IT-auditing: een mannenwereld?
I
In 2008/2009 volgde ik de postinitiële masteropleiding IT-Auditing aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Het viel me op dat ik in een groep van veertig studenten met één andere studente het vrouwelijke geslacht vertegenwoordigde, dat is 5 procent. Cijfers van de drie andere universiteiten met deze opleiding geven een vergelijkbaar beeld. 1
Van het NOREA ledenbestand blijkt van de 1.380
leden die de titel RE dragen, 11 procent (155 leden) vrouw. Mijn interesse was gewekt. Is IT-auditing een mannenwereld?
MARISKA PLUCK
Ter beantwoording van de vraag 'Is IT-auditing een mannenwereld?' heb ik onderzoek verricht bestaande uit: • interviews met programmadirecteuren van de universiteiten die de opleiding IT-Auditing aanbieden en met de IT-beroepsvereniging; • interviews met vrouwen werkzaam in het IT-auditing- en IT-beroepsveld; • analyse van promotiemateriaal van universiteiten met betrekking tot de IT-Auditing opleiding; • literatuurstudie. In dit artikel ga ik eerst nader in op de cijfers en op de factor auditing. Vervolgens behandel ik meer diepgaand de factor IT. Mijn doelstelling is vooral de beantwoording van de vraag waarom het percentage vrouwen in de opleiding IT-auditing laag is. Niettemin ga ik voorafgaand aan de conclusie in op de wenselijkheid van het vergroten van het aandeel van vrouwen in IT-auditing. hET AudITINg bEroEP: VErhoudINg V/M Met betrekking tot het percentage vrouwen geven de ledenbestanden van de drie auditing beroepsgroepen in Nederland (IT-audit (Norea), financial audit (NIvRA), operational audit (IIA)) het volgende beeld:
30
Beroepsgroep2
Percentage vrouwen
Norea (IT-audit)
11%
Nivra (financial audit)
16%3
IIA (operational audit)
25%4
Tabel 1: Percentage vrouwen per beroepsgroep De richtlijnen uit een publicatie van E-Quality [EQUA09] hanterend, kwalificeren IT- en financial auditing zich als een ‘mannenberoep’. Een beroep wordt zo omschreven als minimaal 80 procent van de werknemers uit mannen bestaat. Dit is ook bij beroepen in de bouw, de transportwereld en techniek het geval (zo geldt dat verpleging en beroepen in de administratieve sector als ‘vrouwenberoepen’ worden gedefinieerd). Operational auditing zou worden gekenmerkt als een ‘door mannen gedomineerd beroep’ omdat 60 tot 80 procent door mannen wordt beoefend. Een onevenwichtige verhouding van vrouwen en mannen in een beroepsgroep heet horizontale segregatie. Dit in tegenstelling tot verticale segregatie, waarmee de verhouding per functieniveau binnen een beroepsgroep
de IT-Auditor nummer 3 | 2010
IT Auditor3.indd 30
07/09/10 5:33 PM
wordt aangeduid. Volgens E-Quality is in Nederland de scheiding tussen mannen- en vrouwenberoepen groter dan in andere Europese landen. Ingewikkelde materie, want een echt inhoudelijk uitgewerkte definitie van een mannen- of vrouwenberoep is er niet en bovendien kan de ‘status’ veranderen. Het onderwijs bijvoorbeeld was ooit een mannenberoep, maar recent kopten de kranten ‘verjuffing van het basisonderwijs’, omdat vrouwen in deze beroepsgroep domineren. De oorzaken van horizontale segregatie worden gezocht in opvoeding en onderwijs, waarbij stereotypering een belangrijke rol speelt. In een publicatie van het IIA5 naar de man-vrouwverhouding in auditing in 2006 [AUDI06] worden als oorzaken onder andere geringe flexibiliteit en ‘een mannencultuur’ genoemd. Vrouwen zouden vaker een parttime functie wensen voor de combinatie van werk- en zorgtaken. Gesteld wordt dat het aantal vrouwelijke (interne) auditors laag is, maar dat vrouwen bezig zijn aan een opmars. De Accountant van maart 2010 [DEAC10] besteedt ook aandacht aan accountancy als mannenberoep. Gesteld wordt dat ondanks de goede bedoelingen, het aantal vrouwen aan de accountancytop gering is. Cultuur wordt ook hier genoemd als belangrijke oorzaak, onder meer met de samenstelling van selectieteams (deze bestaan grotendeels uit mannen en mannen kiezen mannen ‘omdat ze zichzelf herkennen’ en in mindere mate vrouwen, die ‘als dochter worden gezien’). De cijfers van de in het artikel betrokken accountantskantoren geven aan dat lager in de organisatie meer vrouwen zitten. Gesteld wordt dat het negatief te benaderen is (‘dus niet aan de top’) maar ook positief: meer vrouwelijk talent in de pijplijn dat zal doorstromen naar de top. Diversity-programma's, die vrijwel alle kantoren hebben, moeten hun werk gaan doen. Auditing wordt tot nu toe (nog even?) gekwalificeerd als ‘mannenberoep’. Hoe zit het met de factor IT?
IT: VERHOUDING V/M De CBS-publicatie ‘De Digitale Economie 2009’ [CBS09] meldt dat het merendeel van de werknemers in de ICT-sector man is. Het aandeel vrouwen schommelt rond de 20 procent (dus ook hier een ‘mannenberoep’). De geïnterviewden bevestigen tijdens mijn onderzoek dat bij hen, grote Nederlandse ondernemingen, het percentage vrouwen in ICT laag is. Ik ben dieper ingegaan op de verhouding van vrouwen met IT, geïntrigeerd door opmerkingen in de interviews als ‘IT-auditing is toch echt een mannenberoep’, ‘er zijn minder vrouwen in het IT(-auditing) beroep vanwege het technische imago’ en ‘het lage aantal vrouwelijke IT-auditors heeft te maken met de verhouding van vrouwen met IT en maatschappelijke achtergronden daarvan’. Eerst ga ik in op het imago van IT, vervolgens op de relatie van vrouwen met IT. Imago van IT Het technisch imago zou vrouwen ervan weerhouden te kiezen voor IT [HBOI06]. Een programmamanager van de opleiding IT-Auditing onderschrijft dat een verkeerd, een ‘technisch’ beeld van de opleiding potenti ele vrouwelijke studenten kan afschrikken. Dit technische imago klopt echter niet: een technische basis is aanwezig, maar IT is nu veel breder: het gaat niet alleen meer om hardware en technische vaardigheden, maar vooral ook om het maken van vertaalslagen van doelstellingen naar techniek, naar begrijpen wat de business wil en dat vertalen naar functionaliteiten. Ervoor zorgen dat de applicaties, systemen passen in de omgeving, alignment van strategie, processen en IT. Het gaat om communicatie en mensen. Door IT juist neer te zetten, zou de vrouwelijke participatie verhoogd kunnen worden. Zowel binnen de brede IT-werksfeer als in de opleiding IT-Auditing en het beroep ITaudit. Zo zegt een IT-audit partner tijdens één van de interviews: ‘ITauditing is zo ontzettend leuk omdat
je kijkt naar de bedrijfsrisico’s, de bedrijfsstrategie en de relatie daarvan met de IT. IT is meer een strategie vraagstuk dan dat het echt technisch is. En als IT-auditor denk je mee met dit soort vraagstukken.’ Vrouwen en IT Nog een paar citaten uit de interviews: ‘Hardware en knutselen met eigen pc, dat zie je meisjes minder doen dan jongens.’ ‘Er zijn twee onderdelen die echt mannenonderdelen zijn, dat zijn infrastructuur en architectuur.’ ‘Het ontwikkelen van applicaties doen vrouwen meer dan “de systemen, de hardware waar de applicaties op gehost worden". Omdat bij operations “de bits en bytes”, de techniek komen kijken. En dat niet alleen, ook “het gevoel” dat er meer techniek bij komt kijken.’ Hoe is dan de relatie van vrouwen met IT? De veelgehoorde verklaring ‘vanwege de techniek’ is naar mijn idee niet volledig. Dat vrouwen en IT niet samengaan, sluit ik uit, alleen al vanwege het feit dat er weliswaar weinig maar wel degelijk vrouwen werkzaam zijn in IT. Historisch ‘bewijs’ is er ook: Ada Lovelace (1815-1852) staat te boek als de ontwerpster van het eerste computerprogramma. En met betrekking tot IT-auditing: één van de belangrijkste grondleggers van het vak in Nederland is Margareth van Biene- Hershey 6. De oorzaak ligt dus waarschijnlijk niet in verschillen in vaardigheden tussen mannen en vrouwen. In de sociologie worden de oorzaken van de onderparticipatie van vrouwen in IT gezocht in cultuur, rollen en stereotypering.7 Stereotypering en gedifferentieerde socialisatie [SERO05] De samenleving is ingedeeld in mannen en vrouwen met eigen rollen. De rollen schrijven voor welke gedragingen, interesses of beroepen geschikt zijn voor mannen en welke voor vrouwen. Bijvoorbeeld: mannen zijn avonde IT-Auditor nummer 3 | 2010
IT Auditor3.indd 31
31 07/09/10 5:33 PM
tuurlijk, zelfverzekerd, onafhankelijk (en moeten dit zijn), goede technici (moeten dat zijn) en geïnteresseerd in sport, terwijl vrouwen gevoelig, zacht, emotioneel en sociaal (moeten) zijn. Door een verschil in benadering van kinderen en vorming naar voorbeelden (beide vallend onder de zogenoemde gedifferentieerde socialisatie) worden vanaf de geboorte stereotypen gecreëerd. Gedifferentieerde benadering houdt in dat ouders hun kinderen verschillend behandelen, naar gelang het jongens of meisjes zijn. Hoewel dit minder sterk is dan voorheen komt het toch nog vaak voor dat de kin-
32
derkamer en -kleding van een meisje roze is gekleurd en die van een jongen blauw, zijn er nog steeds tv-reclames waar meisjes in hun (roze) minikeuken spelen en ook de man-vrouwverhouding onder de kinderen bij voetbal of dansles is niet gelijk. Kinderen worden (nog steeds) aangemoedigd tot activiteiten passend bij hun stereotype. Omdat de gedifferentieerde benadering al vroeg begint en snel opgenomen wordt door een kind, wordt die overgenomen. Vervolgens worden de verschillen opgevat als aangeboren, biologisch terwijl het dus misschien wel veel meer psychologisch, cultureel bepaald, van aard is.
Vanaf drie jaar begrijpt een kind dat het tot één van de twee geslachten behoort en dat die geslachten met bepaalde zaken verbonden zijn. Op peuterleeftijd kunnen jongens en meisjes voorwerpen, speelgoed, bezigheden en kleding classificeren als mannelijk of vrouwelijk. Voor de leeftijd van zeven jaar beseft het kind dat het behoort tot een sekse en begint het uit de omgeving te leren wat het is en wat het moet doen. Een kind observeert de modellen van hetzelfde geslacht als het zijne/hare en neemt hun gedrag, smaken en houdingen over. Deze processen, die van een gedifferentieerde benadering van kinderen
de IT-Auditor nummer 3 | 2010
IT Auditor3.indd 32
07/09/10 5:33 PM
o orzaak gaat iets verder en houdt verband met de eerder genoemde stereotypering: gesteld wordt dat IT, techniek, traditioneel wordt geassocieerd met mannelijkheid. Eén van de belangrijkste manieren waarop in onze huidige westerse samenleving mannelijkheid tot uitdrukking kan worden gebracht, is het hebben van technologische vaardigheden en een fascinatie voor technologie [ROMM02]. De symbolische verbinding tussen mannelijkheid en technologie is soms zo sterk, dat de definitie van wat technologie is, afhangt van wat mannen gebruiken. Wanneer een vrouw werkt op bijvoorbeeld een technisch complexe brei- of naaimachine, wordt dat niet ‘technisch’ genoemd (maar ‘creatief ’ wellicht?). Dit doortrekkend, begeven vrouwen zich, als ze met techniek/IT werken, in een ‘mannendomein’ en kiezen meisjes mogelijk niet voor een carrière in de technische richting omdat het conflicteert met hun vrouwelijke identiteit.
op basis van hun geslacht en het verschillend – naar voorbeelden – acteren van kinderen, vinden binnen maar ook buiten het gezin plaats: de meest geslachtsneutrale intenties en benaderingen kunnen worden weggevaagd door kindertelevisie en -literatuur, leerkrachten, enzovoort. IT en stereotypering Sociologische literatuur raadplegend, kwam ik op verschillende verklaringen voor het lage aantal vrouwen in IT. Een oorzaak zou kunnen zijn dat er weinig vrouwen in IT werken waarmee IT onaantrekkelijk is voor vrouwen. Een vicieuze cirkel die zichzelf in stand houdt. Een andere
Opvoeding, media en c omputerspellen Gedifferentieerde socialisatie speelt een rol in de onderparticipatie van vrouwen in IT. Ik denk dat dit minder sterk speelt dan voorheen maar nog steeds wordt op het vlak van IT verschil gemaakt tussen man en vrouw. In de aankoop van hard- en software bijvoorbeeld: nog maar een paar jaar geleden kochten ouders zes keer meer computers, software en bijbehoren voor jongens dan voor meisjes [HBOI06]. En in de media, ook daar wordt verschil gemaakt. ADA8 [ELAN04], deed een onderzoek naar beelden van vrouwen van mannen en vrouwen in IT-tijdschriften en concludeerde dat de IT-tijdschriften veel meer foto's van mannen (75 procent) dan van vrouwen (25 procent) bevatten met een grote discrepantie tussen redactionele en publicitaire (reclame) pagina's. Van de eerste categorie bleek 17 procent foto's van vrouwen te bevatten, de tweede categorie 38 procent. Bij een eigen kleine proef op de
9 som viel me het hoog decoratief gehalte van de afgebeelde vrouwen op. In tegenstelling tot ‘mannenbladen’ bevatten ‘vrouwenbladen’ weinig tot geen advertenties voor hard- en software; de industrie lijkt zich te richten op het mannelijke deel van de bevolking. Ook computerspelletjes waren lang niet gender neutraal: veel spelletjes zijn ontworpen voor een mannelijk publiek en gebaseerd op mannelijke stereotypen (vechten, competitie, geweld). Wat wordt verklaard met de I-methodology [FAUL04], een ontwerper ontwerpt vanuit eigen visie en voorkeuren. En bij computerspelletjes zijn de ontwerpers vaak mannen. Overigens leert eigen waarneming dat de WII spellen van nu een behoorlijke diversiteit in type spellen kennen. Het spelen van computerspelletjes levert al vroeg IT-kennis: om goed te kunnen spelen zijn kennis van de snelheid van de processor, de kwaliteit van de grafische kaart en de hoeveelheid beschikbaar RAM-geheugen belangrijk. Discussie met andere spelers versterkt de kennis. De mannen van nu waren de meerderheid van toen, de jongens die computerspelletjes speelden (en meisjes niet of minder), en hebben nu onder andere daardoor een ‘voorsprong’, een groter gemak in het hanteren van technische termen. In de sociologie wordt het informeel uitwisselen van IT-kennis, en niet alleen in de kindertijd, aangemerkt als een belangrijke factor in het ‘zich thuis voelen op IT-terrein’ [FAUL04]. Ik heb het niet nader uitgezocht, maar realiseer me dat ik mannen in het café uitgebreid over IT kan horen praten terwijl ik dit vrouwen nooit heb horen doen. Een ander aspect ten aanzien van computerspellen is dat vrouwelijke personages vaak worden afgebeeld als verleidelijk en in een bijrol (de helden zijn vaak mannelijk). Maar ook hier verandert iets: vrouwelijke personages in videospelletjes worden minder stereotiep, neem de discussie om
de IT-Auditor nummer 3 | 2010
IT Auditor3.indd 33
33 07/09/10 5:33 PM
Lara Croft een metamorfose te laten ondergaan (om haar vrouwvriendelijker te laten zijn en daarmee een groter publiek te bereiken). Onderwijs Volgens het CBS [CBS09] is bij de studierichtingen Natuurwetenschappen en Informatica in het hoger onderwijs in 2007/2008 17 procent vrouw. Het vergroten van het aantal meisjes dat techniek (waaronder IT) gaat studeren, heeft al jaren de aandacht. In een recente nota over de resultaten van het emancipatiebeleid [MOCW09] meldt het ministerie van Onderwijs dat onder meer met de oprichting van het platform Bèta Techniek interesse van meisjes voor bèta en techniek wordt gestimuleerd, maar dat meisjes nog steeds in onvoldoende mate kiezen voor bètatechnische studie of beroep. Gesteld wordt dat de emancipatie nog niet af is omdat stereotype beeldvorming over de vermeende ‘natuurlijke’ eigenschappen van vrouwen en mannen nog teveel de studie- en beroepskeuze bepaalt. Dat de loopbaanoriëntatie en -begeleiding die scholen geven, genderbewust moet zijn en moet uitgaan van talenten en minder van vaak seksestereotype interesses van jongeren. Overigens werken de doelstellingen van het emancipatiebeleid beide kanten op: meer vrouwen in techniek, meer mannen in de zorg. Ten aanzien van de onderparticipatie van meisjes in technische en IT-opleidingen in het algemeen valt er dus nog wel wat te doen. Nu een blik op de IT-Auditing opleiding, het startpunt van mijn onderzoek, vanuit man-vrouwperspectief. Beginnend met een nuancering: voor de instroom is dit type opleiding afhankelijk van werkgevers. De verhouding man-vrouw bij de werkgevers werkt door naar de instroom van de opleiding. De universiteiten kunnen deze verhouding, als ze dat willen, niet zelfstandig veranderen. Bij de vier universiteiten bestaat het docentencorps vrijwel uitsluitend uit
34
mannen. Mijn eigen ervaring komt daar (logischerwijs) mee overeen: de docenten waren vrijwel uitsluitend mannelijk en als het vrouwelijke docenten waren, was dit voor niet uitsluitend IT-gerelateerde vakken als Recht en Projectmanagement. Eén van de programmadirecteuren beaamt dat er een stereotiep beeld wordt neergezet voor de klas, en bevestigt dat het inzetten van vrouwelijke (gast)docenten (rolmodellen) een optie is maar ook een uitdaging: deze zijn moeilijk te vinden. Voor de beeldvorming kwam de suggestie ook eens te kijken naar de samenstelling van de literatuurlijst. Dit biedt ook een mogelijkheid voor het neerzetten van het vakgebied als eveneens voor vrouwen. Ik heb de websites en opleidingsgid10 sen van de vier universiteiten gescreend op de mate waarin zij uitstralen dat de opleiding niet uitsluitend voor mannen is bedoeld. Kijkend naar het geschetste deelnemersprofiel, de man-vrouwverhouding van foto’s, ervaringsverhalen en het taalgebruik (geslacht) op de website en in de opleidingsgids, valt onder andere op dat één van de universiteiten in het deelnemersprofiel expliciet melding maakt van het geslacht en de man-vrouwverhouding (5 procent versus 95 procent), dat het taalgebruik overwegend onzijdig is maar dat drie universiteiten op hun website ook ‘hij’ of ‘door hem’, ‘zijn’ gebruiken. De foto’s geven overigens redelijk veel vrouwen weer, soms meer dan het cijfermateriaal zou doen vermoeden. Met een relatief eenvoudig middel, aanpassing van het taalgebruik, zou het beeld neutraler kunnen worden gemaakt. Het opnemen van ervaringsverhalen van ex-studentes kan het beeld als een opleiding ‘ook voor vrouwen’ versterken. Na de opleiding kan men zich inschrijven in het register van Norea. Het mission statement luidt: ‘NOREA beheert het register van gekwalificeerde IT-auditors. Het geeft aan opdrachtgevers en derden de mogelijkheid om vast te stellen of iemand
op grond van zijn opleiding en ervaring heeft voldaan aan de eisen die door de beroepsorganisatie worden gesteld.’ Opvallend is de referentie aan de mannelijke IT-auditor (en niet onzijdig). Werkomgeving Waarom werken er relatief weinig vrouwen in IT? De vraag is vergelijkbaar met die van het eerder besproken auditing beroepsveld. De oorzaken en oplossingsrichtingen in belangrijke mate ook. Een verschil tussen auditing en IT is dat de laatste gedurende het hele leven voorafgaand aan het werken aanwezig is en verschil tussen man en vrouw kan maken, zie de eerdere paragrafen. Dat speelt bij auditing niet of minder. Tijdens de interviews kwamen antwoorden die raakten aan de IT-cultuur en verschillen tussen mannen en vrouwen in werken. Door het grote aantal mannen in IT-ondernemingen, heeft IT een mannelijke uitstraling. Bijna alle geïnterviewden noemen IT een ‘mannenwereld’. Gender Inclusion [FAUL04] spreekt van een chilly culture, waarin sprake is van stereotype banen voor mannen en vrouwen (als een vrouw gaat ontwerpen, kan ze zich bijvoorbeeld richten op spelletjes voor kinderen). Ook komt uit het Gender Inclusion-onderzoek naar voren dat vrouwen in (IT-)ondernemingen vaak niet worden gezien als onderdeel van de werkcultuur, waardoor zij geen toegang hebben tot en geen gebruik kunnen maken van het (informele) netwerk waarin mannen elkaars carrièregroei ondersteunen. In de interviews wordt beaamd dat het als vrouw in een IT-omgeving niet altijd gemakkelijk is, dat vaardigheden extra bewezen moeten worden en dat leiding geven aan mannen extra communicatievaardigheden vereist. IT wordt ook vaak gekoppeld aan fulltime werken, dat zich (in Nederland) moeilijk verhoudt tot de gewenste werk-privébalans. Dit geldt overi-
de IT-Auditor nummer 3 | 2010
IT Auditor3.indd 34
07/09/10 5:33 PM
gens zowel voor mannen als vrouwen. Eén van de geïnterviewden verklaart daarmee ook het verschil met haar eerdere Amerikaanse werkomgeving met veel meer vrouwen in IT: ‘in Nederland werken veel vrouwen parttime, maar IT-bedrijven hebben wel vaak een 40-urige werkweek. In Nederland is IT daarmee minder aantrekkelijk voor vrouwen.’ Er is sprake van een moeilijk te doorbreken vicieuze cirkel. Doordat er weinig vrouwen werken in IT voelen vrouwen zich minder aangesproken en kiezen ze minder snel voor een beroep in de IT-sector. IT-ondernemingen, gezien het tekort aan arbeidskrachten in de IT-sector, worstelen met dit probleem: hoe de sector aantrekkelijk te maken voor het onbenutte potentieel onder vrouwen? Dat ze hier niet eenvoudig in slagen, kan mijns inziens liggen aan het feit dat de oorzaken op meerdere vlakken liggen en acties dus ook op meerdere vlakken moeten worden ondernomen. Diversity is één van de maatregelen binnen ondernemingen. Hieronder vallen initiatieven ter bestrijding van zowel de verticale (weinig vrouwen in topposities) als de horizontale segregatie. In 2007 is bijvoorbeeld Talent naar de Top opgericht om als aanjager de overheid, het bedrijfsleven en vrouwen te stimuleren structureel meer vrouwen aan de top te krijgen. Het charter Talent naar de top is ontwikkeld, er zijn HR best practices en voorstellen op het gebied van beeldvorming, infrastructurele maatregelen en informatie. De IT-ondernemingen Hewlett-Packard (HP) en IBM hebben het charter Talent naar de top ondertekend. Diversiteit is in trek als concept, maar moet wel met beleid worden toegepast: door te focussen op ‘minderheidsgroepen’ wordt het onderscheid versterkt. Een IT-manager stelt: ‘Ik heb het niet zo met vrouwennetwerken, dan krijg je een soort incrowd die zich apart stelt.’ Termen als ‘slachtoffer’ en ‘lotgenoten’ vallen. De IT-auditing manager stelt: ‘Men moet weg-
blijven van de associatie van netwerken met slachtoffers. Het gaat er meer om te bekijken welke barrières er zijn en hoe je die kunt slechten. En vrouwen moeten ook bedenken wat ze er voor over hebben om ergens te komen.’ Naast het versterken van het verschil kunnen Diversity-instrumenten ook stereotypen vergroten: bijvoorbeeld meer kinderopvangfaciliteiten om vrouwen aan te trekken: dat versterkt het idee dat vrouwen de zorg van de kinderen voor hun rekening nemen. Of om vrouwen aan te trekken omdat ze sterk zijn in aanvoelen/begrijpen, dat versterkt de stereotype én houdt een man-vrouwverschil in stand. Feitelijk zou men zich moeten richten op wat een individu te bieden heeft, of dit overeenkomt met het beeld dat men van een groep waartoe iemand behoort of niet. IT-AUDITING: EEN ANDERE MAN-VROUWVERHOUDING GEWENST? Voor een grotere participatie van vrouwen in IT bestaan belangrijke argumenten, zoals het oplossen van het tekort aan IT’ers door onbenut potentieel aan te spreken en het benutten van het intellect binnen de nog afwezige groep voor de vooruitgang van het vakgebied. Twee sterke argumenten ook vanuit de commerci ele achtergrond van ondernemingen [KLAP05]: • Door de kenniseconomie, de globalisering en de sterke nadruk op maatwerk naar diverse consumentengroepen, wordt het steeds belangrijker interdisciplinair samen te werken en zijn banen steeds minder puur technisch van aard. Ook technische experts moeten zich nu communicatief, ondernemend en probleemoplossend opstellen tegenover de klant. De Amerikaanse onderzoekers Florida en Tinagli stellen dat economische voorspoed en innovatie steeds meer afhangen van de creativiteit van mensen. Dat daarom ondernemende, sociale en artistieke kwali-
teiten waardevoller worden in het technische werkveld. En dat het toegankelijk maken van de techniek voor mensen met diverse persoonlijkheidstypes en achtergronden goed aansluit bij deze economische ontwikkelingen. • De maatschappelijke omgeving van arbeidsorganisaties is complexer en dynamischer geworden. Een bedrijf dat zich kenmerkt door een divers personeelsbestand, kan goed met verschillen omgaan en heeft meer inzicht in maatschappelijke trends. Door vrouwen en andere nieuwe groepen aan te trekken die nieuwe kwaliteiten inbrengen, wordt de kans op economisch succes groter. De argumenten zijn eenvoudig door te trekken naar IT-auditing: het meer divers maken van audit teams maakt auditing creatiever, innovatiever en effectiever. Waarbij de toename van vrouwen in het beroep overigens slechts één onderdeel is, een mix van culturele achtergronden en persoonlijkheidkenmerken is eveneens van belang. En de klant verrassen, door tegen het stereotype beeld in te gaan, kan wat mij betreft ook geen kwaad. In een interview stelde een IT-auditmanager: ‘Ooit kwamen we bij een klant, een Turkse bank, met een team dat alleen uit vrouwen bestond en dat werd door de klant heel positief ervaren, “vrouwen die aan IT doen”. Dat waren ze niet gewend, het waren jarenlang alleen mannen geweest.’ CONCLUSIE Ik ben het onderzoek begonnen met de vragen ‘waarom ben ik één van de weinige vrouwelijke studenten bij de postinitiële masteropleiding ITauditing?,’ ‘is IT-auditing een mannenberoep?’. Statistisch bezien is het antwoord op de laatste vraag ja. In verschillende publicaties is ingegaan op de oorzaken van onderparticipatie van vrouwen in het audit beroep. In dit artikel ben ik ingegaan op de IT-component. Uit sociologisch onderzoek volgt dat stereotypede IT-Auditor nummer 3 | 2010
IT Auditor3.indd 35
35 07/09/10 5:33 PM
ring in verschillende maatschappelijke onderdelen een belangrijke oorzaak is van het feit dat vrouwen zich minder thuis voelen in IT. Dat vertaalt zich naar een lagere deelname van vrouwen in IT-opleidingen en werkveld. Ook speelt bij IT een imagokwestie: het wordt gelijkgesteld met techniek terwijl IT inhoudelijk veranderd is, nu meer en meer te maken heeft met strategie, vertaalslagen en communicatie. Inhoudelijk, zo bleek uit de interviews, is het antwoord op de vraag: Is IT-auditing een mannenberoep? ontkennend; IT en IT-auditing zijn net zo goed een werkveld voor vrouwen. Met het toenemen van de diversiteit van auditteams, kunnen auditaanpak en -resultaat creatiever, innovatiever en effectiever worden. Diversityinstrumenten (hoewel ik ze niet allemaal even goed vind want soms teveel nadruk leggend op een bepaalde groep) binnen de auditingkantoren moeten hun werk (verder) gaan doen. Ook de opleiding IT-Auditing kan een bijdrage leveren: onder andere door het vergroten van de diversiteit van docenten (rolmodellen) en initiatieven op het vlak van uitstraling zoals het taalgebruik op een aantal punten onder de loep te nemen. En last but not least: vrouwen moeten het ook zelf doen (en willen). ■ Literatuur [AUDI06] AUDIT magazine, juni 2006. [CBS09] De digitale Economie, 21 december 2009. [DEAC10] De Accountant, maart 2010. [ELAN04] Vrouw- en manbeelden in ICT-tijdschriften in 2002-2003, 2004. [EQUA09] E-Quality, Factsheet Vrouwen in mannenwerelden, mei 2009.
[FAUL04] W. Faulkner and others, Strategies of Inclusion: Gender and the Information Society, 2004. [HBOI06] HBO-I stichting, Kennisdocument genderinclusiviteit, 2006. [KLAP05] R. Klapwijk, E. Rommes, Voorbij de twee seksen: inspelen op uiteenlopende loopbaanorientaties van middelbare scholieren, 2005. [MOCW09] ministerie van OCW, Meer kansen voor vrouwen, resultaten en beleidsvisie, 2009. [ROMM02] Vrouwen, computers en genderscripts, 2002. [SERO05] E. Seron, Gedifferentieerde socialisatie, 2005. Noten 1 Het ledenbestand betreft het bestand per 20 oktober 2009. 2 De cijfers bevatten een overlap omdat een aantal auditors lid is van meerdere beroepsgroepen. 3 Actieve leden, ledenbestand 1 maart 2010. 4 Ledenbestand 2 maart 2010. 5 Instituut van Internal Auditors. 6 Van Biene-Hershey was hoogleraar EDP-Audit en werkte ruim achttien jaar aan de Faculteit der Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde van de VU. Zij was betrokken bij de oprichting en de ontwikkeling van de postdoctorale beroepsopleiding tot IT-auditor. 7 In dit artikel focus ik op de problematiek zoals die speelt in Nederland en België. 8 ADA-online is een Belgisch samenwerkingsverband ter bevordering van de deelname van vrouwen aan IT; www.ada-online.be. 9 De tijdschriften Computertotaal! en PC Active (beide februari 2010). 10 Voor dit onderzoek heb ik de website en de programmagids van vier universiteiten (Erasmus Universiteit Rotterdam, TIASNIMBAS Tilburg, Universiteit van Amsterdam en de Vrije Universiteit Amsterdam) geanalyseerd.
D
Drs. Mariska Pluck RA CIA CISA is werkzaam als senior business auditor. Dit artikel is geschreven als afstudeeropdracht van de postinitiële masteropleiding IT-Auditing van de Erasmus School of Accounting & Assurance.
36
de IT-Auditor nummer 3 | 2010
IT Auditor3.indd 36
07/09/10 5:33 PM
