Inspiratie voor Wonen, Zorg en Welzi jn. van Ouderen

Sociale samenhang, Communicatie & Administratie, Gebouwen & Installaties

Inspiratie voor Wonen, Zorg en Welzi jn van Ouderen TNO

INLEIDING

Hoe kunnen ouderen in 2015 langer zelfstandig wonen met een hogere kwaliteit van leven tegen acceptabele kosten?

Met de ‘grijze golf ’ in aantocht, stijgende zorgkosten en te weinig zorgpersoneel bevindt de gezondheidszorg in Nederland zich in een spagaat. Specifiek op het gebied van wonen, welzijn en zorg van senioren spelen hierbij ook de stijgende eisen aan het welzijn en de roep om zelfstandig wonen. In combinatie met de noodzaak van een verminderde milieubelasting in onze samenleving vereist dit een ingrijpende vernieuwing van ‘het woon- en zorgsysteem’. Alleen met een ‘systeeminnovatie’ lukt het om ook op de langere termijn te kunnen voldoen aan alle huidige en toekomstige eisen, wensen en randvoorwaarden. De kernvraag is: Hoe kunnen ouderen in 2015 langer zelfstandig wonen met een hogere kwaliteit van leven tegen acceptabele kosten? Het is mogelijk om dit te bereiken als nieuwe technische, organisatorische en sociale systemen worden geïntegreerd met aandacht voor wonen, zorg, welzijn en veiligheid. Met de ambitie een situatie te creëren die duurzaam zal zijn zowel vanuit een economisch, sociaal als ecologisch oogpunt. In dit boekje wordt een visie beschreven op het leven in de ‘ideale’ woonwijk van de toekomst. Deze visie is het resultaat van een intensieve dialoog tussen De Woonmensen in Apeldoorn, verschillende locale partijen en TNO. De visie heeft betrekking op de toekomstige wijk Hubertus Drieschoten die in Apeldoorn gerealiseerd gaat worden. Inmiddels is het stedenbouwkundig plan voor deze wijk ontwikkeld. Het boekje dat u nu in uw handen houdt, biedt inspiratie voor de producten en diensten die het leven in die wijk ondersteunen en mogelijk maken.

1

VISIE OP DE WIJK Hubertus Drieschoten is een hechte gemeenschap.

gebruik gemaakt van ruimten, daar waar mogelijk

Mensen leven er gelukkig en veilig en wonen zelfstan-

worden ruimten gedeeld. Hierdoor is het mogelijk

dig. De leefgemeenschap is gemengd van samenstel-

een hoog niveau van voorzieningen in de wijk te rea-

ling. Mensen van middelbare leeftijd, oudere mensen

liseren. De woningen zijn zo ingericht dat bewoners

en gezinnen wonen zij-aan-zij. Alle bewoners hebben

zo lang mogelijk in hun woning kunnen blijven wonen.

de mogelijkheid om deel te nemen aan activiteiten in

Indien ze toch aanpassingen nodig hebben die niet

de wijk en dat doen ze dan ook veelvuldig. Daar waar

binnen hun huidige woning gerealiseerd kunnen wor-

mogelijk ondersteunen bewoners elkaar. Bij sociale

den, kunnen ze eenvoudig doorschuiven naar andere

activiteiten en ook bij verzorgende taken. Sommige

woningen binnen de wijk.

ouderen passen op de kinderen, en bij computerles helpen kinderen ouderen op Internet. Daarnaast is

De wijk is zeer innovatief in de technologische en

er een professionele organisatie die klaar staat om

organisatorische oplossingen die gekozen zijn. Opval-

op een efficiënte wijze bewoners te ondersteunen bij

lend is echter de wijze waarop technologie onopval-

hun zorg- en welzijnsvragen. De regie blijft echter

lend aanwezig is en volledig is aangepast aan de

bij de bewoner zelf liggen. Diensten en producten

omgeving en de gebruiker.

worden alleen geleverd als bewoners er behoefte aan hebben of als ze die nodig hebben. Inbraakbeveiliging

Tien kenmerken van de wijk: • Gemengde samenstelling wijk

bijvoorbeeld of hartbewaking.

• Sterke sociale samenhang in de wijk • Gemakkelijke communicatie tussen bewoners

Bewoners hebben slechts met enkele personen te

onderling én met zorgverleners

maken, die volledig op de hoogte zijn van hun wel

• Professionele dienstverlening wat zich vertaalt

en wee. Moderne technologie zorgt ervoor dat de administratieve afhandeling van de zorgvragen

in een goede samenwerking tussen zorg- en

uiterst soepel verloopt. Ook de communicatie tussen

welzijnsorganisaties • Soepele aansturing van de zorg en vlotte

bewoners onderling en tussen bewoners en verzorgers gaat gestroomlijnd.

administratieve afhandeling • Regie bij de bewoner

In de wijk wordt efficient gebruik gemaakt van ruimten, daar waar mogelijk worden ruimten gedeeld. Hierdoor is het mogelijk een hoog niveau van voorzieningen.

2

De wijk is nagenoeg energieneutraal. Dit is gereali-

• Kostenefficiënt

seerd met een bijzonder hoog comfortniveau voor

• Energieneutraal

de bewoners. Het kostenniveau is vergelijkbaar met

• Comfortabel binnenklimaat

de traditionele bouw nu. In de wijk wordt efficiënt

• Levensloop bestendige woningen

3

Even voorstellen:

Even voorstellen:

mevrouw Marja Janssen

de heer Jeroen de Witt

Mevrouw Janssen is een

Mijnheer de Witt is 82 jaar oud

actieve vrouw. Dat is ze altijd

en heeft in zijn werkend leven

geweest. Ook in de buurt. Me-

lesgegeven aan een middelbare

vrouw Janssen is 80 jaar oud,

school. Hij was 35 jaar docent

maar nog erg jong van geest.

Frans. Mijnheer de Witt is daar-

Zo presenteerde ze onlangs

bij altijd erg geïnteresseerd

een aantal afleveringen over

geweest in politiek. Zo was hij

zijdeschilderen op TV-Huber-

jarenlang actief in de locale

tus. Een doorslaand succes!

politiek. Nu is dat wat minder.

En ze past graag op Gijs. Gijs

De politiek is soms wel wat erg

is het zoontje van het vroe-

hectisch geworden. Wel probeert

gere buurmeisje van mevrouw

hij zoveel mogelijk het dagelijkse

Janssen. Zij wonen nog steeds

nieuws te volgen.

in dezelfde buurt. De moeder

Mijnheer de Witt is nooit

van Gijs moet soms onver-

getrouwd geweest. Wel is hij

wacht werken als er zieken

een soort ‘opa’ voor de drie

zijn in de bakkerij van haar

kleinkinderen van zijn zus. Zij

man. Mevrouw Janssen mist

komen regelmatig langs en daar

haar eigen man nog iedere

geniet hij erg van. Ondanks dat

dag, alhoewel hij al elf jaar

hij niet meer zo goed kan buk-

geleden overleden is. Daar zal

ken is hij actief in het beheer

ze nooit aan wennen.

van de gemeenschappelijke tuin van Hubertus Drieschoten: hij

“Ik zal proberen jullie een

is zelfs penningmeester van de

indruk te geven van hoe het is

tuingroep.

om hier te wonen.” “Het is mooi wonen hier in Hubertus Drieschoten. Ik heb het hier naar mijn zin en kan op mijn manier bezig blijven! Kijk maar” 4

5

3. Piazza Hubertus 1. D e d a g b e g i n t

Een ochtendwandelingetje is voor meneer

Half acht: de dag begint. Buiten is

de Witt vaste prik. Omdat het buiten nog

het lekker weer. Mevrouw Janssen

vrij koud is, gaat hij naar ‘Piazza Hubertus’.

heeft er zin in vandaag!

Dat is een erg fijn overdekt pleintje. Hij

“Zo! er staat veel op het pro-

ontmoet er mevrouw Janssen.

gramma. Gijs komt vanmiddag, en

“Goedemorgen Marja!” “Goedemorgen

Conny komt ook nog langs van-

Jeroen, lekker hier hè?” “Nou, gelijk heb

daag. Opstaan met de beentjes!”

je! Heb je boodschappen gedaan?” “Ja, bietjes! Voor vanavond. Zal ik er even bij komen zitten?” “Graag!”

2. Opladen voor de dag

4. Oppassen op Gijs

Meneer de Witt begint de dag altijd

“Gijsje, drink je wel je appelsap op?”

met een krantje. Rustig een beetje

Gijs komt na school vaak even spelen bij

lezen over wat er speelt in de wereld.

mevrouw Janssen. Dat vinden ze allebei

Ook neemt hij altijd de Hubertus

gezellig. Zo doet mevrouw Janssen wat

buurtkrant door. Kijken wat er te doen

voor Gijs en voor z’n ouders. Gijs z’n va-

is en wat er op TV-Hubertus is te zien.

der op zijn beurt helpt wel eens als er in

“Ah! Er wordt een diapresenta-

het huis van mevrouw Janssen wat moet

tie uitgezonden over India. Dat is

gebeuren. Sámen zijn ze actief in de

interessant! Wellicht dat ik vanmiddag

gezamenlijke tuin. Daarover later meer.

even langswip bij de opnames in het buurcentrum.Dat is toch leuker dan het zien op TV-Hubertus.”

6

7

5. Hoe gaat het met de rikketik? Mijnheer de Witt kan contact zoeken met de zorgverlener als hij daar behoefte

7. E e n p e r s o o n l i j k a a n s p r e e k p u n t

aan heeft. Omdat hij de laatse tijd niet zo

Mevrouw Janssen weet wat haar te doen staat als

lekker was, neemt hij samen met de dokters-

er iets mis is met haar huis. Zoals bijvoorbeeld een

assistent de bloeddruk en hartslag door.

gebroken raam. Ook als ze vragen heeft over de

“Hoe voelde u zich toen u vandaag op-

behandeling van haar gezwollen enkel, of als ze een

stond, meneer de Witt?” “Nou al weer

moeilijke brief van de belastingdienst krijgt…

een stuk beter. Denkt u dat ik vanmiddag

Ze belt altijd met dezelfde contactpersoon.

naar de lezing kan gaan?”

“Goedemorgen mijn beste Conny, kun je me even helpen met een paar dingen? Ik zit er nogal mee.” “Maar natuurlijk mevrouw Janssen. Wat heeft u op uw lever?”

8. De ‘super’ welzijnswerker “Fijn dat je even langs kon komen Conny. Over de televisie met elkaar praten is ook niet alles hè?” “Tuurlijk, niet alles kan over de televisie! Hier ben ik hoor. U wilde tóch een brandbeveiliging laten aansluiten, begrijp ik?” Conny heeft een moderne draagbare com6 . B u u r t c e n t r u m H u b e r t u s : Het buurtcentrum is de spil van de wijk: de kerk zit

puter bij zich. Ze kan er draadloos allerlei

er, maar ook het activiteitencentrum. En daar gebeurt van alles voor iedereen. Een dia-

zaken mee regelen. Omdat ze veel minder

avond over India, maar ook een kaartavond. Of een disco voor de jongeren. Vandaag gaan

dan vroeger bezig is met formulieren invul-

meneer de Witt en mevrouw Janssen naar de lezing over India. “Ben benieuwd of het wat

len en andere organisaties bellen, heeft ze

is… Vorige keer was het wel heel aardig, vond je niet?” “Toen Adrie uitlegde hoe je moet

ook meer tijd om er echt even te ‘zijn’..

SMS-en bedoel je? Ja dat vond ik ook aardig.” 8

9

11. S p r e k e n d e a g e n d a voor iedereen Afspraken maken met vrienden of met zorgverleners gaat heel makkelijk. Mevrouw Janssen zweert erbij. “Ik gebruik de agenda ook om niet te vergeten mijn medicijnen te nemen. En mijn boodschappenlijstjes!” “Oh, Jeroen wil op de thee komen… Es kijken… ja! Moet lukken, gezellig!”

9 . G e d e e l d e t u i n : Niet elk huis heeft een eigen tuin in Hubertus. In plaats daarvan zijn er een aantal grotere tuinen aangelegd. De buurtbewoners onderhouden deze met elkaar. De woningbouwcorporatie ondersteunt het tuinonderhoud door er geld voor beschikbaar te stellen. Als penningmeester van de tuingroep beheert mijnheer de Witt dit potje. Vandaag is het weer ‘tuindag’. “Ik ben bijna klaar met maaien. Wie helpt zo even met het opruimen van het gras? Ik moet een beetje oppassen met bukken.” 12 . 10 . E e n o o g j e i n h e t z e i l , een veilig gevoel Mijnheer de Witt had vorige week echt pech. Toen hij een boek wilde pakken

‘ N o a b e r s ’ – m e t I CT

Mijnheer de Witt is lid van één van de ‘Noabers’(*)-netwerken in de wijk. Hij zit in hetzelfde netwerk als mevrouw Janssen en de ouders van Gijs. ‘Noaber’ zijn betekent voor

bovenuit de boekenkast, is hij geval-

elkaar klaar staan. Elkaar steunen. Via zijn

len. Hij kwam ongelukkig terecht en

draagbare apparaat kan hij kijken wie er in de

was zelfs even buiten bewustzijn door

buurt is uit zijn netwerk. Fijn voor als hij hulp

de klap op z’n hoofd. Gelukkig had hij onlangs de bewakingsdienst laten

nodig heeft. Of voor leuke dingen. “Kom je naar de vijver, Gijs? Je bent er bijna!”

aansluiten. De bewakingscamera sloeg alarm toen hij stil bleef liggen. De alarmcentrale stuurde direct iemand langs die mijnheer de Witt weer overeind hielp. “Gelukkig is het allemaal weer op z’n

* Het begrip ‘Noaberschap’ komt uit de historie van de Twentse boerengemeenschap. Noaberschap kunnen we vertalen als burenhulp of bijstand. Hiermee komt de zorg voor elkaar en de gemeenschapszin tot uitdrukking.

pootjes terecht gekomen. Ik voel me er

Nog steeds is de Twentse gemeenschap een

sindsdien wel wat geruster op. Ik weet

hechte en sociale gemeenschap.

dat iemand een oogje in het zeil houdt!” 10

11

14 . D e ‘ h u i s c o m p u t e r ’ : e e n kapstok voor allerlei welzijnsdiensten De ‘huiscomputer’ of ‘residential gateway’ - zoals de technici dat noemen - is feitelijk een centrale huiscomputer. Deze computer is bij alle huizen in de buurt geïnstalleerd. Op aanvraag kunnen allerlei diensten en producten aan deze computer worden ‘gehangen’. “Ja Conny, ik wil toch graag brandbeveiliging. Dat kan toch zó worden aangesloten? En wat kost dat dan per maand extra?”

15 . V o o r b e r e i d e w o n i n g e n Mevrouw Janssen was blij dat haar huis al was ‘voorbereid’ 13 . E n e r g i e n e u t r a l e w o n i n g e n : “Het huis is altijd lekker warm. Heerlijk! En nooit té warm. En ik betaal

op een toekomstig toegenomen

geen verwarmingskosten!” Een combinatie van bouwkundige maatregelen maakt het mogelijk dat huizen géén

zorgvraag. Hierdoor kon de

energie meer nodig hebben om op de juiste temperatuur te blijven. Dit komt door goed geïsoleerde muren en

tillift in een uurtje geplaatst

ramen. Maar er is ook een warmtepomp geïnstalleerd. Deze voert in de zomer warmte af naar de bodem. In de

worden!

winter pompt deze de warmte weer op voor verwarming. Voor elektriciteit liggen er zonnecellen op het dak.

“Kan ik lekker in mijn eigen huis blijven!”

12

13

P R O D U C T E N E N D I E N S T E N I N D E T I J D G E P L A AT S T programma’s voor en door ouderen zouden een geweldige stimulans kunnen zijn. Bijvoorbeeld een voorlichtingsfilmpje over hoe je met een mobiele telefoon een SMS kan versturen. Ook kan de kaartavond eens gefilmd worden, of de buurtbioskoop.

C a m e r a b e w a k i n g : In geval van alarm – als iemand bijvoorbeeld al twintig minuten niet beweegt – kan een alarmcentrale meekijken in het huis. Zo kan de centralist de situatie beoordelen en eventueel hulp sturen. G e d e e l d e t u i n e n : Niet elk huis is van een eigen tuin te voorzien, maar er is juist één grote tuin aangelegd. De buurtbewoners onderhouden gezamenlijk de tuin. Zij maken onderling afspraken over wat er wel, en wat er niet mag. Wie onderhoudt de tuin? Waar moeten hondenbezitters hun hond uitlaten? Hoe draagt ieder z’n steentje bij?

L o k a l e n i e u w s k r a n t : Via de door vrijwilligers bemande nieuwskrant blijft iedereen op de hoogte van buurtactiviteiten, interessante ontwikkelingen en van het programma op het lokale TV-station. Z e e r e f f i c i e n t e w o n i n g e n : De woningen op het terrein zijn woningen met een laag energiegebruik (gas, elektriciteit) en een grotendeels prettig binnenklimaat. Het binnenklimaat wordt aangenaam gehouden door voorverwarmde ventilatielucht en een constante, aangename temperatuur in de winter. Het komt maar zelden voor dat het te warm is in de zomer.

Ve i l i g e , c o m fo r ta b e l e d r o g e b u i te n r u i m te s : Op het terrein zijn op verschillende plaatsen overdekte binnenplaatsen te vinden. Hier kunnen mensen elkaar het jaar rond ontmoeten en een praatje maken. Het zorgt voor levendigheid en sociale interactie in de wijk. F a m i l i e h o t e l : Het familiehotel van Hubertus Drieschoten is een plek waar familie wat langer kan verblijven. Ook kunnen de kamers worden ingezet voor mensen die tijdelijk meer zorg nodig hebben. V i d e o c o m m u n i c a t i e m e t z o r g a a n b i e d e r : Door camera’s in de woningen te installeren boven het TVscherm, kunnen bewoners eenvoudig beeldcontact zoeken met de zorginstelling. In een ‘live’ gesprek kunnen ze dan de gezondheidstoestand doornemen of kan een bewoner vragen stellen over bepaalde klachten. L o k a a l T V - s t a t i o n : Een lokale televisiezender wordt gerund door de bewoners zelf met wat financiële en technische ondersteuning. Het houdt mensen bij de buurt betrokken. Een voorbeeld van creatief programmeren is een programma waarbij een mysterie in de buurt gezamenlijk wordt opgelost door kinderen en ouderen. Ook speciale

S l i m m e b e z o r g i n g : Bezorgen kan ook bij afwezigheid: De goederen kunnen worden afgeleverd in een extra grote brievenbus. Of de bezorger krijgt met een pasje toegang tot bijvoorbeeld de hal. Draagbare alarmknop voor buitenshuis: De draagbare alarmknoppen zijn ook buitenshuis goed te gebruiken. Met het indrukken van de knop worden ook gegevens over de locatie van de drager meegezonden. Zo kan de drager altijd gevonden worden.

‘ N o a b e r s ’ n e t w e r k : In de buurt zijn verschillende ‘noabers’-netwerken. Iedereen -jong en oud- kan lid worden van zo’n netwerk. Mocht er iets gebeuren met één van de Noabers, dan vangt de rest van hen de eventuele gevolgen op. Ook baby-sitten of klusjes worden zo vaak zonder tussenkomst van de zorginstelling geregeld.

M o d u l a i r e b o u w e l e m e n t e n : Woningen zijn gemakkelijk (extern) uit te breiden. Dit kan gemakkelijk worden gerealiseerd op bestaande woningen binnen een paar dagen na bestelling. Door de energieopwekkende apparatuur in het nieuwe dak heeft de nieuwe ruimte direct een aangename temperatuur en vermindert de energierekening.

O n l i n e o p o t h e e k : Via een online apotheek kunnen mensen eenvoudig hun medicijnen bestellen en advies krijgen. De spullen worden vervolgens thuisgestuurd.

C u s t o m e r m a n a g e m e n t s y s t e e m : In het Call-center krijgen de medewerkers gelijk alle relevante documenten voorgeschoteld op hun scherm als iemand belt. Zo kunnen zij de klant beter te woord staan.

Sociale samenhang en plezier / Communicatie en administratie rondom zorg / Gebouw en installaties

lokale nieuwskrant gedeeelde tuinen

D i g i t a l e p e r s o o n l i j k e a g e n d a : Met een digitale agenda kunnen eenvoudig afspraken gemaakt worden door anderen zoals zorgverleners, vrienden en familie. Natuurlijk maakt de gebruiker zelf uit of deze de afspraken accepteert. De agenda helpt ook herinneren. Aan afspraken, aan boodschappenlijstjes en –indien gewenst- met medicijnen.

lokaal tv station familie hotel

‘Naobers’ netwerk

virtueel sociaal netwerk

On-line apotheek Draagbare alarmknop voor buitenshuis

2008

2005 camerabewaking

videocommunicatie met zorgaanbieder veilige comfortabele buitenruimtes

multifunctioneel buurtcentrum

zeer efficiente woningen

Slimme bezorging Digitale persoonlijke agenda zorgvoorbereidend huis

Een centraal aanspreekpunt Customer management system Modulaire bouwelemeneten

I C T o n d e r s t e u n d ‘ N o a b e r s ’ n e t w e r k : ICT voorzieningen ondersteunen de ‘noabers’ netwerken. Als bijvoorbeeld één van de noabers moeite heeft een grote tas boodschappen de trap op te krijgen, kan met één druk op de knop contact opgenomen worden met de dichtstbijzijnde noaber. E e n c e n t r a a l a a n s p r e e k p u n t : Voor praktisch álle vragen kunnen bewoners terecht bij hun eigen contactpersoon. Dit voorkomt het kastje-naar-demuur gevoel omdat de contactpersoon zelf ook weer aanspreekpunten heeft bij deelnemende organisaties. Kortsluiten van informatie en vinden van de juiste man of vrouw bij elke vraag. O n l i n e z o r g d o s s i e r : Het zorgdossier van elke bewoner is online. Dit betekent dat bepaalde personen toegang kunnen hebben tot de informatie. Maar alleen als de bewoners deze zélf heeft gemachtigd. De dokter en verpleegster, thuishulp en eventueel de persoon die als centraal aanspreekpunt fungeert kunnen zo snel relevante informatie boven tafel krijgen. W a r m t e z o n e r i n g : In de woningen is het mogelijk om bínnen elke ruimte verschillende temperatuurzones te creëren. Zo kan een echtpaar met zeer verschillende wensen toch comfortabel in dezelfde ruimte vertoeven. De één houdt van lekker warm - en de ander juist niet. ‘Huiscomputer’ als kapstok voor welzijnsd i e n s t e n : In elk huis wordt bij de bouw een ‘residential gateway’ geplaatst, ofwel een ‘huiscomputer’. Deze computer dient als aansluitstuk: naar behoeven kunnen diensten worden ‘aangeklikt’. Zo kan een inbraakalarm en brandalarm, maar ook een camerasysteem of een systeem voor monitoring-op-afstand eenvoudig worden aangesloten. Ook de temperatuursregeling voor de Zelfdiagnose On-line zorgdossier

verschillende kamers kan door deze computer worden uitgevoerd.

woning. Deze is dan ook beter dan in de ‘zeer efficiente woning’: zelfs in de zomer heerst een uitermate prettige temperatuur.

O n d e r h u i d s e c h i p : Elke persoon kan geïdentificeerd worden met behulp van een chip die is aangebracht onder de huid van de bovenarm. Met een scanner kan uitgelezen worden wie de persoon in kwestie is. In combinatie met het online zorgdossier stelt dit hulpverleners in staat sneller en effectiever op te treden bij calamiteiten.

‘ V i r t u a l R e a l i t y ’ b r i l : Door het opzetten van een ‘virtual reality’ bril, kunnen de bewoners een door de computer gegenereerde omgeving beleven. Hierin kunnen zij ook anderen ontmoeten zoals ‘noabers’, of familie. Samen kunnen ze bijvoorbeeld ‘virtueel’ op reis naar Rome, of naar de Tate Gallery.

A u t o n o m e r o b o t s : Robots kunnen eenvoudige taken overnemen van mensen. Te denken valt aan schoonmaakrobots die kunnen stofzuigen en ramenlappen en aan robots die boodschappen ophalen. Ook valt te denken aan robots die mensen helpen met inen uit bed komen en met aankleden. S c a n n e r i n h u i s : Personen met gezondheidsproblemen kunnen veel langer thuis verblijven. In huis kan gezondheidsapparatuur worden geplaatst zoals een scanner of een hartslagmeter. In combinatie met een TV met camera kunnen de resultaten van een thuisscan worden doorgenomen. De bewoner en de dokter kunnen zo over afstand vaststellen hoe het staat met bepaalde kwalen als een zwelling aan de voet. E n e r g i e n e u t r a l e w o n i n g e n : De energieneutrale woningen komen het jaar rond met een netto energieverbruik van nul. Dit komt door een uitgekiende balans tussen vraag en aanbod van duurzame energie. In de zomer wordt overtollige warmte opgeslagen en in de winter wordt deze weer benut voor verwarming. Er is een grote aandacht voor het comfort in de

E n e r g i e p r o d u c e r e n d e w o n i n g e n : Energieproducerende woningen wekken meer energie op dan ze zelf gedurende het jaar gebruiken. In de zomer kan warmte worden opgeslagen die in de winter weer wordt gebruikt voor verwarming. Of zelfs wordt verkocht aan de buurman of het zwembad op de hoek. Hetzelfde geldt voor de elektriciteit. Met slimme communicatie wordt ervoor gezorgd dat de woningen elkaar ‘kennen’ en weten dat bij de buurman warmte te halen valt als in de woning zelf eventueel te weinig beschikbaar is. H o l o g r a m p r o j e c t i e s v a n m e n s e n : Mensen die niet aanwezig zijn in een ruimte, kunnen geprojecteerd worden alsof ze er wèl zijn. Beeldtelefonie, maar dan zonder scherm. Zo kan op persoonlijke wijze op afstand worden gecommuniceerd. A u t o m a t i s c h g e l e i d e v o e r t u i g e n : Minibusjes verbinden de wijk met de omliggende wijken, het station en met het centrum van de stad. De voertuigen rijden zonder chauffeur en zijn aldus goedkoper in het gebruik.

Sociale samenhang en plezier / Communicatie en administratie rondom zorg / Gebouw en installaties

Scanner in huis Autonome robots Onderhuidse chip

Automatisch geleide voertuigen Hologram projecties van mensen Virtual reality bril

2 015

2008 Warmtezonering ‘huiscomputer’ als kapstok voor welzijnswerk

Energieneutrale woning Energieproducerende woning

R O A D M A P V O O R G E B O U W - E N K L I M A AT I N STA L LAT I E S voor comfor tabel, duur zaam en flexibel wonen en zorgen beleid

behoeften

organisatie

technologie

R O A D M A P V O O R P R O D U CT E N E N D I E N ST E N voor sociale samenhang en communicatie beleid

behoeften

trends

In deze roadmaps wordt in beeld gebracht welke producten, diensten en voorzieningen in de toekomst mogelijk kunnen worden. Deze wegen naar de toekomst (roadmaps) liggen niet vast en zullen nog wel eens moeten bijgesteld. Ze zijn namelijk afhankelijk van overheidsbeleid, technologieontwikkeling en marktvragen.

technologie

Extramuraliser ing Geen oplever ingskeur ing

Samenwerking binnen de zorgketen Verminder ing van administratieve lasten Vergr ijzing babyboomers

Energie aanbieden & kopen via lokaal netwerk EPBD labeling LTV in Bouwbesluit

Persoonsgebonden budgetten

EPC = 0,80

EPC = 0,40

Invester ing bij de bespaarder

Marktwerking in de zorg 24 uurs economie

Flexibiliser ing van de samenleving Commercialiser ing van de samenleving

Koppeling prestatieafspraken invester ingen in DUBO

Meer zelfstandig wonende senioren

Organisatie E-infrastructuur Gaspr ijs 0,44 €/m 3

Gaspr ijs 0,56 €/m 3

2005

Gaspr ijs 0,68 €/m 3

2 015

veiligheid

2005

2007

eigen regie

optimale warmtevraag

comfor t

pr ivacy wensen

sociaal contact zelfstandigheid

2007

Afnemende mantelzorg

Toenemende professionaliser ing zorg

integraal wooncomfor t

comfor teisen situatie zomer hittegolf

2 015

controle over de omgeving houden

gemakkelijke communicatie met zorgverleners

gegarandeerde prestatie Warmtepomp met koelfunctie

Röntgen Vacuüm isolatie

Isolatie

Hogere bestedingsbudsgetten senioren

Meer vaardigheid met technologie

Head mounted display

Zon thermisch

CT-scan

Opslag voelbaar / latent / thermische massa

Doorbraak met opslagtechnieken

Brandstofcellen

PDA Vaste hologrammen

Mobiele dynamische hologrammen

Dynamic call dispatch

Opslag aquifer Windenergie

Breedband internet

Constructieverwarming

videotelefoon

Camcare

Customer management system

HR 107

Alarmknop Automatisch geleid voer tuig

Zon PV Hybr ide systemen

Handbediende robots EPC = 0,4 kan kostenneutraal

EPC = 0,8 kan kostenneutraal

Semi automatische robots

Voice response system Draagbare RFID chip

Biomassa kleine schaal Woningen met draaideuren

Medical expect system

Zelflerende delen tbv regeling

Vaste medische monitor

Onderhuidse RFID chip Draagbare adviesdienst op handheld

Draagbare medische monitors

Geïmplanteerde medische sensoren

Lokaal TV-station

Actieve delen Prestatie gebaseerd bouwen Plug & play netwerk woningen

Indicatieve plaatsbepaling

Nauwkeur ige plaatsbepaling in gebouwen

Medische database

Energie producerende woningen

18

Autonome robots

19

COLOFON Het plan Hubertus-Drieschoten is een initiatief van De Woonmensen. Daarnaast hebben de volgende organisaties een bijdrage geleverd aan het ontwikkelen van de visie: de Gemeente Apeldoorn, Stichting Thuiszorg Oost Veluwe, de Stichting Wisselwerk Apeldoorn, de Stichting Kinderopvang OOK, de Maatschap Fysiotherapie Drieschoten, het Wijkcentrum Drieschoten (Accres) en de Wijkraden Kerschoten en De Naald. KuiperCompagnons tekende voor het stedenbouwkundig plan. Dit boekje is geproduceerd in februari 2005 door:

TNO Ruimte en Infrastructuur Business Unit Economie, Proces- en Systeeminnovatie Van Mourik Broekmanweg 6, 2628 XE Delft, 015-276 3000 www.tno.nl Uw contactpersoon bij TNO is:

Emma van Sandick [email protected] 015 - 269 5472 Concept, tekst en roadmaps: TNO- Christiaan van den Berg, Emma van Sandick, Tom van der Horst, Desiree Hoving, Christiaan Nijboer, Peter Oostendorp, Irek Karkowski, en Peter Joore / Tekeningen: JAM – Jan Selen, www.visueeldenken.com / Fotografie mijnheer de Witt en mevrouw Janssen: TNO - Christiaan van den Berg. Met dank aan de heer en mevrouw Boot-Senf / Overige fotografie: Levien Willemse / Ontwerp en opmaak: Antenna-Men – Yvo Zijlstra, www.antenna-men.com / Druk: 3=1 Grafimedia, Moerkapelle

Informatie over het project Hubertus-Drieschoten is te verkrijgen bij:

De Woonmensen / project Hubertus-Drieschoten Molenmakershoek 14, 7328 JK Apeldoorn, 055 - 548 48 48 Postbus 831, 7301 BB Apeldoorn www.woonmensen.nl Uw contactpersoon bij De Woonmensen is:

Jan Willem Gouverneur [email protected] 055 - 599 99 100

20

Een visie op het leven in de ‘ideale’ woonwijk van de toekomst

p e r s p e c t i e f 2 0 0 5 - 2 015

© 2005 - TNO Ruimte en Infrastructuur Business Unit Economie, Proces- en Systeeminnovatie Van Mour ik Broekmanweg 6, 2628 XE Delft, 015-276 3000