INSPIRATIEBOEK. Dijk als as van ontwikkeling. Economische kansen voor cultuurlandschap in de gemeente Lingewaard

INSPIRATIEBOEK Dijk als as van ontwikkeling

Economische kansen voor cultuurlandschap in de gemeente Lingewaard

Basis voor dit inspiratie boek DIJK ALS AS VAN ONTWIKKELING Is gemaakt door: DLA+ landscape architects BV / geschiedkundig bureau van Hemmen Groesbeek / Huissen, september 2008 Rapport nr. 4316 Onderliggende kaart/afbeelding van de kaft is vervaardigd door: DLA+ landscape architects BV

Dijkzone Lingewaard

INSPIRATIEBOEK Dijk als as van ontwikkeling

Economische kansen voor cultuurlandschap in de gemeente Lingewaard

Inleidende tekst volgt nog

Dijk als as van ontwikkeling

begrenzing Nationaal Landschap De Gelderse Poort

oudhoevig land kwelkommen verdronken dorp gemalen / sluizen

STRIJD VAN MENS EN WATER

Verdediging

overslaggronden

Analyse

Strijdperk van mens en water

Legenda

n / sluizen

Gel

(aangelegd ‘50-’55) IJssellinie: lijn van kazematten (aangelegd ‘39-’40)

redoutes slagvelden koning schieten

voormalig religieuze oorden geestverbanning over de rivier

kastelen

Handel, economie

ken dorp

Verdedigin

mmen

relicten baksteenfabricage en voorzieningen voormalig handelsstadje voetveren/ pontveren wind- en rosmolens

HANDEL, ECONOMIE

n

dorp

uizen

Geloof en bijgeloof

and

Verdediging

nden

IJssellinie: verdedigingswal/gracht /kanaal (aangelegd 1701-1707) Duitse en geallieerde frontlinies (‘44-’45) Koude Oorlog Rijn-IJssellinie (aangelegd ‘50-’55) IJssellinie: lijn van kazematten (aangelegd ‘39-’40)


GELOOF EN BIJGELOOF

Keefse enclaves kerkepaden kerken voormalig religieuze oorden geestverbanning over de rivier

kastelen

Handel, economie

Nationaal Landschap Poort


oudhoevig land kwelkommen verdronken dorp gemalen / sluizen

Geloof en bijgeloof

overslaggronden

IJssellinie: verdedigingswal/gracht /kanaal (aangelegd 1701-1707) Duitse en geallieerde frontlinies (‘44-’45) Koude Oorlog Rijn-IJssellinie (aangelegd ‘50-’55) IJssellinie: lijn van kazematten (aangelegd ‘39-’40) kastelen redoutes slagvelden koning schieten

VERDEDIGING

Handel, economie


Verdediging


Legenda

Dij k Kommen

Oeverwallen Uiterwaarden

k

Dij

TOTALE ANALYSEKAART

land

en dorp

Verdediging

onden

sluizen

kwelkommen verdronken dorp

Verdediging

oudhoevig land

kastelen

gemalen / sluizen


redoutes


Keefse enclaves Keefse enclaves kerkepaden kerkepaden kerken kerken voormalig religieuze oorden voormalig religieuze oorden geestverbanning over de rivier geestverbanning over de rivier relicten baksteenfabricage en voorzieningen relicten baksteenfabricage voormalig handelsstadje en voorzieningen voormalig handelsstadje voetveren/ pontveren voetveren/ pontveren wind- en rosmolens wind- en rosmolens

slagvelden Keefse enclaves koning schieten kerkepaden kerken voormalig religieuze oorden geestverbanning over de rivier

kastelen

Geloof Geloof en bijgeloof en bijgeloof

ten ten

overslaggronden

Handel, Handel, economie economie

erdedigingswal/gracht ngelegd 1701-1707) erdedigingswal/gracht allieerde1701-1707) frontlinies ngelegd allieerde frontlinies og Rijn-IJssellinie 50-’55) og Rijn-IJssellinie n50-’55) van kazematten n‘39-’40) van kazematten ‘39-’40)


Geloof en bijgeloof

Nationaal Landschap e Poort


Handel, economie


Legenda


TOETSINGSKADER Algemene ontwerpregels •

Synergie ('1+1=3') Integrale gebiedsontwikkeling > groenfonds stichten of b.v. aankloppen bij Nationaal Groenfonds

•

Transpositie herkenbaar vertalen van uitgedoofde of verdwenen functies of toestanden naar eigentijdse oplossingen > met wonen (nieuwe landelijk bouwen b.v. kaswoning), recreatie, educatie of kunst

•

Toerisme als nieuwe economische pijler voor buitengebied > werken aan gastvrijheid, daarmee aandacht richten op: toegankelijkheid, gezelligheid, educatie en veiligheid (b.v. innitiatieven van Lingewaard Natuuriljk zoals georganiseerde ommetjes en natuurontwikkeling)

•

Museale landschappen behouden door ontwikkeling >b.v. in en rond Doornenburg

•

Het verhaal als speerpunt > benodigdheden: open-top sprekend leesbaar landschap (b.v. herstel oude kerkepaden) en educatieve voorzienigen die het verhaal vertellen (b.v. informatieborden of autdiotechnische geluidsdragers die vertellen over oorlogen, tradities, natuur etc. In Lingewaard)

•

Natuurboerderij > landgoed waarbij agrarisch ondernemen samen gaat met dier en plant. De natuurboer zoekt een duurzame balans tussen economie, milieu/energie, ecologie/landschap en gezondheid.

k Dij Kommen

Dijkzone Oeverwallen Uiterwaarden

k

Dij

rood, blauw en groen vinden elkaar

Algemene ontwerpregels

synergie transpositie

verdronken dorp

gastvrijheid van de boer

museaal landschap

gebied rond Doornenburg onderdeel van groter geheel

verhaal als speerpunt

natuurboerderij

ONTWERPREGELS PER GEBIED

Ontwerpregels Dijkzone motto: dynamisch Nationaal Landschap • Cultuurhistorie leidend

• basis: voortborduren op resultaten van strijd tegen het water: strangen, oudhoevig land, wielen, kwelkommen etc. • kleinschalige landelijke bouwvormen als transpositie van uitgedoofde of verdwenen cultuurhistorie zoals redoutes, molens, veerhuizen, kroegen, verven of dijkhofsteetjes • rood voor groen met groenfonds • streven naar verhuizing van bedrijven in dijkzone naar geschiktere locaties • dijk profileren als verbindende schakel tussen binnen- en buitendijkse land; symbool: wildrooster in de dijk • museaal landschap ontwikkelen rond Sterrenschans, rond het ensemble van Kwadendijk, kwelkommen, rabatcultuur, wielen eht verzwolgen Hulhuizen en releicten van Sterrenschans, Fort Pannerden en Pannerdensch Kanaal • ontsluiting voor fietser en wandelaar verbeteren, passend bij de cultuurhistorie (b.v. over kerkepaden of langs verdronken dorpen) • veiligheid op de dijk (b.v. hagen op dijkberm als snelheidsremmers)

Ontwerpregels ‘Dijk structuren’ motto: vernieuwende identiteit • Cultuurhistorie richtinggevend

• drager van structuren van binnen- en buitenpolders • drager van nieuwe , duurzame ontwikkeling • het natuurlandschap (oeverwallen, kommen) als ondergrond van het cultuurlandschap (binnen en buitenpolders) • identiteit, welvaart en leefbaarheid bevorderen • het verhaal als speerpunt • transpositie en synergie • meeliften met sectorale kansen * water (Ruimte voor de rivier, waterberging) * natuur (EHS, Kaderichtlijn Water Europees project, waterbeheer) * stedebouw (klimaatvriendelijk bouwen, landelijke en experimentele woonvormen) • recreatie en toerisme pushen als economische motor • natuurboerderij als nieuwe economische drager

Ontwerpregels Oeverwallen (binnenpolder) motto: gecombineerde innovatie • Cultuurhistorie inspirerend

• basis: ontwikkeling enten op lijnen en vlakken van het oude cultuurland met zijn kades, zegen en hoeven en op de natuurlijke patronen van de verlande rivierlopen van voor de bedijking rood voor groen met groenfonds • profilering oeverwallen als woongronden van voor bedijking zoals door subtiele aanvulling oude lintachtige bebouwing met nieuwe landelijke bouwvormen. • transpositie • klimaatvriendelijk waterbeheer - waterberging/ aanleg natuurvriendelijke oevers - kansen benutten om plaatselijke wateropslossingen, zegen en kasteelgrachten landschappelijk te benadrukken. • recreatie en toerisme: benadrukken oeverwallen als woonplekken van voor de bedijking (vertellen over leven met teugelloze rivier in archeologische parken) en accentueren militaire betekenis oeverwallen (met name linie van kazematten als museale attractie) • ontsluiting: toegankelijkheid voor wandelaars en fietsers verbeteren voor beleving cultuurhistorie

Ontwerpregels Kommen (binnenpolder) motto: ervaren door ontwikkeling • Cultuurhistorie inspirerend

• basis: ontwikkeling enten op lijnen en vlakken van het grotendeels open laatmiddeleeuwse polderland met zijn kades, weteringen, veedriften en groenland, vaak met telgmatige verkavelingspatronen, en het natuurlijke patroon van komachtiege laagten en verlande rivierlopen van voor de bedijking • rood voor groen • passend rood: verplaatsing bedrijven rond Linge naar logischere plekken • klimaatvriendelijk waterbeheer - waterberging/ aanleg natuurvriendelijke oevers vooral rond Linge,Linge benadrukken als as van beleving van een karakteristiek polderlandschap • accentuering kades, zegen, weteringen, veedriften en verkavelingspatronen en herstel houtsingels, onregelmatige dwarsprofielen en bloemrijke oevers van watergangen, grienden, wilgen- en elzenpassen en broekbossen • recreatie en toerisme versterking beleving kostbare ensembels van cultuurhistorie • ontsluiting: Linge als hoofdas van beleving voor langzaam verkeer (doortrekken naar Elst) > unieke ensembels van relicten van middeleeuwse ontginning en een slagveld van de moderne tijd; aansluiten bij Libaration route

Ontwerpregels Uiterwaarden (buitenpolder) motto: experiment met dynamiek • Cultuurhistorie inspirerend

• basis: ontwikkeling enten op structuur buitenpolders met hun dammen en waterlossing en hieraan gerelateerde cultuurhistorie als de baksteenindustrie, op het voor iedere uiterwaard unieke patroon van geulen/ ruggen en op de idee van een dynamisch landschap, waarin de rivier gaf en heroverde (symbolisch hiervoor de verdronken dorpen), de mens veroverde en teruggaf (ruimte voor de rivier). • rood inspelend op rivierdynamiek en vroegere pionierachtige wonen en werken op terpen en langsdammen; experimentele bouwvormen, nieuw landelijk bouwen ook ingezet als transpositie van verdwenen/vervaagde historie zoals een redoute, eenveerhuis, een gemaalgebouw, een steenoven of een fabrieksarbeiderswoning. • water en natuur: accentuering van de voor elke buitenpolder unieke blauwdruk van geulen die de uiterwaarden hebben opgebouwd > Ruimte voor de Rivier en vergroting dynamiek voor EHS; kans daarbij om bij Bemmel, Gendt en Huissen de oude relatie tussen woonkern en rivier meer laten spreken. • recreatie en toerisme: ontwikkeling tot bezienswaardigheid van bijzondere ensembles van cultuurhistorie. Zoals rond de zomerdam van de Bemmelse polder, een kapstok van relicten van waterstaat (dam, gemaalgebouw), rivierlopen (Bemmelse strang), een verdronken dorp (Doornik), een veerhuis (Groenendaal), baksteenindustrie en de Rijn-IJssellinie (overlaten, caissonhaven). Of rond de Suikerdam in de Gendtse buitenpolder, die een drager vormt van een bont geheel relicten van de baksteenindustrie (bedrijfsterreinen met opstallen, bekading, kleiputten) en die bovendien een verhalenlijn vormt waarlangs de ontmoeting met de mystieke kracht van de rivier centraal staat; organisatie van educatieve voorzieningen hiervoor. • ontsluiting: optimaliseren toegang tot cultuurhistorie van de uiterwaarden door aanleg van paden op dammen, herstel van oude routes naar kerk, veerhuis of terpboerderij en realisatie van avontuurlijke struinroutes langs/door strangen en kleiputten. Kansen benutten om voetveren te herstellen vooral om het verband te doen beleven tussen cultuurhistorie Lingewaard en die bijvoorbeeld van Millingen.

Inspiratiebeelden

van.......

CULTUURPOLDERR

naar.......

NATUURPOLDER

TEELTKAS IN GROENR

WOONKAS IN GROEN

BOERDERIJSCHUURR

WOONSCHUUR

TEELTKASSENR

WOONKASSEN

VERDEDIGINGSFORTR

WIJNFORT

ZON EN TEELTR

ZON EN WONEN

KWELKOMR

WATERBERGINGSKOM

CULTUURDIJKR

ECODIJK

VERDEDIGINGSBUNKERR

HERINNERINGSBUNKER

ONZICHTBARE VLUCHTR

ZICHTBARE VLUCHT

DRUIVENSERRER

MUSEUMSERRE

VERDRONKEN KAPELR

SPEELKAPEL

VETPLANT IN KASR

VETPLANT OP DAK

MOESTUINR

MOESPLANTSOEN

DIJKHUISR

NATUURHUIS

MYSTIEKE SFEER

MYSTIEKE KUNST

GREENHOUSER

GREENCITY

KORENMOLENR

MOLENKUNST

STAAND GLASR

DRIJVEND GLAS

FRUITGAARDR

PLANTSOENGAARD

RIVIERKEIEN

SPEELKEIEN

TEELTKASVORMR

HUISKASVORM

KAZEMATRELICTR

HERINNERINGSKAZEMAT

POLDERKADER

SPEELKADE

BOEREN BEDRIJFR

BOEREN PENTHOUSE

INSPIRATIEBOEK. Dijk als as van ontwikkeling. Economische kansen voor cultuurlandschap in de gemeente Lingewaard

Recommend Documents