INTERCULTURELE COMPETENTIES INTERNATIONALE COMPETENTIES Opleiding Verpleegkunde Campus Mechelen
1
Peter De Wachter
‘getuigenis’ • Waarom • Hoe: ‘vallen en opstaan’
2
CULTUURSENSITIEVE ZORG
• Eigenheid van verpleegkunde • Aanwezigheid binnen onze gezondheidszorg • Studenten • Demografische evolutie • Missie onderwijs en studenten
3
EIGENHEID VAN VERPLEEGKUNDE
• Breed zorgplan – totaalbenadering - holistische • etnisch culturele diversiteit • VP technische • specifieke doelgroepen
4
AANWEZIGHEID BINNEN ONZE GEZONDHEIDSZORG
• Ouderenzorg: 1ste – 2de – 3de generatie
Openheid <> zorg op maat » Taal » Halalmaaltijden » TV » bezoek • Thuisverpleegkunde • GGZ: » Taboe/stigmatiserend karakter » Vluchtelingen/asielzoekers
5
AANWEZIGHEID BINNEN ONZE GEZONDHEIDSZORG
• Ziekenhuis » » » » »
6
Urgente zorg (spoed – verloskwartier) Medisch onderzoek (lichaamscontact) Behandeling (ramadan – maagdelijkheid – ingrediënten) Bezoekersregeling Lijktooi en rouwrituelen
STUDENTEN
•
weinig in- en uitstroom studenten van andere etnisch-culturele origine <> infoavonden
•
‘blanke’ studentenpopulatie -> veelal stedelijke rand Stadsvlucht ’70-’80 => ‘blanke’ stadsrand Beeldvorming
7
−
Stadscentrum: verschillende cultuur-etnische minderheden – laag op sociale ladder – associatie met criminaliteit
−
Beperkte kennis diversiteit
DEMOGRAFIE
JeugdOnderzoeksPlatform (2012- UA/UG/KUL)
8
Antwerpen
Gent
≤ 24 jaar
30%
28%
Buitenlandse origine
1/3
1/5
ETNISCH CULTURELE MINDERHEDEN IN MECHELEN
1/1/2012 82. 571 inwoners op 1/1/2012 118 nationaliteiten
−
22.672 personen van etnisch- culturele minderheden (legaal en langdurig in België, en bij geboorte geen Belgische nationaliteit of afwezigheid van Belgische nationaliteit bij één van beide ouders ) = 27.5 % van de bevolking » EU herkomst: 4.104 personen » Niet EU- herkomst: 18.568 personen 44% = 0 – 24 jaar (8.170 personen) 6% = 65- plus
9
etnisch-culturele minderheid
−
STAD MECHELEN: ETNISCH CULTURELE MINDERHEDEN NAAR HERKOMSTLANDEN
Maghreb 46% Turkije 8% Rijke OESO-landen 1% Zuid- Europa 4% Oost- Europa 3% Noord- en West- Europa 4% Nederland 6% Andere landen van Azië (+ Armenië) 8% Andere landen van Afrika 8% Oost- Europa niet EU 10% Zuid- en Centraal Amerika 2%
10
VISIE ONDERWIJS EN STUDENTEN THOMAS MORE
•
…
•
onze afgestudeerden en medewerkers zijn trendsetters in werkveld en samenleving
•
het leren is gericht op het verwerven van sleutelcompetenties voor de toekomst
•
onze afgestudeerden en medewerkers zijn wendbaar en veerkrachtig
•
onze afgestudeerden zien de opportuniteiten van een internationale en gedigitaliseerde samenleving
•
…
11
HOE ‘INTERCULTURALISEREN’ VAN HET CURRICULUM
•
themavergaderingen: o.a. Belgische huisarts met Marokkaanse roots – collega vroedvrouw die voordien in Afrika werkzaam was - …
•
Centrum voor Intercultureel Management en Internationale Communicatie (CIMIC) Online enquête bij lectoren verpleegkunde
12
−
100% van de respondenten vindt het belangrijk om in een hedendaags curriculum verpleegkunde aandacht te besteden aan interculturaliteit en diversiteit
−
47% besteedt geen aandacht aan cultuursensitieve zorg (CSZ) binnen haar vak; 53% wel
−
37,5% besteedt geen aandacht aan CSZ op stage; 62,5% wel
EEN VAK (50%) OF TRANSVERSAAL (82%) ?
opo •
•
Volgens mij moet je OPO hebben waar je aandacht schenkt aan cultuursensitieve zorg
• •
Bij andere vakken link leggen naar het vak rond • diversiteit, aandacht vestigen op. •
•
transversaal
in elk vak kan het; overal raakvlakken (4x) toelichting binnen de verschillende vakken en een paper die vakoverschrijdend loopt en meetelt voor het punt stageverslag Integratie van dit aspect in diverse opleidingsonderdelen. Ik meen dat de wijze en de inhoud kan en mag verschillen afhankelijk van de lesmaterie. Aandacht voor diversiteit doorheen verschillende vakken, zoals we ook gekozen hebben om de geriatrische afstudeerrichting niet meer in te richten maar geriatrische aspecten doorheen heel het curriculum aan bod te laten komen. Respect is ook ingebed in alle vakken, zodoende ook cultuursensitieve zorg
Vermits zorg geworteld is binnen een holistische mensvisie is diversiteit ingebed in het streven naar 'goede zorg'. Ik meen dat hier niet gekozen dient te worden tussen OF vak OF transversaal. Ik denk veeleer in termen van EN/EN Concreet: In bepaalde vakken kunnen cultuurspecifieke aspecten aan bod komen (bv. communicatie, psychologie e.d.); tegelijkertijd kan in een vak apart een inleiding tot andere culturen gegeven worden -> dit kan dan verder worden uitgediept transversaal
13
AANWEZIGE ERVARINGEN BIJ DOCENTEN M.B.T. INTERCULTURALITEIT & DIVERSITEIT •
4 docenten (op 14) geven aan geen of weinig expertise te hebben
•
Specifieke topics:
•
•
−
Cultuur-hyper-sensitieve zorg op spoedgevallen
−
als kwaliteitscoördinator procedures uitgeschreven hoe mensen met andere taal aanspreken, vertaallijsten gemaakt, ...
Specifieke ervaringen: −
Heb wat ervaring met de Joodse gemeenschap
−
vroeger werkzaam in Stuivenberg ziekenhuis Antwerpen
−
omgang met allochtone patiënten
−
werken met ouderen, dementerenden en niet dementerenden
−
omgaan met oudere zorgvragers van vreemde origine in een wzc
−
Ik heb gewerkt in een buitenlands ziekenhuis gedurende een jaar, waar verschillende nationaliteiten kwamen
−
in school als ombuds grote diversiteit van studenten
Algemeen: −
'betrokken aandacht' als ethische dimensie op de noden van de hulpvrager
−
contacten met zorgverlening in andere culturen (bezoek ik vaak zorginstellingen, of zoek ik contacten op met zorgverleners in het buitenland bijvoorbeeld tijdens een vakantie)
•
Casussen binnen ziekenhuisverpleegkunde en bedrijfsverpleegkunde
•
Op 11 reacties geven 5 mensen aan dat ze geen of weinig kennis ter zake hebben
14
PROJECT ‘CULTUURSENSITIEVE VERPLEEGKUNDE’
1. Kennis van culturele competenties van docenten verruimen en versterken: • Analyse van kennis van culturele competenties aan de hand van een voormeting door gebruik van de ICWijzer; • Aan de hand van het resultaat van de analyse een vormingsaanbod op maat organiseren; • Evaluatie en heroriëntering van vorming aan de hand van een nameting door gebruik van de ICWijzer. 2. Kennis van culturele competenties van studenten verruimen en versterken: •
Analyse van kennis van culturele competenties aan de hand van een voormeting door gebruik van de ICWijzer;
• Aan de hand van het resultaat van de analyse een vormingsaanbod op maat organiseren; • Evaluatie en heroriëntering van vorming aan de hand van een nameting door gebruik van de ICWijzer 3. Integreren van culturele competenties in het curriculum van de opleiding verpleegkunde: • Analyseren, aanvullen en uitbreiden van alle opleidingsonderdelen (inclusief stage en bachelorproef) op integratie van cultuursensitieve zorg.
4. Voortzetting nascholingsaanbod m.b.t. cultuursensitieve zorgaspecten
15
Expert Multiperspectiviteit Gevorderd
Conflicthanteringsv. Comm vaardigheid Rel competentie
Doorgroei
Kennisverwerving Ontvankelijkheid Veerkracht
Basis
Flexibiliteit Zelfkennis
Beginner 0
2
4
6
8
10
12
14
16
' Als ik aan de leraren denk die belangrijk voor mij waren, dan duiken vooral termen als vertrouwen, geloof, empathie en passie op. Die zorgen voor ontluikende interesse en uiteindelijk autonome motivatie bij de student. Hoe kan je deze passie bijbrengen ? Als je het aan mij vraagt: door zelf passie te hebben en die passie te tonen......’
INTERNATIONALE COMPETENTIES
• Taalvaardigheid • Interculturele competenties • Internationale betrokkenheid (global engagement) • Persoonlijke groei • Internationale vakkennis (international disciplinary learning)
19
INTERCULTURELE COMPETENTIES
20
21
INTERNATIONALE BETROKKENHEID
22
PERSOONLIJKE GROEI
23
INTERNATIONALE VAKKENNIS
24
Cultuursensitieve verpleegkunde Bevraging derdejaars studenten: Werken in een interculturele omgeving? Resultaat IC-Wijzer
Cultuursensitieve verpleegkunde Contactname tijdens stage met zorgvragers van een anderstalige cultuur
Nooit < 10 keer 10-20 keer 20-50 keer > 50 keer
Cultuursensitieve verpleegkunde Competent samenwerken met zorgvragers en/of zorgverleners van een andere culturele achtergrond
Competent voelen
Niet competent voelen
Beide
Cultuursensitieve verpleegkunde Reden wel en/of niet competent voelen
25
20
15
Reden opleiding Reden prive
10
Talenkennis
5
0
Competent
Niet competent
Cultuursensitieve verpleegkunde Competent door opleiding
Stage-ervaringen
Keuzemodule diversiteit
Bassispakket voor verpleegkundig handelen en interventies
Cultuursensitieve verpleegkunde Reden wel en/of niet competent voelen
25
20
15
Reden opleiding Reden prive
10
Talenkennis
5
0
Competent
Niet competent
Cultuursensitieve verpleegkunde Persoonlijke competenties
Karakter, openstaan voor diversiteit Aanpassingsvermogen en inleving Ervaringen Talenkennis Reizen
Cultuursensitieve verpleegkunde Reden wel en/of niet competent voelen
25
20
15
Reden opleiding Reden prive
10
Talenkennis
5
0
Competent
Niet competent
Cultuursensitieve verpleegkunde Niet competent
Onvoldoende kennis cultuur Onvoldoende talenkennis
Cultuursensitieve verpleegkunde Belang om IC te verwerven binnen de opleiding
Matig belangrijk Belangrijk Heel belangrijk
Cultuursensitieve verpleegkunde Belang is afhankelijk van eigen interesses en werk Vertrouwensrelatie Zorg op maat Aantal studenten
Werkveld Multiculturele maatschappij 0
5
10
15
20
25
Cultuursensitieve verpleegkunde Kijk op IA 35 30 25 20 15 10 5 0
volledig eens eens oneens volledig oneens
Cultuursensitieve verpleegkunde - Kijk op IA Belang internationale ervaring Begeleiden int student Int web conferentie Int gastspreker Neen
Int studiebezoek
Ja
Int conferentie Int stage 0
10
20
30
40
50
Cultuursensitieve verpleegkunde Besluit 25 competent 20 niet competent 2 wel en niet competent
4 opleiding, 21 persoonlijk onvoldoende kennis cultuur en taal competent persoonlijk niet competent door opleiding
25 studenten belangrijk, 15 matig en 7 heel belangrijk Leven in multiculturele maatschappij (23x) Competenties nodig voor het werkveld (8x) Toch blijft belang afhankelijk van eigen interesses en jobs
Cultuursensitieve verpleegkunde Besluit Kijk naar internationale accenten: 28 Niet goed geïnformeerd over act int gebeurtenissen en zetten zich niet in om een genuanceerde mening te vormen over migratievraagstukken. 26 kunnen zich vlot uitdrukken in een andere taal 43 leggen vlot contact 29 voelen zich zelfverzekerd 24 kennen voorbeeld van een verpleegkundige vaardigheid in het buitenland, 23 niet Int ervaring als meerwaarde: Int stage, Int conferentie, Int studiebezoek, Int gastspreker en begeleiden van een inkomende buitenlandse student
INTERNATIONALISERING ‘EXTRATERRITORIAAL’ - STUDENT
• 2de jaar:
− ‘pak je biezen’ − Voorbereidende procedure − uitwisseling ervaring 3de jaars • 3de jaars:
− get reddie (praktische aspecten) − Keuzemodule ‘Intercultural communication’ − Voorbereidingsdag van de associatie
40
INTERNATIONALISERING ‘EXTRA TERRITORIAAL’ - LECTOR
• Projecten −
London
−
Nador
−
Ethiopië
• Personeelsmobiliteit • …
41
‘HINDERNISSEN’
•
• •
Draagvlak bij lectoren −
‘we doen al voldoende’ -> ‘waarom-verhaal’
−
Interculturaliteit en diversiteit -> breed opentrekken van bij aanvang via internationale competenties
Vocabularium Andere onderwijsaspecten −
•
•
42
actualisatie leerinhouden, werkvormen, evaluatievormen, leeractiiteiten, ...
Tijdsperiode −
Conversie competenties -> DLR
− −
visitatie examen
−
Fusies (KHM -> Lessius -> Thomas More)
Personeelswissel −
opleidingshoofden
−
coördinatoren internationalisering
FOLLOW-UP •
Draagvlak uitbouwen
•
Wervende collega-coördinator internationalisering
•
Lokaal netwerk
•
Leernetwerk (impulsfonds binnen zorg - vivo)
•
Uitbouw matrix
•
Matrix als werkinstrument
•
Herkenbaarheid binnen opleiding
•
Jaarlijkse themavergadering
•
bijscholingsaanbod
•
Agendapunt binnen curriculumwerkgroep (palliatieve – internationale week – bachelorproeven - …)
43
CULTUURSENSITIEVE VERPLEEGKUNDE Internationale competenties in VDI 2 1° programmajaar semester 2
INHOUD VDI 2
1.
Acute zorg : pré – en postoperatieve zorg, wondzorg, zorgen aan de maag
2.
Diabetes mellitus: diagnostiek, complicaties, behandeling
3.
Ouderenzorg: demografie, tendensen, normale veroudering, woonvormen
ALGEMEEN: INTERNATIONALE COMPETENTIES
Functioneren in een internationale werkcontext 21° eeuw Recent en relevant cijfermateriaal rond de onderwerpen Diabetes mellitus en ouderenzorg Vergelijking tussen België, Europa en de wereld
TAALVAARDIGHEID
De student begrijpt een geschreven tekst in een andere taal en kan de gedachtegangen grotendeels weergeven Nog onder voorbehoud: Anderstalig artikel rond bv benadering van de ouderenzorg in verschillende culturen
INTERCULTURELE COMPETENTIE
Culturele zelfkennis: Aan de hand van uitspraken, mediabeelden, Benidorm bastards … toetst de student zijn visie rond ouderenzorg aan andere zienswijzen
Culturele flexibiliteit: student past zijn gedrag en communicatiestijl aan Situatieschetsen uitwerken met bv (moslim) diabetespatiënten > informatie en educatie. Project dr Riffi ?
INTERCULTURELE COMPETENTIE
Culturele kennis Deel acute zorg en wondzorg: herkennen van afwijkingen van een gekleurde huid adhv afbeeldingen. Beleving van littekens …
Multiperspectiviteit: de student begrijpt een situatie vanuit meerdere culturele invalshoeken. Verschillende situatieschetsen voorzien met een multiculturele dimensie // met de reeds uitgeschreven situatieschetsen in de cursus om de verschillen/gelijkenissen in de aanpak duidelijk te stellen. Schriftelijk examen/ praktijktoets adhv een gelijkaardige casus
PERSOONLIJKE GROEI
Zich flexibel opstellen: afwijken van de planning …. Andere perspectieven onderzoeken: openstaan voor andere mogelijkheden Creativiteit tonen: innovatieve oplossingen zoeken
Deze competenties inoefenen door de studenten te confronteren met diverse situaties bvb maagsonde plaatsen bij patiënt met acute verwardheid of bij dementerende persoon, wat doen bij diabetespatiënt die insuline weigert …
INTERNATIONALE VAKKENNIS
Vakkennis in internationale context Studenten laten uitzoeken hoe ouderenzorg wordt georganiseerd in verschillende culturen – noord/zuid ASA categorieën Internationale organisaties zoals WCS ( wondzorg) …
1 VPK verpleegkundige vaardigheden
Casus vpk vaardigheden aanpassen aan allochtone zorgvrager Bespreking tijdens vpk vaardigheden: hoe omgaan met een allochtone zorgvrager die enkel door een mannelijke verpleegkundige verzorgd wil worden Bv. voedingsgewoonte tijdens een opname in de Ramadan bespreken. Hoe hiermee omgaan als vpk? O2-tekort, beginnende intertrigo bij ‘anderskleurigen’ herkennen Hoe kan je aan iemand van een andere taal uitleggen dat je een lavement komt geven? Zorgvrager bv. laten wassen door familielid indien hij/zij dit wenst Bv. zorgplan laten opstellen voor een patiënt die wenst te bidden en bedlegerig is Bv. hoe omgaan met oudere persoon die in sommige culturen gezien wordt al de meest wijze persoon. Dit kan in tegenstrijd zijn met de gedachten van de verpleegkundige. Geen vooroordelen tijdens briefings.
52
geriatrische verpleegkunde 1
53
analyseren liedjesteksten (taalvaardigheid) gebruik van artikels (taalvaardigheid) thema eigenheid en diversiteit (culturele zelfkennis) uit verschillende oogpunten kijken naar geriatrie (culturele zelfkennis) eigen referentiekader ontdekken via studiebezoek (culturele zelfkennis) theorie over geloof = ter info (culturele kennis) vrijheidsbeperking, therapietrouw (culturele conflicthantering) Katz schaal vergelijken met Nederland (global engagement) Casus, opdrachten en adhv teksten werken aan persoonlijke groei Schalen, andere zorgvormen, financiering van de zorg, zorgaanbod/consumptie (internationale vakkennis)
theorie vd verpleegkunde
54
Media volgen i.f.v. het economisch, sociaal en ethisch beleid Student zoekt 1 Engelstalig relevant artikel Student kan eigen definitie van gezondheidszorg geven en argumenteren vanuit een mensvisie De invloed van de EU oop vpk/trend en maatschappelijk evoluties Student moet trends binnen de maatschappij kunnen aangeven en de gevolgen voor de vpk duiden Verhogen van de beroepsfierheid Aan de hand van casusbesprekingen andere perspectieven onderzoeken Organisatie van de gezondheidszorg in andere landen onderzoeken (echelonnering)
55
