Jaarbericht 2011
Dorpsgemeenschap Nieuw Woelwijck
Inhoudsopgave 2
Voorwoord
3
Nieuw Woelwijck: een eigen dorp
5
Missie en visie: ‘een veilige leefomgeving’
7
Verantwoorde zorg
11
Het dagelijks leven van de bewoners
13
De medewerkers: elke dag leren
17
Ouders en familie
18
De organisatie
23
De toekomst van de zorg in Nieuw Woelwijck: nieuw- en verbouw
27
Nieuw Woelwijck in cijfers
Jaarbericht 2011
Dorpsgemeenschap Nieuw Woelwijck
Voorwoord
Dit Jaarbericht 2011 van Nieuw Woelwijck schetst in vogelvlucht de ontwikkelingen in onze dorpsgemeenschap in het afgelopen jaar. Deze brochure is tevens een samenvatting van het Jaardocument dat in mei werd uitgebracht als verantwoording van Nieuw Woelwijck aan de toezichthoudende instanties in de gehandicaptenzorg. Al voor de zesde maal op rij brengt Nieuw Woelwijck een jaarbericht uit omdat is gebleken dat een inzicht in het reilen en zeilen van de dorpsgemeenschap in het voorbije jaar als positief ervaren wordt bij de lezers. Zo ontstaat een beeld van de belangrijkste gebeurtenissen in 2011 voor alle mensen die betrokken zijn bij Nieuw Woelwijck, zoals ouders en familie van bewoners en de medewerkers. Het jaarbericht bevat bovendien toegankelijke informatie voor mensen die de dorpsgemeenschap graag willen leren kennen. U vindt in deze brochure naast de ontwikkelingen van het voorbije jaar een beknopt financieel verslag. Ook de grondslagen van de dorpsgemeenschap en de uitgangspunten van de zorg voor de bewoners van Nieuw Woelwijck worden beschreven. Bovendien wordt een kleine schets gegeven van de voortgang in de bouw- en verbouwplannen in het dorp.
Fop Wassenaar Zorgbewaker Bert Otten Waarnemend voorzitter bewonersraad
Nieuw Woelwijck: een eigen dorp
Nieuw Woelwijck is een dorpsgemeenschap, gelegen aan de zuidoostkant van Sappemeer in de provincie Groningen. In 1977 kwamen de eerste bewoners naar het dorp dat zich vervolgens ontwikkelde tot een zelfstandige woon- en leefgemeenschap van bijna vierhonderd verstandelijk gehandicapte bewoners. Met elkaar en met de zorg van hun dagelijkse begeleiders hebben zij een eigen samenleving opgebouwd waarin ze in een bewust aangepaste omgeving een zo gewoon mogelijk bestaan leiden. In een vijfenvijftig hectare omvattende natuurlijke omgeving ligt het ruim opgezette dorp, waar de bewoners in leefgroepen van zes tot tien mensen bij elkaar wonen in vijfenveertig huizen. Deze zijn verdeeld over twee woonwijken. In twee nieuwe wijken worden vanaf begin 2011 bovendien veertien nieuwe huizen gebouwd, het begin van een grootschalige herbouw van het dorp. Daartussen ligt midden in het dorp een centraal dorpsplein, waar de bewoners de verschillende werkplaatsen, het dorpshuis, het raadhuis, het doktershuis en een bruin café kunnen bezoeken. Ook de overige voorzieningen zoals de theaterzaal, het zwembad met de gymnastiekzaal, enkele winkeltjes en twee kleine schooltjes bevinden zich in het centrale gedeelte van het dorp. In de afgelopen jaren is in de zorg voor verstandelijk gehandicapte mensen in Nederland een grotere verscheidenheid ontstaan van woonvormen en woonmogelijkheden. Nieuw Woelwijck heeft binnen die verscheidenheid er steeds voor gekozen een geheel eigen leef- en werkgemeenschap te blijven. Een zeer weloverwogen keus voor hen die baat hebben bij een overzichtelijke leefomgeving. De bewoners van Nieuw Woelwijck worden in alle onderdelen van hun bestaan geholpen door groepsbegeleiders die deelnemen aan de gedegen driejarige interne opleiding. In de jaren daarna volgen ze vier keer per jaar de verplichte bijscholing. Zij worden ondersteund door deskundige teamcoördinatoren en orthopedagogen binnen de organisatie.
2
3
Missie en visie: ‘een veilige leefomgeving’
De bewoners geven met de begeleiders en de medewerkers in de facilitaire diensten samen in alle opzichten vorm aan de ontwikkeling van de dorpsgemeenschap. Op die manier komen werk en dagbesteding, vrije tijd, feesten en de viering van evenementen in saamhorigheid en op een levendige wijze tot stand. De invulling van het dagelijks bestaan van de bewoners vindt vanuit de eigen leefgroep plaats. Daarin vervullen de begeleiders een onmisbare rol. Er zijn voldoende mogelijkheden in het dorp en op het terrein om ook andere bewoners, buren en vrienden te ontmoeten. Dat gebeurt tijdens het werk, onder het wandelen en bij allerlei evenementen. Diverse vormen van werk en dagbesteding en de verscheidenheid aan ontmoetingen geven structuur in het bestaan van de veelal ernstig gehandicapte bewoners. In verschillende raden en andere bijeenkomsten zijn groepsbegeleiders en overige medewerkers in de gelegenheid om overleg te voeren met collega’s over de bewoners en hun individuele zorgvraag en over de ontwikkelingen in het dorp. Ook de regelmatige bijscholingen voor alle medewerkers vormen een plaats voor overleg en een element in een lerend leven. Ouders, familie en vrienden van bewoners ontmoeten elkaar bij de met een vaste regelmaat terugkerende ouderochtenden waarin thema’s aan de orde komen die een rol spelen in de zorg voor de bewoners. Op deze wijze voelen ook zij zich in grote mate betrokken bij het dagelijkse leven van hun verwanten in dit speciale dorp. De voortdurende discussie in onze samenleving over de visie op en de vormgeving van de zorg voor verstandelijk gehandicapte mensen is nodig en leidt regelmatig tot veranderingen en vernieuwingen in deze zorg binnen Nederland. Nieuw Woelwijck neemt daaraan actief deel en ze past met de nodige nuancering nieuwe inzichten toe waar deze de kwaliteit van het bestaan van de bewoners ten goede komen. In de grondslagen van de visie op zorg is in de afgelopen vijfendertig jaar in Nieuw Woelwijck echter geen verandering opgetreden. Nog steeds ervaren de bewoners en hun begeleiders dat het wonen en werken in een eigen dorpsgemeenschap voor hen een goed en zinvol bestaan oplevert. 4
Nieuw Woelwijck kiest heel bewust voor het leven in een eigen dorp, in een aan bewoners aangepaste, eenvoudige omgeving en omschrijft daartoe haar missie als volgt: “de inzet van de dorpsgemeenschap is dat mensen met een verstandelijke handicap een ‘goed leven’ hebben. Nieuw Woelwijck wil daarom bewoners een fysieke en sociale omgeving bieden waarin zij zich veilig kunnen voelen en elkaar kunnen ontmoeten en waarin hun ontwikkeling optimaal kan verlopen.” Deze missie is de neerslag van vijfendertig jaar ontwikkeling, waarin steeds het eigen denken en handelen kritisch tegen het licht is gehouden. Daarbij is actief gezocht naar het aangaan van de dialoog met elkaar, met ouders en familieleden. En ook door de verdieping te zoeken, onder andere in het gedachtegoed van filosofen en denkers over de zorg voor verstandelijk gehandicapten en over het begrip ‘het goede leven’. Een eigen visie bevat de opvattingen over de zorg en is daarmee de uitwerking en een nadere toelichting van de missie van Nieuw Woelwijck over het 'goede leven’. Centraal in de visie van Nieuw Woelwijck op de zorg voor de gehandicapte mens staat het kernbegrip ontmoeting. Leven in een groep en het aangaan van relaties met anderen vormen belangrijke uitgangspunten voor het dagelijks bestaan. Verbinding van een individu als uniek persoon met de gemeenschap als een aangepaste, zorgzame omgeving is daarbij essentieel. De intensieve en vertrouwde omgang van bewoner en begeleider geeft de zorg gestalte en leidt tot een 'zo gewoon mogelijk leven’. Op deze wijze bepaalt de kwaliteit van de relatie tussen bewoner en begeleider dus de kwaliteit van de zorg. Tegelijk vervult het leven in een gemeenschap ook een belangrijke rol in het individuele wezen van de bewoner, datgene wat hem identiteit geeft. De beleving van de dagactiviteiten, het werk en de vrije tijd kleurt het bestaan van de bewoners in. Er is ondersteuning in hun ontwikkeling en er wordt voor iedere bewoner gestreefd naar het uitvoeren van passende werkzaamheden. Of iemand tot meer of juist tot minder in staat is wordt regelmatig besproken en in een leefplan vastgelegd.
5
Verantwoorde zorg
In de organisatie van het leven en het werken in het dorp is de vakinhoudelijke deskundigheid van de groepsbegeleiders zeer bepalend. Belangrijke elementen in de visie van Nieuw Woelwijck zijn scholing, bijscholing en dialoog. De vraag of goede zorg verleend wordt aan de bewoners vergt van de begeleiders een voortdurend bijstellen van de inzichten. Reflecteren op wat begeleiders meemaken in een leefgroep is van groot belang om de zorgvraag actueel en bespreekbaar te houden. Ook het durven spreken over de eigen kwetsbaarheid en weerbaarheid wordt gestimuleerd.
Velen van de ernstig tot matig verstandelijk gehandicapte bewoners hebben bijkomende handicaps, zoals epilepsie, stoornissen in het autismespectrum, hyperactiviteit, psychiatrische aandoeningen, spasticiteit of dementie. Ook is bij een aantal van de bewoners sprake van gecompliceerd en ernstig probleemgedrag. Wonen in een beschermde en vertrouwde leefomgeving biedt hen de mogelijkheid om juist die zorg en aandacht te krijgen die ze nodig hebben. Alle mensen wonen op het terrein in één van de vijfenveertig huizen, in een leefgroep van tussen zes en tien mensen. De bewoners van Nieuw Woelwijck komen van oudsher uit de eigen regio, met name uit de provincies Groningen, Friesland en Drenthe. De laatste jaren wordt ook uit andere delen van Nederland steeds vaker een beroep op Nieuw Woelwijck gedaan. Dit hangt samen met de speciale voorzieningen die Nieuw Woelwijck biedt voor juist deze groep ernstig gehandicapte mensen. Kwaliteit van leven De grondslag voor de kwaliteit van het bestaan van de bewoners ligt in de contacten tussen bewoners onderling en de relatie met de begeleiders. Leefgroepen worden zorgvuldig samengesteld op basis van meer dan alleen leeftijd of handicap. Mensen van verschillende leeftijd en met verschillende handicaps kunnen door samen in een huis te wonen elkaar helpen in het dagelijks bestaan en daarmee hun leven verrijken. Goede zorg vertaalt zich in het lichamelijk en psychisch welbevinden van de bewoners. In de dagprogramma’s van de bewoners wordt een balans gezocht tussen werk en dagelijkse activiteiten en voldoende ontspanning, rust en beweging in de buitenlucht. De dagbesteding wordt ingevuld naar het individuele niveau van de bewoner, waarbij ook gelet wordt op een zinvolle bijdrage voor de dorpsgemeenschap. Zo voelen bewoners zich gewenst en gerespecteerd. Persoonlijke hygiëne en een juiste medische zorg zijn belangrijke onderdelen van de zorg voor de bewoners. Nieuw Woelwijck heeft een eigen medische dienst die ook betrokken
6
7
is op de dagelijkse zorg voor de bewoners. Daarnaast wordt intensief samengewerkt met deskundigen van diverse ziekenhuizen en van de Stichting Epilepsie Instellingen Nederland (SEIN). In 2011 is de heer Harry Fey voor 8 uur benoemd als huisarts voor de bewoners van Nieuw Woelwijck. Daarnaast is in 2011 de medische dienst uitgebreid met een doktersassistente en is de verpleegkundige begonnen met de opleiding physician assistent. In 2011 is een bestaand plan voor een observatiehuis geconcretiseerd, bedoeld voor bewoners van Nieuw Woelwijck met ernstige gedragsproblematiek of nieuwe bewoners waarvan het persoonsbeeld nog niet zo duidelijk is. In het observatiehuis worden bewoners intensief geobserveerd en begeleid. Ook is in 2011 de commissie 'Zorg en Dwang’ ingesteld, als opvolger van de werkgroep die zich bezig houdt met vragen rondom vrijheidsbeperkende middelen. De werkgroep is uitgebreid met een Bopz-arts en een orthopedagoog. Nieuw Woelwijck heeft bewust gekozen voor een eigen keuken en voor het bereiden van verse, seizoengebonden en gezonde maaltijden als een belangrijk onderdeel van goede zorg. Verantwoording over de kwaliteit van zorg Iedere instelling in de gehandicaptenzorg in Nederland dient zich te verantwoorden over de kwaliteit van de geboden zorg aan de hand van het document ‘Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg’ dat is opgesteld door de Nederlandse beleidsmakers in de gehandicaptenzorg. Uitgangspunt daarin is dat iedereen moet kunnen meedoen in de reguliere maatschappij. Nieuw Woelwijck heeft een daarvan afwijkende visie, die zij als beleid uitvoert binnen de dorpsgemeenschap. Deze visie is beschreven in het boek “Missie, visie en praktijk van Nieuw Woelwijck” (2010).
De verplichte Z-I (Zorg-Inhoudelijke) meting die in 2010 plaatsvond is in het voorjaar van 2011 afgerond. Nieuw Woelwijck scoort op vrijwel alle indicatoren gelijk aan of boven het landelijk gemiddelde. Alleen voor domein 9 ('procedurele voorwaarden behandelplan’) scoort Nieuw Woelwijck onder het gemiddelde, omdat er meerdere bewoners zonder wettelijk vertegenwoordiger in de aselecte steekproef vielen. Bij domein 10 ('cliëntveiligheid prevalentie incidenten’) wijkt Nieuw Woelwijck in gunstige zin af, dat wil zeggen dat er minder incidenten voorkwamen dan vanuit een landelijk gemiddelde verwacht zou kunnen worden vanuit de ernst van de handicaps van de bewoners. Inmiddels is door de beleidsmakers van de overheid in 2011 besloten dat het meten van de kwaliteit van de gehandicaptenzorg verbeterd moet worden. Nu worden drie pijlers benoemd (kwaliteit op organisatieniveau, op cliëntniveau en over de relatie cliënt-professional), waarbij de eerste twee pijlers de hiervoor gehanteerde ZI-meting vervangen. Voor iedere bewoner zal nu een vragenlijst moeten worden ingevuld over zorginhoudelijke thema’s. Leefplannen Voor alle bewoners zijn leefplannen opgesteld die regelmatig worden geactualiseerd in het team van begeleiders. Ook ouders of familieleden worden hierbij betrokken. In de tweewekelijkse bijeenkomsten van de woonraden worden deze plannen regelmatig besproken. De leefplannen worden minstens één keer per jaar geëvalueerd door de coördinerend groepsbegeleider van de woongroep, samen met de orthopedagoog en de coördinator bewonerszorg van Nieuw Woelwijck. De verfijning en bijstelling van de begeleiding en de zorg komt echter tot stand in de dagelijkse praktijk van de omgang met de bewoner. In 2011 zijn de leefplannen van de bewoners volgens de vernieuwde richtlijnen geëvalueerd.
Deze andere kijk op gehandicaptenzorg leidt tevens tot de keuze van wezenlijk andere instrumenten om de inhoudelijke kwaliteit van de zorg te toetsen, namelijk door dialoog en overleg. Dit zijn belangrijke middelen om de kwaliteit te waarborgen, naast het gebruik van protocollen, richtlijnen en meetinstrumenten.
Ieder leefplan wordt nu beschreven vanuit de acht 'domeinen van Shalock’, met lange en korte termijn doelen, een signaleringsplan en risico-inventarisaties. Er is een leefplancommissie ingesteld die vanaf 2012 met elke raad enkele dagen zal werken aan de nieuwe leef-
8
9
Het dagelijkse leven van de bewoners
plannen voor de bewoners. De leefplancommissie bestaat uit een orthopedagoog, twee coördinatoren van een woonraad en een ervaren coördinerend groepsbegeleider. Veiligheid in de zorg Nieuw Woelwijck voldoet aan alle wettelijke keuringen en protocollen op het gebied van de veiligheid voor bewoners. Er is veel controle en toezicht bij de verstrekking van medicatie, op het gebied van valpreventie, bad- en doucheveiligheid en andere medische voorschriften. In 2011 heeft Nieuw Woelwijck voortgang gemaakt met het werken met het Elektronisch Voorschrijf Systeem dat vanaf 1 januari 2012 verplicht is. In dit systeem heeft Nieuw Woelwijck een online verbinding met de apotheek van het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen, waarmee een meerjaren contract is afgesloten voor de levering van medicijnen. Ook op het gebied van de brandmeldinginstallatie, de elektriciteit van de gebouwen, koeling, drinkwater, legionellacontrole, zwembadwatercontrole, medische apparatuur en hulpmiddelen wordt voldaan aan de voorgeschreven eisen. In 2011 hebben vijftig al gecertificeerde Bedrijfshulpverleners 'eerste hulp bij brand en ontruiming’ van Nieuw Woelwijck opnieuw examen gedaan en met een training geoefend in een gesimuleerde ontruiming. Daarnaast zijn weer enkele nieuwe collega’s gecertificeerd. Alle andere medewerkers hebben een verkorte cursus bedrijfshulpverlening gevolgd. Bij indiensttreding moeten nieuwe medewerkers een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) overleggen.
In het leven van de bewoners van Nieuw Woelwijck spelen begrippen als structuur, ritme en rituelen een belangrijke rol. Die komen het hele jaar rond tot uiting in veel herkenbare momenten en thema’s. De dag- en de weekindelingen kennen een vaste structuur door de dagelijks terugkerende bezigheden. Deze worden samen met de begeleiders uitgevoerd en afgestemd op wat iemand aankan. In die dagelijkse omgang met de begeleiders ontstaat het vertrouwen en de beleving. Een dagprogramma geeft richting in het leven en kan mogelijke leegte en angst beperken. Deze dagelijkse gang van zaken wordt veelvuldig onderbroken door vieringen en herdenkingen, door vaste rituelen in gezamenlijk te beleven evenementen. Werk, dagbesteding, vrije tijdsactiviteiten en seizoensvieringen wisselen elkaar af en bepalen het leefritme. Zo wordt het bestaan van de bewoners ingekleurd en ontstaat er houvast en herkenbaarheid. De werkzaamheden die voor het hele dorp van belang zijn worden grotendeels ingevuld door de bewoners zelf. Dat werk kan zich afspelen in de tuin, in het transport, in één van de wasserijen of in de centrale keuken. Een ander deel van de bewoners werkt in de eigen huishouding, doet de dagelijkse boodschappen en houdt de eigen tuin bij. Ontwikkeling van bewoners in hun werk wordt gestimuleerd, waardoor ze in staat zijn hun vaardigheden en talenten aan te boren. Op deze wijze is werk belangrijk voor bewoners, het geeft naast de vaste structuur ook aanzien en een eigen plek in deze specifieke samenleving. Werk wordt niet als 'zomaar een dagvulling’ aangeboden maar betekent een nuttige en onmisbare schakel in de gang van zaken in het dorp. Waar bewoners in staat zijn om eigen keuzes te maken wordt dat gestimuleerd, als een onderdeel van de dagelijkse begeleiding. Dagbesteding op een (te) laag niveau kan veilig zijn voor een bewoner maar doet hem ook tekort omdat de aansporing tot ontplooiing en nieuwe ontwikkeling ontbreekt. Voor wie dat aankan worden nieuwe uitdagingen gezocht.
10
11
De medewerkers: elke dag leren
Door de structuur van een vereenvoudigde en overzichtelijke dorpssamenleving kunnen ook bewoners met zeer ernstige beperkingen mogelijkheden in hun leven verwezenlijken. Nieuw Woelwijck kent een eigen arbeidsbureau voor bewoners waar ook in 2011 regelmatig overleg is gevoerd met begeleiders over mogelijke veranderingen in werkzaamheden van individuele bewoners. Ook voor bewoners die niet kunnen deelnemen aan het uitvoeren van werkzaamheden vanwege hun ernstige beperkingen, het niet begrijpen van taal of omdat ze geen grip op de omgeving hebben, worden de dagen gevarieerd ingevuld. Activiteiten als wandelen, zwemmen, fysiotherapie, oefeningen, boodschappen doen in het dorp en het bezoeken van het theater worden afgewisseld met momenten van rust. Het sociale netwerk dat in werk of dagbesteding ontstaat wordt versterkt door de vrije tijdsclubs, door sport, muziek en andere ontspanningsmogelijkheden die er in de loop der jaren zijn gekomen. Die scheppen een band en leiden tot nieuwe vriendschappen. De wekelijkse theaters, de koffieconcerten op zondag en de vieringen en evenementen in de verschillende seizoenen geven greep op het begrip tijd. Deze rituelen geven ritme en houvast aan de bewoners. Nieuw Woelwijck kent veel traditionele feestelijke momenten in het jaar, zoals het carnaval, dauwtrappen met Hemelvaart, voorjaars- en herfstmarkten, oogstfeest, de christelijke feestdagen en diverse andere thema’s. Waar dat mogelijk is nemen bewoners van Nieuw Woelwijck deel aan het leven buiten de dorpsgemeenschap. Door bezoek aan familie, theaterbezoek, voetballen, fiets- en wandeltochten, winkelen en de jaarlijkse vakantie.
12
Ernstig verstandelijk gehandicapte bewoners begeleiden en verzorgen vraagt veel inzet van de medewerkers. Zij spelen een belangrijke rol in de invulling van een zinvol dagelijks leven van de bijna vierhonderd bewoners van Nieuw Woelwijck. Voor deze groepsbegeleiders is het belangrijk dat ze weerbaar in het leven staan, dat ze hun eigen emoties in het werk kenbaar kunnen maken, dat ze willen leren, hun ervaringen durven bespreken en die willen verdiepen. Persoonlijke professionaliteit is daarbij een kernbegrip voor de ontwikkeling van de begeleiders. In 2011 gaven ruim driehonderdtachtig groepsbegeleiders vorm aan een vertrouwde leefomgeving voor de bewoners. Elke woongroep heeft een team van zo’n zes tot tien begeleiders. Nieuw Woelwijck neemt begeleiders in dienst die voltijd kunnen en willen werken. Op die manier hebben bewoners te maken met een klein aantal, voor hen vertrouwde personen. Ook de bijdrage van medewerkers in de ondersteunende diensten, die deels meewerken op de groepen is van onmisbaar belang in het dagelijkse leven van de bewoners. Werving, selectie en beschikbaarheid van personeel In Nieuw Woelwijck is ook in het afgelopen jaar een grote groep van begeleiders werkzaam die al langdurig bij de dorpsgemeenschap in dienst is en die daarmee de nodige vertrouwdheid aan bewoners biedt. Maar er melden zich ook steeds weer nieuwe aspirant begeleiders die mee willen helpen aan deze specifieke zorg. De werving van nieuwe begeleiders vindt plaats in een aantal stappen: een voorlichtingsmiddag waarin de kandidaat-begeleiders informatie krijgen over Nieuw Woelwijck, een persoonlijk gesprek met één van de orthopedagogen en een coördinator van een woonraad en tenslotte een dag meedraaien op een groep. Wordt van beide kanten deze kennismaking als positief ervaren, dan volgt een meeloopdag en een afrondend evaluerend gesprek. Op deze wijze wordt kandidaten de gelegenheid gegeven voor het maken van een bewuste keuze voor het werken binnen Nieuw Woelwijck. Ook door Nieuw Woelwijck kan de keuze voor een medewerker bewuster worden gemaakt. 13
Aanstellingen geschieden altijd eerst voor een halfjaar. In dat halve jaar wordt de nieuwe medewerker intensief begeleid en gesteund. Nieuw Woelwijck kent een systeem van functioneringsgesprekken die in de eerste jaren aansluiten bij de interne opleiding. Nagenoeg alle medewerkers zijn voor langere tijd in vaste dienst. Van tijdelijke medewerkers en oproepkrachten wordt alleen gebruik gemaakt als deze door vroegere werkervaring of stages in Nieuw Woelwijck vertrouwd zijn met de bewoners. Kwaliteit van het werk In 2011 is het proces van de functiebeschrijvingen dat in 2010 was gestart, afgerond en uitgevoerd. Dit betekent dat iedere medewerker nu een actuele versie heeft van zijn of haar functiebeschrijving. Rondom de functioneringsgesprekken zijn in 2011 enkele nieuwe richtlijnen en veranderingen ingevoerd, zoals de frequentie van de gesprekken en het verhelderen van het onderscheid tussen de verschillende gesprekken m.b.t. het functioneren en beoordelen van medewerkers. Met betrekking tot het gebruik van de sociale media en foto- en filmmateriaal door de medewerkers zijn in 2011 richtlijnen opgesteld. Nieuw Woelwijck kende in 2011 een ziekteverzuim onder de medewerkers van 5,7 % dat op hetzelfde niveau ligt als de landelijke norm. Het beleid van Nieuw Woelwijck rond ziekte en re-integratie gaat uit van preventie door het gebruik van ergonomie, scholing, veelvuldige persoonlijke en functioneringsgesprekken, tijdelijke aanpassingen van taken en arbeidscontracten en het bieden van ruime mogelijkheden voor zorgverlof, ouderschapsverlof en onbetaald verlof. Het verloop van medewerkers is in 2011 beduidend minder dan in voorgaande jaren: 6,6% instroom en 5,5 % uitstroom. Als gevolg hiervan namen de vacatures niet toe.
14
Opleiding, scholing en reflectie Nieuw Woelwijck besteedt veel aandacht aan scholing en bijscholing. Iedere nieuwe groepsbegeleider neemt, ongeacht zijn vooropleiding, deel aan de interne opleiding die drie jaar duurt, in lesblokken van drie dagen, in het eerste jaar zes keer, de beide volgende jaren vijf keer. De docenten zijn verbonden aan de dorpsgemeenschap en geven les in verschillende vakken op het gebied van medische en verpleegkundige kennis, de agogische vakken en de persoonlijkheidsontwikkeling. De opleiding wordt afgesloten met een examen en een eindgesprek met de zorgbewaker en een van de orthopedagogen. In 2011 volgden 108 medewerkers deze opleiding, verdeeld over zes cursusgroepen. Na de basisopleiding neemt iedere medewerker vier keer per jaar deel aan de bijscholing op diverse terreinen van het vakgebied. Aan de bijscholing namen 176 medewerkers deel. De bijscholingen behandelden de volgende onderwerpen en thema’s: 'Verbondenheid’, 'Het voorkomen van blijvende, heftige, negatieve, donkere gevoelsuitingen die ons onze levenslust ontnemen’, en de verpleegkundige thema’s: 'De huid’, 'Het brein’ en 'Eerste hulp en Bedrijfshulpverlening’. In de opleiding en de bijscholing worden veel mogelijkheden geboden om te reflecteren op ervaringen in de woongroep. Daardoor ontstaat tegelijk de dialoog en krijgt de afstemming binnen het geheel van de dorpsgemeenschap zijn vorm. Opleiding en bijscholing vormen tezamen een proces waarin van een lerende houding wordt uitgegaan en dat mogelijkheden biedt tot verdieping en tot persoonlijke professionaliteit. Net als in 2010 werden in 2011 ook weer dinsdagavondbijscholingen gehouden, een lezingcyclus in collegevorm. Deze scholingen zijn in 2009 gestart vanuit een interne behoefte aan vergroting, verbreding en verdieping van de deskundigheid op het gebied van gedragsproblematiek. De lezingencyclus behandelt manieren om probleemgedrag te leren verstaan zodat begeleiders hun handelen daarop kunnen afstemmen. De thema’s waren in 2011: 'Taal en Communicatie’, 'Door ontmoeting tot vriendschap’ en 'Hersenen’. Voor groepsbegeleiders is tevens de mogelijkheid aanwezig om een externe opleiding te 15
Ouders en familie
volgen. In 2011 volgde één begeleider de opleiding Orthopedagogiek - Generalist, een postdoctorale opleiding, een andere groepsbegeleider is bezig met de opleiding Orthopedagogiek aan de Rijksuniversiteit Groningen en twee groepsbegeleiders volgen de duale opleiding Sociaal Pedagogisch Hulpverlener. Eén begeleider heeft in 2011 de HBO-V opleiding afgerond aan de Hanzehogeschool te Groningen en een andere begeleider is gestart met de Master 'Social Work’, een tweejarige opleiding, ook aan de Hanzehogeschool.
Ouders en verwanten voelen zich betrokken bij Nieuw Woelwijck als leefgemeenschap van hun kind of familielid. Zij kunnen hun inbreng geven bij het schrijven van het levensboek en het leefplan van hun kind of verwant. Naast het directe contact dat de familie heeft op de woongroep, is men ook welkom bij koffieconcerten en feesten of vieringen, zoals Kerstmis en het zomerfeest. Tijdens zaterdagse themaochtenden en bijeenkomsten van de oudervereniging is er gelegenheid voor ontmoetingen met andere ouders en met medewerkers.
Overleg en medezeggenschap Ieder team van begeleiders van de woongroepen kent een coördinerende begeleider als vertrouwenspersoon. Deze wordt afgevaardigd naar één van de vijf woonraden. De raden komen tweewekelijks bijeen om te praten over het beleid van een groep, over bewoners en hun leefplannen of over de onderlinge samenwerking in een team en om elkaar te adviseren en te inspireren. Vanuit elk van deze raden zijn één of twee personen afgevaardigd naar de Dorpsraad. Afgevaardigden uit de ondersteunende diensten komen bijeen in de Middelenraad. Ook kent Nieuw Woelwijck sinds twee jaar een medewerkerraad. Deze raad bestaat uit zes gekozen vertegenwoordigers van de diverse raden en een aantal leden van de dorpsraad. In de maandelijkse bijeenkomst komen onderwerpen aan de orde die betrekking hebben op de dagelijkse zorg voor de bewoners, hoe om te gaan met bestaande en veranderende wetten en regelingen rondom de gehandicaptenzorg, de toekomst van Nieuw Woelwijck en arbeidsrechtelijke aspecten m.b.t. de medewerkers.
Oudervereniging Nieuw Woelwijck heeft een actieve oudervereniging, die hand en spandiensten verleent bij het jaarlijkse zomerfeest en die samen met de leiding van het dorp vier keer per jaar themaochtenden organiseert. In lezingen en gesprekken wordt stilgestaan bij allerlei aspecten van de dorpsgemeenschap. Deze ochtenden worden goed bezocht door zowel ouders en verwanten als door groepsbegeleiders zodat er momenten van ontmoeting ontstaan. Zo krijgen ook ouders en andere familieleden de mogelijkheid zich nader te verdiepen in het leven van de bewoners en in de visie op de zorg in het dorp.
Stagiaires Nieuw Woelwijck is een erkend leerbedrijf met een eigen stagecoördinator. Er waren in 2011 zestien stagiaires werkzaam in de directe zorg in Nieuw Woelwijck. Die stageplaatsen worden zorgvuldig geselecteerd en er wordt gewerkt onder begeleiding van een ervaren en gediplomeerde groepsbegeleider die de scholing tot praktijkbegeleider aan de Academie voor Sociale Studies in Groningen met goed gevolg heeft afgerond. In 2011 hebben zeven medewerkers deze opleiding gevolgd. Nieuw Woelwijck onderhoudt voor het aantrekken van stagiaires contact met enkele MBO en HBO opleidingen in de regio. 16
In 2011 werd op deze ochtenden aandacht besteed aan de thema’s: 'Hoe communiceer ik met mijn kind?', 'Zelfbeschadigend gedrag' en twee keer De 'belevingswereld van onze bewoners'. Vanuit de oudervereniging is een tweetal leden afgevaardigd naar de Bewonersraad. Tevens zijn twee leden adviserend lid en toehoorder van de Raad van Toezicht. Sinds het afscheid van de heer Vaandrager als adviserend lid in juni 2011, is deze positie vacant. De oudervereniging neemt ook op bindende voordracht deel in het bestuur van het Bewonersfonds en benoemt uit haar leden een commissie van Toezicht daarop. Op al deze manieren geeft de oudervereniging vorm aan haar doelstelling 'de belangen van alle bewoners’ te behartigen. Inmiddels is ook een groep van broers en zussen actief, die in 2011 een speciale dag organiseerde voor deze doelgroep. Meer dan honderd enthousiaste broers en zussen hebben deze dag bezocht. 17
De organisatie
Nieuw Woelwijck is in de vijfendertig jaar van haar bestaan een zelfstandige stichting gebleven die het als haar kernactiviteit beschouwt om 24uurs intensieve zorg te bieden op één locatie, de dorpsgemeenschap van bijna vierhonderd verstandelijk gehandicapte bewoners in Sappemeer. De grondslag van de zorg ligt in de 'verstandelijke handicap’ van haar bewoners en de zorg richt zich op alle leeftijden en functies die omschreven worden binnen het publieke domein van de AWBZ. Het gaat om zes daarin benoemde functies: Persoonlijke verzorging Verpleging Ondersteunende begeleiding Activerende begeleiding Behandeling Verblijf
. . . . . .
In Nieuw Woelwijck is de organisatie geheel gericht op het proces van de primaire zorg en is daaraan dienstbaar. Dit vloeit voort uit haar visie op de mens en op de zorg zoals die is geformuleerd in het boek 'Missie, visie en praktijk van Nieuw Woelwijck’. Als gevolg daarvan is er een open en horizontale structuur ontstaan die voor alle betrokkenen in de dorpgemeenschap overzichtelijk blijft. Nieuw Woelwijck voert alle facilitaire en administratieve diensten in eigen beheer uit. In 2011 zijn de administratieve processen in het kader van de AWBZ-brede Zorg Registratie (AZR) verder geautomatiseerd, zoals dat van het bestuur van een zorginstelling wordt gevraagd. Ook heeft Nieuw Woelwijck enkele administratieve en protocollaire activiteiten aangescherpt vanwege de maatschappelijke roep om meer transparantie van het bestuur van een instelling. Het aantal toegelaten plaatsen in 2011 was 398 plaatsen voor bewoners met een 'verstandelijke handicap algemeen’ waarvan 79 plaatsen voor mensen die 'sterk gedragsgestoord en licht verstandelijk gehandicapt’ dan wel 'ernstig gehandicapt’ zijn (SGL VG/EVG). Daarnaast bood Nieuw Woelwijck plaats aan 20 extramurale cliënten. 18
Organogram
Raad van Toezicht Bewonersraad
Bestuur en Dorpsraad
Personeel en opleiding
Oudervereniging
Gedragsraad
Financiën en administratie
Medewerkerraad Middelen woonraad 1
woonraad 2
woonraad 3
woonraad 4
woonraad 5
teams woningen
teams woningen
teams woningen
teams woningen
teams woningen
Bestuur en Dorpsraad Nieuw Woelwijck heeft een Raad van Bestuur die bestaat uit één bestuurder, de zorgbewaker. Hij voert samen met de dorpsraad de directietaken uit. Deze raad bestaat uit negen leden die allen een leidinggevende of ondersteunende functie hebben in de zorg in de dorpsgemeenschap en die zijn afgevaardigd uit de woonraden en de diverse facilitaire diensten. De dorpsraad komt wekelijks bijeen om de zorg te evalueren, elkaar te inspireren en te adviseren over de zorg en te spreken over vraagstukken van medische, personele, opleiding, of organisatorische aard. Ook worden maatschappelijke thema’s in de zorg besproken. Samenstelling Dorpsraad in 2011 Peter de Groot voorzitter/orthopedagoog Fop Wassenaar zorgbewaker Jan Schreurs personeel/opleiding/orthopedagoog Pieter Stolte raad 2/medische dienst Trix Hiemstra raad 4/coördinatie bewonerszorg Maria van der Kleij raad 5 Govert Halbersma raad 3 Ingrid Haans raad 1 Jan Bijker (tot 1 juli) Ingrid Zwiers-van Duinen economische en financiële zaken (vanaf 1 juli) Theo Hoekstra middelen
19
Raad van Toezicht De raad van toezicht bestaat uit minimaal vijf leden die allen een maatschappelijk of bestuurlijk raakvlak hebben met de gehandicaptenzorg en twee adviserende leden namens de oudervereniging en de bewonersraad. De raad houdt toezicht op het bestuur van het dorp en fungeert daarvoor als klankbord. Samenstelling Raad van Toezicht in 2011 Dhr. M. Schollema voorzitter Dhr. J. Bootsma lid Dhr. C. van den Noort lid Dhr. H. Hofstee lid Dhr. D. Seys lid Mevr. R. Schulenberg lid Dhr. A. Vaandrager adviserend lid (tot 30 juni 2011) Mevr. A. Viehoff adviserend lid De raad van toezicht heeft in haar twee bijeenkomsten in 2011 goedkeuring verleend aan het jaardocument en het financieel jaarverslag van 2010 en aan de begroting voor 2012. De raad heeft in haar bijeenkomsten gesproken over aanvulling en versterking van de organisatie en van de deskundigheid in het perspectief van de komende wijzigingen in leiding en bestuur. Daarnaast zijn enkele zorggerelateerde onderwerpen de revue gepasseerd: de voortgang in het vastleggen van het kwaliteitsbeleid, de voortgang en de stand van zaken van het bouwvoornemen, het haalbaarheidsonderzoek bouwvoornemen en de voorgang van de bouw zelf, de klachtenprocedure en het bezoek van de Inspectie. Bewonersraad Op basis van de 'Wet Medezeggenschap Cliënten Zorginstellingen’ heeft Nieuw Woelwijck een bewonersraad. De bewoners die vanuit de aard van hun handicap voor alle functies in hun leven én voor de duur van hun leven een beroep op anderen doen, zijn zelf niet in 20
staat in een dergelijke raad zitting te nemen. Daarom zijn wettelijk vertegenwoordigers van bewoners benoemd in deze raad om namens alle bewoners hun belangen van algemene aard te behartigen. De bewonersraad heeft de bevoegdheid te adviseren over diverse zwaarwegende besluiten zoals over ingrijpende verbouwingen en het benoemen van leiding en leden van de Raad van Toezicht, alsmede over de begroting en de jaarrekening van de dorpsgemeenschap. Ook heeft ze het in de 'Wet Toelating Zorginstellingen’ vastgelegde en statutair aan haar toegekende enquêterecht. Samenstelling bewonersraad in 2011 Dhr. B. Otten waarnemend voorzitter Mevr. A. Viehoff Dhr. L. Dijkhuis Mevr. F. Nederhoed Dhr. H. de Jonge Mevr. R. Smit vanaf 16 november 2011 In het verslagjaar is de bewonersraad vijf keer bijeen geweest. Ze heeft de Raad van Toezicht positief geadviseerd over het jaardocument en de jaarrekening van 2010 en een aanbeveling gedaan om daarover wederom een Jaarbericht op te stellen. Ook over de begroting voor 2012 werd positief geadviseerd aan de raad van toezicht. De bewonersraad heeft met de bestuurder en de voorzitter van de Dorpsraad opnieuw van gedachten gewisseld over de voorgenomen wijzigingen in de organisatie en de toekomstige opvolging in de leiding van Nieuw Woelwijck. Van deze wijzigingen heeft de bewonersraad een goed beeld gekregen en ze heeft te kennen gegeven de ontwikkelingen met belangstelling te zullen blijven volgen, vanuit haar betrokkenheid bij de kwaliteit van de zorg voor de bewoners van Nieuw Woelwijck.
21
De toekomst van de zorg in Nieuw Woelwijck: nieuw- en verbouw Klachtencommissie Door de korte overleglijnen binnen Nieuw Woelwijck zijn klachten in eerste instantie altijd bespreekbaar binnen een team of met de ondersteunende dienst. Als men er niet uitkomt, kan de klacht aan de dagelijkse leiding worden voorgelegd of in de dorpsraad worden besproken. In het uiterste geval legt men de klacht neer bij de externe klachtencommissie. Op de website van de klachtencommissie staat het jaarverslag over 2011. Daarin staat vermeld dat de klachtencommissie in 2011 één klacht ontvangen heeft over Nieuw Woelwijck. Deze klacht werd na behandeling door de klachtencommissie gegrond verklaard. Bewonersfonds De financiële belangen van de bewoners van Nieuw Woelwijck worden behartigd door de 'Stichting Beheer Bewonersgelden en Bewonersfonds’ waarvan het bestuur is samengesteld uit een vertegenwoordiging namens de oudervereniging en vanuit de Stichting Nieuw Woelwijck. Doel is het beheer en de besteding van een fonds ten behoeve van de bewoners van Nieuw Woelwijck. Uitgangspunt is de solidariteitsgedachte die tot uiting komt door deelname van alle bewoners aan dit fonds.
De zorg voor verstandelijk gehandicapten is in de samenleving voortdurend onderwerp van discussie. Dat leidt tot veranderingen in visie en vormgeving van die zorg. In de huidige terminologie zijn begrippen als 'autonomie’, 'burgerschap’ 'individualisering’ en 'recht hebben op gewoon meedoen’ steeds belangrijker geworden. 'Zorg’ is daarbij vervangen door 'ondersteuning’. Nieuw Woelwijck volgt die discussie, levert er actief en met de nodige nuances een bijdrage aan en past nieuwe inzichten toe waar ze de kwaliteit van de zorg aan de bewoners ten goede komen. Een dorp zoals Nieuw Woelwijck vormt binnen de verscheidenheid in de zorg een belangrijk onderdeel. Het is gebleken dat een woon- en leefplek in de gewone wereld voor de bewoners van Nieuw Woelwijck geen meerwaarde aan hun leven biedt. Hun werkelijkheid is gebaat bij veiligheid, bij een herkenbaar ritme in hun bestaan en bij de oprechtheid van de relatie. En dat alles binnen de context van een omgeving die volledig op haar bewoners is afgestemd. De maatschappelijke behoefte aan een vorm van zorg zoals die in Nieuw Woelwijck wordt vormgegeven is groot. Er wordt de laatste jaren zeer regelmatig een klemmend beroep op Nieuw Woelwijck gedaan met de vraag om een plaats en zorg voor verstandelijk gehandicapte kinderen en jongeren met ernstige gedragsproblematiek met wie het elders niet goed is gegaan. Hierdoor groeit de wachtlijst. Nieuw- en verbouwproject Na de breed gesteunde conclusie in het voorgaande jaar door de Raad van Toezicht, de Dorpsraad, de Bewonersraad, het bestuur van de Oudervereniging en het Zorgkantoor Groningen dat de omvangrijke nieuwbouwplannen van Nieuw Woelwijck realiseerbaar zijn, is op 31 januari 2011 is door middel van een aanbesteding een start gemaakt met de nieuwbouw van veertien woningen.
22
23
Inhoud en uitvoering van de plannen De uitwerking van het totale bouwplannenpakket kent een aantal onderdelen die in fasen worden uitgevoerd. Na het gereedkomen van elke fase wordt een nieuwe afweging gemaakt alvorens een volgende fase begint, of de continuïteit en exploiteerbaarheid van de zorg op het huidige niveau gewaarborgd kan blijven. Die fasen zijn: - ontwerp en bouw van de 14 nieuwe woningen waarmee in 2011 werd gestart, met een zorgvuldige inpassing en situering van de woningen op het terrein. De oplevering zal plaatsvinden in de zomer van 2012. - de bouw van 8 woningen op de bestaande fundering van de Iep en Eik, - de bouw van 4 woningen ten zuiden van de Spar, - nog in studie zijn de plannen voor de bouw van 6 woningen ter plaatse van de Den en 3 woningen op het fundament van de Spar.
De eerste fase van de bouw van veertien nieuwe woningen is ingrijpend voor de bewoners en medewerkers, ook al is er alles aan gedaan om de overlast die dat met zich meebrengt tot een minimum te beperken door de bouwactiviteiten zo efficiënt mogelijk te plannen in een zo kort mogelijke periode. Dit is in goed overleg redelijk gelukt.
Tijdens het bouwen van de nieuwe huizen worden de centrumgebouwen aangepast en gerenoveerd, waaronder de vervanging van de keuken en de bouw van een magazijn aan het werkhuis. De financiële haalbaarheid van de bouwplannen is in 2010 door het TNO Centrum voor Zorg en Bouw onderzocht. De resultaten van het onderzoek, dat in april 2011 is uitgebracht, hebben de lange termijn financiële consequenties van het bouwvoornemen inzichtelijk gemaakt. Uit de conclusies van het onderzoek blijkt dat het bouwvoornemen realistisch en financieel haalbaar is. De weg naar een vernieuwd Nieuw Woelwijck zal meerdere jaren in beslag nemen. Reeds aan het einde van dit verslagjaar 2011 is gebleken dat het aanzien van het dorp al blijvend is veranderd.
24
25
Nieuw Woelwijck in cijfers
Kerngegevens per 31 december 2011, productie, capaciteit, personeel en opbrengsten Bewoners
Bewonersproductie en capaciteit
Aantal bewoners intramuraal 375 Aantal toegelaten intramurale plaatsen 398 waarvan SGLVG/EVG verblijf 79 Aantal verpleegdagen 136.462 Aantal extramurale cliënten 20 Medewerkers
Opbrengsten
Aantal medewerkers in loondienst Aantal FTE medewerkers in loondienst
500 435
Opbrengsten
Totaal opbrengsten in het verslagjaar € 29.909.368 Waarvan wettelijk budget voor aanvaardbare kosten € 29.320.182 Waarvan overige opbrengsten € 589.186
Verloop aantallen bewoners en PGB in 2011
AWBZ
PGB
Totaal
2 26
M
V
M
V
M
V Totaal
01-01-2011 Opgenomen Ontslagen Overleden
226 148 10 10 236 158 394 7 8 3 0 10 8 18 1 0 0 2 1 2 3 10 3 0 1 10 4 14
31-12-2011
222 153
27
13
7 235 160 395
Specificatie van de gerealiseerde zorg in 2011 (fte)
Gemiddeld aantal
2011
373,9 378,2
136.462 138.030
Gemiddeld aantal medewerkers in 2011 (fte) Werkelijk 2010 1) De gemiddelde werkweek in Nieuw Woelwijck bedraagt 38 uur.
411 Algemene en administratieve functies 412 Huishoudelijke functies 415 Technisch en agrarisch personeel Subtotaal 413 418
Direct bij de bewoners betrokken medewerkers Medewerkers niet in loondienst Totaal
28
7.3 26.4
medewerkers
FTE
Instroom medewerkers in loondienst 65 Uitstroom medewerkers in loondienst 58 Waarvan medewerkers met een bewonergebonden functie 53 Verlooppercentage 13,3%
61,1 55,3 51,8
Uitstroom medewerkers in loondienst naar diensttijd Begroting 2011
7.3 26.9
Werkelijk 20111)
8.0 26.6
11.6 9.7 14.8 45.3 43.9 49.4
380.5
Aantal
391.1
Aantal
Dagen
24 uurs zorg
Bewoners Nieuw Woelwijck Productieafspraak
Verloop medewerkers in 2011
Diensttijd in jaren
1 2 3 4 5 5 jaar en langer Totaal
385.4
6.8 10.0 6.5 432.6 445.0 441.3
29
Totaal
29 8 2 2 1 16 58
Resultatenrekening over 2011
Bedrijfsopbrengsten
Bedrijfslasten
Bedrijfsresultaat
Balans per 31 december 2011
2011
2010
Wettelijk budget voor aanvaardbare kosten en/of subsidie Niet gebudgetteerde zorgprestaties Som der bedrijfsopbrengsten
€ 29.320.182 589.186 29.909.368
€ 28.249.991 590.438 28.840.429
Vaste activa
Personeelskosten Afschrijving op materiële vaste activa Bijzondere waardevermindering van vaste activa Overige bedrijfskosten Som der bedrijfskosten
20.950.170
20.220.776
Vlottende activa
1.882.519
1.137.458
1.331.792 4.612.626 28.777.107
4.567.729 25.925.963
1.132.261 318.837
2.914.466 185.650
Financiële baten en lasten
Resultaat uit gewone bedrijfsvoering 1.451.098
-
Resultaatbestemming
1.451.098 3.100.116 2011 2010 Voorzieningen Het resultaat is als volgt verdeeld € € Langlopende schulden Reserve aanvaardbare kosten 2.199.870 3.128.867 Kortlopende schulden Bestemmingsreserve renovatie/voorbereiding bouw - 175.398Bestemmingsreserve egalisatierekening afschrijvingen 748.772- 146.647 30
1.451.098
Voorraden Vorderingen Vorderingen uit hoofde van financieringstekort Liquide middelen Totaal vlottende activa Totaal activa
3.100.116 -
Resultaat boekjaar
€ € Activa Materiële vaste activa 17.553.991 12.867.414 Financiële vaste activa 346.666 390.000 Totaal vaste activa 17.900.657 13.257.414 27.072 691.362 371.143 15.492.734 16.582.311 34.482.968
26.703 487.531 27.107 18.863.822 19.405.163 32.662.577
Eigen vermogen
Buitengewone lasten
31.12.2011 31.12.2010
31.12.2011 31.12.2010
Passiva
Kapitaal Collectief gefinancierd gebonden vermogen Totaal eigen vermogen Overige kortlopende schulden en overlopende passiva Totaal Passiva
3.100.116 31
€ € 95.772 95.772
30.272.628 30.368.400 764.932
28.821.530 28.917.302 390.682
- 3.349.636 34.482.968
3.354.593 32.662.577
Uitgave
Colofon juni 2012 Dorpsgemeenschap Nieuw Woelwijck De Vosholen 10 9611 KR Sappemeer Tel. 0598 399 899
Fotografie Vormgeving Drukwerk Oplage
Archief Nieuw Woelwijck Corrie van der Wees BNO, Schipborg Koninklijke Van Gorcum, Assen 1.100 ex
De schilderijen zijn van Natasja Baas en Eelkje van Kooten
Meer informatie over Nieuw Woelwijck kunt u vinden op www.nieuwwoelwijck.nl. Het volledige Jaardocument 2011 is gepubliceerd op het CIBG (Centraal Informatiepunt Beroepen Gezondheidszorg) www.cibg.nl. Het CIBG is een uitvoeringsinstantie van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
Jaarbericht 2011
Dorpsgemeenschap Nieuw Woelwijck
