A12 CENTRAAL
Ambitie voor een duurzame stedelijke ontwikkeling in de A12 zone
ONTWIKKELINGSPERSPECTIEF 2040
A12
CENTRAAL
4
A12 CENTRAAL
ONTWIKKELINGSPERSPECTIEF 2040 Deze rapportage is vervaardigd in opdracht van Bestuur Regio Utrecht, Provincie Utrecht, Gemeente Utrecht, Gemeente Nieuwegein, Gemeente Houten en Ministerie van VROM (en betrokkenheid van Ministerie van VenW) Concept BVR adviseurs en Floris Alkemade Architect Tekst Maarten Hartog en Hilde Blank Samenstelling en vormgeving BVR adviseurs Beeldmateriaal BVR adviseurs Voorbeeldprojecten lokale initiatieven Stichting A12NU Niets uit deze rapportage mag worden overgenomen zonder bronvermelding. Aan de inhoud van deze rapportage kunnen geen rechten worden ontleend. Eventuele rechthebbenden op gebruikt beeldmateriaal dienen contact op te nemen met de uitgever. © BVR adviseurs, september 2009
5
A12 CENTRAAL
voorwoord 6
inhoud
samenvatting 9
1. Opgaven voor de regio 11
2. Infrastructurele besluiten vragen om duidelijke keuzen 18
3. Kenmerken, kracht en sluimerende kansen van het gebied 21
7. Kortom: A12 Centraal: een nationale ambitie 58
Het gebied rond de A12 kan
Het benutten van de potenties
Het gebied rond de A12 heeft
A12 Centraal wordt
een grote bijdrage leveren
van de A12 zone vraagt om
bijzondere kwaliteiten, maar
een topbestemming in
aan het oplossen van de
een integrale aanpak.
er moet wel iets gebeuren
Nederland. Het is zaak
toekomstige opgaven voor de
om deze ten volle te kunnen
Randstad.
benutten.
nu aan de slag te gaan zodat de werkelijke ontwikkeling tijdig kan
4. A12 Centraal: hoofdopzet voor de duurzame stedelijke ontwikkeling 26
5. Capaciteit voor een structurele bijdrage aan de verstedelijkingsopgave 48
6.Ontwikkelstrategie: gebied klaarmaken voor gefaseerde ontwikkeling 50
Het gebied rond de A12 kan
Het gebied heeft een hoge
De grootste ontwikkeling
hèt voorbeeld worden van een
ontwikkelpotentie en kan een
van het gebied zal vanaf
integrale ontwikkeling waarbij
structurele bijdrage leveren
2020 plaatsvinden, maar nu
stedelijk gebied en infrastructuur
aan de verstedelijkingsopgave
wordt de weg bereid voor de
op intelligente en duurzame wijze
tot 2040.
richtingverandering naar A12
met elkaar worden verbonden.
Centraal.
beginnen.
6
A12 CENTRAAL
voorwoord Het gebied rond de A12 in de regio Utrecht is een potentiële toplocatie. In het hart van het land, goed bereikbaar en nabij de nationale luchthaven. Een gebied met de potentie om één van de modernste stedelijke gebieden van Nederland te worden. Benutten van deze potentie betekent niet alleen een kwaliteitsimpuls voor de regio, maar voor de hele Randstad. De zone kan de vestigingsplaats worden van bedrijven en instituties van betekenis en de plek voor innovatieve woningbouw, gemengd met voorzieningen voor werken, sport en recreatie.
De A12, de belangrijkste verkeersas van Nederland, loopt dwars door dit stedelijk gebied. Tussen Oudenrijn en Lunetten ligt deze snelweg op de grens van Utrecht, Nieuwegein en Houten. Aan weerszijden liggen stedelijke locaties van uiteenlopende aard: woonwijken, bedrijventerreinen, kantorenparken, de woonboulevard. Maar ook groen- en recreatiegebieden. Stad en snelweg ontwikkelden zich tot nu toe grotendeels los van elkaar. De aangrenzende gemeenten liggen met de rug naar de snelweg en naar elkaar. De stedelijke invulling van de zone is fragmentarisch en rommelig. Er is geen sprake van eenheid.
De regio Utrecht staat voor de uitdagende opgave om de economische structuur van de regio en daarmee van de Randstad op duurzame wijze te versterken. Daarom wil de regio de huidige A12 zone transformeren van een urbane randzone naar een gebied dat samenhang brengt in het stedelijk weefsel tussen Utrecht, Nieuwegein en Houten. Het gebied rond de A12 kan hèt voorbeeld worden van een integrale ontwikkeling waarbij stedelijk gebied en infrastructuur op intelligente en duurzame wijze met elkaar worden verbonden.
Het gebied is dé plek waar twee Randstad Urgent-projecten elkaar raken: Duurzaam Bouwen in de Noordvleugel Utrecht en Draaischijf Nederland.
Het benutten van de potenties van de A12 Centraal vraagt om een integrale aanpak. De ruimtelijk-economische en infrastructurele ontwikkelingen en bereikbaarheidsmaatregelen zullen hand in hand moeten gaan. Niet alleen bereikbaarheid is immers belangrijk voor de economische groei, ook vestigingsfactoren als voldoende woningen in aantrekkelijke woonmilieus en aanwezigheid van landschap, water en culturele en recreatieve voorzieningen zijn van belang.
7
A12 CENTRAAL
Het Bestuur Regio Utrecht, de provincie Utrecht, de gemeenten
Het ontwikkelingsperspectief wordt de komende periode getoetst
Utrecht, Nieuwegein en Houten en het ministerie van VROM
op (programmatische) haalbaarheid en risicofactoren en het wordt
(met betrokkenheid van het ministerie van VenW) hebben aan
besproken met betrokken organisaties en belanghebbenden.
BVR adviseurs de opdracht gegeven een ruimtelijke verkenning
Ook komt er een Plan van Aanpak voor het uitwerken van de ambitie
uit te voeren naar de verstedelijkingsmogelijkheden van de A12
in een gebiedsontwikkelingsplan.
zone. De belangrijkste uitgangspunten voor deze verkenning zijn: duurzaamheid, hoge stedelijke kwaliteit en versterking van de
Tegelijkertijd geeft het ontwikkelingsperspectief een richting aan
economische structuur, overeenkomstig de doelstellingen van de
voor verder onderzoek en uitwerking in relatie tot de Pakketstudie/
Ontwikkelingsvisie Noordvleugel Utrecht 2015-2030 (Eindbalans) en
Planstudie Ring Utrecht. Rijk en regio streven ernaar in het najaar
de Structuurvisie Randstad 2040. Als belangrijke randvoorwaarden
van 2009 een voorkeursrichting uit te spreken voor de te nemen
werden verder meegegeven de bereikbaarheid van de regio en het
bereikbaarheidsmaatregelen voor de Ring Utrecht. Vanuit het
behouden en versterken van oer-Hollandse landschappen zoals de
ontwikkelingsperspectief A12 Centraal is van groot belang dat
Nieuwe Hollandse Waterlinie. De ontwikkeling van het gebied krijgt
aanpassing van het traject van de A12 tussen Oudenrijn en Lunetten
zijn beslag in de periode van 2020-2040 maar vraagt in de komende
die daar eventueel uit voortvloeit, zodanig zal worden uitgevoerd, dat
periode al planvoorbereiding en ontwikkelingen.
de gewenste stedelijke ontwikkeling niet onmogelijk wordt gemaakt.
De verkenning heeft een wervend ontwikkelingsperspectief
Zo wordt A12 Centraal een plek met bijzondere waarde, waar
opgeleverd onder de naam A12 Centraal. De A12 zone is hierin
iedereen straks trots op is.
duidelijk gepositioneerd op nationaal, regionaal en lokaal niveau. Bert Lubbinge Dit ontwikkelingsperspectief A12 Centraal is een ambitiedocument,
Voorzitter Stuurgroep Ruimtelijke Verkenning A12
waarin kansen en potenties in beeld zijn gebracht. De beschreven
Utrecht 31 augustus 2009
aantallen te bouwen woningen en te ontwikkelen ruimte voor bedrijven, sportvoorzieningen en dergelijke, geven een indicatie van de mogelijkheden van het gebied.
8
A12 CENTRAAL
Foto’s uit plangebied
9
A12 CENTRAAL
samenvatting Ontwikkelingsperspectief A12 centraal: Ambitie voor een duurzame stedelijke ontwikkeling in de A12 zone
De komende jaren zullen ingrepen plaatsvinden aan de snelweg
Het gebied rond de kanalen wordt getransformeerd tot een gemengd
A12. Op langere termijn gaat in het gebied rond de A12 ook het
stedelijk milieu van wonen, werken, cultuur en een park, waarbij de
nodige veranderen. De infrastructurele maatregelen moeten worden
aanwezigheid van waterwegen als kwaliteit wordt uitgebuit.
aangegrepen om, tussen Oudenrijn en Lunetten, de barrièrewerking
Het landschap van de Nieuwe Hollandse Waterlinie krijgt een heldere
van de snelweg sterk te verminderen en ruimte te maken voor een
grens met de stad, terwijl het landschap zelf aantrekkelijker en
duurzame stedelijke ontwikkeling in de zone rond de A12.
toegankelijker wordt gemaakt. Een groene corridor door A12 Centraal verbindt de Nieuwe Hollandse Waterlinie met het Groene Hart.
Vanuit de Randstad liggen er voor de Utrechtse regio grote stedelijke en economische opgaven. Juist in het gebied rond de A12 kan
Een kwaliteitssprong in het regionaal openbaar vervoer en het
daarvoor een oplossing worden gevonden, dankzij de uitstekende
regionale auto- en fietsnetwerk is voor dit alles noodzakelijk.
centrale ligging in Nederland, de stedelijke ligging en de nabijheid van
Die krachtige bereikbaarheidsverbetering op regionale schaal moet
bijzondere landschappen.
integraal met de ruimtelijke ontwikkeling plaatsvinden. De gehele stedelijke ontwikkeling zal gefaseerd moeten gebeuren. In de aanloop
Het ontwikkelingsperspectief A12 Centraal - geen vastomlijnd plan
daarheen kunnen al aansprekende projecten worden uitgevoerd.
maar een verkenning - schetst de ambitie: de hoofdrichting waarin het
Daarvan heeft de regio dan al op kortere termijn profijt.
gebied zich tot 2040 zou moeten ontwikkelen.
Drie kenmerkende deelgebieden worden daarbij onderscheiden: Toplocatie XLNL, Kanalenstad en Linieland. Rond de economische as A2/A12 ontstaat een Randstedelijke ontmoetingplaats met ruimte voor grootschalige evenementen, stedelijk wonen, arbeidsintensief werken, onderzoek en ontspannen.
10
A12 CENTRAAL
11
A12 CENTRAAL
1 Opgaven voor
de regio vanuit Randstad 2040
Het gaat goed met de Utrechtse economie. Toch staat ook de economie in dit deel van de Randstad in toenemende mate onder druk. Dat geldt evenzeer voor de ruimtelijke kwaliteit, het woningaanbod, het landschap en de bereikbaarheid van de regio - juist kwaliteiten die zouden moeten bijdragen aan de concurrentiepositie. Op die terreinen liggen er opgaven, vanuit het belang van de Randstad als geheel. Hoofdopgaven voor de Utrechtse regio De hoofdopgaven voor de Utrechtse regio liggen in het beschermen en versterken van de regionale economie en van de ruimtelijke kwaliteit. Dat is in het belang van de gehele Randstad; de opgaven zijn dan ook benoemd in de visie Randstad 2040. Ook andere geformuleerde visies en beleidsstukken benadrukken de noodzaak van een versterkte economie en ruimtelijke kwaliteit. Daarmee ligt de ontwikkeling van A12 Centraal in lijn met de Randstad Urgent-projecten Ontwikkelingsvisie NV Utrecht 2030 en Draaischijf Nederland en met de concept-gebiedsagenda MIRT voor Utrecht.
12
A12 CENTRAAL
Versterken van de kenniseconomie voorop Dankzij de aantrekkelijke vestigingsfactoren is de Utrechtse regio aantrekkelijk voor innovatieve, kennisintensieve en creatieve bedrijvigheid. Die factoren zijn de goede bereikbaarheid, aantrekkelijk landschap en prettige mix van bewoners en instellingen. Het gebied rond de A12 kan een forse bijdrage leveren, op een duurzame manier, aan het verder versterken van de kenniseconomie in de Utrechtse regio. Er worden in dat verband verschillende - dringende - opgaven gesteld.
DE VERSTEDELIJKINGSDRUK OPVANGEN Er worden nog steeds woningtekorten verwacht in de regio
blijven zorgen voor de juiste vestigingsfactoren voor de groepen
Utrecht na 2020. De opgave is daarbij ook kwalitatief een goede
die de regio wil faciliteren en vasthouden, vooral ook met het oog
woon- en leefomgeving te bieden. Als gezegd, de regio moet
op het versterken van de kenniseconomie.
13
A12 CENTRAAL
DE HOOGWAARDIGE LANDSCHAPPEN BESCHERMEN ÉN DICHTERBIJ BRENGEN Het Groene Hart, de Nieuwe Hollandse Waterlinie en het
bedreiging voor het open landschap. De landschappen kunnen
Rivierengebied zijn beschermde nationale landschappen, ze zijn
worden beschermd door de verstedelijkingsdruk in de reeds
van belang voor de Utrechtse regio en heel Nederland. Met het
verstedelijkte gebieden op te vangen. Daarnaast kunnen de
landschap biedt de regio een belangrijke vestigingskwaliteit voor
landschappen met elkaar verbonden worden én onderdeel gaan
bewoners en bedrijven.
uitmaken van het stedelijk gebied.
Wel moet daartoe voor de stedeling het landschap dichterbij worden gebracht - gevoelsmatig en dankzij nieuwe verbindingen ook fysiek. Tegelijkertijd vormt de verstedelijkingsdruk een
14
A12 CENTRAAL
DE BEREIKBAARHEID VAN STAD, REGIO EN RANDSTAD VERBETEREN De grote infraprojecten, zoals het verbeteren van de A12, versterken de
Naast deze OV-sprong is er grote urgentie om voor autoverkeer het
nationale bereikbaarheid van de Utrechtse regio. In aansluiting daarop
onderliggend stedelijk netwerk te verbeteren en deze wegen goed te
is het echter dringend nodig dat de interne bereikbaarheid van de hele
laten aanhaken op het stedelijk en regionaal netwerk. Tot slot, maar
regio wordt verbeterd - op lager schaalniveau, fijnmaziger. Dat geldt
niet op de laatste plaats, is er sterke behoefte aan een samenhangend
ten eerste voor het openbaar vervoer.
en aantrekkelijk fietsroutenetwerk in de A12 zone.
De nationale verbindingen zijn goed, maar de aantakking en ontsluiting van de regio sluiten er vervolgens onvoldoende bij aan. Er moet een echte kwaliteitssprong in het openbaar vervoer worden gemaakt, ook om Utrecht als nationale draaischijf te kunnen laten functioneren.
15
A12 CENTRAAL
DUURZAME SAMENHANG BINNEN DE REGIO CREËREN De centrale ligging en grote bereikbaarheid van de regio hebben
elkaar verbonden, de voorzieningen komen in de nabijheid van
in de loop van de decennia ook een sterke doorsnijding tot
veel meer bewoners. Door barrières weg te nemen ontstaat dan
gevolg gehad. De waterwegen, snel- en spoorwegen vormen
ook perspectief voor een duurzame en samenhangende regionale
immers tegelijkertijd barrières die gebieden van elkaar scheiden
ontwikkeling voor de lange termijn.
en soms zelfs gebieden isoleren.
Een belangrijke ruimtelijke opgave ligt in het opheffen van die barrièrewerking. Dat verbetert de kwaliteit van het bestaande woon- en leefmilieu, en ruimtelijk isolement wordt voorkomen. Utrecht, Houten en Nieuwegein raken op die manier beter met
16
A12 CENTRAAL
Infrastructurele beslu ruimtelijk Collage ambitie Boston Downtown-Waterfront
17
A12 CENTRAAL
uiten A12 vragen om ke keuzen Collage ambitie New York Central Park
18
A12 CENTRAAL
Belangrijke besluiten zijn in voorbereiding over de infrastructuur rond Utrecht. Dat geldt zeker voor de A12 tussen de knooppunten Oudenrijn en Lunetten. Nu heeft juist de brede zone rondom deze route bijzondere potenties voor een duurzame ruimtelijke ontwikkeling.
2 Infrastructurele
besluiten A12 vragen om ruimtelijke keuzen
Daarom is een ruimtelijke verkenning opgesteld, die de kansen en ambities voor het gebied in kaart brengt. Zodat rond de infrastructuur de juiste keuzen kunnen worden gemaakt. En er nu al ingespeeld kan worden op de ontwikkelingsmogelijkheden die zich voordoen met de partijen die hier belang bij hebben.
Studies Ring Utrecht brengen urgentie mee - en kansen De beste keuzen rond infrastructuur zijn de keuzen die ook de gewenste economische, stedelijke, landschappelijke ontwikkeling van de regio en de Randstad ondersteunen.
Beslissingen rond wegen en verbindingen hebben altijd - bedoeld of onbedoeld - sterke invloed op de ruimtelijke mogelijkheden van een groot gebied. Verbindingen kunnen kansen creëren, maar wegen kunnen ook barrières blijken die ontwikkelingen beperken of mogelijkheden afsluiten.
Momenteel wordt er gewerkt aan de Pakketstudie/Planstudie Ring Utrecht. Naar aanleiding daarvan hebben de betrokken overheden gezamenlijk besloten deze integrale ruimtelijke visie te vervaardigen, onder de naam A12 Centraal.
19
A12 CENTRAAL
A12 Centraal is een ontwikkelingsperspectief, dat de ambities en mogelijkheden bevat van de zone rond de A12.
Nu ambities benoemen en toekomstige kansen niet afsluiten De Utrechtse regio staat momenteel voor een aantal uiteenlopende opgaven, met name de uitdagingen die zijn gesteld in Randstad 2040. Deze zijn in het vorige hoofdstuk beschreven. Juist de zone rond de A12 blijkt vele mogelijkheden te bevatten om in hoge mate aan die opgaven te beantwoorden. Dat kan bovendien op duurzame wijze: klimaatbestendig, compact, binnenstedelijk, integraal, en met behoud van bijzondere groene landschappen. De komende periode waarin wordt besloten over ingrepen in de infrastructuur van de Regio Utrecht, zijn hét moment om integraal na te denken over de ruimtelijke ontwikkeling van dit gebied. Dat blijkt uit dit ontwikkelingsperspectief A12 Centraal.
Ontwikkelingsperspectief A12 Centraal is geen vastomlijnd plan, maar het biedt wél een aansprekende richting. Het is de koers waarin het gebied zich moet ontwikkelen om nú en in de toekomst de bijzondere kansen te kunnen benutten en om antwoord te geven op een aantal prangende opgaven in de Randstad.
20
A12 CENTRAAL
21
A12 CENTRAAL
3 Kenmerken,
kracht en sluimerende kansen van het gebied
Het gebied rond de A12 heeft bijzondere kwaliteiten, vooral dankzij de stedelijke ligging en uitstekende bereikbaarheid op nationaal niveau. Bovendien biedt deze zone nog veel ruimte voor ontwikkelingen, als één van de laatste gebieden in de regio.
22
A12 CENTRAAL
A12 De mens centraal: Utrecht is ontmoetingspunt tussen gespecialiseerde regio’s
23
A12 CENTRAAL
Randstad: dynamiek in de binnenring rond het Groene Hart, luwte en aantrekkelijke landschappen in de buitenring. Bijzondere ligging in Nederland. Wie door zijn oogharen naar
Bereikbaarheid van nationale klasse. Dankzij de snelweg is
de Randstad kijkt, ziet de meeste dynamiek in de binnenring
het gebied rond de A12 uiteraard uitstekend bereikbaar per auto,
van de grote steden, aan de kant van het Groene Hart.
op nationaal niveau. Dat geldt in het algemeen voor de hele
Aan de buitenring bevinden zich de luwte en aantrekkelijke
regio. De A12zone ligt aan het knooppunt A2/A12 (Oudenrijn),
landschappen. Bij Utrecht is dat het landschap van de Nieuwe
hét snelwegkruispunt van Nederland. Op nationale schaal is ook
Hollandse Waterlinie en het begin van de Utrechtse Heuvelrug.
het openbaar vervoer goed, dankzij het aanwezige spoor- en
Het gebied van de A12 Centraal, opgespannen tussen de
busnetwerk. Het onderliggende regionale wegennet daarentegen,
‘dynamische’ A2 en de ‘landschappelijke’ A27 vormt de
het fietsnet en het regionale openbaar vervoernetwerk, schieten
overgang hiertussen en kan op deze ligging inspelen.
zwaar tekort. Hier is een kwaliteitssprong echt vereist.
Steeds meer regio’s specialiseren zich, met hun diensten,
Het autoverkeersnetwerk functioneert nu om verkeer vanuit
economische sectoren en woonmilieus. Utrecht ligt in het
de bebouwde kom op de snelweg te krijgen, maar de
middelpunt en is - veel meer dan een logistiek knooppunt
onderlinge aanhaking tussen Utrecht, Nieuwegein en Houten is
in Nederland - een centrale ontmoetingsplek tussen al deze
onvoldoende.
regio’s: de mens staat centraal.
24
A12 CENTRAAL
Utrecht binnenstad Centrum Leidsche Rijn De Uithof
A12 CENTRAAL
Houten Nieuwegein
Temidden van stedelijke knooppunten. Geografisch ligt
Omringd door hoogwaardige landschappen. Het gebied
het gebied tussen verschillende stedelijke knooppunten:
rond de A12 ligt tussen stedelijke kernen, maar tegelijkertijd
de stadscentra van Utrecht, Nieuwegein en Houten, het
ligt het in de nabijheid van bijzondere landschappen.
centrum van Leidsche Rijn en het universitair complex De
Grenzend aan de Nieuwe Hollandse Waterlinie en het
Uithof. Dankzij de combinatie van de stedelijke ligging en
Rivierengebied, vlak bij het Groene Hart en de Utrechtse
de bereikbaarheid kan het gebied een nieuwe bestemming
Heuvelrug. Dat biedt bijzondere kansen; tegelijkertijd vereist
vormen in de Randstad, een schakelfunctie hebben voor de
de kwetsbaarheid van het landschap nabij de stedelijke
regio en een nieuw stedelijk hoogtepunt bieden aan stad
omgeving ook bijzondere aandacht.
en regio. Die ligging is tot nu toe nooit ten volle benut, als gevolg van de aanwezige barrières en de - deels daarmee samenhangende - matige lokale bereikbaarheid.
25
A12 CENTRAAL
Ontwikkelruimte nog aanwezig. Het plangebied meet zo’n
Eigen identiteit, vanzelfsprekende geleding. De
vijf kilometer tussen de knooppunten Oudenrijn en Lunetten
aanwezige water-, spoor- en snelwegen zijn niet alleen
en heeft een breedte van enkele kilometers. In totaal heeft
functioneel, ook geven ze het gebied zijn eigen identiteit.
de zone rond de A12 een oppervlakte van ongeveer 1150
Bovendien zorgen deze lijnen voor een ruimtelijke geleding
ha. Een belangrijk deel van dit gebied is zeer geschikt om
van het gebied in drie vanzelfsprekende deelgebieden, elk
stedelijke functies te herbergen. Daarmee biedt de zone
met een eigen karakter:
rond de A12 als een van de laatste gebieden in de regio nog
- het gebied waar de A12 de A2 ontmoet, dit is de
substantiële ruimte voor nieuwe stedelijke ontwikkelingen.
economische as van Nederland - het stedelijke gebied dat doorsneden wordt door een krachtige waterstructuur in noord-zuidrichting: het Amsterdam-Rijnkanaal, Merwedekanaal en de Vaartse Rijn - het open landschappelijke gebied in de Nieuwe Hollandse Waterlinie.
26
A12 CENTRAAL
4 A12 Centraal:
hoofdopzet voor de duurzame stedelijke ontwikkeling
De kwaliteiten en kenmerken van het gebied blijken uitstekend inzetbaar om de randstedelijke problemen op te lossen. Dat wijst de ruimtelijke verkenning uit. Zo ontstaat een aantrekkelijk perspectief voor de duurzame stedelijke ontwikkeling: A12 Centraal. A12 Centraal maakt een ruimtelijke verbinding met het landschap rondom Utrecht en dankzij de stedelijke ontwikkeling in A12 Centraal kan dit landschap worden opengehouden. De waterstructuren in het gebied worden benut en kunnen de kwaliteit van de stad versterken en zelfs nog uitgebreid worden. De kwaliteitssprong in het openbaar vervoer in het gebied is een voorwaarde voor succes van A12 Centraal. En het versterkte openbaar vervoer is tegelijkertijd voor de regio één van de extra waarden die de ontwikkeling van A12 Centraal biedt voor de wijdere omgeving. Alles bij elkaar biedt A12 Centraal nieuwe mogelijkheden om aantrekkelijke woon- en werkmilieus toe te voegen aan de regio, die het aanbod in de Randstad verrijken.
De drie kenmerkende delen van A12 Centraal: Het nieuwe A12 Centraal bestaat uit drie herkenbare delen. Onderling staan ze straks in nauw verband, maar elk deel heeft een eigen identiteit, oefent aantrekkingskracht uit op eigen doelgroepen, en herbergt een eigen mix van functies en voorzieningen.
27
A12 CENTRAAL
Hoofdopzet voor de duurzame stedelijke ontwikkeling
28
A12 CENTRAAL
TOPLOCATIE XLNL Dit gebied aan de economische as A2-A12 ontwikkelt zich tot de ontmoetingsplek in de Randstad. Dit gebied is vanuit alle windrichtingen uitstekend bereikbaar, want in dit gebied wordt een multimodaal knooppunt (SuperSpil) ontwikkeld, van regionaal openbaar vervoer en (snel)weg. In Toplocatie XLNL is ruimte voor grootschalige evenementen en voor functies waar veel uitwisseling tussen mensen plaats vindt. Stedelijk wonen, arbeidsintensief werken en culturele en vrije tijdsvoorzieningen. Grootschalige evenementen, zelfs de Olympische Spelen kunnen hier een plek vinden. Hier vinden we dus geen grote oppervlaktes voor bijvoorbeeld opslag of logistiek.
De nabijheid van Nieuwegein met zijn eigen kennisintensieve omgeving op HBO- en MBOniveau maakt deze locatie bij uitstek geschikt om bedrijven te verbinden met onderwijs en toegepast onderzoek. Denk bijvoorbeeld aan leerwerkplaatsen, proeftuinen en experimenten op het gebied van duurzaamheid. Zo zou een energieleverende snelweg een aansprekend voorbeeld kunnen worden van innovatieve theorie die hier in de praktijk wordt gebracht.
29
A12 CENTRAAL
30
A12 CENTRAAL
31
A12 CENTRAAL
32
A12 CENTRAAL
33
A12 CENTRAAL
KANALENSTAD Kanalenstad is het gebied rond het Amsterdam-Rijnkanaal, Merwedekanaal en de Vaartse Rijn. Dit wordt geleidelijk getransformeerd tot een gemengd stedelijk milieu van wonen, werken, cultuur en een park. De krachtige waterwegen zijn hier beeldbepalend. De levendigheid rond het water, de grote beroepsscheepvaart en de kleine waterrecreatie, het zijn aantrekkelijke elementen en een kwaliteit die uitgebuit wordt. Een dicht en gemengd stedelijk programma past hier bijzonder goed.
Doordat de A12 ruimtelijk wordt ingepast is er geen grote ruimtelijke barrière meer. Daardoor kan de stedelijke structuur worden aangeheeld en de beschikbare ruimte kan intensief gebruikt worden. Bestaande bebouwing wordt ingepast of hergebruikt. Dit gebied geeft een eigen betekenis aan het begrip duurzaamheid dankzij de goede bereikbaarheid per openbaar vervoer, een gemengd stedelijk programma, hergebruik en bijzondere openbare ruimte.
Rond het kanalenkruis ontstaat een intensief compact stedelijk gebied met een OV-knoop, dat een prachtige stadsrand vormt aan het open landschap van de Nieuwe Hollandse Waterlinie.
34
A12 CENTRAAL
35
A12 CENTRAAL
36
A12 CENTRAAL
37
A12 CENTRAAL
LINIELAND Linieland* is het gebied waar het landschap zichtbaar en de historie voelbaar worden gemaakt. De Nieuwe Hollandse Waterlinie is het beeldmerk voor dit gebied en eigenlijk voor heel A12 Centraal. De stedelijke regio gebruikt Linieland als recreatief uitloopgebied. Dit deel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie wordt versterkt tot een krachtig en aantrekkelijk landschap. Er wordt hier stevig geïnvesteerd om het landschappelijk schoon, de recreatieve functies en de langzaamverkeerverbindingen op orde te brengen. Ook is er ruimte voor andere functies die passen bij het karakter van het gebied, bijvoorbeeld uit de kennisgerelateerde economie.
Tegelijk wordt er een harde en heldere grens getrokken tussen de stad en het open land. Ook dat beschermt de landschappen rond Utrecht. Deze landschappen worden onderling verbonden door een groene corridor die door het hele gebied loopt. De groene corridor krijgt een bijzondere recreatieve en ecologische betekenis.
De heldere grens tussen stad en land beschermt het Linieland tegen de dreiging vanuit de stad - bijna zoals ooit de linie de stad beschermde tegen dreiging van buiten.
* ‘Linieland’ is een bestaande term die ook wordt gebruikt voor één van de gebiedsenveloppen van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De Enveloppe Linieland ligt op het grondgebied van de gemeenten, Houten, Nieuwegein, Vianen, Culemborg.
38
A12 CENTRAAL
39
A12 CENTRAAL
40
A12 CENTRAAL
Uitgangspunten voor de ontwikkeling van A12 Centraal Aan de hoofdopzet van A12 Centraal ligt een aantal ambities en uitgangspunten ten grondslag. Het is belangrijk dat die waarden ook bij latere uitwerking als hoofdkoers worden aangehouden.
>
A12 Centraal wordt een duurzame stedelijke ontwikkeling
>
A12 Centraal levert een sterke bijdrage aan de stedelijke economie
>
A12 Centraal wordt de best bereikbare plek in Nederland
>
A12 Centraal wordt een bestemming voor de Randstad
>
A12 Centraal biedt een parkachtige schakel tussen Groene Hart en Heuvelrug
Verder is de OV-sprong en een versterkt wegennetwerk voorwaardelijk en wordt A12 Centraal een nieuw stedelijk middengebied voor Utrecht, Nieuwegein en Houten met een duurzame stedelijke dichtheid.
41
A12 CENTRAAL
A12 Centraal wordt een duurzame stedelijke ontwikkeling,
A12 Centraal wordt een bestemming voor de Randstad. Dit is
door menging van wonen, werken, sport en recreëren. Daarbij
dankzij de centrale ligging en de straks uitmuntende bereikbaarheid
is een grote variatie in dichtheden en in woon-/werkmilieus.
de aangewezen plek voor ontmoeting en voor uitwisseling van
De hoogste dichtheden worden gekoppeld aan de nieuwe of
kennis en cultuur. Anders gezegd: in A12 Centraal staan de mensen
versterkte OV-knooppunten. Op gebiedsniveau worden steeds
centraal.
duurzaamheidprincipes toegepast, zoals rond energie, mobiliteit en water.
A12 Centraal levert een sterke bijdrage aan de stedelijke
A12 Centraal biedt een parkachtige schakel tussen Groene Hart
economie door extra werkgelegenheid te bieden en door ruimte te
en Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het Linielandschap van de Nieuwe
bieden voor nieuwe functies die de regio nog niet kent. Maar ook is
Hollandse Waterlinie wordt verder versterkt en goed toegankelijk. Dit
hier - zolang het past bij het nieuwe profiel van het gebied - plaats
wordt herkenbaar als een nationaal icoon. Ook binnen de stedelijke
voor stadsgebonden bedrijven en grootschalige functies die niet
delen van A12 Centraal brengen de parken en de blauwe structuren
(meer) passen in het bestaand stedelijk gebied.
van de waterwegen de landschapsbeleving tot in de stad.
A12 Centraal wordt de best bereikbare plek in Nederland. Niet alleen voor de auto - zoals nu vooral het geval is - maar ook voor openbaar vervoer. Hier ontstaat een nationaal multimodaal knooppunt aan een snelle regionale OV-verbinding. Belangrijk is dat de versterking van de bereikbaarheid en de stedelijke ontwikkeling gelijktijdig en integraal plaatsvinden.
42
A12 CENTRAAL
Integrale gebiedsontwikkeling helpt haalbaarheid OV-sprong en
Die integrale benadering zal er aan bijdragen dat de kwaliteitssprong
versterkt wegennetwerk. De ontwikkeling van het gebied vindt in
voor openbaar vervoer en het completeren van het regionale wegen-
de planvorming integraal plaats - gelijktijdig worden nieuwe functies
en fietsnetwerk hoog op de bestuurlijke agenda komt. Daarvan
toegevoegd en de bereikbaarheid verbeterd, het één kan niet zonder
profiteert de gehele regio.
het ander. Zo is nieuw toe te voegen hoogstedelijk programma nodig om het regionale OV-net voldoende draagvlak te geven. En de sterk
Het nieuwe regionale OV- en wegennet geeft ruimte op het bestaande
verbeterde bereikbaarheid is weer noodzakelijk om de nieuwe functies
verkeersysteem. Op die manier krijgt de A12 een minder prominente
te kunnen bedienen.
rol voor het afwikkelen van lokaal verkeer, zonder dat dit ten koste gaat van het huidige netwerk in oude binnenstad en bestaande wijken.
43
A12 CENTRAAL
OV-netwerk: huidige situatie
OV-sprong
Stedelijk verkeersnetwerk: huidige situatie
Versterkt onderliggend verkeersnetwerk
44
A12 CENTRAAL
Nieuw stedelijk middengebied voor Utrecht, Nieuwegein en
ruimte intensiever benut en bovendien voorkomt het dat wijken
Houten. Als het fietsnetwerk wordt verbeterd en uitgebreid, zal dat
ruimtelijk geïsoleerd zijn of blijven. Utrecht, Nieuwegein en Houten
het fietsgebruik stimuleren. Het toenemende gebruik van elektrische
liggen dan niet meer naar binnen gericht, met hun ruggen naar elkaar.
fietsen draagt daar nog verder aan bij. Naarmate in de toekomst,
Zij krijgen samen een nieuw stedelijk midden, dooraderd door stevige
zeker na 2020, de auto’s milieuvriendelijker worden - minder geluid
groen-blauwe structuren.
en uitstoot - kunnen wegen beter ruimtelijk geïntegreerd worden met stedelijke functies. Snelwegen zullen daarom nóg aantrekkelijker worden als stedelijke vestigingslocatie. Daardoor wordt de schaarse
A12 Zone nu: geisoleerde gebieden
Nieuw stedelijk midden
45
A12 CENTRAAL
Duurzame stedelijke ontwikkeling
• Kansen voor gemengde en compacte
Per deelgebied kan op bovengenoemde
Duurzame ontwikkeling van de A12 Centraal
stedelijke ontwikkeling: hierdoor worden
basiswaarden hoog gescoord worden, maar
is één van de belangrijkste ambities. Maar een
potentiële reisafstanden verkleind, worden
kunnen ook duurzame iconen in de etalage
duurzame stad, hoe maak je die? Ten eerste kan
menging en levendigheid bevorderd en
staan.
duurzaamheid geen doel op zich zijn.
ontstaan micronetwerken met samenhang
Je hebt een ambitie en die wil je op zo’n
op lokale schaal. Ook kent de compacte en
In de Toplocatie XLNL is volop ruimte voor
duurzaam mogelijke wijze realiseren. Bij A12
dichte stad een groter draagvlak voor OV en
experiment op grotere schaal met lokale
Centraal is dat: ruimte voor stedelijke ontwikkeling
voorzieningen.
energieproductie- en besparing, in combinatie
en nieuwe woonmilieus geven zonder bestaande
met de snelwegen. Het is de plek voor een
landschappen aan te tasten, het verbeteren
• Kansen voor sterk openbaar vervoer: door
van de bereikbaarheid, en het versterken van
snelle regionale verbindingen te maken en
de ecologische en recreatieve waarde van het
rond OV-haltes bebouwing te verdichten
Kanalenstad is hét gebied waar een optimale
landschap. Hoge duurzaamheidsambities zorgen
worden meer plaatsen beter bereikbaar en
duurzame dichtheid bereikt kan worden door
voor baanbrekende en innovatieve oplossingen.
heeft het OV een groter reizigerspotentieel.
intensief ruimtegebruik, combinatie van functies
duurzaam icoon, expo of evenement.
en goede openbare ruimte. Dit kan vorm krijgen Experts geven aan dat het vormgeven van
• Kansen voor de duurzame snelweg: de
door te CO2 neutraal of –positief te maken of
duurzaamheid alleen kan gebeuren door de
A12 wordt een innovatieve, overlastloze
op grote schaal groene daken toe te passen
ambities duidelijk vast te leggen en meetbaar te
snelweg, een energieproducerende snelweg,
waardoor het lokale leefklimaat optimaal wordt.
maken.Bijvoorbeeld door verplaatsingbehoeften,
de veilige snelweg, of de mooist ingepaste
energieverbruik en grondstoffengebruik te
stadssnelweg.
monitoren. En – het belangrijkste – door de tevredenheid van bewoners en gebruikers te zien groeien!
In het Linieland staat de identiteit van het landschap, het begrenzen van de stad, het
• Kansen voor een gezonde leefomgeving:
zichtbaar maken van landschap en historie
met aandacht voor de voedsel- en
centraal. Misschien wel met een ecologisch
energieproducerende stad: combinaties
recreatiepark.
tussen woningbouw, energie, klimaat, ruimte De belangrijkste kansen voor de A12 Centraal als
en voedsel. Maar ook: ruimte voor de fiets
geheel zijn:
van de toekomst.
46
A12 CENTRAAL
Duurzame stedelijke dichtheid Het gebied wordt ontwikkeld tot een compacte duurzame stedelijke dichtheid. Dat biedt een basis voor de kwaliteitssprong in het OV-netwerk van de regio.
Als gezegd, de snelweg wordt ruimtelijk zodanig ingepast dat de stedelijke structuur aan weerszijden van de A12 kan worden aangeheeld en geïntensiveerd. Woon- en werkgebieden verweven zich zo met omliggende stedelijke gebieden, aanwezige voorzieningen komen onder handbereik en er ontstaan nieuwe stedelijke gemengde milieus met bijzondere kwaliteit dankzij de kanalen en het groen. Tegelijk met de herstructurering van het gebied wordt ook de mobiliteit gestuurd, door ontwikkeling van openbaar vervoer, fiets en een stadsregionaal autonet. De vervoerwijzekeuze, of modal split, wordt zo positief beïnvloed ten gunste van het openbaar vervoer en de fiets.
47
A12 CENTRAAL
Ontwikkelingsperspectief A12
CENTRAAL
48
A12 CENTRAAL
5 Capaciteit voor
structurele bijdrage aan verstedelijkingsopgave Het ontwikkelingsperspectief A12 Centraal is een verkenning, die mogelijkheden toont het gebied rond de A12 tot ontwikkeling te brengen. Meer precieze invullingen zullen in de komende jaren moeten worden gemaakt, zodat de daadwerkelijke ontwikkeling tijdig kan plaatsvinden. Wel is al een indruk verkregen van de capaciteit en de mogelijkheden.
Om een indruk te krijgen van de mogelijkheden zijn globale
is met nadruk rekening gehouden met substantiële oppervlakten
berekeningen gemaakt. Die schattingen laten zien dat het gebied
aan groen en water - zoals voor de genoemde groene corridor - als
een hoge ontwikkelpotentie heeft. A12 Centraal kan inderdaad een
investering in het landschap.
structurele bijdrage leveren aan de verstedelijkingsopgave tot 2040. Ongeveer 600 ha voor stedelijke ontwikkeling Bij de berekeningen is uitgegaan van de geschetste ingrepen in de
Het totale gebied van A12 Centraal heeft een oppervlakte van
infrastructuur - in de A12, het openbaar vervoer en het onderliggend
omstreeks 1150 hectare, daarvan bestaat 600 ha uit stedelijk gebied
wegennet. Verder is gerekend met het maken van stedelijke
en 550 ha uit landschap en water. (zie kaart gebied)
woonwerkmilieus met een grote variatie aan dichtheden. Bovendien
Binnen de 600 hectare zou ruimte kunnen zijn voor globaal 10.000
49
A12 CENTRAAL
tot 20.000 woningen, in verschillende dichtheden, en daarnaast nog
sommige functies van karakter moeten veranderen om te kunnen
30% andere functies, waaronder sport, recreatie en dienstverlening.
aansluiten bij de voorgestane ambitie. Een ambitie om aan de
Daarmee kan inderdaad een stevige bijdrage worden geleverd aan het
bestaande kwaliteit kwaliteit toe te voegen, middels een natuurlijke,
opvangen van de verstedelijkingsdruk.
geleidelijke transformatie.
Zoals gezegd, voor deze ontwikkeling is wel de genoemde schaalsprong in het openbaar vervoer noodzakelijk, net als het completeren van het regionale wegen- en fietsnetwerk.
Kostenvragers en kostendragers De grootste kostenvragers zullen de ingrepen in de infrastructuur zijn, het ruimtelijk inpassen van de A12, de aanleg van de groene corridor en het saneren van de zones langs de kanalen. Daartegenover staan interessante kostendragers. Veel van de voorgestane ingrepen hebben namelijk niet alleen betrekking op de A12 Centraal maar op een veel groter gebied. Ook de spin off reikt veel verder. Daarom zal een bovenplanse verevening goed denkbaar zijn. Ook is een bundeling van lokale, (inter-)nationale en regionale/provinciale gelden belangrijk gezien de grote uitstralingseffecten van het gebied. Uiteindelijk zal het gebied dankzij de grote ontwikkelpotentie het gebied fors in waarde toenemen.
Soms gevolgen voor bestaande functies De voorgestane ontwikkeling van het gebied heeft consequenties voor een deel van de huidige functies. In bepaalde gevallen zal verplaatsing nodig zijn, binnen het gebied of naar buiten. Ook denkbaar is dat
Globaal plangebied A12 Centraal met bestaande bebouwing
50
A12 CENTRAAL
6
Ontwikkelstrategie: gebied klaarmaken voor gefaseerde ontwikkeling Nu al wordt voorgesorteerd voor de richtingverandering naar A12 Centraal. Er zijn nu besluiten nodig, direct gerelateerd aan de Pakketstudie/ Planstudie Ring Utrecht, en uitwerkingen kunnen worden gemaakt. De grootste vastgoedontwikkeling in het gebied zal in de periode tussen 2020 en 2040 plaatsvinden. In de ontwikkelstrategie op weg naar A12 Centraal zijn substantiële bouwstenen opgenomen die het gebied klaar moeten maken voor een grote transformatie en worden lokale initiatieven gestimuleerd voor verbetering van de leefomgeving en om A12 Centraal op de mentale kaart te zetten.
51
A12 CENTRAAL
52
A12 CENTRAAL
In de komende periode moet het gebied fysiek in gereedheid worden
van plannen en deelplannen. Daarbij moeten ook de wettelijke
gebracht, zodat daarna feitelijke ontwikkeling kan starten. Om de
planologische procedures worden opgestart en besluitvorming
toekomstige ontwikkeling van A12 Centraal in gang te zetten, zullen de
plaatsvinden.
betrokken partijen gezamenlijk aan de slag gaan. De visie uitdragen, bouwen aan verdere steun en draagvlak en het nu geschetste
Lokale initiatieven stimuleren en opstarten. De verandering van
perspectief aanscherpen en blijven toetsen aan nieuwe ontwikkelingen
het gebied begint nu al. Met lokale initiatieven en (zie kader) en
en inzichten.
voorbeeldprojecten kan al op korte termijn worden begonnen. Denk ook aan een evenement in deelgebied XLNL, landschappelijke verbeteringen
Juridisch, inhoudelijk en beleidsmatig aan de slag. Meer praktisch
in Linieland, of nieuw gebruik van bestaande gebouwen. Deze projecten
begint de ontwikkeling van A12 Centraal met het opstellen en uitwerken
hebben ook een mentale component, om de toon te zetten.
Lokale initiatieven prikkelen de aandacht
consumenten (kantoorwerknemers). Dit maakt ontmoeting van de groepen ‘gedoseerd’ mogelijk
De Stichting A12NU heeft samen met
en creëert een herkenbare, ‘hippe’ plek in
stakeholders en ontwerpers al enkele mogelijke
Papendorp.
voorbeeldprojecten ontwikkeld die direct de kwaliteiten en de potentie van het gebied sterker
De Groene Heuvel is en multifunctioneel
op de kaart kunnen zetten. Bijvoorbeeld ‘Kantine
bedrijfsverzamelgebouw in de berm van de
Schapenstal,’ en ‘De Groene Heuvel’.
A12 voor startende creatieve ondernemers, die nu veelal vanuit hun woning werken en
Kantine Schapenstal bouwt voort op het
een ontmoetingsplek en faciliteiten missen.
initiatief van de volkstuinders en de aanwezige
Het gebouw kan ‘dubbel’ gebruik maken van
potentiële consumenten in het gebied.
de bestaande parkeerruimte. Met zijn groene,
De voedselproductie wordt uitgebreid door
zachte gevel nestelt het gebouw zich in de
middel van schapen die het graslandschap
natuur naast de aanliggende volkstuinen.
onderhouden en zuivel, wol en vlees leveren.
Het gebouw is gelegen op een bestaande
De twee vleugels van het gebouw - de kantine
heuvel en biedt zo de mogelijkheid tot een
en de schapenstal - vormen letterlijk het
visuele interactie met de snelweg.
kruispunt van producenten (volkstuinders) en
Voorbeeldproject: Groene Heuvel (A12NU)
Voorbeeldproject: Kantine Schapenstal (A12NU)
53
A12 CENTRAAL
Voor iedereen - investeerders, toekomstige bewoners en gebruikers,
beleid. Het gaat hierbij in de eerste plaats om de ruimtelijke inpassing
andere beslissers - begint zo duidelijk te worden in welke richting het
van de A12, in samenhang met dan in uitvoering zijnde maatregelen
gebied zich beweegt. A12 Centraal krijgt in deze fase al een zekere
uit de Pakketstudie/Planstudie Ring Utrecht. Daarnaast moet een
bekendheid en het gebied krijgt een gezicht en aantrekkelijker imago.
begin worden gemaakt met de noodzakelijke grote verbetering in de infrastructuur - het regionaal openbaar vervoer, het auto- en
Gebied gereedmaken voor de ontwikkeling. Om gebied gereed te
fietsnetwerk. In het landschap kan, door saneren en investeren, de
maken voor transformatie moet in de lopende besluitvorming worden
groene corridor worden ontwikkeld en de waterstructuur versterkt.
voorgesorteerd op een nieuwe A12 Centraal. Dat betekent dat het gesprek en de visievorming vanaf nu volop kunnen plaatsvinden, wat
Bouwstenen uitvoeren. Onder initiatief en verantwoordelijkheid
invloed zal hebben op de lopende besluitvorming en te ontwikkelen
van gezamenlijke overheden zou een aantal strategische projecten moeten worden uitgevoerd - deze staan op de komende bladzijden beschreven. Het zijn de projecten die de kern van dit
Ook zijn er initiatieven vanuit ondernemers en grondeigenaren om gebieden te verbeteren. De Liesbosch is een van de grotere bedrijventerreinen aan de A12, ontstaan in de jaren ‘30 als materieel centrum van een bouwconcern. Dankzij de gunstige ligging aan de rijkswegen in de regio Utrecht is het terrein sindsdien getransformeerd tot een gemengd terrein met een grote variëteit aan functies waaronder kantoren, bouwmarkten en groothandelsbedrijven. Er zitten bijna 300 bedrijven. Er werken ruim 7.500
ontwikkelingsperspectief vormen en die als een vliegwiel de verdere ontwikkeling in gang helpen zetten. Het zijn tegelijkertijd projecten die in zichzelf al een belangrijke kwaliteitsverhoging voor de regio met zich meebrengen. Anders gezegd: tot deze investeringen kan in ieder geval al besloten worden, zonodig in afwachting van besluiten over de precieze toekomst van het gebied. Ze laten beleidsruimte voor verdere
personen. Het terrein, inclusief de wegen, is bijna geheel in particuliere
verfijning en invulling, terwijl het gebied toch al van de verbeteringen
handen. Sinds 2004 zijn de gemeenten en de ondernemers in gesprek
profiteert.
over de kwaliteitsverbetering van het terrein. De ondernemers en eigenaren van het terrein, verenigd in het Platform Nieuwegeinse Ondernemeningen,
Gebieden ontwikkelen. Vanaf 2020 is het gebied klaar om de grootste
hebben recent een Gebiedsvisie opgesteld. Stapsgewijs wordt een
verandering van programma aan te kunnen en zal het grootste deel van
duurzame ontwikkeling voorgesteld. Kernbegrippen zijn: verbeterde
de gebiedsontwikkeling plaatsvinden. Dit zal zonder twijfel gebeuren
bereikbaarheid, behouden van werkgelegenheid en hoogwaardige
in samenwerking tussen private en maatschappelijke partijen. De
uitstraling. Kortom: Een aantrekkelijk bedrijventerrein, stap voor stap
ontwikkelingsstrategie voor deze fase zal in de komende jaren nader
ontwikkeld vanuit de markt in nauwe samenwerking met de belangrijkste
moeten worden geformuleerd, als onderdeel van de besluitvorming.
lokale en regionale overheden.
54
A12 CENTRAAL
Bouwstenen Met de kennis van vandaag kan worden gedacht aan de volgende bouwstenen, die een vliegwiel zijn om het gebied in beweging te krijgen.
De ruimtelijke barrière van de A12 slechten binnen het
De OV-sprong in gang zetten door de stedelijke knooppunten
bestaande stedelijk gebied. Te overwegen valt bijvoorbeeld een
te verbinden met openbaar vervoer. Dat kan door OV-tangenten
afslag op de A12 te verwijderen. Ook kan de afslag Papendorp
en -radialen aan te leggen en ruimte te reserveren voor
worden ‘omgeklapt’, waardoor er ruimte ontstaat voor
toekomstige verbindingen, door het OV-netwerk te ondersteunen
ontwikkelingen langs het Amsterdam-Rijnkanaal. De inpassing
met een hoogwaardig fietsnetwerk, en door OV-knooppunten
van het snelweglichaam ten opzichte van bebouwing en
als overstap en als bestemming te ontwikkelen met een intensief
maaiveldhoogte is een belangrijk aandachtspunt.
gemengd programma.
55
A12 CENTRAAL
Een multimodaal knooppunt (SuperSpil) aanleggen waar
De groene corridor aanleggen die de grote landschappen,
snelweg en openbaar vervoer samenkomen. Dat wordt de
het Groene Hart en de Nieuwe Hollandse Waterlinie met
locatie voor een hoogstedelijk programma met een grote
elkaar verbindt. Dat vormt de kwaliteitsdrager voor stedelijke
ontmoetingsfunctie. Hier stapt de automobilist over vanaf de
ontwikkeling, en tegelijkertijd een nieuwe landschappelijk-
snelweg op hoogwaardig openbaar vervoer. De vernieuwde
recreatieve verbinding.
Europalaan wordt de belangrijkste ader tussen Utrecht en Nieuwegein.
56
A12 CENTRAAL
De zones langs de kanalen herstructureren en nieuwe blauwe
Een heldere rand maken tussen het stedelijke gebied en
verbindingen aanleggen. In een geleidelijke transformatie kan
Linieland. Ook dit is een bouwsteen met goed herkenbare winst
de bebouwing langs de kanalen worden verdicht. Langs het water
voor kortere en lange termijn. Een stedelijke knoop kan worden
kunnen voor recreatieve routes en recreatieve functies worden
ontwikkeld rondom de nieuwe OV-knoop bij het kanalenkruis.
aangebracht. De waterkant biedt ruimte voor aantrekkelijke en
Aan Linieland kan een kwaliteitsimpuls worden gegeven.
unieke woon-werkmilieus.
Daardoor wordt dit deel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie versterkt tot het icoon van nationale betekenis.
57
A12 CENTRAAL
58
A12 CENTRAAL
7 Kortom: A12 centraal
een nationale ambitie Kortom, de ingrepen die de komende jaren zullen plaatsvinden aan de snelweg A12 bieden grote kansen voor verdichting en herstructurering van het omliggende gebied. A12 Centraal maakt van een verzameling geïsoleerde gebieden, zonder duidelijke identiteit, een topbestemming voor Nederland. Samengevat heeft A12 Centraal alle mogelijkheden in zich om
de internationale concurrentiepositie, dankzij de onderscheidende
een gebied te worden waar de Nederlandse kennisregio’s elkaar
woonmilieus en de versterkte landschappelijke kwaliteiten.
ontmoeten en waar mensen centraal staan. Hier kunnen op
A12 Centraal kan daarmee werkgelegenheid genereren en een stevige
gebiedsniveau duurzaamheidprincipes worden ontwikkeld, getest en
economische impuls geven die op dit moment hard nodig is.
toegepast.
Dankzij de SuperSpil, het multimodale knooppunt, wordt dit de best bereikbare locatie van Nederland. Hier kunnen daardoor ook
A12 Centraal biedt ruimte voor de Randstedelijke woningbehoefte.
bijzondere ambities worden waargemaakt - tot aan de Olympische
De ontwikkeling van het gebied draagt bij aan het versterken van
Spelen toe.
59
A12 CENTRAAL
Op de agenda, en aan de slag De geschetste ambities voor A12 Centraal kunnen daadwerkelijk worden gerealiseerd. Wel vraagt de ontwikkeling om forse ingrepen en soms ingrijpende veranderingen. Dat zal de nodige financiële middelen vergen en ook durf en doorzettingsvermogen van de betrokken partijen in de regio en het rijk. De strategie om het gebied stapsgewijs te ontwikkelen zal bijdragen aan de verwezenlijking van de ambities.
Het is zaak nu aan de slag te gaan met A12 Centraal, zodat dit gebied in 2040 ontwikkeld is tot een bijzondere schakel op de regionale en (inter-)nationale kaart.
60
A12 CENTRAAL
61
A12 CENTRAAL
A12
CENTRAAL
Ontwikkelingsperspectief A12 Centraal Ambitie voor een duurzame stedelijke ontwikkeling in de A12 zone
De komende jaren zullen ingrepen plaatsvinden aan de snelweg A12. Op langere termijn gaat in het gebied rond de A12 ook het nodige veranderen. De infrastructurele maatregelen moeten worden aangegrepen om, tussen Oudenrijn en Lunetten, de barrièrewerking van de snelweg op te heffen en ruimte te maken voor een duurzame stedelijke ontwikkeling in de zone rond de A12.
Het ontwikkelingsperspectief A12 Centraal schetst de hoofdrichting waarin het gebied zich tot 2040 zou moeten ontwikkelen.
A12
CENTRAAL
september 2009
