Investeren in duurzame groei Rotterdamse Duurzaamheidsmonitor 2011 • Samenvatting
De Rotterdamse Duurzaamheidsmonitor 2011 beschrijft de resultaten en de effecten van de inspanningen van het Programma Duurzaam in het afgelopen jaar. De resultaten van het publiek-private samenwerkingsverband Rotterdam Climate Initiative (RCI) zijn verwerkt in deze duurzaamheidsmonitor. Rotterdam wil de duurzaamste wereldhavenstad zijn. En daar is ook in 2011 hard aan gewerkt. In mei 2011 werd het Programma Duurzaam 2010-2014: Investeren in duurzame groei gepresenteerd waarin de weg naar een schone, groene, gezonde en economisch sterke stad wordt geschetst. Het RCI, een initiatief van de gemeente Rotterdam, het Havenbedrijf Rotterdam, DCMR Milieudienst Rijnmond en Deltalinqs, maakt hiervan deel uit. De ambities voor 2025 zijn stevig: 50% CO2-reductie ten opzichte van 1990 en 100% klimaatbestendigheid. In het Programma Duurzaam – dat tot stand kwam met inbreng van vele partners in de stad – staan het verminderen van geluidshinder en het verbeteren van de luchtkwaliteit centraal, in relatie tot de gezondheid. Het programma moet bovendien tot een versterking van de Rotterdamse economie leiden, met in de periode tot 2014 minimaal 350 miljoen euro aan duurzame investeringen als resultaat. Die moeten ook bijdragen aan meer werkgelegenheid en een betere leefkwaliteit voor de Rotterdammers en een nog aantrekkelijker vestigingsklimaat voor bedrijven.
Activiteiten en resultaten De partners van het RCI bereikten in 2011
en duurzame energie in stad én haven. Met
subsidieregeling voor duurzame energie- en
diverse resultaten die bijdragen aan het
het bedrijfsleven werden in december 14 Let-
CO2-opslagprojecten. Het OCAP-netwerk
realiseren van de Rotterdamse klimaatdoel-
ters of Cooperation ondertekend die moeten
werd uitgebreid, zodat de glastuinbouw nu
stellingen. In oktober ondertekenden het Rijk
leiden tot nieuwe investeringen in duurzame
ook CO2 geleverd krijgt van de nieuwe
en het RCI de Rotterdamse Green Deal, dat
en efficiënte processen, grondstoffen en
biobrandstoffenfabriek van Abengoa
met een streven naar groen én groei nauw
logistiek.
Bioenergia. De opening van Plant One als
aansluit bij de ambities van het Programma
testlocatie voor duurzame procestechnoloMinister Verhagen diende het Green
gie, het besluit van Stedin, AVR en EKC om te
dan twee miljoen euro aan subsidie zeven
Hydrogen Project van Air Liquide in bij de
gaan investeren in het stoomnetwerk in de
Rotterdamse projecten voor energiebesparing
Europese Commissie voor de NER-300, een
Botlek en de ontwikkelingen in de Rotter-
FOTO JACQUELINE DE HAAS
FOTO OCAP
Duurzaam. Het Rijk steunt hiermee met meer
Minister Verhagen opende in mei een nieuwe testfaciliteit voor duurzame In 2011 is in totaal 334 kton afgevangen CO2
procestechnologie in
vanuit de industrie in de Rotterdamse haven
de regio Rijnmond:
geleverd aan de glastuinbouw.
Plant One.
De Rotterdamse Schieveenstraat werd uitgeroepen tot beste
Het ontwerp voor de herontwikkeling van het Rotterdamse Stadskantoor
klimaatstraat van Rotterdam en nummer twaalf van Nederland.
heeft het label ‘Breeam Excellent’ behaald.
damse aanpak Groene Gebouwen zijn
Havenbedrijf Rotterdam startte een proef
installatie van walstroom (voor de binnen-
belangrijke activiteiten die de energie-effici-
met Neste Oil’s hernieuwbare biobrandstof
vaart en zeeschepen) en het toepassen van
ency verbeteren. Daarnaast had Rotterdam
NExBtL voor patrouillevaartuigen.
de Environmental Ship Index in de Rotterdamse haven waarmee schone schepen
een primeur met de eerste handelsbeurs Een rode draad in het Programma Duurzaam
korting krijgen op de havengelden, droegen
energie kunnen we onder meer het zonnedak
is de aandacht voor de gezondheid van de
bij aan een schonere lucht en daarmee aan
van Rotterdam Centraal noemen met
Rotterdammers. De aanleg van stille
een betere gezondheid voor de Rotterdam-
10.000 vierkante meter aan zonnecellen en
wegdekken is één van de belangrijkste
mers. De vergroening van de stad draagt
de uitvoering van het convenant over
maatregelen om het geluid van wegverkeer te
eveneens bij aan een betere leefomgeving. In
windenergie in de haven. De opening van het
verminderen. In 2011 zijn de Brede Hilledijk,
2011 heeft de gemeente samen met
nationaal Elektrisch Vervoer Centrum voor
de Laan van Avant Garde, de Burgemeester
geïnteresseerde partijen de beleidsnotitie
zowel consumenten als bedrijven was een
Baumannlaan en de Groene Kruisweg
over stadslandbouw ‘Food in the City’
belangrijk resultaat op het gebied van
voorzien van stil asfalt. Daarnaast viel het
opgesteld en in de tien meest stenige wijken
duurzame mobiliteit. Dit is de eerste locatie
besluit om een geluidsscherm te plaatsen
van Rotterdam zijn bijna zeventig bomen
in Nederland waar alles op het gebied van
langs de A20. In de aanpak van de luchtkwa-
bijgeplant.
elektrisch vervoer beschikbaar is. Ook werd
liteit werden stappen gezet op het gebied van
de eerste oplaadpaal voor elektrische auto’s
dynamisch verkeersmanagement. Ook het
In 2011 werd door Rotterdammers subsidie
geplaatst en stapte de Rotterdamse
ombouwen van sleepboot Adriaan van het
aangevraagd voor 56.000 vierkante meter
Mobiliteit Centrale voor het vervoeren van
bedrijf Kotug tot de eerste volledig geclassifi-
groen dak en kwam het totaal aantal groene
leerlingen over op aardgasbussen. En het
ceerde groene sleepboot in Europa, de
schoolpleinen op tien. In 2011 viel ook het
FOTO AEROVIEW ROTTERDAM
voor biomassa. Op het gebied van duurzame
Duurzaamheid is een vanzelfsprekend en integraal onderdeel van de groei en ontwikkeling van de Rotterdamse haven.
FOTO KEES STUIP
Minister Melanie Schultz van Haegen opende in augustus het nationaal Elektrisch Vervoer Centrum, de eerste locatie in Nederland waar Het nieuwe Rotterdam Centraal heeft met 10.000 vierkante meter aan zonnecellen het grootste
alles op het gebied van elektrisch rijden
zonnestationsdak van Europa.
beschikbaar is.
besluit om het Zadkine Koudecentrum uit te
Zo werden het waterplein Kleinpolderplein en
Niet alleen overheid en RCI-partners werken
breiden tot een compleet kennis- en
de ondergrondse waterberging onder de
aan een duurzaam Rotterdam. Het MKB
expertisecentrum voor het bedrijfsleven.
Museumparkgarage met een waterbergings-
leverde een bijdrage aan de Rotterdamse
Onderwijs én bedrijfsleven spelen hiermee in
capaciteit van tien miljoen liter geopend.
klimaatdoelstellingen door het verder
op duurzaamheid en innovatie. Op het gebied
Daarnaast wordt via het Rotterdamse
verduurzamen van hotels en congrescentra,
van klimaatadaptatie kreeg de samenwerking
Warmtebedrijf industriële restwarmte
15 locaties behaalden het Green Key-keur-
tussen Rotterdam en Ho Chi Minh City verder
ingezet voor de verwarming van gebouwen
merk. Ziekenhuizen in de regio Rijmond
vorm door de Vietnamese deltastad te
in de stad. In 2011 steeg dit aantal naar
volgden energiemasterclasses.
begeleiden bij het opstellen van een
2.771 woningen; op termijn zullen dat er
klimaatadaptatiestrategie. Deze samenwer-
50.000 zijn. Het ontwerp voor de herontwik-
En tot slot mogen we de Rotterdammers niet
king, maar ook die met andere deltasteden
keling van het Rotterdamse Stadskantoor
over het hoofd zien. Zo was de Rotterdamse
als Jakarta en New Orleans, draagt bij aan de
kreeg het predicaat ‘BREEAM Excellent’. En
Schieveenstraat de beste Rotterdamse
internationale bekendheid van Rotterdam en
de Rotterdamse binnenstad laat een aantal
klimaatstraat en nummer twaalf van
heeft een positieve uitwerking op economi-
voorbeelden van duurzame gebiedsontwik-
Nederland. Het ontwerp van het waterplein
sche activiteiten. Mede door de Rotterdamse
keling zien met het Rotterdam Central
Benthemplein kwam met nadrukkelijke
inzet gaan regionale bedrijven aan het werk
District waarin energie-efficiency en
inbreng van omwonenden en studenten tot
in Nederlandse consortia elders in de wereld.
duurzame energie centraal staan en de
stand. En op Heijplaat wordt de energieneu-
grootscheepse renovatie van het Plaza-
trale gebiedsontwikkeling met en door
complex.
bewoners opgepakt.
Zowel op gebouw- als gebiedsniveau speelt
FOTO KOTUG OSCAR VAN BEEK
ARTIST IMPRESSION DE URBANISTEN
duurzaamheid in Rotterdam een grote rol.
De RT Adriaan ‘E-KOTUG’ is de eerste volledig
Rotterdam-Noord krijgt met het nieuwe Benthemplein het eerste multifunctionele waterplein
geclassificeerde groene sleepboot in Europa.
van de wereld.
Effectenmonitor Het gaat niet alleen om de resultaten en
geleverd nam in 2011 verder toe. Door een
voor deze doelstelling ruim op koers. De
activiteiten die in 2011 zijn neergezet, maar
proef met biobrandstoffen voor vrachtverkeer
Rotterdamse duurzaamheidsaanpak valt ook
ook om de effecten van de inspanningen en
en de uitbreiding van het aantal oplaadpalen
internationaal op met als gevolg dat er
wat deze bijdragen aan het behalen van de
voor elektrisch vervoer op groene stroom zijn
steeds meer internationale delegaties en
doelstellingen. Uit de effectenmonitor blijkt
de eerste kilotonnen CO2-reductie door
conferenties naar Rotterdam komen.
dat diverse opgaven al in 2011 een aanzien-
duurzame mobiliteit gerealiseerd. De
Rotterdam Climate Proof is koploper op het
lijk effect van de inspanningen laten zien.
gemeentelijke zwembaden zijn onder handen
gebied van klimaatadaptatie. Via internatio-
Voor een aantal opgaven geldt dat de
genomen met een unieke aanpak om de
nale profilering op dit gebied zijn inmiddels
effecten nog niet duidelijk waarneembaar
energie-efficiency te verbeteren. Voor MKB en
bedrijven uit deze regio actief in Ho Chi Minh
zijn. Vaak echter is dit conform verwachting.
voor grootverbruikers als ziekenhuizen is een
City, Jakarta, New Orleans en Sao Paulo.
Dat geldt bijvoorbeeld voor de reductie van de
intensief voorlichtingstraject uitgevoerd. Ook
CO2-uitstoot of windenergie in het havenge-
is een start gemaakt met het geven van
Overige effecten
bied. Door de aanleg van Maasvlakte 2 zijn
energieadviezen aan huishoudens met een
Het aantal gereden fietskilometers is
op een aantal locaties windmolens verwij-
lager inkomen. De jaren 2015 en verder laten
toegenomen ten opzichte van 2010 en laat
derd, maar met de realisatie van de plannen
zien dat de CO2-reductie als gevolg van de
al geruime tijd een stijgende lijn in hoeveel-
voor nieuwe windmolens wordt deze
RCI-aanpak steeds meer toeneemt. Bij
heid kilometers zien. Ook het aantal
(tijdelijke) daling in de jaren hierna ruim-
uitvoering van het huidige pakket aan
elektrische auto’s nam toe. Tot 2011 reden
schoots gecompenseerd. Hieronder enkele
RCI-maatregelen is 27 Mton CO2-reductie te
er in Rotterdam incidenteel elektrische
conclusies uit de effectenmonitor.
realiseren in 2025. Het doel is daarmee nog
voertuigen rond; in 2011 werd de aanleg van
steeds haalbaar.
laadpunten structureel opgepakt en groeide
Verminderen van de CO2-uitstoot
Klimaatbestendigheid
eenenzestig. Naar verwachting neemt het
De totale CO2-uitstoot in Rotterdam lag in
In 2011 steeg het aantal vierkante meter
aantal elektrische auto’s en het aantal
2011 op 29.565 kton. Dat is zo’n 150 kton
groen dak waarvoor subsidie werd aange-
laadpunten de komende jaren met minimaal
minder dan in 2010. De afname is vooral
vraagd met 56.000, dat is meer dan een
enkele honderden per jaar toe. Door
zichtbaar bij de chemie en bij de huishou-
verdubbeling ten opzichte van 2010. Eind
bezuinigingen bij het wegonderhoud wordt er
dens. De daling van de CO2-uitstoot door een
2011 stond de teller op 90.000. De
minder stil asfalt aangelegd dan gepland
lagere productie bij een aantal energiecentra-
waterbergingscapaciteit werd het afgelopen
waardoor het onzeker is of de collegetarget
les werd teniet gedaan door de uitstoot van
jaar uitgebreid met ruim 19.000 kubieke
op het gebied van geluid haalbaar is. Er wordt
ruim 400 kton van het in 2011 gestarte
meter, waarvan 1.000 kubieke meter in de
gezocht naar alternatieven om het oorspron-
energiebedrijf Enecogen. Als we kijken naar
vorm van tijdelijke waterberging via
kelijke doel, 15.000 Rotterdammers met
de inzet van het RCI, dan begint het
waterpleinen, zoals bij het Kleinpolderplein en
minimaal 3 dB minder geluidhinder, toch zo
CO2-effect van de inspanningen zichtbaar te
10.000 kubieke meter via de ondergrondse
dicht mogelijk te naderen.
worden. De hoeveelheid CO2 die vanuit de
waterberging bij het Museumpark. De overige
industrie in de Rotterdamse haven voor
capaciteit is ontstaan door nieuw open water
Transitiemonitor
hergebruik aan de glastuinbouw wordt
(onder meer bij het Spinozapark) en door de
Het Rotterdamse streven naar duurzaamheid
aanleg van groene daken. In totaal is sinds
betekent dat economische ontwikkelingen
2010 bijna 30.000 kubieke meter extra
gepaard moeten gaan met een steeds lagere
waterberging gerealiseerd.
CO2-uitstoot. Hiervoor zijn fundamentele
het aantal elektrische auto’s op de weg naar
CO2-emissie 50
veranderingen nodig in de manier waarop energie gebruikt wordt in alle sectoren: in het
40
Versterking van de Rotterdamse economie
35
Het Programma Duurzaam moet onder
industrie en energieopwekking. Het realiseren
andere leiden tot een versterking van de
van deze transitie vraagt inzet over vele
Rotterdamse economie, met in de periode tot
jaren. De transitiemonitor laat zien dat op
2014 minimaal 350 miljoen euro aan
belangrijke onderdelen de kiemen voor deze
20
duurzame investeringen als resultaat. De
omslag zijn gelegd. In termen van structuur
15
teller stond eind 2011 op 235 miljoen euro,
zijn de uitbreiding van het warmtenet, de
10
60 miljoen meer dan het afgesproken doel
infrastructuur voor elektrisch rijden en de
45
30 25
Mton
5 0 1990
2005 ’06 ‘07
Onzekerheidsmarge Reductie door aanpak RCI
’08
‘09 ’10
‘11
CO2-uitstoot Prognose
2015 2020 2025 Doel RCI
stedelijk gebied, bij verkeer en vervoer, bij de
voor 2011. Het gaat dan om investeringen in
voorbereiding voor CO2-afvang en -opslag
maatregelen die bijdragen aan het halen van
(CCS) duidelijke voorbeelden die een flinke
de doelstellingen voor CO2-reductie en
sprong in de nabije toekomst mogelijk gaan
klimaatbestendigheid. Daarmee liggen we
maken.
Tien duurzaamheidsopgaven Door zowel de oorzaken als de gevolgen van de klimaatverandering aan te pakken, werkt Rotterdam aan het totale duurzaamheidsdossier. De Rotterdamse aanpak is vertaald in tien duurzaamheidsopgaven: 1
Vooroplopen bij het verminderen van CO2-uitstoot
2
Verbeteren van de energie-efficiency
3
Omschakelen naar duurzame energie en biomassa als grondstof
4
Bevorderen van duurzame mobiliteit en transport
5
Verminderen van geluidsoverlast en bevorderen van schone lucht
6
Groener maken van de stad
7
Vergroten van duurzame investeringen en bevorderen van duurzame producten
8
Duurzaamheid in onderwijs en onderzoek
9
Voorbereiden op de gevolgen van klimaatverandering
10 Bevorderen van duurzame gebiedsontwikkeling De complete uitgave van de Rotterdamse Duurzaamheidsmonitor 2011 met daarin de resultaten en effecten op deze punten is te downloaden op www.rotterdamclimateinitiative.nl
Partners Rotterdam Climate Initiative
Colofon
Publicatie: Programmabureau Duurzaam, gemeente Rotterdam Samenstelling en tekst: Programmabureau Duurzaam, gemeente Rotterdam / Rotterdam Climate Initiative Vormgeving: BeeldinZicht, Rotterdam Foto omslag: Rogier Bos Foto achterpagina: Aeroview bv
