Kansen voor duurzame stedelijke ontwikkeling in ontwikkelingslanden

Factsheet Duurzame stedelijke ontwikkeling in ontwikkelingslanden – Kansen voor de cleantechsector – Quickscan, augustus 2013

Kansen voor duurzame stedelijke ontwikkeling in ontwikkelingslanden Aandacht voor duurzame stedelijke ontwikkeling in ontwikkelingslanden groeit en biedt marktkansen voor Nederlandse cleantechbedrijven. Dit blijkt uit onderzoek van Royal HaskoningDHV, uitgevoerd in opdracht van MVO Nederland. In deze factsheet leest u kansen en tips voor duurzame stedelijke ontwikkeling in Cambodja, China, India, Indonesië, Ghana, Nigeria, Thailand, Vietnam en Zuid-Afrika. De aandacht voor duurzame stedelijke ontwikkeling is in de onderzochte landen nu nog veelal thematisch: gericht op water- of energievoorziening, sanitatie of mobiliteit, afvalverwerking of het tegengaan van vervuiling. Maar de aandacht voor een integrale aanpak van bovengenoemde thema’s groeit. Dat biedt mogelijkheden voor bedrijven die expertise hebben op meerdere terreinen van stedelijke ontwikkeling. Naast de afzonderlijke landen investeren ook mondiale instanties in duurzame stedelijke ontwikkeling. Bij de VN en de Wereldbank staat een integrale aanpak centraal, maar elke instantie legt verschillende accenten. Voor Nederlandse bedrijven bieden vooral de ontwikkelingsbanken en de Duitse organisatie voor internationale ontwikkeling GIZ kansen.

Energie 8

Water

7

Mobiliteit Huisvesting

6

Over het Onderzoek MVO Nederland liet deze quickscan uitvoeren door Royal HaskoningDHV. Aan het onderzoek hebben lokale vertegenwoordigers van Royal HaskoningDHV deelgenomen: experts op het gebied van stedelijke ontwikkeling uit 9 verschillende ontwikkelingslanden. Meer informatie over het onderzoek: Marjolein van Gendt [email protected]

Over MVO Nederland MVO Nederland is de nationale netwerkorganisatie voor ondernemers met MVO-ambitie. MVO Nederland inspireert, verbindt en versterkt bedrijven en sectoren om steeds verdergaande stappen te zetten op het gebied van MVO. Met het internationale programma ‘Samen veranderen’ steunt en stimuleert MVO Nederland Nederlandse MKB’ers in 6 economische sectoren om handels- en investeringsrelaties met ontwikkelingslanden te verduurzamen en marktkansen verantwoord te benutten.

Sanitatie

5

Afval

4

Vervuiling

Kijk voor meer informatie op www.mvonederland.nl.

Integraliteit 3

Armoede

2

Voedselzekerheid

1

Participatie Klimaatverandering

0 Respons per thema

Infrastructuur

Figuur 1: Overzicht van genoemde duurzaamheidsthematiek door respondenten in 9 landen

1

“De Duurzame Stad heeft haast: drinkwatervoorziening, energie, het loopt allemaal spaak!” – Remco Rolvink, DASUDA

Factsheet Duurzame stedelijke ontwikkeling in ontwikkelingslanden – Kansen voor de cleantechsector – Quickscan, augustus 2013 Aandacht voor duurzame stedelijke ontwikkeling Deze factsheet is gebaseerd op informatie van lokale vertegenwoordigers van Royal HaskoningDHV in 9 ontwikkelingslanden. Zij bespeuren groeiende aandacht voor stedelijke ontwikkeling, bijvoorbeeld ten aanzien van basale voorzieningen als waterleidingen, riolering en afvalverwerking. Het hoeft niet altijd om de duurzame variant te gaan. Toch signaleren de respondenten in alle bestudeerde landen aandacht voor duurzaamheid bij stedelijke ontwikkeling. In Ghana, India en China wordt voorzichtig integraal gekeken naar duurzaamheid binnen de stedelijke ontwikkeling. Verder valt op dat in alle Afrikaanse landen mobiliteit en huisvesting belangrijk zijn. Nigeria Specifieke uitdagingen voor Nigeria liggen op het vlak van verkeer, transport en mobiliteit, energie, afvalverwerking, watervoorziening, bouwtechnologie, sanitatie en duurzame Water energie. Nederlandse bedrijven staan in Nigeria bekend om Mobiliteit hun goede en duurzame technologie. Ze kunnen helpen bij Huisvesting afvalreductie, toegang tot energie, infrastructurele problemen en schone technologie. Besluitvorming over Sanitatie stedelijke ontwikkeling gebeurt met name door State Afval Governments, het IMF, de Wereldbank, UN en USAID. Neem Vervuiling bij het introduceren van nieuwe technologie ook contact op met instanties (bijvoorbeeld ministeries) op nationaal niveau en met relevante private partijen, aangezien Nigeria een federale staat is. Energie

Ghana In 2012 is in Ghana een nieuw nationaal beleidskader voor stedelijke ontwikkeling opgesteld met aandacht voor duurzaamheid en integraliteit. Stedelijke ontwikkeling was Huisvesting versplinterd over meerdere ministeries, agentschappen en Integraliteit Municipal and District Assemblies (MDAs): dit beleidskader Water moet eenheid scheppen. Voor buitenlandse bedrijven zijn er Sanitatie kansen op het gebied van recycling, ‘grijs water’, en hernieuwbare energie (zon, wind en biomassa). Ook op het Afval gebied van het formuleren van integraal beleid en ondersteuning bij het implementeren van dit beleid zijn er kansen. Neem contact op met de Nederlandse ambassade ter plaatse om mogelijkheden te verkennen. De opties zijn: een lokaal bedrijf opzetten, partner worden van een lokaal bedrijf en werken op projectbasis. Mobiliteit

Zuid-Afrika In Zuid-Afrika vindt de besluitvorming op veel verschillende niveaus plaats: door nationale en regionale overheden, stadsbesturen, private partijen, NGO’s, de ontwikkelingsbank van Zuidelijk Afrika (DBSA) en het Independent Development Trust (IDT). Het kan voor buitenlandse bedrijven lastig zijn hierin de juiste weg te vinden. Samenwerking met lokale partijen is essentieel. Kansen worden vooral gezien in bijdragen aan goedkopere en duurzame energie. In beleidsplannen ligt de nadruk qua duurzaamheid op energie, waterhergebruik, openbaar vervoer, ‘groene gebouwen’ en ‘groene wegen’. Energie Water Mobiliteit Huisvesting

2

Factsheet Duurzame stedelijke ontwikkeling in ontwikkelingslanden – Kansen voor de cleantechsector – Quickscan, augustus 2013 China De Chinese overheid heeft na decennia van minder duurzame ontwikkeling nu aandacht voor ‘eco-cities’ en ‘urban agriculture’. Toegang tot grondstoffen als water, energie en voedsel is momenteel een grote uitdaging in China. De nationale overheid speelt nog steeds een grote rol door middel van beleid en allocatie van financiële middelen. Provinciën en steden mogen binnen dit kader wel projecten starten. Er is interesse in een integrale aanpak van stedelijke ontwikkeling, maar het wordt nog nauwelijks in praktijk gebracht. Vanwege lokale innovatie is er weinig behoefte aan import van technologische kennis en producten. Voor hoogwaardige agro-kennis en architectenbureaus liggen er wel kansen. ‘Binnen komen’ in China vereist grote voorinvesteringen en een goed lokaal netwerk. Een partnerschap met een lokale partij helpt. Energie Water Integraliteit Voedselzekerheid

Thailand

Energie Water

De laatste twintig jaar heeft de Thaise cleantechindustrie zich fors ontwikkeld. Nederlandse oplossingen hebben daardoor minder kans. Om aan overheidsprojecten mee te mogen doen moeten bedrijven bovendien alternatieve geldstromen aanbrengen. Toch zijn er kansen op het gebied van waterbeheersing en –voorziening. Op dat gebied staat Nederland goed bekend.

Vietnam Er is geen integrale of planmatige aanpak, zelfs op het onderwerp water (hoofdprioriteit in Vietnam) niet. “De nood van de dag is groot en staat voorop.” De Wereldbank en de Water Asian Development Bank zijn actieve agendasetters op het Sanitatie gebied van duurzaamheid en stedelijke ontwikkeling in Armoede Vietnam. Kansen worden gezien op het gebied van waterbeheersing in de Mekong-delta en de verkoop van technologische producten. Ook in Vietnam is een lokaal netwerk zeer belangrijk. Vooral voor infrastructuur is, in de vorm van tenders en aanbestedingen, een grote stroom donorgeld beschikbaar. Energie

Cambodja Cambodja heeft in beleidsplannen veel aandacht voor duurzaamheid en wil graag leren van de ervaringen van Energie ontwikkelde landen. Aandacht voor het land wordt erg Water gewaardeerd. Meerwaarde kan vooral geleverd worden op het Sanitatie gebied van zonne-energie en openbaar vervoer. Samenwerking met ‘business associations’ zoals EuroCham en de KvK wordt aangeraden. Voor water ligt de nadruk op de Mekong-rivier en bij sanitatie worden specifiek hotels en fabrieken genoemd. JICA (de ontwikkelingsorganisatie van de Japanse overheid) is een grote speler in Cambodja.

3

Factsheet Duurzame stedelijke ontwikkeling in ontwikkelingslanden – Kansen voor de cleantechsector – Quickscan, augustus 2013 India Bij de principes van duurzame ontwikkeling denkt men in India vooral aan het vervullen van menselijke behoeften: schone lucht en water, voedsel, onderdak, onderwijs en zinvol en bevredigend werk. Ook de bescherming van ecosystemen krijgt aandacht. De issues in de stedelijke context zijn gerelateerd aan klimaatverandering, energie, de ‘resilient city’, ‘low carbon city’, ‘smart urban infrastructuur’, ‘green urban economy’, armoedebestrijding, afval, werkgelegenheid en vervuilingsbeheersing. Er is een verschuiving gaande richting een integrale aanpak van deze zaken. Duurzaamheid is een belangrijk onderdeel in de aanbesteding van stedelijke ontwikkeling door de overheid. Voor buitenlandse bedrijven zijn er vooral kansen om nieuwe technieken te introduceren in projecten op het gebied van afval, water, vervuiling en ‘Low Carbon Emission’. Het European Business and Technology Centre (EBTC) promoot Europese schone technologie in India. Het Indiase Ministerie voor Environment and Forests heeft financiële steun verleend aan het Central Sector Plan Scheme voor duurzaamheidsprojecten. Energie Afval Vervuiling Integraliteit Armoede Participatie Klimaatverandering Infrastructuur

Indonesië Er is in Indonesië groeiende aandacht voor duurzaamheid, momenteel vooral nog op nationaal niveau. Er zijn veel Water mondiale instanties aanwezig in Mobiliteit Indonesië, die vaak ook aan duurzame Huisvesting stedelijke ontwikkeling werken. Basale voorzieningen zoals Sanitatie waterleidingen, riolering en Afval afvalverwerking ontbreken in de Vervuiling meeste steden. Qua duurzame energie wordt veel potentie gezien in waterkracht, aardwarmte, zonne- en windenergie. Een aantal Nederlandse bedrijven is in Indonesië al actief in ‘waste-to-energy’ en zonne-energie. Duurzaamheid wordt in de Indonesische vastgoedsector vaak als ‘windowdressing’ gebruikt (een wijk met groen is een duurzame wijk) en klanten zijn pas geïnteresseerd als het tot kostenbesparing leidt. Andere uitdagingen zijn corruptie en het gebrek aan handhaving van milieuwetgeving. Het Green Building Council Indonesia stelt richtlijnen op voor het ontwerpen en bouwen van duurzame gebouwen. Werk samen met lokale bedrijven, de Nederlandse ambassade, de Nederlands-Indonesische Kamer van Koophandel (INA) en Agentschap NL. Energie

Mondiale Instanties Mondiale instanties werken ook aan duurzame stedelijke ontwikkeling, maar het is lastig om als bedrijf een voet tussen de deur te krijgen. De Deutschen Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) de Wereldbank en Regionale Ontwikkelingsbanken staan het meest open voor samenwerking met bedrijven. Voor die laatste twee ontsluit de VN de tenders via: www.devbusiness.com. Voor GIZ staan de ‘bidding opportunities’ voor ‘services’ en ‘materials and equipment’ online.

4

“Opkomende economieën zijn actief op zoek naar kennis over duurzame stedelijke ontwikkeling.” - Thijs van Spaandonk, VenhoevenCS Architects

“De grootste groei van steden zit in sloppenwijken. In sloppenwijken heeft elk huishouden gebrek aan één van de volgende elementen: goede huisvesting, voldoende ruimte, toegang tot water, toegang tot sanitatie, of de zekerheid in het huis te kunnen blijven wonen” – Ellen Geurts, IHS, gebaseerd op UN Habitat