De filosofie van de taalpolitiek
Feit 1: 6909 talen Feit 2: 193 landen
Helder De Schutter Hoger Instituut voor Wijsbegeerte
Territoriale grootte weerspiegelt het aantal inheemse talen. (www.worldmapper.org)
Feit 1: 6909 talen Feit 2: 193 landen
Theoretisch vacuüm? * Rechtvaardigheidstheorie: 2 stappen A) Belangen
Hoe moeten staten omgaan met talige diversiteit?
Wat is een rechtvaardige taalpolitiek?
=> Taalbelangen: waardigheid, communicatie, talige ingebedheid
B) Beginselen voor de verdeling van deze belangen * Geschiedenis! 3 tradities: renaissance, verlichting, romantiek
De renaissancetraditie: Van Dante tot Stevin (i) de fundamentele taalbelangen zijn waardigheid, eer, trots en welsprekendheid (ii) mijn volkstaal is een waardig communicatiemiddel (iii) een waardig mens spreekt zijn volkstaal (waardig), en krikt haar status op
Italië ► Dante,
De Vulgari Eloquentia
Volgare illustre, gesproken door de nobelste Italianen. Criteria o.a.: grote faam hebben, kardinaal en hoofs zijn ► 16de
eeuw: Questione della lingua
Trissino versus Machiavelli
1
Verspreiding
Verspreiding
Het Nederlands is excellent vanwege 1) ouderdom 2) onafhankelijkheid 3) verstandelijke rijkheid
Joachim du Bellay, 1549 “Pourquoy donques sommes nous si grands admirateurs d’autruy? Pourquoy sommes nous tant iniques à nous mesmes? Pourquoy mandions nous les Langues etrangeres, comme si nous avions honte d’user de la nostre?”
Stevin, 1586,Uytspraeck
Spieghel, 1584
vande Weerdicheyt der Duytsche Tael‘
Nederlandse questione della lingua einde 16de eeuw
DE VERLICHTINGSTRADITIE we denken in taal vaag taalgebruik en vaagheid van de taal zelf leiden tot vage kennis (iii) talige diversiteit is onverenigbaar met democratie en gelijkheid (iv) we moeten doen wat we kunnen om talige vaagheid en talige verscheidenheid uit te roeien (i)
DE VERLICHTINGSTRADITIE Taalfilosofisch: Locke en Condillac: de ideeën vormen, presenteren en verbinden zich door middel van tekens.
(ii)
God
God
• schepper • almachtig
• schepper
God • liefde
Bestaat God?
DE VERLICHTINGSTRADITIE Taalpolitiek: Franse Revolutie. Grégoire: 1794: Rapport sur la nécessité et les moyens d’anéantir les patois et
d’universaliser l’usage de la langue Française
-Patois gekenmerkt door vaagheid en vooroordelen. -Aangezien taal denken structureert, denken de patoissprekers anders. -Talige verscheidenheid is -onverenigbaar met politieke eenheid -onverenigbaar met democratie -onverenigbaar met gelijkheid -inefficiënt -Concreet: patois vernietigen en opstellen van een nieuwe, consistentere grammatica en een nieuw woordenboek
Verlichtingstraditie ► Gemeenplaats:
Franse verlichting ziet taal los van denken, niet als volksconstituerend, als puur instrument. ► het is precies omdat taal het denken stuurt, zowel individueel als collectief, dat de patois bestreden moesten worden.
2
Romantische traditie we zijn ingebed in een talige betekenishorizon, een keuzecontext (ii) we hebben die horizon nodig om onszelf te realiseren en te ontwikkelen (iii) de staat moet dit belang in talige ingebedheid ter harte nemen; de natuurlijke staat bestaat uit één volk en één taal (i)
De drie tradities vandaag ► In
taalpolitiek streven naar realisering van identiteitsbelangen en/of instrumentele belangen Verlichtingstraditie: taal als instrument voor nietidentiteitsgerelateerde belangen Romantische traditie: taalidentiteit op zich waardevol wegens ingebedheid Renaisancetraditie: taalidentiteit op zich waardevol wegens waardigheid
Romantische traditie: Herder ► Tegen
mechanische, voor organische staat ► Ontwikkeling van persoonlijke identiteit kan enkel tegen achtergrond van een talige leefwereld ► Natuurlijke staat = 1 volk met 1 nationale taal ► Cultureel kosmopolitisme, anti-kolonialisme
De drie taalbelangen vandaag ► Taalinstrumentalisten:
communicatie, efficiëntie, democratie, gelijkheid (Barry, Pogge) Gematigde versie van rapport van Grégoire
► Liberaal
nationalisme (Kymlicka, Tamir) + de meeste taalrechtenverdedigers Lib. nationalisme als liberale versie van Herder
► Waardigheid
(Van Parijs)
Gelijke waardigheid
Verdelingsbeginselen
Rechtvaardigheidstheorie
1)
Taalneutraliteit: ontkoppeling van het politieke niveau van taal
2)
Taalinstrumentalisme (taalidentiteitsneutraliteit)
3)
Dus: gelijke erkenning van de taalidentiteitsbelangen
A) Belangen: waardigheid, ingebedheid, instrumentele belangen B) Beginsel voor de verdeling van deze belangen: gelijke erkenning
3
B) Gelijke erkenning: verdelingsmechanismen 1ste: taalterritorialiteit 2de: taalpluralisme
Taalterritorialiteit (1e verdelingsmechanisme) ►=
elke taalgroep wordt in staat gesteld een eigen territorium te claimen: cuius regio eius lingua ► Inhoud: regels die de taal van het territorium de enig toelaatbare maken wat betreft het publieke en politieke leven (onderwijs, rechtbanken, publieke media, publieke administratie,…) ► Doel: de groepstaal de topfunctie te laten vervullen op het territorium
Linguïstisch-Territorialiteitsprincipe: België (2) Linguïstisch-Territorialiteitsprincipe: België (1)
Linguïstisch-Territorialiteitsprincipe: België (3)
► Transparantia TA
TB
XXXXXXXXXX XXXXXXXXXX
YYYYYYYYY YYYYYYYYY
► Hybrida X
Y
X YYY XY
Y X Y X Y
XXA
1. Komen-Waasten 2. Mesen 3. Moeskroen 4. Spiere-Helkijn 5. Ronse 6. Vloesberg 7. Bever 8. Edingen 9. Drogenbos 10. Linkebeek 11. Sint-Genesius-Rode 12. Wemmel 13. Kraainem 14. Wezembeek-Oppem 15. Herstappe 16. Voeren 17. Malmédy 18. Waimes 19-22. Lontzen, Raeren, Eupen, Kelmis 23-27. Burg-Reuland, Sankt Vith, Amel, Bütgenbach, Büllingen.
4
Taalpluralisme (2e verdelingsmechanisme) ► Doel:
elke autochtone taalgroep kan aanspraak maken op taalrechten: ideaal van intra-territoriale gelijke erkenning ► Inhoud: regels die beide talen van het territorium legitieme talen maken wat betreft wat betreft het publieke en politieke leven (onderwijs, rechtbanken, publieke media, publieke administratie,…) ► Doel: taalidentiteit van allen erkennen
CATALONIA Població de 15 anys i més. Per identificació lingüística i llengües més freqüents.
Primera llengua(1)
Llengua pròpia(2)
Llengua habitual(3)
Català
40,4
48,8
50,1
Castellà
53,5
44,3
44,1
Ambdues llengües
2,8
5,2
4,7
Aranès
0,1
-
-
Altres llengües
3,2
1,7
1,1
Total
100,0
100,0
100,0
(1) Llengua que la persona ha parlat primer a casa seva (initial language) (2) Llengua amb la qual la persona s'identifica (language with which one identifies) (3) Llengua que la persona utilitza més sovint (usual language) Bron: 2004. “Estadística d'usos linguístics a Catalunya. 2003”. Generalitat de Catalunya, Institut d'Estadística de Catalunya, Departament de la Presidència. Secretaria de Política Lingüística.
Wales: aandeel van sprekers van het Welsh ouder dan drie (census 2001)
Afghanistan: etnische compositie
Bron: commons.wikimedia.org/wiki/Atlas_of_Moldova
Bron: http://www.solarnavigator.net/geography/geography_images/Afghanistan_ethnic_map_divisions.jpg
5
Lisa ► Leeft
op een territorium met twee taalgemeenschappen: A & B ► Moeder met moedertaal A; vader met moedertaal B ► Tweetalig opgevoed en heeft tweetalige identiteiten
Etnische samenstelling van Kosovo volgens de OVSE 2005.
Laponce, maximin ► Wet
van Laponce (Van Parijs): hoe vriendelijker de mensen, hoe onvriendelijker de talen voor elkaar. Territorialiteit werkt deze wet tegen.
Verdelingsbeginselen ► Neutraliteit ► Erkenning
aan één groep erkenning
► Pluralistische
Geen laissez-faire Evoluties legitiem Maximin
6
