeren brengt nieuwe vraagstukken in de zorg met zich mee.’ Op het jubileumcongres op 31 oktober zijn er lezingen te volgen over nieuwe ontwikkelingen op gebied van hoofdpijn, overgewicht, depressies bij kinderen, stofwisselingsziektes en verstandelijke handicaps. Ook de geschiedenis van de commissie zelf komt aan bod. Die blijft in ieder geval volop in beweging. Zo staat op 18 januari 2008 een symposium op de agenda over palliatieve zorg bij kinderen, een vervolg op eerdere scholing over rouwverwerking bij kinderen.  GM Meer info over het congres ‘Kleine kinderen worden groot, 25 jaar nascholing Jeugdgezondheidzorg’, via www.umcn.nl, ingang professional, scholing, PAOG, of via [email protected].

b e l e i d

Bij een klantgericht Radboud hoort een goed bedrijfsportaal De site van het UMC St Radboud steekt schraal af bij andere grote instellingen. Terwijl er steeds meer bezoekers binnenkomen (in september 12.000 op intranet en 100.000 op internet). ‘De komende jaren gaan we ook hier de klantgerichtheid verbeteren,’ zegt Anselien School van de projectgroep Bedrijfs­portaal.‘We willen eerst de interne organisatie goed op orde brengen en beginnen daarom met het intranet. Dat gaan we zo inrichten dat het de samenwerking binnen de organisatie versterkt. Het internet zal er snel op volgen.’ J ann i e M e u s s e n

‘Medewerkers vinden ons intranet onoverzichtelijk, terecht. Als je de ‘deur’ van het bedrijfsportaal opent, kom je in een gigantische hal terecht. Het is soms een onbegonnen zoektocht om op de juiste plek te komen,’ vindt communicatieadviseur Anselien School. Het is voor de medewerker niet duidelijk waar welke informatie te vinden is. Staat de informatie op de site, of op de g-, h- of w-schijf? Of was de informatie via mail verstuurd? ‘Voor het nieuwe bedrijfsportaal hebben we lang nagedacht wat medewerkers nodig hebben. Hoe kunnen we hen zo goed mogelijk van informatie voorzien?’ Medewerkers krijgen de beschikking over op maat gesneden informatie, zoals afdelingsnieuws of een gezamenlijke agenda. Op basis van rol en functie wordt de informatie aangeboden. Afdelingen, projecten, overlegvormen kunnen zich presenteren en informatie delen via

Tijdspad • De voorbereidingen voor het nieuwe intranet/ internet zijn in volle gang. De projectgroep Bedrijfsportaal (bestaande uit zes medewerkers van Staf Info en staf Concerncommunicatie) wordt technisch en inhoudelijk ondersteund door twee externe bedrijven met veel ervaring op dit terrein. • 30 oktober vindt er een bijeenkomst plaats voor onder meer webmasters en webcoördinatoren. Zij hebben vorig jaar workshops gevolgd, zijn geïnterviewd en hebben hun wensen aangegeven. Nu krijgen zij de stand van zaken gepresenteerd. • Het intranet gaat draaien op het microsoftprogramma Sharepoint. Dat draait alleen op Office 2007. De komende maanden wordt Office 2007 UMC-breed geïnstalleerd (hierover in de volgende Radbode meer). Alle medewerkers zullen dat bij hun dagelijkse werk merken, want de menustructuur verandert. Sharepoint draait niet op verouderde PC’s. Deze zullen de komende maanden worden vervangen door nieuwe. • Het nieuwe intranet gaat, zo is nu de planning, voorjaar 2008 draaien en wordt daarna uitgerold. Internet zal waarschijnlijk eind 2008 worden aangepakt. Over drie jaar is het nieuwe bedrijfsportaal volledig in gebruik.

Bedrijfsportaal: Zie het als een digitale toegangsdeur tot verschillende informatiebronnen. Eenmaal in het portaal leiden verschillende deuren naar andere bronnen, afhankelijk van de rol of functie van medewerkers. Bijvoorbeeld een Illustratie: Basduel gezamenlijke agenda, afdelingsnieuws of een link naar het EPD. een teamsite. Daarnaast krijgt iedere medewerker een eigen site (MySite) waarin de persoonlijke documenten op een gestructureerde manier kunnen worden geplaatst en gedeeld. School: ‘Straks is er dus niet één intranetsite maar hebben we er zo’n 8000! Het intranet is nu sterk zendergericht. In de toekomst kun je met verschillende groepen informatie delen. Er is veel meer interactie mogelijk. Dat komt de onderlinge samenwerking ten goede, belangrijk om het veranderproces ‘Beter worden’ te ondersteunen. We zullen minder via e-mail en meer via het bedrijfsportaal gaan communiceren. Belangrijk voordeel daarbij is dat alle informatie ook thuis of aan de andere kant van de wereld via een PC toegankelijk is.’

Veel mogelijkheden Het nieuwe bedrijfsportaal gaat draaien op het Microsoft product Sharepoint 2007. ‘Bij andere bedrijven hebben we gezien dat het veel mogelijkheden biedt,’zegt Paul Broertjes, die binnen de projectgroep de technische kant voor zijn rekening neemt. ‘Wij leveren centraal het gereedschap aan zodat medewerkers hun werk beter kunnen uitvoeren, maar de site wordt decentraal gevoed. Dat vereist een goede inrichting én discipline. Alle medewerkers kunnen in principe input leveren. Voor webmasters en webcoördinatoren (circa zestig medewerkers) is een belangrijke rol weggelegd. We hebben hen vanaf het begin betrokken bij het proces. Op 30 oktober organiseren we voor hen een bijeenkomst. Zij kunnen daarna met de voorbereidingen beginnen.’ ‘Het bedrijfsportaal wordt voorjaar 2008 ontsloten. Dan staat het fundament en voegen we er vervolgens meer functionaliteit aan toe. Vooraf draaien we uiteraard proef op een aantal afdelingen, om te kijken hoe het ontwerp in de praktijk bevalt en of er nog verbeteringen mogelijk zijn. We zetten in op een goede implementatie en scholing.’ De projectgroep heeft er vertrouwen in. School: ‘Als medewerkers ervaren wat het nieuwe bedrijfsportaal voor hen kan betekenen, gaan ze het vanzelf goed toepassen. Naast communiceren en samenwerken, kunnen ze in een latere fase alle bestellingen digitaal doen. Of je nu een verlof- of vakantiedag wilt aanvragen of storingen melden. Ook bedrijfsprocessen van patiëntenzorg, onderzoek en onderwijs zullen uiteindelijk in het bedrijfsportaal geïntegreerd worden.‘ Broertjes: ‘Op een soort management dashboard kunnen bijvoorbeeld kengetallen worden getoond, zoals wachttijden voor poliklinieken. En programma’s als Kwint (kwaliteit op

4

intranet) zijn straks via het bedrijfsportaal te raadplegen zodat het niet meer nodig is om informatie in verschillende systemen te gaan zoeken.’

Groen licht Groen licht en geld is er nu voor de revisie van intranet.’Jullie hoeven mij niet te overtuigen van het belang,’ zei RvB-voorzitter Emile Lohman tijdens de presentatie van de plannen. Waarschijnlijk eind 2008 zal ook de verbeterslag voor internet worden ingezet. School: ‘Het is belangrijk dat wij ons goed presenteren aan de buitenwereld. Patiënten, verwijzers en andere bezoekers moeten gemakkelijk hun informatie vinden.

‘Straks is er niet één intranetsite maar hebben we er zo’n 8000!’

We willen ook de samenwerking met onze doelgroepen verbeteren. De digitale IVF-poli heeft al diverse prijzen gewonnen. Deze interactie met patiënten willen we bijvoorbeeld verbreden naar andere specialismen. En het online maken van afspraken ligt ook in het verschiet.’ Door een verouderd systeem heeft het Radboud jaren achter de feiten aangelopen. We zullen een sprong vooruitmaken. Geen overbodige luxe, volgens School. ‘Inmiddels beschikt 75 procent van de Nederlandse huishoudens over breedband internet (In 2004 was dat nog 27,5 procent). Ook het internetgebruik onder ouderen neemt toe. Bij een klantgericht UMC mag een goed bedrijfsportaal niet ontbreken.’  n Voor meer informatie zie www/umcn.nl/bedrijfsportaal

i n t e rv i e w radbod e 1 7 - 2 0 0 7

‘Om wetenschap te bedrijven heb je een grote mate van tegendraadsheid nodig’ ‘Om wetenschap te bedrijven heb je een grote mate van tegendraadsheid nodig’ Borrelpraat. Zo noemt prof.dr. Carel van Os de uitspraken van minister Plasterk bij de opening van het academisch jaar in Utrecht. Nederlandse universiteiten laten het er lelijk bij zitten, was de boodschap. Niet voor niets scoren ze laag op internationale rankings. Van Os, jarenlang onderzoeksdirecteur van het UMC St Radboud, neemt op 9 november afscheid. Hij spaart de minister niet.

R i e t j e van V l i e t

Nederland wil voor een dubbeltje op de eerste rij zitten. Prof.dr. Carel van Os, scheidend hoogleraar Celfysiologie, spreekt geërgerd over de neerbuigendheid waarmee de onderwijsminister onlangs sprak over Nederlandse universiteiten. Die verwees naar de Sjanghai Ranglijst waarop de hoogste regionen alleen door Amerikaanse universiteiten worden bezet. Continentaal Europa stelt weinig voor in de wetenschap, aldus Plasterk. ‘Vergelijk NEC met Real Madrid’, geeft Van Os als voorbeeld. ‘Iedereen begrijpt dat die twee clubs niet met elkaar te vergelijken zijn, want talent volgt geld. Toch doet Plasterk het. Hij zou beter moeten weten.’ Van Os noemt de universiteiten van Harvard en Yale. Die hebben een budget waar Nederlandse universiteiten slechts van kunnen dromen. Naar verhouding hebben deze Amerikaanse topinstituten weinig bachelor- en masterstudenten. Ze koersen op PhD-studenten en investeren fors in het onderzoek. Van Os heeft gekeken hoe de resultaten van Nederlandse universiteiten zich de afgelopen jaren hebben ontwikkeld. ‘Dat zou Plasterk moeten laten zien’, zegt Van Os. ‘Zonder noemenswaardige groei van de budgetten is het aantal promovendi enorm toegenomen. Er worden veel meer artikelen geschreven in vooraanstaande vakbladen en de impact van de publicaties is op grond van het aantal citaties fors gestegen. In de VS is het precies andersom. Meer geld, maar gelijkblijvende output en dalende impact.’

Tegendraads Van Os heeft in zijn lange loopbaan bij het UMC St Radboud verschillende functies bekleed. Hij was lid van het faculteitsbestuur, voorzitter van het cluster Biomedische Wetenschappen en Extramurale Geneeskunde (CBEG) en directeur van het Onderzoeksinstituut. Als bestuurslid van Health Valley zette hij zich in voor de samenwerking tussen bedrijfsleven en kennis- en zorginstellingen. Na

zijn emeritaat gaat hij scoutingsactiviteiten doen bij het directoraat Valorisatie van het UMC. Het wetenschappelijk onderzoek, in al zijn facetten, ligt Van Os nauw aan het hart. Het is om die reden dat hij de onterechte woorden van de minister wil rechtzetten. Dat neemt niet weg dat ook Van Os ziet dat het succesvol bedrijven van wetenschap niet alleen afhankelijk is van geld. Toen hijzelf in 1968 begon in het toenmalige Radboudziekenhuis, was er geen helder omschreven onderzoeksplan. Een dergelijke start is tegenwoordig ondenkbaar. Het maakte Van Os echter wel bewust van de noodzaak voor jonge onderzoekers om aan te haken bij een goede onderzoeksgroep die al een eind op dreef is. ‘Wetenschap is vaak een kwestie van pionieren. Je hebt erkenning nodig van je tegendraadsheid en je hebt natuurlijk

‘NEC en Real M adrid zijn toch ook niet met elkaar te vergelijken, want talent volgt geld’

Prof.dr. carel van Os neemt 9 november afscheid. Foto: Frank Muller

Succesfactoren

een budget nodig, vooral externe subsidies.’ Al snel vond Van Os een onderzoeksgroep waar hij wel uit de voeten kon met zijn ideeën over de water- en zoutbalans van het menselijk lichaam. De pioniers op dit gebied, prof. Jan Slegers en prof. Leo Monnens, maakten dat Van Os zichzelf een weg kon banen in deze onderzoekslijn. ‘Het mooie is dat je als basale onderzoeker binnen een UMC prachtig onderzoek kunt doen samen met clinici. Zij komen met reële patiënten aan, zij maken dat je doelgericht kunt werken aan nieuwe inzichten in ziekteprocessen. De samenwerking van Celfysiologie met de klinische afdelingen Antropogenetica en Kindergeneeskunde heeft ertoe geleid dat het UMC St Radboud in het onderzoek naar genetische oorzaken van nierziekten inmiddels tot de wereldtop behoort.’

Van Os noemt nog een paar succesfactoren. Er moet een goede onderzoeksinfrastructuur zijn, betoogt hij. Zo maakt de Researchtoren het mogelijk dat mensen van de ene onderzoeksgroep makkelijk methoden en technieken van een andere onderzoeksgroep kunnen ophalen. Dankzij deze kruisbestuiving gloreren de onderzoeksgroepen die daar gehuisvest zijn, constateert Van Os. Ook de internationale dimensie van het onderzoek is van belang. De impact van het onderzoek is zoveel groter wanneer de onderzoeker zich aansluit bij de internationale top. ‘Voor studenten, promovendi, postdocs: maakt niet uit. Er moet voldoende tijd en geld beschikbaar zijn om in buitenlandse onderzoeksgroepen te kunnen meedraaien.’ Nieuwsgierigheid en serendipiteit zijn ook essentieel voor het wetenschappelijk onderzoek. ‘Aan een ijverige onderzoeker die braaf zijn experimenten doet, heb je niet veel’, zegt Van Os. ‘Die ziet immers niet de onverwachte verschijnselen die een doorbraak zouden kunnen betekenen.’ n

Prijs voor radiotherapeut prof. dr. Jan Willem Leer Mar t e n D oop e r

Foto: Flip Franssen

Op 26 september is prof dr. Jan Willem Leer, hoofd van de afdeling Radiotherapie, in Barcelona door de European Society for Therapeutic Radiology and Oncology (ESTRO) onderscheiden met de Emmanuel van der Schueren Award. Dit als erkenning voor zowel zijn wetenschappelijke prestaties als zijn inzet voor de verdere ontwikkeling van het vakgebied.

‘De prijs is genoemd naar de Belgische radiotherapeut Emmanuel van der Schueren (1943 – 1998, red), de eerste secretaris van de ESTRO’, vertelt Leer. ‘Ik heb zelf in 1984 en 1985 bij hem in Leuven gewerkt en ben hem in 1985 opgevolgd als secretaris.’ De ESTRO kende dit jaar Leer de Award toe als waardering voor zijn wetenschappelijke prestaties èn voor zijn inzet het vakgebied internationaal te ontwikkelen en kwalitatief te verbeteren. ‘Dat eerste, de wetenschappelijke prestaties, is natuurlijk vooral een compliment aan de hele Nijmeegse afdeling Radiotherapie en de afdelingen waarmee wij samenwerken’, stelt Leer. ‘Die gezamenlijke inspanningen hebben onder andere geleid tot het aantonen dat een eenmalige bestraling bij botmetastases voldoende is, tot een verfijndere behandeling bij rectumcarcinoom en tot het internationaal gewaardeerde onderzoek naar het tekort aan zuurstof in de weefsels bij tumoren. Ook onze studies waarbij patiënten zelf kunnen kiezen of zij bestraald willen worden met een hoge of een lage dosis trekken internationaal de aandacht.’ Ten aanzien van de ontwikkeling van het vakgebied prijst de ESTRO Leer met name

5

om de Europese cursussen die hij voor de radiotherapeuten heeft ontwikkeld. ‘Als secretaris van de ESTRO heb ik het initiatief genomen cursussen op te zetten die radiotherapeuten in heel Europa de gelegenheid bieden zich verder te verdiepen in de theorie van het vak. Deze modulair opgezette cursussen reizen door heel Europa, zodat radiotherapeuten er dicht bij huis aan deel kunnen nemen. Dat is een groot succes gebleken: begonnen we aanvankelijk met vier verschillende cursussen, nu reizen er al achttien cursussen elk met een eigen onderwerp door Europa. Jaarlijks volgen er zo’n tweeduizend radiotherapeuten een of meer cursussen, hetgeen de kwaliteit van de radiotherapie in Europa natuurlijk ten goede komt.’ Daarnaast is Leer de gangmaker van het Europese curriculum voor radiotherapie. ‘Dat curriculum, waarin ook veel aandacht besteed wordt aan de organisatie van de radiotherapie, is door alle nationale verenigingen voor radiotherapie aanvaard. Het curriculum, dat met zaken als visitatie en een logboeksysteem een sterk Nederlands karakter draagt, vormt daardoor het uitgangspunt voor de radiotherapie in alle Europese landen. In de nieuwe versie, waaraan we nu werken, zal ook het begrip competentiegerichtheid worden opgenomen.’ n

r e por t ag e

Vijftig jaar een luisterend oor Precies vijftig jaar geleden richtte de Radboud het eerste Audiologisch Centrum van Nederland op, samen met het Doveninstituut te Sint-Michielsgestel. Vanaf het begin vervult het Nijmeegse centrum een voortrekkersrol: bij de introductie van vroege diagnostiek en behandeling, en bij de multidisciplinaire aanpak van kind én gezin. Vele spraakverstaantests zijn van Nijmeegse origine. Radbode luisterde een ochtend mee op het spreekuur voor slechthorende baby’s en peuters. P au l van La e r e

Terwijl Adriënne Baaijens de blik van Elise vangt maakt Wilma C ‘Lukt het met het indoen en dragen?’, vraagt logopediste Wilma Coppens aan de ouders van Elise. Het meisje is zes maanden oud en draagt sinds een maand aan beide oren een hoortoestelletje. Deze maandagochtend is ze op controle bij het Audiologisch Centrum. ‘Ze gaan nog vaak af,’ bekent moeder. ‘Een paar uurtjes per dag heeft ze ze aan.’ ‘Dat is al heel mooi,’ vindt de logopediste. ‘En merkt u dan verschil?’ Moeder: ‘In het begin wel, nu weet ik het niet. Ik heb het idee dat het horen zonder toestel is verbeterd.’ Haar man bevestigt het: ‘Soms wordt Elise bijvoorbeeld wakker van een klein geluidje als het kraken van de trap of het bed.’ De gehoortest zal uitwijzen of die hoopvolle indruk klopt. Terwijl Elise bij moeder op schoot zit, produceert Coppens schuin achter moeder links en rechts geluidjes,

bijvoorbeeld door te fluisteren of een rammelaar te bewegen. Ondertussen houdt gezinsbegeleider Adriënne Baaijens de blik van de peuter vast door met kleurige bekertjes te wuiven. Wanneer Elise iets hoort, is dat te zien aan haar hoofdreflex richting het geluid. Elise blijkt goed te horen dankzij de toestelletjes. Zelfs op fluisteren reageert ze. Met een apparaat dat toontjes van verschillende sterkte produceert, bepaalt Coppens dat het kind geluiden vanaf ongeveer 30 dB (decibel) oppikt. Voldoende om normale spraak, dat een sterkte heeft van 30 tot 60 dB, te horen. Dan herhaalt de procedure zich, nu zonder hoortoestel. Het is een spannend moment. Geconcentreerd tuurt iedereen naar de reacties van het meisje. Al snel wordt echter duidelijk dat ze de zachte geluidjes op eigen kracht

‘Het is niet alleen een orenverhaal, maar ook: welk kind zit eraan vast? Hoe is het voor het kind zelf?’

niet waarneemt. Pas vanaf 50 á 60 dB komt er een reactie. Maar om zich heen kijken doet ze des te meer. ‘Ze ziet alles, wil heel veel meekrijgen,’ zegt moeder trots. ‘Ze is ook overal heel snel in, heeft al een paar keer mamma gezegd.’ ‘Daarom is het zo belangrijk dat ze vroeg begint met die toestelletjes, dat helpt de spraak-taalontwikkeling,’ benadrukt Coppens voor de zekerheid.

Kunstoor

Henriëtte Koch meet bij een baby de hoorpulsen in de hersenen na het geven van een klik via de koptelefoon

6

De gehoorstoornis van Elise openbaarde zich via de hoorscreening in de eerste weken na de bevalling. Twee keer wees de zogenaamde OAE-test op het consultatiebureau uit dat er iets aan de hand was. De nog betrouwbaardere ALGO-test thuis bleek ook niet goed. Het is een zware boodschap voor jonge blije ouders. ‘Je maakt je grote zorgen, allerlei vragen spoken dan door je hoofd. Hoe gaat dat verder, kunnen ze misschien iets doen?’, kijkt moeder terug. Een doorverwijzing naar het Audiologisch Centrum volgde, waar een nog nauwkeuriger meting een verlies van zo’n 60 dB vaststelde. Elise was slechthorend en audioloog prof. dr. Ad Snik schreef haar gehoortoestellen voor. Deze ochtend heeft het gezinnetje ook met Snik een controle-afspraak. Na zijn vraag hoe het gaat, wordt duidelijk dat de uitslag van de gehoortest is begrepen. ‘We hadden stille hoop dat het beter ging, maar nu we de testjes hebben gezien, is het wel duidelijk,’ zegt vader. Om de werking van de toestelletjes te checken plaatst

radbod e 1 7 - 2 0 0 7

Logopediste Wilma Coppens doet bij Quinten een impedantiemeting om te kijken of er vocht achter het trommelvlies zit.

Foto’s: Paul van Laere

Coppens achter de rug van moeder zachte geluidjes. Snik ze in een ‘kunstoor’, een dichte box met daarin een geluidsgenerator. Op het computerscherm ziet de audioloog hoe het gehoortoestel reageert. Enthousiast vertelt hij over de moderne toestellen die versterken naar gelang de kracht van het geluid. ‘Harde geluiden worden weinig versterkt, alle scherpe kantjes gaan eraf. Dus het wordt nooit onaangenaam. En voor alle zekerheid beginnen we bij jonge kinderen aan de zachte kant. Het toestel moet leuke ervaringen geven.’ De technische test wijst uit dat de toestelletjes goed functioneren. ‘De volgende stap is dat Elise ze zoveel mogelijk draagt,’ besluit Snik. ‘Over twee maanden hebben we weer een afspraak. We kijken mee of Elise zich goed ontwikkelt.’

Plezier Ook de vier jaar oude Quinten bezoekt deze ochtend het spreekuur. Zijn voorgeschiedenis is dramatisch. Een

week voor de geboorte kreeg hij een ernstig zuurstoftekort, doordat zijn hartje er nagenoeg mee ophield. Hij werd met spoed ter wereld gebracht via een keizersnede en belandde op de Intensive Care voor pasgeborenen. ‘Lag ie daar met zijn 4,5 kilo tussen al die ieniemini’s,’ herinnert zijn moeder zich. Het jongetje zweefde een paar weken tussen leven en dood. Hij kwam erdoor, ondanks een hersenbeschadiging, nierstoornis en ernstige voedingsproblemen. De gehoortest wees op een gehoorverlies van zo’n 60-70 dB. Moeder: ‘Dat kwam niet als een verrassing. Meer van: ook dat nog.’ Ook Quinten krijgt door Wilma Coppens geluidjes voorgeschoteld, terwijl Baayens een spelletje met hem speelt. Dat is nog een hele kunst. Baayens: ‘Ze mogen niet té verdiept zijn in het spel. Het is zorgen voor een bepaalde ontspanning.’ ‘En vervolgens letten we op de hoorreflexen,’ zegt logopediste Eveline Kerkhofs, die deze

Hoe eerder, hoe beter Het Audiologisch Centrum van het UMC St Radboud heeft zich altijd sterk op het jonge kind gericht. Vanuit Nijmegen verspreidde zich het besef dat je bij dove en slechthorende kinderen snel moet beginnen met gehoorapparaten, het liefst vóór de eerste zes maanden. ‘Nu is dat idee gemeengoed, maar tot de jaren zeventig zeiden ze elders: ‘Ach, vanaf een jaar of vier is prima.’, vertelt prof. dr. ir. Ad Snik, hoofd van het Audiologisch Centrum. ‘Het is ‘hoe eerder, hoe beter’, omdat de gevoeligheid voor taal meteen na de geboorte aanwezig is. Dan krijgen kinderen al de klanken en de akoestiek van een taal mee. Dat begint zelfs al in de baarmoeder.’ Het Audiologisch Centrum was ook vernieuwend in hun beleid om dove en slechthorende kinderen naar het reguliere onderwijs te sturen, en ze daarbij intensief te begeleiden. ‘Ook die aanpak is nu wijdverbreid. Vroeger gingen ze standaard naar een doveninstituut. Nu zitten daar alleen nog kinderen die behalve het hoorprobleem ook andere handicaps hebben. Overigens krijgen dove en zeer slechthorende kinderen tegenwoordig bijna altijd een cochleaire implant. En ook dan geldt dat een vroege plaatsing, liefst als ze ongeveer 1 jaar zijn, het beste is voor de spraak-

taalontwikkeling.’ Behalve bij de implants, waar het Radboud in ‘87 als eerste mee begon, speelt het Audiologisch Centrum ook een belangrijke rol bij de toepassing van geavanceerde technieken als de BAHA (een botverankerd hoortoestel) en de middenoorimplantaten. Ook participeert het in het genetisch onderzoeksprogramma van de afdeling KNO.

Verstandelijk gehandicapten Het Audiologisch Centrum ziet jaarlijks zo’n vijfduizend patiënten. In de categorieën doen zich geleidelijk verschuivingen voor. ‘Hoortoestelaanpassing bij volwassenen geven we bijvoorbeeld geen prioriteit meer. Die sturen we naar audiciëns in de stad.’ Een nieuw accent ligt nu bij de verstandelijk gehandicapten. ‘Bij die groep komt slechthorendheid veel voor, bijvoorbeeld bij mensen met het syndroom van Down. Dat is lang een beetje verontachtzaamd. Verder richten we ons ook op patiënten met tinnitus, ofwel oorsuizen. En als academisch centrum doen we ook een heleboel ingewikkelde diagnostiek. We krijgen de gekste gevallen om uit te zoeken.’

7

ochtend ook meekijkt. Het verlies blijkt nog steeds 60 á 70 dB te bedragen, afhankelijk van de toonhoogte. Mét toestel reageert Quinten al bij 30 dB. Prima, vindt iedereen. Het jongetje draagt zijn apparaatjes met plezier. ‘Hij vraagt erom, het geeft zoveel meerwaarde,’ vertelt zijn moeder. ‘Hij loop qua taal in de pas met zijn ontwikkelingsleeftijd, en dat komt ongetwijfeld mede omdat hij vroeg begonnen is met het gehoorapparaat.’ Terwijl Quinten zijn deurenpassie uitleeft op de dubbele deuren van de geluidsdichte kamer bespreken de teamleden met moeder de situatie op het kinderdagverblijf voor gehandicapten, waar Quinten verblijft. Helemaal tevreden is moeder niet. ‘Soms kijken ze niet als ze tegen hem praten. En het is ook vaak onrustig in de klas.’ Misschien is het nuttig dat Adriënne een keer langs gaat, oppert het team.

Draagkracht Adriënne Baaijens werkt al 27 jaar bij het Audiologisch Centrum. Ze is de buitenpost van het team en bezoekt betrokken instellingen en vooral de gezinnen. ‘Ik probeer bij elk kind minimaal één keer thuis langs te gaan,’ vertelt ze. ‘Naast uitleg geef ik dan praktische adviezen aan de ouders. Waar kun je het bedje of de kinderstoel het beste zetten? Ik let ook op de inrichting en de akoestiek. Is het kaal, dan adviseer ik bijvoorbeeld gordijnen te nemen. Het gaat erom de omgeving voor het kind zo optimaal mogelijk te maken.’ Baayens werkt tevens voor de Stichting Gezinsbegeleiding (SGB), die doven en zeer slechthorenden intensieve begeleiding biedt. ‘Dan kom je soms wekelijks bij zo’n gezin.’ Ook psychologe Saskia Ariëns maakt deel uit van het spreekuur. Zij ziet de kinderen en ouders eveneens minstens eenmaal. ‘Het bericht dat je kind een gehoorprobleem heeft, komt enorm binnen. Als ouders het accepteren is mijn rol beperkt. Een gezin met minder draagkracht blijf ik actiever volgen. Soms moet je niet te snel willen. Ik kijk altijd: zijn de ouders er aan toe.’ Ariëns volgt ook de algehele ontwikkeling van het kind. ‘Het is niet alleen een orenverhaal, maar ook: welk kind zit eraan vast? Hoe is het voor het kind zelf? Altijd ben jij degene die het niet verstaan heeft, die de schoolbel niet hoort. Die iedereen ziet lachen of opeens wegrennen, zonder te weten waarom. Dat is heel moeilijk. En de handicap is blijvend, dat is het allermoeilijkste. Soms, na alle uitleg, vragen ouders toch nog: ‘Gaat het echt nooit mee over?’. ‘Nee, het gaat echt nooit meer over.’ n

Speciale behandeling

TE KOOP: Halfvrijstaand landhuis met garage, carport en een zeer fraaie grote vrije tuin.

Zeer aantrekkelijke courtagekortingen voor alle leden van de Personeelsvereniging

Malden, Windvleugel 7A Een heel aparte woning met een extra (studeer)kamer op de begane grond, heel veel licht en een living van totaal maar liefst 70 m2. Met o.a. luxe keuken met inbouwapparatuur, ruime bijkeuken, 4 slaapkamers. Zeer fraaie grote tuin die veel privacy biedt. De woning is zeer goed onderhouden en er is gebruik maakt van hoogwaardige materialen. Inhoud woning 570 m3, woonoppervlakte 170 m2, perceelsoppervlakte 562 m2.

Oranjesingel 21 • 6511 NM Nijmegen T (024) 360 69 00 E [email protected] I www.beaufortmakelaars.nl

Vraagprijs: € 469.000,-- k.k. Guijt Nijmegen • 024-32 23 161 • www.guijt.nl

www.WLOLoopbaanadvies.nl

“Prik ja, griep nee”

- bewust richting geven aan je loopbaan -

Kijk ook op www.umcn.nl button griepprik

Loopbaanadvies, Outplacement, Coaching en Reïntegratie. Bel voor meer informatie of een kennismakingsgesprek Wenneke Ong of Susan van Dijk, loopbaanprofessionals 06-50600570 of 026–8450786. Lid Noloc / Register Consultant CMI

KAAIJ ADVOCATEN 1E CONSULT (20 MIN.) GRATIS

Ùw huis onze Hoofdzaak

Voor de persoonlijke aanpak

TE KOOP:

RODE KRUISLAAN 152, NIJMEGEN

• In directe nabijheid van universiteit, St. Radboudziekenhuis en station Heyendaal, gelegen in het prachtige park Heyendaal • Uitstekend onderhouden luxe appartement met videofoon intercominstallatie op 1e verdieping met lift; eigenparkeerplaats en berging in kelder • indeling: hal, toilet, royale woonkamer (40m2) en ruim balkon, ruime halfopen hoekkeuken met inbouwapparatuur (z.g.a.n.); 2 ruime slaapkamers (13 en 18 m2); complete badkamer voorzien van ligbad, douche en badkamermeubel/ wastafelmeubel; berging: cv en wasmachineaansluiting • woonopp. circa 110 m2, bouwjaar 1997 • vraagprijs: 295.000 euro k.k

FRANSESTRAAT 12 6524 JA NIJMEGEN

Mr. Michaëla B.M. Kaaij, gecertificeerd NMI mediator Mr. Drs. H.A.M. Schouten TEL : (024) 324 59 37 Strafrecht, mediation, echtscheiding, alimentatie, omgangsregeling en andere familiezaken, huur, arbeid en ontslag, uitkering, consument en incasso.

Voor meer informatie: 06-15836014 / 024-3882291 (overdag) Dhr. ir. F.A. Borsten

assurantiën | pensioenen | hypotheken | financieel advies

Radboud Collectiviteit! Financieel voordeel voor alle (oud-)medewerkers van het UMC St Radboud Nieuwsgierig naar uw voordelen? Kom langs of bel de Radboudlijn: 0481-367077 U vindt ons in het UMC St Radboud op: maandag van 11.30 tot 17.00 uur en vrijdag van 9.00 tot 14.00 uur Locatie: Kamer 1.04, routenummer 526, 527 (vlakbij het PIP en FLEXPUNT)

Bespaar op uw verzekeringen!

Bespaar op uw hypotheek!

Het team van Akkermans Van Elten staat voor u klaar.

Het team van Alpha staat voor u klaar.

Maximale personeelskorting met de Radboud Collectiviteit: Verzekering

Collectieve + Pakket korting korting

Verzekering

Collectieve + Pakket korting korting

Hypotheekarrangement

Korting

• Auto

25%

+

10%*

• Doorlopende reis

15%

+

10%*

• Afsluitprovisie

25%

• Inboedel

25%

+

10%*

• Caravan

35%

+

10%*

• Makelaarscourtage

35%

• Woonhuis

15%

+

10%*

• Boot

10%

+

10%*

• Taxatiekosten

45%

• Combinatiedekking huiseigenaren

15%

+

10%*

• Aansprakelijkheid

30%

+

10%*

• Notariskosten

10%

• Kostbaarheden

15%

+

10%*

• Rechtsbijstand

10%

+

10%*

• Hoge kortingen op de rente

* 10% maximale pakketkorting

Direct meer weten? Bel onze speciale Radboudlijn: 0481-367077 op werkdagen van 8.30 tot 17.00 uur

Bereken zelf uw voordeel: Kijk op www.akkermansvanelten.nl gebruikersnaam: radboud wachtwoord: voordeel Onze website is ook bereikbaar via het intranet van het UMC St Radboud

8

Bespaar t ot 3 uw verzek 5% op er Bel de Ra ingen! dboudlijn : 0481-367 077!

op i n i e radbod e 1 7 - 2 0 0 7

Risico’s horen bij het leven in Amerika. Niet in Nederland? het betoog Welke risico’s zijn nog acceptabel in relatie tot het werk? De een houdt van bungee jumpen, de ander vindt ‘thrill seeking behaviour’ uitwassen van deze tijd. Waar zitten dokters in dit spectrum? Een betoog van Prof.dr. Marcel Olde Rikkert. De affaire rond de beveiliging van Ayaan Hirsi Ali lijkt erop te wijzen dat men in de VS anders denkt over welke risico’s nog acceptabel zijn in relatie tot het werk. Haar Amerikaanse collega’s dachten dat ze snel terug zou keren naar de VS en zich, net zoals zijzelf, met wapens zou beveiligen. De Nederlandse publieke opinie en politiek denken daar anders over. Bolkestein bijvoorbeeld vond dat Hirsi Ali absoluut door de overheid beschermd diende te worden, ook in het buitenland. Volgens krantenberichten beveiligen de meeste Amerikaanse ex-generaals, oud-bewindslieden, CIA-directeuren en andere figuren die doorgaans niet alleen vrienden maken, zich in het geheel niet. Ze accepteren het hogere risico. De hele zaak illustreert hoe groot de verschillen zijn in het accepteren van risico’s tussen nationaliteiten, maar ook tussen Nederlanders. De een houdt van bungee jumpen, de ander vindt ‘thrill seeking behaviour’ uitwassen van deze tijd. Waar zitten dokters in dit spectrum? Geneeskunde is een vak waarin beslissingen van levensbelang worden bepaald door risicoanalyses. Uit onderzoek blijkt dat risicozoekende dokters tot ander medisch beleid komen dan risicomijdende artsen. Het is echter maar zeer de vraag of artsen zich ervan bewust zijn dat deze persoonskenmerken besluitvorming mede bepalen. In het vocabulaire van de thans dominante evidence based medicine komt ze in ieder geval niet voor. In een studie uit 2006 zijn medisch studenten uit Amerika wel op hun risicogedrag bevraagd. De onderzoekers vonden hoge niveaus van risicozoekend gedrag: meer dan de helft hield van gevaarlijke sporten zoals ‘sky diving’ en éénderde had onveilige sex. Het meest verontrustend is dat de studenten met het hoogste risicozoekende gedrag het

Luxdebat 29 oktober

minst geneigd waren te denken dat hun persoonlijke levensstijl hun klinisch handelen zou kunnen beïnvloeden. Het zou interessant zijn om te weten of Nederlandse medisch studenten ook zulke ‘thrill-seekers’ zijn en even weinig zelfbewust. Belangrijk bij dit alles is dat de waardering van risico’s in hoge mate afhankelijk blijkt van of het risico ontstaat door eigen keuze, of dat men er geen invloed op heeft. Vrijwillig zoekt men activiteiten zoals skiën op, met een risico dat vele malen hoger is dan wat men acceptabel vindt in openbaar transport, voeding en gezondheidszorg. Het veiligheidsbeleid binnen deze laatste sectoren verschilt onderling ook weer aanzienlijk, maar staat sterk in de belangstelling. In ons UMC St Radboud houden collegae Wollersheim en Damen zich met het veiligheidsbeleid bezig. De laatstgenoemde laat zich inspireren door het six-sigma-concept uit de industrie. Zes sigma, betekent, zoals hij onlangs in Medisch Contact uitlegde, dat

‘Risicozoekende dokters komen tot ander medisch beleid dan risicomijdende ar tsen’

Dit alles zou minder opzienbarend zijn, wanneer deze wegingen ook die van de patiënt zouden zijn. Dat is echter allerminst duidelijk. Het is sowieso nog maar de vraag of een patiënt de kansrekeningen van een dokter kan volgen, hoe zeer deze ook zijn best doet om de patiënt volgens evidence based practice principes goed voor te lichten. Een Babylonische spraakverwarring speelt niet zelden. Het komt regelmatig voor bij oudere patiënten dat dokter en behandelteam een patiënt vanwege een hoog valrisico niet meer naar huis willen laten gaan, terwijl de patiënt slechts nog de wens heeft om naar zijn eigen woning terug te keren, hoe risicovol dat ook moge zijn. Omgekeerd, zijn er veel behandelaren die in het ontslagbeleid risico’s nemen, die patiënt en familie onaanvaardbaar hoog achten. Moedwil of misverstand? Al met al zouden patiënt en dokter er voor moeilijke besluitvorming goed aan doen zowel van zichzelf als van elkaar te weten of ze risicomijdend of -zoekend zijn. Het ‘ken uzelve’, van Socrates blijft gelden, ook voor dokters en misschien wel juist nu, in de zessigma’s tijd. Het blijft immers een waarheid als een koe, dat risico’s horen bij het leven. Ook in Nederland.  n Prof.dr. Marcel Olde Rikkert Klinische Geriatrie

prijzen en benoemingen Prof. Chris van Weel De Royal Australian College of General Practitioners heeft professor Chris van Weel een Honorary Fellowship toegekend. De uitreikingsceremonie heeft plaatsgevonden op donderdag 4 oktober in Sydney.

D r. C o r P o s t m a k r i j g t Z i l v e r e n Zeepkist Onlangs ontving dr. Cor Postma de Zilveren Zeepkist voor het artikel ‘Horken en huilen: onprofessioneel gedrag studenten tijdig signaleren’, waarvan hij eerste auteur is. Deze prijs wordt om het anderhalf jaar uitgereikt door de redactie van het tijdschrift Medisch Contact voor het meest spraakmakende artikel. ‘Horken en huilen’ ontstond vanuit de Commissie Professioneel Gedrag van het UMC St Radboud. Deze beoordeelt of studenten een adequate professionele houding aanleren. (Meer informatie op nieuwsrubriek intranet).

Promoties, oraties, afscheidsredes*

%FQSFTTJF
WPMLT[JFLUF
OP
 /JFU
LBOLFS
PG
IBSUGBMFO
NBBS
EFQSFTTJF
JT
PWFS
WJKGUJFO
KBBS
WPMLT[JFLUF
OVNNFS

%BU
WPPS TQFMU
BMUIBOT
EF
8PSME
)FBMUI
0SHBOJTBUJPO
5PDI
WSFFNE
JO
FFO
MBOE
BMT
/FEFSMBOE
NFU
[PWFFM
SVTU
SFJOIFJE
FO
SFHFMNBBU
*T
EFQSFTTJF
BMUJKE
BM
BBOXF[JH
HFXFFTU
NBBS
CFTUFEFO
XF
FS
OV
QBT
FDIU
BBOEBDIU
BBO 5SVEZ
%FIVF
IPPHMFSBBS
XFUFOTDIBQTUIFPSJF
FO
HFTDIJFEFOJT
WBO
EF
QTZDIPMPHJF
BBO
EF
3JKLTVOJWFSTJUFJU
(SPOJOHFO
[FHU
EBU
EF
CFTUBBOEF
WFSLMBSJOHFO
WPPS
IFU
POUTUBBO
WBO
EFQSFTTJF
OJFU
UPFSFJLFOE
[JKO
*O
EJU
EFCBU
OFFNU
[JK
EF
MFJEFOEF
PQWBUUJOHFO
CJOOFO
EF
QTZDIJBUSJF
EF
JOWMPFE
WBO
GBSNBDFVUJTDIF
JOEVTUSJF
FO
PO[F
WFS[PSHJOHTTUBBU
LSJUJTDI
POEFS
EF
MPFQ
3VEPMG
WBO
0MEFO
WPPS[JUUFS
/7'(%JSFDUPS
.FEJDBM

3FHVMBUPSZ
"GGBJST
(MBYP4NJUI,MJOF
FO
$JTLB
+PMEFSTNB
MJE
WBO
EF
5XFFEF
,BNFS
WPPS
IFU
$%"
SFBHFSFO .BBOEBH

PLUPCFS
 "BOWBOH

VVS
(SBUJT
LBBSUFO
WFSLSJKHCBBS
BBO
EF
LBTTB
WBO
-69
-PDBUJF
-69
.BSJqOCVSH

/JKNFHFO
3FTFSWFSJOH
LBBSUKFT

-VYJOGP


drie tot vier fouten per miljoen producten wordt geaccepteerd. Het gaat hierbij steeds om fouten die onvrijwillige risico’s genereren. Dokters en patiënten accepteren dagelijks veel grotere kansen op ‘foute’ beslissingen. Wel of niet een patiënt met een hoog valrisico zelfstandig laten lopen, wel of niet een patiënt met een hoog verslikrisico laten eten, wel of niet een patiënt met een hoog complicatierisico opereren? Vragen met onzekere risico’s die gemakkelijk verkeerd kunnen uitpakken. Risicoafwegingen als deze houden medici dagelijks bezig. Naar beste eer en geweten worden beslissingen genomen, maar deze besluiten zouden wellicht nog beter kunnen worden genomen wanneer artsen daarin relevante achtergrondfactoren, zoals hun eigen risicovoorkeur zouden betrekken. De risico’s die men acceptabel acht zouden ook beïnvloed kunnen worden door patiëntkenmerken zoals sexe, leeftijd, ras en sociale status. Interessant in dit verband is dat onder dokters een zeer sterke informele hiërarchie in de status van ziektes blijkt te bestaan. Een hartinfarct, hersentumor en leukemie bleken onder artsen meer prestige te hebben dan levercirrose, schizofrenie of depressie. Ook dit is waarschijnlijk van groot belang voor de risico’s die men bereid is te nemen bij een behandeling. Om iets belangrijks te redden willen we immers meer in de weegschaal leggen dan voor iets onbelangrijks.

9

• Promotie ir. A.A.H.A. Derijck en ir. G.W. van der Heijden, donderdag 1 november om 14.00 uur. Titel: The transmission of chromatin and DNA lesions by sperm and their fate in the zygote • Promotie drs. R.H.J. Hornsveld, dinsdag 6 november om 13.30 uur. Titel: Assessment and treatment of violent forensic psychiatric patients with a conduct or an antisocial personality disorder in the Netherlands • Promotie mw. drs. P.J.M. van Gurp, donderdag 8 november om 13.30 uur. Titel: Sympathetic nervous system activity and diabetes mellitus. Role in microvascular complications, painful neuropathy and lipodystrophy • Afscheidsrede prof.dr. C.H. van Os, hoogleraar Celfysiologie, vrijdag 9 november om 15.00 uur. Titel: Zoutmannen en waterdragers: 45 jaar fysiologie van water- en zouttransport *  Locatie: Radboud Universiteit, Academiezaal Aula, Comeniuslaan 2 Voor een volledig overzicht en korte inhoud van alle promoties, oraties en afscheidsredes, zie www. umcn.nl, ingang ‘scientist’, doorklikken op ‘science agenda’

radbod e 1 7 - 2 0 0 7

mensen Paul Bongers Met ingang van 1 oktober heeft Paul Bongers een baan aanvaard als senior­ organisatieadviseur bij de Stichting Maat. Hij is op 1 februari 2000 binnen het UMC St Radboud gestart als Hoofd Beheerszaken. Binnen deze functie is hij werkzaam geweest voor het Kinderhartcentrum en het Interdisciplinair Kinderneurologisch Centrum (IKNC), waaronder de Kinderfysiotherapie. In 2005 heeft hij, na een reorganisatie binnen Kindergeneeskunde, tevens het beheer overgenomen van de bedrijfseenheden Kinderhemato-oncologie en Kinderchirurgie. Wij hebben Paul leren kennen als een enthousiast en loyaal medewerker en een prettige collega. Wij wensen hem veel succes bij het vervolg van zijn loopbaan. Betty Rikken, Bedrijfsvoerder Kindergeneeskunde

Carla Knaps Op 1 november gaat Carla Knaps, na bijna 35 jaar voor de Medische Microbiologie te hebben gewerkt, met pensioen. Carla is op 1 januari 1973 binnengekomen en heeft al die jaren op de weefselkweek gewerkt. Dit omvatte in het begin ook nog de primaire kweken. De laatste jaren heeft ze zich voornamelijk met het aanleggen van de cellijnen voor de Medische Microbiologie bezig gehouden. Helemaal bewonderenswaardig is, dat Carla zich prima staande heeft gehouden ondanks haar doofheid. Wij willen Carla heel erg bedanken voor haar geweldige inzet al die jaren en wensen haar heel veel succes en goeds voor de toekomst. Op 13 november zullen wij in besloten kring haar pensioen inluiden. Afdeling Medische Microbiologie

Sylvia Vogel

PIPnieuws vele talenten. Niet alleen haar ‘praten met een glimlach’ is uniek, maar zij is ook een teamplayer in hart en nieren. Collega’s kunnen altijd op haar terugvallen en ook voor de leiding staat zij altijd klaar. Ze heeft een creatieve hand en zorgt voor vele mooie decoratieve kunstwerkjes op de Telefooncentrale en de ‘rustkamer’. Ze slaat daarbij nooit het bureau van haar teamleiding over, bijzonder toch! Sylvia heeft besloten met collega’s lekker uit te gaan eten om haar jubileum te gaan vieren. Namens Leiding Hotelservice, Lucia Kilkens

Rianne Gerritsen Dr. Marie-Jeanne Pieternel (Rianne) Gerritsen is op 1 december 25 jaar in dienst van het UMC St Radboud. Op 15 november zal er gelegenheid zijn om haar geluk te wensen bij haar jubileum in Huize Heyendaal van 16.30-19.30 uur. Rianne begon haar carrière in 1979 eerst als medisch secretaresse vervolgens als arts onderzoeker, arts-assistent in opleiding en na haar promotie als staflid dermatologie. In juni 2003 is zij benoemd als UHD klinische dermatologie. Als algemeen dermatoloog is zij veelzijdig en als dermatoloog-oncoloog heeft zij op gebied van non-melanoma huidmaligniteiten een topreferente functie opgebouwd, nauw verbonden aan het onderzoeksprogramma. Haar wetenschappelijke output betreft meer dan 70 internationale publicaties, 3 gerealiseerde promoties en 2 promoties in wording. Het blokonderwijs en coassistentenonderwijs zijn onder leiding van Rianne tot ware bloei gekomen. Binnen het OMT geeft Rianne als clinicus haar bijdrage aan UMC-brede onderwijs ontwikkelingen. Kwaliteitsbewust als zij is, was zij enkele jaren voorzitter van de commissie MIP. Wij hopen dat Rianne Gerritsen nog vele jaren met enthousiasme haar belangrijke bijdrage aan de afdeling dermatologie en het UMC St Radboud zal leveren. Prof.dr. Peter van de Kerkhof, hoofd Dermatologie

Op 1 november is het 25 jaar geleden dat Sylvia Vogel in dienst trad bij het UMC St Radboud. Zij is een telefoniste met

Wie schrijft wil gelezen worden Probeer het eens Raak Radbouds

Na beoordeling van de ingezonden teksten door een deskundige jury, is er een finale selectie waarna de bekendmaking van de winnaar zal plaatsvinden op 15 november. Zo kan het ook: Een deskundige jury beoordeelt de ingezonden teksten. Op 15 november maken we de winnaar bekend.

TI P : L a a t w e r k w o o r d e n w e r k e n .

kleine boodschap Grand Buffet

Zaterdag en zondag 27,50 euro pp

*Aanbieding*

Maandag t/m vrijdag 22,50 euro pp Een 5- gangenbuffet, smaakvol van opbouw, waar fijnproevers van zowel vis- als vleesgerechten optimaal aan hun trekken komen.

Nergens beter, nergens completer

Rijksweg 95 Mook 024-6962125 www.de-schans.nl

✁

Uitsluitend op reservering.

,PSUJOHTCPO
t

,PSUJOHTCPO
t
,PSUJOHTCPO
t
,PSUJOHTCPO
t
,PSUJO Exclusief voor personeel van het UMC St Radboud: Bij minimaal 10 personen,

3,00 euro korting per persoon.

ma t/m do 11.30-14.00 en 15.00-17.00 uur vrij 11.30-14.00 uur, T (024) 361 91 66, route en interne post 536, [email protected] : medewerker ➔ pip on line

Salaris De uitbetaling van het salaris is op 24 oktober. Per oktober vervalt de toelage compensatie IZA-AZ (Compensatie Regeling Art 9 6 2). Deze afbouwregeling was voor 5 jaar afgesproken bij de toen nog verplichte invoering van de IZA. Alleen medewerkers met een negatieve inkomensconsequentie kregen deze compensatie.

PIP tip Door deel te nemen aan de fietsregeling kunt u voordelig een fiets aanschaffen. Wanneer u bovendien gebruik maakt van de fiscale regeling reiskosten, krijgt u ook nog eenmalig een bruto toelage van e 150,=. De volledige (vernieuwde) fietsregeling en het aanvraagformulier kunt u vinden op intranet. : medewerker ➔ pip online ➔ arbeidsvoorwaarden ➔ keuzemodel arbeidsvoorwaarden ➔ aanspraken in natura ➔ fietsregeling

Vacaturetip Voor secretaresses: 08165 Trial secretaresse CRCN : werken bij het UMC ➔ vacatures

F LEX

Lustrum UTN ‘Raak Radbouds’ Het UTN bestaat vijftien jaar en looft voor deze gelegenheid de trofee ‘Raak Radbouds’ uit. Deze trofee is te bemachtigen door aanlevering van een treffende, heldere en zakelijke tekst. De tekst kan bestaan uit een eigen tekst of een tekst van een collega. Maximale lengte: 1200 woorden. De uitnodiging geldt voor zowel medewerkers van de Radboud Universiteit als het UMC St Radboud. Meer informatie en aanmelding: www.ru.nl/raakradbouds.

Personeels Informatie Punt

Gratis niet commerciële advertenties van medewerkers, vrijwilligers en studenten. Opgave bij het Voorlichtingscentrum in de hal van het ziekenhuis. Postadres: 528 Staf Concerncommunicatie, voorlichtingscentrum. E-mail: Voorlichting@ com.umcn.nl. Hieronder een klein gedeelte, op intranet (www. umcn.nl) vindt u alle advertenties. Opgave van (UMC)werkadres of (RU)studentnummer is vereist. Maximale lengte 20 woorden, goederen mogen niet duurder zijn dan g 700, -.

Aangeboden: Boek: Acute geneeskunde, Thijs, Delooz, Goris. Vierde druk, in goede staat. Prijs e 20,-. T 06 – 53 54 26 69. Twee vliegtickets: Eindhoven Airport naar London Stansted. Heenreis 26 november 9.25 uur, terugreis 29 november 17.05 uur. e 88,- + naamwijziging kosten. jmtiemessen@ gmail.com.

C o l o f o n Radbode is een tweewekelijks personeelsblad van het UMC St Radboud Oplage: 13.000 Redactie: Nelleke Dinnissen, Jannie Meussen (eindredactie), Gijs Munnichs, Walter Verhoeven. Aan dit nummer werkten mee: Basduel, Marten Dooper, Alette van der Heijde, Paul van Laere, Marlies Mielekamp, Daan Van Speybroeck en Rietje van Vliet. E-mail: radbode@com. umcn.nl, telefoon: (024) 361 35 38 Correspondentie: UMC St Radboud, 528 Communicatie, Postbus 9101, 6500 HB Nijmegen Redactieraad: prof.dr. Rob Bleichrodt, Henk Gerrits, René Bakker, mr. Aemiel Kerckhoffs, drs. Sander van den Woudenberg Vormgeving en lay-out: Puntkomma Creatieve Communicatie Druk: Wegener Nieuwsdrukkerij Gelderland Advertenties: Bureau van Vliet, (023) 571 47 45, e-mail: [email protected] Abonnement: 13,60 euro, informatie Sylvia van Brück-Engelen (024) 361 54 42 Verschijningsdata zie intranet, button Radbode. 10

Medewerkers en mensen van buiten de organisatie met een verpleegkundige, administratieve of facilitaire achtergrond, kunnen bij het interne uitzendbureau FLEX terecht voor een tijdelijke en afwisselende baan op maat. Ook studenten zijn bij FLEX altijd welkom. ma t/m vrij 09.00-16.30 uur T (024) 361 03 03, route 534 [email protected] : medewerker ➔ afdelingen ➔ FLEX

Vrijwilligers In het UMC St Radboud werken ruim 250 vrijwilligers die zich inzetten voor patiënten en bezoekers Voor meer informatie kunt u terecht bij Joke Hoop T (024) 361 53 28, [email protected]. : werken bij het UMC ➔ vrijwilligerswerk

Cursussen en trainingen Het UMC St Radboud heeft een breed pakket aan cursussen en trainingen gericht op ontwikkeling, professionalisering en deskundigheidsbevordering voor medewerkers. Themacursus Ergocoach Inleiding Resultaatgericht communiceren U leert beter te communiceren als ergocoach binnen uw aandachtsgebied van fysieke belasting. Er is ruimte voor de inbreng van eigen praktijksituaties. Datum: 8 januari 2008, 9.00-13.00 uur. Aanmelden via intranet. Voor meer informatie: Pieternel van Heijst, T 361 06 45, P.vanHeijst@ po.umcn.nl. : medewerker ➔ leren bij het UMC ➔ opleidingsaanbod ➔ Functiegericht

De inhoud van PIPnieuws valt onder verantwoordelijkheid van Staf P&O

Foto: Flip Franssen

i n b e dr i jf radbod e 17 - 2007

Woensdag 10 oktober is de nieuwe parkeergarage voor medewerkers officieel in gebruik genomen. RvB-voorzitter Emile Lohman en OR-voorzitter Hanneke Santegoets reden in een oude ambulance door een papieren wand. De dag erna stond de garage al halfvol. ‘En allemaal enthousiaste reacties’, zegt Erik Wannet van het Facilitair bedrijf. Niet vreemd. Voor medewerkers die rond negen uur arriveerden was het elke dag een hele toer om nog een vrij plekje te bemachtigen. Nu kunnen ze zo de garage inrijden. Wannet verwacht dat het aantal auto’s in de garage de komende weken snel zal toenemen. Medewerkers kunnen er met hun personeelsbadge gratis parkeren. De garage is geopend van maandag tot en met vrijdag van 06.00 tot 21.00 uur. Uitrijden is 24 uur per dag mogelijk. JM

voor de High Activity Sealed radioactive Sources (HASS), hoogactieve ingekapselde bronnen. ‘Deze worden bij Radiotherapie gebruikt bij brachytherapie, een inwendige bestralingstechniek waarbij de radioactieve bron in of dicht tegen de tumorhaard wordt aangebracht. Sinds 2006 is de regelgeving voor toepassing van HASS behoorlijk aangescherpt. Zo moet iedere hoogactieve bron apart worden aangemeld bij de rijksoverheid en dienen de stralingsrisico’s voor het gebruik goed bekend te zijn. Eind 2007 zullen alle betrokken medewerkers geïnstrueerd zijn.’

Veiligheid

GSM stoort nog steeds medische apparatuur

Voor vragen over de tevredenheidsenquête, neem contact op met Ellen Schrijvers (Bureau Kwaliteit), [email protected], 17260.

Gelijke behandeling

Patiënten Aurora vallen allemaal onder Radboud Aurora, onder die naam werken het UMC St Radboud en het GGz sinds vorig jaar intensief samen. Hoewel het GGz een eigen gebouw heeft, vormt het samen met het Radboud één opnamecentrum. De beide instellingen hebben een gezamenlijke ingang en één opnameloket. Bij binnenkomst is er dus geen verschil. Wel is er onderscheid in de specialismen. Patiënten met psychosen worden doorverwezen naar specialisten van het GGz en patiënten met stemmings- en persoonlijkheidsstoornissen gaan door naar specialisten van het Radboud. ‘De samenwerking verloopt prima’, zegt psychiater dr. Harm Gijsman, psychiater en hoofd patiëntenzorg GGz. ‘Daar is geen misverstand over. Maar medewerkers intern weten nog onvoldoende dat Aurora gewoon onder het Radboud valt. Dat merken we als wij een specialist van het ziekenhuis in consult vragen. Dat doen we, hooguit één keer per maand, bij een ernstig zieke patiënt. Bijvoorbeeld als iemand hartklachten heeft. Dan willen wij dat een specialist daar naar kijkt. Vaak horen wij dan: maar jullie vallen toch niet onder het Radboud?’ ‘Heel logisch, dat medewerkers dat denken’, zegt prof. dr. Jan Buitelaar. ‘Er staan wel meer gebouwen hier op de campus die niet behoren bij het Radboud. Maar Aurora is echt een andere situatie. Aurora is een compleet opnamecentrum met 82 bedden, verdeeld over zes verschillende afdelingen en valt onder het Neuro Sensorisch Cluster. Voor al die zes afdelingen geldt dat ze specialisten uit het ziekenhuis in consult kunnen roepen. Er is dus geen onderscheid tussen Radboud en GGz.’ Onlangs heeft de Raad van Bestuur dit bevestigd in een officiële brief. Eventuele juridische of reglementaire bezwaren van medewerkers zijn hiermee weggenomen. Buitelaar: ‘Alle patiënten en medewerkers van Aurora mogen rekenen op een gelijke behandeling.’ ND

Inspectie

Stralingshygiëne Radiotherapie goed op orde De inspecteurs waren vol lof over de wijze waarop de afdeling Radiotherapie van het UMC St Radboud invulling geeft aan de stralingshygiënische zorg. Zo bleek tijdens een gezamenlijk inspectiebezoek van Arbeidsinspectie en VROM-Inspectie op 28 september. De inspectie had betrekking op handelingen met röntgentoestellen en zogenoemde ‘ingekapselde bronnen’ in het kader van handhaving Kernenergiewet. Het Radboud voldoet aan de wettelijke verplichtingen. De inspecteurs waren ook zeer te spreken over de toegankelijkheid van informatie en de integratie van de stralingshygiënische zorg in de reguliere werkprocessen. ‘We zijn content met het resultaat. We hadden het ook wel verwacht, gezien de positieve bevindingen bij de jaarlijkse interne en externe stralingsaudits voorafgaande aan de inspectie. Maar we hebben er hard aan gewerkt om de puntjes op de ‘i’ te zetten, zegt Paul Jonkergouw van het voorbereidingsteam. Volgens hem had de inspectie speciale belangstelling

Het vorige onderzoek dateert uit 2005. ‘Over het algemeen gaven patiënten toen aan redelijk tevreden te zijn over de zorg in het Radboud’, zegt Ellen Schrijvers, coördinator van de vragenlijst. ‘Men was minder tevreden over de informatievoorziening, de zorg bij vertrek en de nazorg. Sindsdien zijn veel afdelingen aan de slag gegaan met verbeteringen. Het is interessant om te kijken of patiënten nu meer tevreden zijn.’ Alle erkende medisch specialismen van het Radboud worden onder de loep genomen. Het gaat om ongeveer 25 klinieken en 45 poliklinieken. Ditmaal worden voor het eerst de patiënten van Nucleaire Geneeskunde, Klinische Genetica, Radiologie, enkele subspecialismen van de kinderkliniek en van longcentrum Dekkerswald bevraagd. De analyse van de enquête gebeurt door het onafhankelijke onderzoeksbureau Prismant. De uitslag zal in het voorjaar van 2008 bekend worden gemaakt. De vragenlijst en de deelnemende specialismen zullen eind oktober op intranet te zien zijn.  GM

Kwaliteit

NIAZ-accreditatie Foto: Jan van Teeffelen

Recent kopten de kranten: GSM stoort medische apparatuur. Dit kwam naar voren uit onderzoek dat TNO deed in het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam. Ruim zestig apparaten werden onder de loep genomen, zoals beademingsapparatuur, infuuspompen en dialyse-apparatuur. In 48 gevallen ontstonden storingen door gebruik van de mobiele telefoon. Heeft dit onderzoek gevolgen voor de regels in het UMC St Radboud over GSM-gebruik? ‘Nee, die blijven hetzelfde’, zegt Martin Janssen, instrumentatie controller in het Radboud. ‘Het huidige beleid is dat er anderhalve meter afstand moet zijn tussen een mobiele telefoon en de medische apparatuur en bekabeling. Uit het onderzoek blijkt dat een meter afstand al voldoende is, maar dat binnen die straal GSM’s nog steeds storingen kunnen geven aan medische apparatuur. Dit geldt ook voor UMTS-telefoons, de opvolger van GSM. Veiligheidshalve handhaven wij de regel van anderhalve meter. Op sommige afdelingen, zoals OK’s en IC’s, staat zoveel medische apparatuur dat een algeheel verbod op mobiele telefoons geldt.’ Nieuwe medische apparaten worden beter beschermd tegen de zenders van mobieltjes. ‘Dit is echter niet voldoende om storingen van GSM- en UMTS-toestellen te voorkomen’, aldus Janssen. ‘Houd je te weinig afstand met de medische apparatuur, dan gaat bijvoorbeeld het alarmsignaal af of stopt het apparaat ermee. Gevaarlijker wordt het als apparatuur ongemerkt afwijkend gaat functioneren. Bijvoorbeeld door verkeerde waardes aan te geven.’ Op de IC of OK zijn de gevaren door mobiel telefoonverkeer vanzelfsprekend groot. Toch kan ook bij ‘onschuldigere’ apparatuur een mobieltje van negatieve invloed zijn. Janssen: ‘Bijvoorbeeld bij sommige typen oorthermometers. Houd je een GSM hierbij, dan geven deze thermometers één graad te hoog aan. Dit verschil kan wel betekenen dat je medicatie voorschrijft, terwijl dat niet nodig is.’ Afdelingen moeten zelf de regels rond GSM-gebruik handhaven. De richtlijn hierover van de Commissie Veiligheid en Installaties en Apparatuur staan in KWINT (zoekterm GSM).  GM

Enquête

Hoe tevreden is patiënt ? Rond 1 november valt bij ruim tienduizend patiënten van het UMC St Radboud de tevredenheidsenquête op de deurmat. Het gaat hier om de Kernvragenlijst Patiënttevredenheid Academische Ziekenhuizen van de NFU. Voor de derde maal wordt bij de acht UMC’s gemeten hoe tevreden de patiënt is over onder andere ontvangst, zorg, behandeling, bejegening, informatie, ontslag en nazorg op de verpleegafdelingen en poliklinieken. In totaal zullen negentigduizend patiënten hun mening geven over de zorg in de academische centra.

11

Het Radboud heeft deze maand het definitieve accreditatiebewijs van het NIAZ (Nederlands Instituut voor Accreditatie van Ziekenhuizen) ontvangen. In februari bezochten de auditoren het Radboud. Daarop gaven zij een voorlopige accreditatiestatus af, het NIAZ geeft daarbij altijd verbeterpunten aan. Onlangs bezochten de auditoren opnieuw het Radboud om deze verbeterpunten te toetsen op voortgang en implementatie, waaronder commitment van de medische staf. De auditoren concludeerden dat er voldoende verbeteracties zijn ondernomen. Een van de verbeterpunten was het ontwikkelen van een nieuw intern auditsysteem. Gezien de nieuwe aanpak, integratie van de medische audits binnen dit systeem, zal dit punt volgend jaar september opnieuw op voortgang worden getoetst. De accreditatiestatus is nu geldig tot september 2011. Ziekenhuizen moeten zich om de vier jaar opnieuw laten accrediteren, waarbij de verbetercultuur centraal staat. Dit sluit goed aan bij het verbeterproces van het Radboud. Het rapport staat binnenkort op intranet. JM

Stiltecentrum

Islamitische gebedsdienst

Foto: Flip Franssen

Voortaan is er voor moslimpatiënten en hun bezoek iedere woensdag tussen 18.00 en 19.30 uur een islamitische gebedsavond waarvan imam Mahmoud El Gharabawy voorganger is. Een deel van het Stiltecentrum is hiervoor gereserveerd’, zegt Rob Groot Antink van de Pastorale Dienst. ‘Daar kunnen moslims nu ook al bidden. Met het avondgebed voorzien we in een behoefte van moslimpatiënten en hun bezoek om aan hun reli­ gieuze verplichtingen te voldoen. Het is een mooie manier om de zorg voor allochtone patiënten nog beter te maken.’ ‘Mensen kunnen na het gezamenlijk gebed ook problemen met mij bespreken’, zegt Imam Mahmoud El Gharabawy. ‘In een ziekenhuis hebben patiënten of hun familie vaak behoefte aan religieuze steun. Ik kan ze die bieden door met hen te praten, te bidden en hen uitleg te geven over traditionele rituelen rondom ziekte en dood.’ ‘Het avondgebed is voor moslims een gelegenheid om samen te zijn. Daarom is er ook koffie en thee’, aldus Groot Antink. ‘Het is nog maar een experiment, we zullen afwachten hoeveel mensen er komen.’ ND

radbod ac tueel e 17 - 2007

‘Bij palliatieve zorg hoort óók spiritualiteit’ Het Studiecentrum Soeterbeeck in Ravenstein is een ideale plek om zaken te bespreken die niet alleen over de medische kant van ziek-zijn gaan. En dat gebeurde dan ook op 4 oktober tijdens de Seminar ‘Ruimte geven om te sterven’. ‘Door de vele aanwezige disciplines werd ook de psychologische en sociale kant van het stervensproces belicht. En het belang van zingeving daarbij.’

Mar l i e s M i e l e k a m p

Kris Vissers, anesthesioloog en hoogleraar palliatieve zorg en pijnbestrijding van het UMC St Radboud behoort in België tot de pioniers van de multidisciplinaire behandeling bij pijn- en verzorgingsproblemen. Juist daarom is hij een van de organisatoren van de seminars over lijden en sterven waar mensen uit verschillende disciplines praten over een nieuw visie op het stervensproces. ‘De bedoeling is een soort denktank te vormen die loskomt van het medische kader en zo een ‘Nijmeegse visie’ vorm te geven. Uitgangspunt daarbij is de definitie van de World Health Organisation (WHO) over palliatieve zorg.’ Die WHO-definitie is helder: Palliatieve zorg is integrale zorg voor patiënten waar de curatieve behandeling niet meer reageert. Het gaat daarbij om een brede bestrijding van problemen, niet alleen op medisch, maar ook op psychologisch en sociaal vlak. En zingevingaspecten zijn daarbij belangrijk, zodat de best mogelijke kwaliteit van leven voor de patiënt en zijn omgeving wordt bereikt. ‘In de Nijmeegse visie op palliatieve zorg hoort dan óók spiritualiteit’, beklemtoont Vissers.

Ruimte om te sterven Tijdens de seminar presenteerde Vissers een nieuw zorgmodel dat hij voorstaat. ‘In het oude model zie je palliatieve zorg als het ware als het laatste wagonnetje in de patiëntenzorg. Dat zou moeten veranderen in een model waarin mensen die curatief en palliatief werken vanaf het begin samen nadenken over de beste zorg voor de patiënt.’ De voordracht van moraaltheoloog en docent Medische

Mensen die curatief en palliatief werken moeten vanaf het begin samen nadenken over de beste zorg voor de patiënt. Foto: Frank Muller Ethiek Carlo Leget is gebaseerd op vijf stellingen (zie kader). ‘We kunnen wel mooi praten over de dood, maar zodra die in onze nabijheid komt verblindt hij als het ware ons denken. Dan proberen we er allerlei verklaringen voor te bedenken. De dood is lastig voor ons. We weten allemaal dat we elke dag dood kunnen gaan, maar inwendig geloven we daar niets van.’ Leget schreef ondermeer het boek ‘Ruimte om te sterven’ en op dat

‘In het oude model is palliatieve zorg als het ware het laatste wagonnetje in de patiëntenzorg’

De 5 stellingen van medisch ethicus Carlo Leget 1 De dood ontglipt ons denken en levert ons streken: daardoor ontstaan valkuilen 2 De ontwikkeling van spiritualiteit binnen de palliatieve zorg kan helpen deze valkuilen te vermijden 3 Het begrip ‘ruimte’ behoort –mits kritisch verhelderd – tot de kernbegrippen van spiritualiteit in de palliatieve zorg 4 Ruimte geven is een combinatie van vasthouden en loslaten 5 Het geven van ruimte speelt zich af op verschillende vlakken: de verhouding tot zichzelf, de naasten en de instituties waarbinnen zorg geleverd wordt.

ethiek

gegeven baseert zich zijn verdere lezing waarin hij ook een definitie geeft van spiritualiteit: ‘Spiritualiteit is het levensbeschouwelijk en eventueel godsdienstig functioneren van de mens, waartoe ook de vragen van zinervaring en zingeving gerekend worden’.

vloer. Als Moniek op vakantie gaat, springen de dochters van meneer en mevrouw Van den Heuvel extra bij. Voor mevrouw Van den Heuvel is het niet gemakkelijk als er een andere hulp komt. Ze heeft structuur nodig met vertrouwde gezichten om haar heen. Ze wordt angstig bij veranderingen. De huisarts van het echtpaar heeft eens aan meneer

Degradatie van goede zorg Mevrouw Van den Heuvel, 65 jaar, is dementerend. Haar man, 68 jaar oud, zorgt voor haar. Dat is ook wat hij wil. Hij is vitaal en zelfstandig en kan de zorg voor zijn vrouw goed aan. Hij kookt iedere dag, doet de was en trekt met zijn vrouw er op uit. Meneer Van den Heuvel heeft sinds twee jaar een kunstheup, bovendien ziet hij niet zo goed. Daarom komt Moniek, thuiszorgverpleegkundige, dagelijks langs om mevrouw Van den Heuvel te wassen en om de medicijnen klaar te zetten. Moniek is een gespecialiseerde kracht, ervaren in het omgaan met dementerenden en in het ondersteunen van mantelzorg. Zij komt al vijf jaar bij het echtpaar over de

Van den Heuvel voorgesteld hoe hij het zou vinden als zijn vrouw naar de dagbehandeling zou gaan, of als ze beiden zouden verhuizen naar een verzorgingshuis. Dat wil hij onder geen beding. Het gaat prima zo, hij zou niet zonder de extra ondersteuning van Moniek willen. De thuiszorg is nu door de regering in de ‘uitverkoop’ gedaan. Gemeenten voelen zich door de marktwerking

12

Professional of persoon? Na de pauze volgt een discussie die wordt geleid door Evert van Leeuwen, hoogleraar Medische Ethiek van het UMC St Radboud. Hij vraagt zich af hoe de aanwezige disciplines - artsen, verpleegkundigen, psychologen, onderzoekers, haptonomen, pastors - concreet omgaan met de ruimte om zingeving in te bouwen tijdens het stervensproces. ‘Hoe ga je die reis aan? Hoe creëer je die ruimte?’, vraagt Van Leeuwen zich af. Theo Koks, verantwoordelijke palliatieve zorg Integraal Kankercentrum Den Bosch, vindt het fijn dat hij door deze seminar ruimte krijgt om over dit onderwerp na te denken. Hij wordt getriggerd door het beeld van de Cliniclown met het kale kindje dat nog steeds op het scherm staat. ‘Dat kind is inmiddels aan leukemie overleden en ik merk dat we van kinderen veel kunnen leren over het stervensproces: zij zijn nog niet behept met onze vooroordelen, normen en waarden.’ En zo ontspint zich de verdere discussie die het laatste kwartier vooral gaat over in hoeverre professionaliteit uitsluit dat je ook persoonlijk bij een stervensproces betrokken kan zijn. Stans Verhagen, arts afdeling Medische Oncologie, en pastor Ben Frie zien die scheiding wel degelijk, terwijl Mark Desmedt, jezuïet en palliatief arts, dat heel anders ziet. ‘De professional in me is nooit te scheiden van de persoon die ik ben’, benadrukt hij.  n Op de site van Soeterbeeck staat het volledige Nijmeegse zorgmodel. Belangstellenden vinden hier ook meer informatie over de tweede bijeenkomst op 22 november.

in de thuiszorg gedwongen zo goedkoop mogelijk zorg in te kopen bij zorgorganisaties. Die worden op hun beurt gedwongen een concurrentieslag uit te vechten en bezuinigen daarom op arbeidskosten. Duizenden mensen worden ontslagen of gedwongen om voor slechtere voorwaarden te gaan werken. Moniek heeft onlangs te horen gekregen dat haar uren worden gehalveerd. De zorg voor het echtpaar Van den Heuvel wordt overgenomen door drie verschillende krachten die om beurten langskomen. Meneer Van den Heuvel is woedend. Zij verliezen nu hun vertrouwde hulp. Mensen die hem goedbedoeld erop wijzen dat ze toch naar het verzorgingshuis kunnen, wijst hij de deur. Goede zorg is toch inspelen op wat mensen nodig hebben? Moniek hebben ze nodig, en niet een dure plaats in het verzorgingshuis! De overheid heeft de eigen verantwoordelijkheid van burgers hoog in het vaandel. Mensen zoals meneer Van den Heuvel nemen die eigen verantwoordelijkheid, maar hebben daarbij een beetje ondersteuning nodig van professionele hulp. Goede (thuis)zorg zou deze eigen verantwoordelijkheid moeten ondersteunen, niet ondermijnen. Maaike Hermsen