DE TROOST VAN DE FILOSOFIE. Het boek “De troost van de filosofie” is geschreven door Alain de Botton1 en wordt in de Discussiegroep Gouda behandeld. Ik neem u in vogelvlucht mee naar een avond met Epicurus. Door Corrie Blok. Epicurus, een filosoof in 341 v. Chr., een filosoof nodig, want de filosofie is kan u volgens Alain de Botton ook nutteloos als die het lijden van de geest troost bieden bij geldzorgen in deze niet kan verdrijven en op de tweede tijd. Epicurus schreef zo’n 300 boeken vraag hebben wij de dokter nodig. Het waaronder Over de liefde, Over de mu- is de taak van de filosofie om onze ziek, Over de natuur, Over juist hande- vage gevoelens van angst en lust te duilen, Over het menselijk leven. Jammer den, te leren opwellingen en lust niet genoeg is het meeste werk verloren ge- direct te gehoorzamen, maar eerst de gaan. Door enkele van zijn uitspraken redelijkheid van onze verlangens, angsten etc, te onderzoeken via stond hij bekend als de filovragen te stellen. soof van het wellustig en zinnelijk leven, maar in werkeEpicurus had lang nagelijkheid leefde hij niet in een dacht over de wijze waarop prachtig huis, genoot van eenmen gelukkig kan worden en voudige maaltijden en prefehierbij in ‘t kort zijn verreerde zelfs water in plaats langlijstje: van wijn. De kern van het epi1. Vriendschap. curisme is de gedachte dat we Epicurus leefde samen met even slecht in staat zijn in het geestverwanten. Van alle intuïtief beantwoorden van de Epicurus middelen tot volledig levraag: ‘Wat zal me gelukkig vensgeluk die de wijsheid ons vermaken?’als van de vraag ‘Wat zal me schaft, is het verwerven van vriendgezond maken?’ schap verreweg het belangrijkste. Het antwoord dat het eerst bij ons op- Vrienden bevestigen onze identiteit, we komt is in beide gevallen meestal ver- worden gekend en geaccepteerd, zijn keerd. Onze geest geeft niet duidelijker advies: eet zo vaak mogelijk samen. aan wat haar mankeert dan ons lijf dit Het is belangrijker met wie je eet dan doet. Op de eerste vraag hebben wij wat je eet. 1 Alain de Botton (Zürich, Zwitserland, 20 december 1969) is een hedendaagse filosoof. In West-Europa is hij inmiddels een behoorlijk populair denker. In februari 2003 werd de Botton tot 'Chevalier de l'Ordre des Arts et des Lettres' geslagen en won hij de prestigieuze essay-prijs 'de Prix Européen de l'Essai Charles Veillon'. In het in 2004 verschenen “De troost van de filosofie” behandelt hij de tekortkomingen van mensen aan de hand van een zestal grote filosofen. Naar aanleiding van dit boek maakte hij een televisieserie voor de BBC.
1
2. Vrijheid. Epicurus en vrienden wilden niet langer werken onder mensen die zij niet mochten en samen met zijn huisgenoten kocht hij een moestuin en leefden sober. Niet langer beoordeelden ze zichzelf op grond van materieel bezit en status. 3. Reflectie. Er is bijna geen betere remedie tegen angst voor b.v. ziekte, onvoldoende geld en de dood dan goed nadenken. Als je de aard van het probleem kent d.m.v. opschrijven of een gesprek dan lost het probleem zich misschien niet op maar wel verdwijnt verwarring, verdringing, verbazing. 4. Onderdak, kleding en voedsel. Een minimum van geld is nodig, maar het niveau van geluk stijgt niet omgekeerd evenredig hiermee. Hij maakte een curve van verhouding tussen geluk
en geld voor iemand met vrienden en vrijheid. Na een minimum van geld bleef bij meer geld de hoeveelheid geluk gelijk.
Er
werd door de groep vooral gediscussieerd over het onderwerp vriendschap, wat betekent die voor ieder van ons? Hoe moeilijk of hoe makkelijk is het om relaties te vinden of te onderhouden. Iedereen was het er wel over eens dat vriendschap op een belangrijke of eerste plaats kwam. Reclame suggereert vaak dat we gelukkig worden van allerlei materiele zaken, het is soms moeilijk om je dat iedere keer weer bewust te zijn en je af te vragen heb ik dit echt wel nodig? Vervangt het soms een ander gemis? Epicurus z’n ideeën zijn misschien niet wereldschokkend, maar hebben in deze tijd zeker ook zijn betekenis nog. ***
UIT DE MEDIA Godsdienstles op alle scholen. Mijnheer JP. Balkenende wil dat leerlingen in het voortgezet onderwijs verplicht godsdienstles krijgen, ook op openbare scholen. Hij zei dat september j.l. in een tv-programma van de IKON. Balkenende wees in de uitzending op de noodzaak dat jongeren meer inzicht krijgen in religies. Citaat: "Of je nu wel of niet gelooft, godsdienstonderwijs is ontzettend belangrijk om te weten wat religie voor mensen betekent, wat verschillen en overeenkomsten zijn. Ik denk dat het noodzakelijk is, ook voor jonge mensen, om dingen in de samenleving te kunnen plaatsen en te kunnen beoordelen". (Uit Trouw) Redactie: Zou het Humanistisch Vormingsonderwijs, (zeker op Openbare scholen), niet een veel beter alternatief zijn? Jammer, dat daar nu net zo ontzettend op wordt bezuinigd. *** 2
AFSCHEID. In het afgelopen jaar hebben wij afscheid moeten nemen van Bianca Engelberts als bestuurslid, wegens nieuwe uitdagingen in haar professionele werkzaamheden. Bianca organiseerde inspirerende palavers, stukjes in de Lichtkrant en nam regelmatig ook een presentatie voor haar rekening. Het bestuur heeft op een persoonlijke wijze afscheid van haar genomen, wij hebben haar positieve inzet als bestuurslid zeer gewaardeerd. Een activiteitencommissie, bestaande uit Jeannie v.d. Hondel, Bob de Ruiter, Emka Krösschell, Cor Krayenbrink en Corrie Blok, nemen haar werkzaamheden over.
Ook
hebben wij afscheid moeten nemen, als contactpersoon voor Gouda, van Marry van den Brink. Zij heeft zich al heel lang ingezet voor het HV, in het verleden in een gedeeld voorzitterschap, het Humanistisch café, het organiseren van gespreksgroepen en vast nog vele andere activiteiten. Als contactpersoon werd zij vaak telefonisch benaderd voor informatie en andere activiteiten en door haar enthousiaste benadering wist zij veel mensen voor het HV te interesseren. “Bedankt Marry voor je altijd enthousiaste inzet”. Corrie Blok zal met directe ingang contactpersoon voor Gouda zijn.
Helaas gaat Harry Beishuizen Gouda verlaten en dus onze afdeling. Harry, het bestuur betreurt dit zeer, al feliciteren wij je met je nieuwe woonstek in Amsterdam. Wij bedanken je voor je inzet als voorzitter van de Raad van Levensbeschouwing en Religie, als vertegenwoordiger van de Raad, je deelname aan het Platform 21 maart, dag van het antiracisme en aan de Werkgroep Interreligieuze lezingen. Je inspirerende palavers waren populair en we hopen dat je die nog wel eens in Gouda komt geven. Ook bedankt voor je bijdrage en deelname aan de activiteitencommissie. “Harry, we zullen je inspiratie en je kritisch enthousiasme missen, bedankt”. Namens het bestuur, Corrie Blok.
***
3
Van LICHTKRANT naar HUMANISTISCH BERICHT. Van Lichtkrant naar Humanistisch Be- Doordat richt, het was al eerder aangekondigd maar nu is het toch zover. De nieuwe uitvoering biedt meer ruimte en mogelijkheden. Artikelen kunnen overzichtelijker geplaatst worden en hopelijk geeft dat meer leesplezier.
Met
de nieuwe rubriek “Ingezonden” wordt u hopelijk uitgedaagd tot reacties op een stelling die zo nu en dan geplaatst zal worden. U kunt in deze rubriek commentaar leveren op wat u in de krant gelezen hebt, een stelling plaatsen maar ook het aanraden van een goed boek of een goede film behoort tot de mogelijkheden. Natuurlijk moet uw bijdrage wel enigszins raakvlakken hebben met het humanisme. Dus graag uw reactie op de volgende stelling:
het Humanistisch Verbond zich als een levensbeschouwing profileert naast andere levensbeschouwingen zul je maar een beperkte groep mensen aanspreken, die echt voor deze levensbeschouwing kiezen. Het is al vaker geconstateerd dat in deze tijd mensen niet geneigd zijn om zich te binden door lidmaatschappen. Niet alleen het aantal leden van het Humanistisch Verbond loopt terug maar ook van diverse religieuze groeperingen. Indien het HV zich richt op het humaner maken van de maatschappij zou men zich dwars door alle overtuigingen heen tot een veel grotere groep mensen kunnen richten. Het ondersteunen van acties zonder zich aan te moeten sluiten bij een levensbeschouwelijke groepering zou wel eens veel mensen aan kunnen spreken.
Stelling: “Het humanistisch Verbond moet zich niet presenteren als een Corrie Blok. aparte levensbeschouwelijke groepering naast andere levensbeschouwelijke groeperingen. Het HV biedt een leidraad om via discussies en gesprekken te streven naar een zo humaan mogelijke samenleving. Signaleren, discussiëren en onderzoek zouden meer actie gericht moeten zijn. Om dit de buitenwereld duidelijk te maken zou het HV van naam moeten veranderen”.
4
***
NEDERLAND WORDT HUMANISTISCH(ER)
onderwijs. De hoofdstroom in het denken in Nederland is in toenemende mate een humanistische. God en de Nederland wordt humanistisch, de rol kerken spelen geen beslissende factor van de kerken lijkt langzamerhand uit- meer.' gespeeld. Dat stelt Rob Tielman, Bewijs van armoede socioloog en oud-voorzitter van het Tielman verwijst naar onderzoeken Humanistisch Verbond. Hij reageert van Motivaction en het Verwey Jonker hiermee op het rapport: 'Godsdienstige Instituut waaruit blijkt dat het overgrote veranderingen in Nederland' van het deel van de Nederlanders op dezelfde Sociaal Cultureel Planbureau, (SCP) golflengte zit als de humanistische bevan september 2006. weging. Tielman vindt het eerder 'komisch dan kwetsend' dat het SCP daar Ontzettend humanistisch. De SCP-onderzoekers signaleren in het geen aandacht aan besteedt. 'Ook de op 5 september 2006 gepubliceerde on- media zijn erin geluisd, zij richten zich derzoek dat de secularisering in Neder- in hun berichtgeving op de ontkerkelijland doorzet. Bijna twee op de drie Ne- king. Ze besteden geen aandacht aan de derlanders noemt zich buitenkerkelijk. invloed die de waarden en normen van niet-religieuze levensbeschouwingen Tielman sprak over deze tendens in het als het humanisme ook op religie hebradioprogramma Desmet Live van de ben.' Humanistische Omroep. 'Nederland is De oud-voorzitter van het Humanisontzettend humanistisch geworden, mensen stellen in toenemende mate hun tisch Verbond vindt het een 'bewijs van eigen levensovertuiging samen en vin- armoede dat men niet in staat is om dit den zichzelf daarbij verantwoordelijk soort verschijnselen in een breder kader te plaatsen'. Hij roept de samenstelvoor hun eigen handelen.' lers van het rapport op om de onderzoeGod speelt geen rol. ken naar het humanisme te bekijken. Die grote invloed van het humanisme Daaruit blijkt dat dit 'de hoofdstroming op de samenleving komt echter hele- van het land is'. maal niet aan de orde in het rapport, constateert Tielman 'En dat terwijl Bron: Website HV daarin de humanisering van het levens*** beschouwelijk denken wordt omschreven. De makers van het rapport zijn godsdienstsociologen. Zij hebben geen zicht op wat er buiten de ontwikkelingen rondom religie gebeurt, zoals in het
5
TERUGBLIK OP PALAVER ZONDAG 24 SEPTEMBER. De palaver op de zondagochtend van 24 september j.l., in het Café Résistance van het Verzetsmuseum in Gouda, met als inleider Harry Beishuizen docent Levensbeschouwelijke vorming, had als titel: “Kan voor een humanist een leven na de dood betekenis hebben, of zijn we te rationeel om over die vraag te willen nadenken?”. Dat dit thema een boeiende discussie zou opleveren, stond bij voorbaat wel haast vast. Hieronder volgt een kort verslag van de bijeenkomst door Beishuizen zelf. Tijdens de lezing vertel ik eerst iets over mijn werk als docent levo en hoe ik dit onderwerp op school 'behandel'. Ik laat werkstukken zien van leerlingen en citeer daaruit. Ik heb zelf nog nooit zo over de dood nagedacht. Ik vind dit heel bijzonder. [zoals deze jongeren van 14 á 15 jaar daar over nadenken (red.)] Ook over die bijnadoodservaringen (BDE) heb ik nog nooit iets gehoord. Sinds drie jaar komt mevr. Machteld Blickman in de les over haar BDE vertellen. [...] Ieder heeft een taak op deze wereld en ik ga zorgen dat ik mijn taak en talent ga vinden. En ga proberen minder negatief te denken over dingen. Bijv. als ik denk, dat ik iets niet kan. Daarna gaan we met elkaar een videoband bekijken, waarop in 2001 Sonja Barend in het programma 'B&W' twee mensen, (waaronder die Machteld Blickman) met een BDE interviewt, als ook prof. Smalhout die zeer sceptisch staat tegenover dit verschijnsel. De discussie erna, onder de ongeveer 25 aanwezigen, waarin de eerder genoemde vragen aan de orde komen, is levendig. Overeenkomstig de aard van de vragen volgt er geen eindconclusie, maar is (uiteraard) ieder vrij om zijn/haar eigen Waarheden in deze te volgen. Harry Beishuizen. ***
6
Actie: INTERCULTURELE MAALTIJD. Namens het HV neem ik deel aan het Platform 21 maart en 5 mei. Voor 5 mei zijn er plannen om een intercultureel festival te organiseren. Voor 21 maart werd gezocht naar een vorm om op een positieve manier inhoud te geven aan de dag van het antiracisme. In onze Activiteitencommissie vonden wij het een goed idee om op de dag van het antiracisme mensen van verschillende culturen elkaar te laten ontmoeten door samen te eten. Het Platform heeft dit idee overgenomen en op woensdag 21 maart zal op zo’n 12 locaties in Gouda een maaltijd georganiseerd worden van 18:30 tot 21:30 uur.
Een eenvoudige, doch voedzame maaltijd ...
Op elke locatie zal een verhaal verteld worden, dit ter inspiratie voor de deelnemers. We hopen dat u ook aan deze maaltijden wilt deelnemen, nadere informatie volgt nog, maar u kunt zich alvast opgeven bij Corrie Blok. Ik hoor graag van u ... Per e-mail:
[email protected] Of schriftelijk: Leenmanslag 7, 2805 HT Gouda. Corrie Blok. *** 7
Deze rubriek is vrij voor iedere lezer. Ingezonden berichten voor verantwoording van inzender.
De mens is vrij, al beheerst het brein het doen en laten.
In Trouw stond onder bovenstaande kop een artikel waarvan ik dacht: ja, wij zeggen altijd 'de mens is vrij', maar hoe zit dat nu eigenlijk? Toch een voor humanisten niet onbelangrijke vraag. Hieronder een deel van het artikel uit Trouw. Uit: Trouw, woensdag 12 juli 2006
of in het strafrecht hanteren, is veel complexer. Een voorafgaand wilsbesluit is noodzakelijk noch toereikend om te kunnen spreken van vrijwillig handelen. Belangrijk is dat we anders hadden kunnen handelen en dat we niet handelen onder dwang”. Philipse: “Een andere misvatting van neurowetenschappers en experimentele psychologen is de gedachte dat al het menselijk gedrag uitsluitend causaal verklaarbaar zou zijn door te kijken naar wat er in de hersenen gebeurt. Hiermee overschatten neurowetenschappers het belang van wat ze doen. Veel menselijk gedrag wordt namelijk niet verklaard door oorzaken aan te geven, maar door te verwijzen naar intenties in een bepaalde situatie. Als iemand mij vraagt waarom ik naar de bakker ga, dan is het een onzinnig antwoord om te stellen dat mijn hersenen mij daartoe aanzetten. Ik ga naar de bakker met een bepaald doel: om bijvoorbeeld een broodje te kopen. Ook Menno Lievers, docent theoretische filosofie aan dezelfde Universiteit Utrecht [...] vindt ’het boek van Wegner problematisch’. Maar hij heeft ook moeite met Philipse. „Het is zó pretentieus om te stellen dat er maar één juiste manier is om over ’vrije wil’ na te denken, en alle andere benaderingen als wartaal af te doen. [...]”.
[...] “Hersenwetenschappers hebben vaak last van begripsverwarring”, zegt universiteitshoogleraar Herman Philipse. Volgens hem zouden ze zich wat vaker bezig moeten houden met conceptuele analyse. Dan is er nog een ander probleem. “Het verlangen te berichten van spectaculaire ontdekkingen leidt tot het opblazen van onderzoeksresultaten. Psychologen en hersenonderzoekers verbinden daarom vaak schokkende filosofische conclusies met verstrekkende gevolgen aan wat in wezen bescheiden proefnemingen zijn”. “Neem nu de psycholoog Wegner uit Harvard”, vervolgt hij. “Hij (Dan Wegner) heeft helemaal niet aangetoond dat de vrije wil niet bestaat, want hij gaat uit van een verkeerd concept van de vrije wil. Hij denkt dat vrijwillig handelen betekent dat ik het gevoel moet hebben een aan de handeling voorafgaande beslissing te hebben genomen, bijvoorbeeld om een slok wijn te ne- P. Blok, Gouda men. Maar ons alledaagse concept van vrijwillig handelen, dat we in de moraal 8
***
Het Nieuwjaarscafé 2007 zondag 21 januari Van
harte nodigen wij onze leden, (met introducés), uit voor het Nieuwjaars café op zondag 21 januari van 14:00 - 16:00 uur, dat wij in Café Résistance (Verzetsmuseum, Turfmarkt 30, Gouda) zullen houden. Met champagne willen wij met elkaar toosten op het Nieuwe Jaar. De middag zal opgeluisterd worden met:
VERHALEN UIT INDONESIE
Onze gast, Fien Zweers, zal enkele verhalen en legenden vertellen uit Indonesië. Dit mag u zeker niet missen. Fien werkt als vrijwilligster voor de Stichting 'Gympie' afdeling Gouda. De afdeling Gouda ondersteunt en voert projecten uit die voornamelijk voor kinderen bestemd zijn. O.a. het renoveren van badkamers en toiletten in een weeshuis in Tapaktuan (Atjeh) is zo'n project. Zij zorgen ook voor voedsel, drinkwater, huisvesting, medische zorg en onderwijs.
Na afloop van de verhalen is er nog een hapje en een drankje. Tot ziens op 21 januari. Uw aanwezigheid zal zeker een inspiratie voor ons zijn om het komende jaar weer een programma met nieuwe activiteiten neer te zetten. Het Bestuur HV Midden-Holland
Gelukwens Het bestuur van de afdeling Midden-Holland wil u allen vanaf deze plaats een gelukkig en vooral gezond 2007 toewensen.
9
Het Zwerfboek Een leuk initiatief. In Gouda is in de studiezaal van de Centrale Bibliotheek kort geleden een project gestart: Bookcrossing. Er is een zgn. Officiële BookCrossing Zone (OBCZ) ingericht. U vindt daar een rek met boeken, die een sticker dragen met het opschrift: “Ik ben een zwervend (doorgeef)boek …kijk in mijn kaft hoe het werkt!” De boeken die u daar vindt, kun je meenemen of ruilen. U kunt daar ook zelf boeken achterlaten.
Bookcrossing
is een initiatief van en voor lezers uit de hele wereld. Boeken worden “in het wild achter gelaten”, zodat anderen ze kunnen lezen. Het is over de hele wereld verspreid, eind 2006 waren er meer dan 500.000 Bookcrossers die ruim 3.520.000 boeken hadden geregistreerd. De meeste leden wonen in Amerika, maar ook in Europa en andere werelddelen worden het er steeds meer. In Nederland zijn er ruim 8000 leden. Hoe werkt Bookcrossing?
Bookcrossers registeren hun boeken op de site www.bookcrossing.com zodat ieder boek een uniek nummer, het BCID (BookCrossing ID) krijgt. Dit nummer wordt samen met een paar instructies in het boek geplakt. Vervolgens laat men het boek 'in het wild los'. Iemand die zo’n boek meeneemt, kan dan op de site nakijken, waar het vandaan komt, wie het allemaal gelezen heeft en zelf over het boek een bericht schrijven op de site. Zodat anderen weten dat het boek in goede handen is. Na lezing wordt het boek weer vrij gegeven, door het bijvoorbeeld achter te laten in een café, park, ziekenhuis, de trein, of weer terug in rek of kist van het OBCZ. Wilt u anoniem blijven, dan kan dat ook. Nederlandstalige uitleg is te vinden op www.bookcrossing.nl. Veel mensen hebben boeken 'over', maar vinden het zonde om ze weg te doen. Op deze wijze krijgt het boek een goede bestemming en het is nog leuk ook, om te volgen waar het allemaal naar toe gaat. Dat kan soms heel verrassend zijn. Enige feiten: Bestaat sinds 17 april 2001 Opgericht in de VS door Rom Hombaker De naam Bookcrossing en het logo zijn ©Bookcrossing.com
10
Huisbezoek van Humanitas, iets voor u? Er kunnen allerlei oorzaken zijn, waardoor u het contact met de samenleving een beetje bent kwijt geraakt. Zoals het verlies van partner, familie of vrienden en/of verlies van mobiliteit e.d. Het vriendschappelijk huisbezoek van Humanitas in Gouda e.o. heeft tot doel een luisterend oor te bieden en u eventueel te helpen om de stap naar buiten weer te ondernemen. Hoe gaat het in z’n werk? U belt de coördinator voor een oriënterend gesprek bij u thuis. Als u dit wilt, neemt vervolgens een vrijwilliger contact met u op om een eerste afspraak te maken. Als het “klikt” maken u en deze vrijwilliger nadere afspraken voor volgende bezoeken. Centraal staat het vriendschappelijk contact, maar natuurlijk kan men ook samen gaan wandelen of andere activiteiten ondernemen, al naar gelang uw behoefte en de mogelijkheden van de vrijwilliger. De coördinator kan altijd benaderd worden bij eventuele vragen of problemen.
Voor meer informatie of het aanvragen van bezoek kunt u bellen naar: Hilda van Mansum, coördinator Humanitas Vriendschappelijk huisbezoek Gouda e.o. Tel: 0182 – 699 642 ***
Redactieraad
van uw Afdelingsblad
Nu
het eerste exemplaar van het vernieuwde Afdelingsblad (of in alle bescheidenheid blaadje) voor u ligt, kunt u zien dat er een poging is gedaan om tegemoet te komen aan de wens van de leden die mee hebben gedaan aan de enquête in september 2005. Zoals in de laatste Lichtkrant is gemeld, zouden wij graag de leden van Midden-Holland in de gelegenheid stellen, door middel van deelname in een redactieraad, invloed op de inhoud van het afdelingsblad te geven. Daartoe werd dan ook een oproep geplaatst, waarin leden werd gevraagd zich daarvoor te mel-
den.
Hierbij dan ook nogmaals een oproep aan onze leden, vindt u het een leuke en nuttige bezigheid, geef u op als redactielid. Het vraagt echt niet veel van uw tijd.
Ook het inzenden van brieven voor de rubriek 'Ingezonden' wordt van harte aangemoedigd. ***
11
Is de kosmos ontworpen door een superarchitect? basis van bovenstaande vraag hielden wij op 21 november j.l. ons vorige palaver. Een bijzondere avond voor HV Midden-Holland vind ik en dit om verschillende redenen. Ten eerste gebeurde het weer eens een keertje in Woerden, ten tweede werd er ditmaal gekozen voor een doordeweekse avond en ten derde kwamen er op die doodgewone dinsdagavond zo’n 45 mensen bijeen, waarvan ongeveer de helft uit leden en de andere helft uit belangstellenden bestond.
gen, de zogeheten creationisten, zou er in het laatste geval sprake zijn van een Intelligent Design.) Veel wetenschappers, astrofysici, denken dat “ons“ heelal een begin kende. (De Big Bang.) Maar er zijn ook aanhangers van het “steady state model“: een heelal zonder begin of einde, waarin alles eeuwig op dezelfde manier verloopt. Naast ons heelal zouden er ook nog vele andere heelals kunnen bestaan die de ontwikkelingen in ons heelal beïnvloeden. (Maar dit laatste idee lijkt mij duidelijk pure speculatie, nog(?) geen wetenschap). Is er in het “steady state model” - waarvan De Graaf een aanhanger bleek - nog ruimte voor het immanent goddelijke à la Spinoza, of …?
Natuurlijk
Na
Op
zijn er ook een ten vierde etc., maar dan heb ik het over het bijzondere van de inhoud van deze avond en daarbij dan weer vooral over de manier waarop onze gast, de Utrechtse filosoof John de Graaf, aan deze bijeenkomst gestalte gaf. Ik geef het je te doen: in één inleiding zowel filosofisch als natuurwetenschappelijk bezig te zijn en daarbij ook nog religie en levensbeschouwing te betrekken. Voor de oplossing van veel vragen bood John de Graaf ons verschillende mogelijkheden, waarbij hij ons steeds de ruimte gaf zelf te kiezen. (Hoewel De Graaf soms wèl duidelijk liet merken, wat zíjn keuze was.) Wanneer je het hebt over het ontstaan en de verdere ontwikkeling van kosmos en aarde, kun je de hoofdrol toebedelen aan het toeval of aan een goddelijke superarchitect. (Volgens sommige gelovi12
zo’n avond blijven er natuurlijk vele vragen over, maar dat hóórt ook zo. Zelfs het vragenkwartiertje en de levendige discussie nà de lezing van John de Graaf, (overigens kundig geleid door Hans Terwan), veranderden daar niets aan. Er bestaan nu eenmaal een aantal (filosofische) onderwerpen, waarbij het mysterie, ook na véle palavers daarover, zal blijven bestaan. Dit was één van die onderwerpen …! Bert van der Zouw, Woerden.
***
