Innovatie 2011
Nederlandse Vereniging voor Brandweerzorg en Rampenbestrijding NVBR
De NVBR is de branchevereniging van en voor de brandweerzorg en rampenbestrijding in Nederland. Wij willen de kwaliteit van de brandweerzorg en rampenbestrijding verhogen en daarmee de fysieke veiligheid van onze samenleving vergroten. Als landelijke netwerkorganisatie zetten wij ons in voor een intensieve samenwerking tussen organisaties die betrokken zijn bij de fysieke veiligheidszorg en crisisbeheersing.
Inhoudsopgave Voorwoord
p. 06
Pilot wijst uit: voorlichting werkt!
p. 08
Meer doen met het ‘Dollhouse’
p. 10
Blusdeken formaat XXL voor natuurbranden
p. 12
Technasiumleerlingen bedenken innovatieve oplossingen
p. 14
Digitale registratie maakt duiken veiliger
p. 16
Mentale vorming steeds belangrijker
p. 18
MobiDaT doet wat-ie moet doen
p. 20
Marikosa-sticker als ‘houvast’ voor verkeersslachtoffers
p. 22
Nooit meer voor niets naar de kazerne
p. 24
Speciaal voertuig lost bezettingsprobleem op
p. 26
Woonwachters dragen bij aan veilige woonomgeving ouderen
p. 28
Watermist: blussen met beleid
p. 30
Volg- en zoeksysteem draagt bij aan succesvolle en veilige inzet
p. 32
Veilig het autodak op
p. 34
Smokey moet brandveiligheid onder de aandacht brengen
p. 36
iPad onmisbaar instrument voor Officier van Dienst
p. 38
Effectief lesgeven met interactief systeem
p. 40
Camera’s op hoogwerker leveren extra informatie
p. 42
Lesblok en speldag van brandweer boeien jeugd
p. 44
Iedereen op hetzelfde moment dezelfde informatie
p. 46
Met speciale, smalle kar snel ter plekke
p. 48
8 Voorwoord
Voor de vierde keer hebben we Brandweer Nederland gevraagd om ideeën voor innovaties in te zenden en zo mee te dingen naar de Jan van der Heydenprijs. De regiegroep heeft de inzendingen nauwkeurig bekeken en beoordeeld. Dat waren dit jaar 23 innovatieve ideeën, waarvan er 21 aan de selectiecriteria voldeden. Nieuw dit jaar was dat via de website van de NVBR kon worden gestemd op de inzendingen. De regiegroep was aangenaam verrast door het grote aantal stemmen dat is uitgebracht. Op basis van het aantal verkregen stemmen en het oordeel van de vakjury zijn vervolgens drie inzendingen genomineerd: ‘Iedereen op hetzelfde moment dezelfde informatie’, de ‘Marikosa-sticker’ en ‘Technasium’. Op de NVBR-site zijn deze in een kort filmpje toegelicht. Daarop kon Brandweer Nederland weer haar stem uitbrengen en dat werd door een overweldigende hoeveelheid mensen gedaan. Zelfs via Twitter en de media werden de ideeën gepromoot! De regiegroep is niet alleen de inzenders, maar ook al die stemmende brandweermannen en -vrouwen bijzonder erkentelijk voor hun betrokkenheid en enthousiasme. Het is goed om te zien dat er veel ideeën worden ingezonden, maar ook dat het de mensen in het veld stimuleert om deze verder te ontwikkelen. Zoals ook gebeurt met het winnende idee van 2010: ‘Brááánd!!! Jij, de brandweer en veiligheid’. De Veiligheidsregio Zuidoost-Brabant werkt momenteel aan de doorontwikkeling van het lespakket. Samen met de NVBR en een paar andere regio’s zullen daarvoor metingen worden verricht, zowel bij de kinderen als hun ouders. Zo krijgen we inzicht in hun brandveiligheidsbewustzijn en de effectiviteit van het lespakket. Met de gewonnen geldprijs is overigens ook de website van ‘Billy Brandkraan’ (www.brandweer.nl/ billybrandkraan) interactiever gemaakt.
Fotografie: Rens Plascheck
Brandweermensen in de regio’s dragen hun kennis en ervaringen steeds vaker over op anderen en zo blijven we van elkaar leren. In navolging op de succesvolle uitgave van het boekje ‘Innovatie 2009/2010’ ben ik er trots op u dit nieuwe boekje te kunnen presenteren. Ik ben heel benieuwd welke innovatie dit jaar als beste uit de bus komt tijdens het NVBR-congres eind september. Gerard van Klaveren Voorzitter Regiegroep Innovatie Moed
9
Inzendingen voor de Jan van der Heydenprijs 2012 kunnen worden gezonden aan:
[email protected]. Bel voor meer informatie: (079) 330 46 64 of kijk op www.nvbr.nl/innovatiemoed
Wie was Jan van der Heyden?
Dat Jan van der Heyden stierf als bemiddeld man was niet te danken aan zijn schilderijen. De geboren Gorinchemmer (maar
De NVBR-innovatieprijs is niet zomaar vernoemd naar Jan van
vanaf zijn 12e woonachtig in Amsterdam) had ook veel gevoel voor
der Heyden. Hij leefde van 1637 tot 1712 en vond onder andere
werktuigbouw. Zo ontwierp hij in 1669 een betere straatverlichting
de slangbrandspuit uit. Hij ontwikkelde een beter pompsysteem
voor de stad Amsterdam. Ruim 1.800 door hem ontworpen
en een leren brandslang, die brandweerlieden in staat stelde een
lantaarns werden geplaatst. Later volgden er nog vele duizenden in
brandhaard dichter te benaderen.
onder meer Haarlem, Groningen, Den Haag en Berlijn.
Hoewel hij brandmeester was bij het brandspuitgilde, was Jan van
De verbeterde slangbrandspuit van Jan van der Heyden kwam in
der Heyden van beroep geen brandweerman maar architectonisch
1672 op de markt. Hij demonstreerde zijn uitvinding bij het stadhuis
landschapsschilder. Hij behoort tot de belangrijkste 17de-eeuwse
en vanaf de Westertoren. De burgemeester was zo onder de
schilders van Nederlandse stadsgezichten. Opvallend, volgens
indruk dat hij gelijk voor alle zestig wijken van de stad een nieuwe
kenners, was zijn vaardigheid in het weergeven van perspectief.
brandspuit bestelde.
10
Pilot wijst uit: voorlichting werkt! Categorie:
Organisatie en Maatschappelijke relevantie
mensen is bekend dat zij slecht zijn te bereiken
Korps:
Brandweer Amsterdam-Amstelland
met mediacampagnes.”
Project:
Brandveilig Leven in de praktijk: voorlichting over brandveiligheid
Initiator:
Annette de Wolde (i.s.m. Rob Baardse van de Brandwondenstichting)
Geïmplementeerd: Ja
Invullen vragenlijst De bewoners vulden een vragenlijst in over brandveiligheid (nulmeting) en deden dat nog een keer nadat ze voorlichting hadden
In de brandweerwereld is een verschuiving van
daadwerkelijk leidt tot een brandveiliger
gekregen van twee brandweermannen.
werkzaamheden zichtbaar naar de voorkant
situatie, is niet bekend. Dat hebben we met de
Twee maanden na die bijeenkomst vulden
van de veiligheidsketen. Hieruit is ‘Brandveilig
pilot willen onderzoeken.”
alle deelnemers nogmaals een vragenlijst in. Daaruit bleek het effect van de voorlichting.
Leven’ voortgekomen. Het betekent dat de brandweer meer naar de burger toegaat om
Voorlichting effectief
het veiligheidsbewustzijn en de brandveiligheid
De uitkomst is zonneklaar: voorlichting over
Het project werd gesubsidieerd door het
te vergroten. Ook van bewoners, instellingen
brandveiligheid is zowel effectief in het geval er
Ministerie van VROM. Naast Brandweer
en organisaties wordt een actievere rol
geen brand is geweest als kort na een brand.
Amsterdam-Amstelland werkten eraan mee
verwacht.
In het laatste geval is het effect nog groter.
de Nederlandse Brandwondenstichting, de
Dankzij de voorlichting neemt de kennis over
Stichting Consument en Veiligheid, de Vrije
Een manier om iets aan het
brandveiligheid toe en zijn mensen zich meer
Universiteit Amsterdam, de NVBR en het NIFV.
veiligheidsbewustzijn van mensen te doen
bewust van het gevaar van brand. Hun houding
is het geven van huis-aan-huis advies. Een
ten opzichte van brandveiligheid verandert
Korpsen die het project willen overnemen
aanpak die eerder in Engeland met succes is
en daarmee neemt de bereidheid toe om
krijgen de beschikking over een werkmap,
beproefd, zoals ook het geven van voorlichting
brandveiligheidsmaatregelen te nemen.
werkbeschrijving, standaardpresentatie en andere communicatiemiddelen, zoals posters,
kort na een woningbrand. Om te meten of deze gecombineerde aanpak effectief is heeft
Annette de Wolde: “Omdat bekend is dat
brieven en persberichten. Aan het project kan
Brandweer Amsterdam-Amstelland een pilot
brand discrimineert, hebben we gekeken naar
uitvoering worden gegeven met een minimum
uitgevoerd onder de naam: ‘(Brand)veilig leven
wijken in Amsterdam met relatief veel lage
aan training.
in de praktijk: wetenschappelijk verantwoorde
inkomens en veel sociale huurwoningen. Op
voorlichting over brandveiligheid’.
basis van deze criteria is ervoor gekozen het
Meer informatie:
Annette de Wolde van het korps:
project uit te voeren in Amsterdam-West.
Annette de Wolde
“Veel korpsen geven voorlichting over
In deze wijken is ongeveer de helft van de
[email protected]
brandveiligheid, maar of die voorlichting
bewoners van niet-westerse afkomst. Van deze
2011
Juni 2011, jaargang 11, nr. 3
BRANDWEER AMSTERDAM-AMSTELLAND
Voorlichting na brand Amsterdams college stemt in met voorstel bezuinigingen brandweer Shishalounge: ‘Alsof je in de woonkamer staat te barbecueën’ Opkomsttijden onder druk
Behulpzaam Deskundig Daadkrachtig
12
Meer doen met het ‘Dollhouse’ Categorie:
Techniek
eigen handelen. Met de doorontwikkeling van
Korps:
Brandweer Zuid-Limburg
het Dollhouse ondervangen we dat nadeel.
Project:
Doorontwikkeling ‘Dollhouse’
Door te spelen met de openingen van de
Initiator:
Hans Nieling en Bryan Clear
compartimenten zijn situaties na te bootsen
Geïmplementeerd: Ja
en kunnen rookgasontbrandingen zichtbaar worden gemaakt. Bovendien wordt de invloed van je eigen straalpijptechnieken zichtbaar.”
De meeste brandweermensen weten wat een
als het gaat om branden in containers en
‘Dollhouse’ is. Een ‘demonstratiehuis’ van
stookhuizen. Hans Nieling: “Je hebt altijd de
De demonstratie die hoort bij de door-
spaanplaat van 80 bij 80 bij 30 centimeter,
fysische factoren rook, stroming, temperatuur
ontwikkeling van het Dollhouse wordt in
dat is verdeeld in vier compartimenten. Het
en vlammen (RSTV). Daarop in speelt de
Zuid-Limburg inmiddels regiobreed toegepast.
Dollhouse wordt gebruikt om het verloop
ventilatie. Met onze doorontwikkeling van
Voorafgaand aan de demonstratie is een
van een brand te laten zien. Ook het
het Dollhouse maken we het verloop van een
presentatie te zien van ongeveer 30 minuten
effect van meer of minder zuurstof en van
brand voor iedereen duidelijk en tonen we het
met voorbeelden van incidenten.
rookgasontbrandingen kan goed zichtbaar
gevaar aan van rookgassen.” De initiatoren: “Het Dollhouse is een
worden gemaakt. Het Dollhouse levert het aansprekende bewijs dat rook ook brandstof
‘Het lezen van rook’
goedkoop leermiddel dat op een hele
is.
Bij de brandweer worden medewerkers
efficiënte wijze ondersteunend kan zijn aan
bijgeschoold op de RSTV-factoren. Populair
andere leermodellen. Onze mensen hebben
Via de vinding van de Zweed Krister Giselsson
gezegd kom de scholing neer op ‘het lezen
het signaal opgepikt. Met als gevolg dat ze
komen we bij de innovatie van Hans Nieling
van rook’. Doel daarvan is om aan de hand
zich bij een inzet kunnen concentreren op hun
en Bryan Clear, instructeurs bij Brandweer
van verklaarbare fysische verschijnselen, een
eigen handelen.”
Zuid-Limburg. Zij noemen hun bedenksel ‘een
beeld te krijgen van de ontwikkeling van een
doorontwikkeling van het Dollhouse, die het
brand en de juiste beslissing nemen bij het wel
veiligheidsniveau en de bewustwording bij
of niet uitvoeren van een binnenaanval.
de bestrijding van binnenbranden aanzienlijk verbetert’.
Bryan Clear: “Het lezen van een brand werd altijd geoefend in containers. Het nadeel van
Meer informatie
Dat zit zo. Met gebruikmaking van het
zo’n training op vaardigheden is, dat de tijd
Bryan Clear
Dollhouse slaan Hans Nieling en Bryan
ontbreekt om te observeren wat het gedrag
[email protected]
Clear een brug tussen theorie en praktijk
is van rook en temperatuur als gevolg van het
2011
12
Blusdeken formaat XXL voor natuurbranden Categorie:
Techniek
In samenspraak met Hein van Dijk werd een
Korps:
Brandweer Skarsterlân Lemsterland Gaasterland-Sleat
proefmodel gemaakt, waarmee testen werden
Project:
Blusdeken voor natuurbranden
uitgevoerd. Een aantal verfijningen leidde
Initiator:
Hein van Dijk
daarna tot het - gepatenteerde - prototype,
Geïmplementeerd: Ja, in eigen korps
dat nu in gebruik is bij Brandweer Skarsterlân Lemsterland Gaasterland-Sleat. De prijs: ongeveer 800 euro.
Een natuurbrand is heel anders dan een brand
blusdeken van het formaat XXL borrelde in
waarbij een huis of gebouw in de hens staat.
hem op en liet hem niet meer los. Inmiddels
Multifunctioneel
Neem alleen maar eens de omstandigheden.
heeft het korps waarbij Van Dijk werkzaam is
Hein van Dijk: “Het is een deken van 4 bij
Als het verharde pad ophoudt, kan in de regel
een prototype van de deken op de auto.
6 meter met aan alle hoeken een brandvrij koord. Door de deken over het vuur te
geen brandweerauto meer verder. Vervolgens doemen andere problemen op. De slechte
Vuurlijn is smal
slepen dooft het. Eventueel kunnen met een
watervoorziening bijvoorbeeld en slangen die
Van Dijk: “Bij een brand zoals in het
vuurzweep de laatste vlammen worden uit
te kort zijn om bij het vuur te komen.
Fochteloërveen zijn het voornamelijk grassen
geslagen. De deken kan nog groter worden
die branden. Het vuur verspreid zich snel en
gemaakt door er stukken aan te klikken.
Hein van Dijk van Brandweer Skarsterlân
vaak over een grote lengte, maar de vuurlijn
Bovendien is hij multifunctioneel. Ook bij auto-
Lemsterland Gaasterland-Sleat was er bij
is meestal smal, een paar meter maar. Mijn
en containerbranden is hij goed bruikbaar.”
toen op 25 april 2011 in het natuurgebied
gedachte was dat je dergelijke branden
Fochteloërveen bij Bovensmilde in Drenthe een
effectief kunt bestrijden met een grote
De initiatiefnemer voorziet een gouden
flinke brand woedde. Vanwege de omvang van
blusdeken. Als je de deken er overheen trekt,
toekomst voor zijn vinding. “Zoals met alles
de brand verleenden ze hun collega’s bijstand.
stikt het vuur in z’n eigen rook.”
dat nieuw is, heeft het even tijd nodig. Mensen zijn afwachtend. Maar ik geloof er
Van Dijk: “We zijn vooral in de weer geweest met de vuurzweep. Op zich kon dat prima,
De technische dienstmedewerker van de Friese
heilig in dat er op een gegeven moment vraag
omdat het vooral gras was dat brandde. Toch
brandweer ging snuffelen op internet en
naar de deken komt.”
vond ik het behelpen met die zwepen. Ze zijn
kwam uit bij een bedrijf in Steenwijk, dat wel
eigenlijk niet lang genoeg om in die hitte goed
iets in het idee zag. Zij hadden al blusdekens in
je werk te kunnen doen.”
het assortiment en de vraag was in feite alleen
Meer informatie
of het formaat groter kon en de uitvoering
Hein van Dijk
zwaarder.
[email protected]
Weer veilig thuis dacht Hein van Dijk nog eens na over de inzet in Drenthe. Het idee van een
2011
16 GENOMINEERD 2011
Technasiumleerlingen bedenken innovatieve oplossingen Categorie:
Techniek en Maatschappelijke relevantie
contact met een technasium in de buurt en de
Korps:
Brandweer Midden- en West-Brabant
kans is groot dat de brandweer opdrachtgever
Project:
Technasium
van een project wordt. In totaal heeft het
Initiator:
Jochem van de Graaff, Bertwin van Setten, Leon Havermans, Rob van Bussel
ons ongeveer 100 uren gekost, inclusief
Geïmplementeerd: Ja
een intensieve ochtend op de kazerne. De leerlingen samen hebben er minstens 3.000 uren in zitten. Qua diepgang en rendement
‘Een formule voor beter bèta-onderwijs’. Dat
afzuigkap. En een ‘omhoogdeurklink’, die
vinden wij het een project dat voor herhaling
is de slogan van de Stichting Technasium, een
uitschuifbare delen in een deur activeert om de
vatbaar is.”
landelijk netwerk van 41 scholen verspreid
deur extra zuurstofdicht te maken. De ‘hitfire’
over het land, die op Havo- en Vwo-niveau
was ook een leuke vondst. Een apparaat
De vraag is natuurlijk of één van de ideeën de
leerlingen uitdagen in de techniek. De aanpak is
waarmee zeer gericht op hete locaties wordt
status van model zal ontstijgen. Maar zelfs als
praktisch, op basis van concrete problematiek.
geblust. Er zat ook een branddichte kluis
dat niet zo is, is Jochem van de Graaff positief.
bij voor elektrische apparatuur in huis. Heel
“In ons geval zijn 72 jongeren tien weken
Brandweer Midden- en West-Brabant heeft
creatief allemaal.”
bezig geweest met brand en alle aspecten die daarmee samenhangen. Dat draagt ook
technasiumleerlingen (brugklassers) van Scholengemeenschap ’t Rijks in Bergen op
Uitleg op de kazerne
bij aan het bewustwordingsproces dat we als
Zoom gevraagd innovatieve oplossingen
Na een eerste presentatie op school zijn de
brandweer zo graag in gang zetten.”
te bedenken voor de brandpreventie in
leerlingen op de kazerne geweest. Daar kregen
woningen. Gedurende tien weken zetten
ze uitleg over de manier waarop de brandweer
72 leerlingen zich voor het project in. De
aankijkt tegen brand en het ontstaan ervan.
uitkomsten waren verrassend.
Vervolgens was het tien weken lang de
beurt aan de leerlingen. Bij de presentaties
Jochem van de Graaff: “De sleutelbegrippen
ter afronding van het project waren drie
waren ‘brand’, ‘het ontstaan van brand’ en
brandweermedewerkers aanwezig. Samen met
‘brandverloop’. Daar zijn de leerlingen mee
de technasiumdocenten beoordeelden ze de
Meer informatie
aan de slag gegaan en daar kwamen heel
ideeën.
Jochem van de Graaff
aardige dingen uit. Een model bijvoorbeeld
Volgens Jochem van de Graaff is het
[email protected]
van een blusdeken, die is geïntegreerd in een
eenvoudig dit project te kopiëren. “Leg
2011
18
Digitale registratie maakt duiken veiliger Categorie:
Techniek
de applicatie opgeslagen, zodat alle gegevens
Korps:
Brandweer Hoorn
kunnen worden achterhaald in het geval de
Project:
Digitaliseren duikregistratie
data terminal onverhoopt uitvalt.
Initiator:
Gerard Zomer
Geïmplementeerd: Ja
De gegevens die door de duiktijdmonitoring worden verzameld, worden in het registratieprogramma samengevoegd tot
Nu steeds meer brandweervoertuigen zijn
wordt de duiktijdmonitoring gestart door
een compleet duikregistratieformulier. Op
uitgerust met een mobiele data terminal,
het indrukken van de startknop. In het geval
dit formulier worden alle vereiste gegevens
zijn er ook mogelijkheden voor aanvullend
de tussendruk van de duiker in de applicatie
verzameld en opgeslagen. Momenteel worden
gebruik van deze voorziening. Brandweer
is ingevoerd, wordt voortdurend het reële
vervolgens nog met behulp van een print
Hoorn bekeek in hoeverre duiken en
luchtverbruik berekend en weergeven.
de duiklogboeken en de korpsregistratie handmatig ingevuld.
duiktijdmonitoring digitaal kunnen worden verwerkt en ontwierp daarvoor een applicatie.
Gerard Zomer van Brandweer Hoorn: “Er
In dit duikregistratieprogramma kan alle
wordt altijd gewerkt met het werkelijke
Gerard Zomer: “Doordat alle gegevens
relevante informatie eenvoudig worden
luchtverbruik van de duiker. Niet met
direct zichtbaar zijn op het scherm heeft de
ingevoerd.
gemiddelden of indicaties. Om te zorgen dat
duikploegleider een beter inzicht in het reële
de tussendruk regelmatig wordt opgevraagd,
luchtverbruik van de duiker. Als de duiker
In de nieuwe situatie voert de duikploegleider
volgt iedere tien minuten na het begin van
onder water zware arbeid moet verrichten,
voor de oefening of inzet de namen van de
de duik een optisch- en akoestisch alarm. We
bijvoorbeeld het bergen van een slachtoffer,
duikers, de begindruk van de duiksets en de
hebben dat als extra veiligheidsvoorziening
wordt de resterende duiktijd voortdurend
te verwachten duikdiepte in in de mobiele
toegevoegd.”
herberekend aan de hand van dat verbruik. Op basis van die actuele informatie wordt de
terminal. Als deze informatie is ingevoerd, geeft de applicatie automatisch de te
Duik afsluiten
verwachten inzettijd weer (bij zowel hoog- als
Als de duiker weer aan de oppervlakte komt is
laagverbruik), totdat de duik moet worden
het invoeren van de einddruk en het indrukken
afgebroken.
van de stopknop voldoende om de duik af
nieuwe, maximum duiktijd bepaald.”
te sluiten. Als de duiker boven water komt
Meer informatie:
Aangekomen op locatie wordt de mobiele
maar mogelijk nog een keer tijdens dezelfde
Gerard Zomer
terminal meegenomen naar de waterkant en
duik wordt ingezet, kan ook een pauzestand
[email protected]
op het moment dat de duiker te water gaat
worden gebruikt. Elke handeling wordt door
2011
18
Mentale vorming steeds belangrijker Categorie:
Organisatie en Maatschappelijke relevantie
Korps:
Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond
Project:
Mentale Vorming
Initiator:
Leo de Lange
Geïmplementeerd: Deels
Bij de brandweer heeft het trainen van
brandweermensen dat ze naast hun lichaam
Inmiddels is er in het district Oost van de
procedures en het op peil houden van de
ook hun geest moeten trainen om het werk
Veiligheidsregio Rotterdam Rijnmond een pilot
fysieke gesteldheid altijd prioriteit gehad in het
goed te kunnen doen. Pas als dat bewustzijn
gehouden. Deze bestond uit een oefendag
oefen- en opleidingsprogramma. Als gevolg
er is, kun je aan de slag met vormingaspecten.
die helemaal draaide om kennismaking
echter van een taakverschuiving (o.a. AED)
Onze bedrijfspsycholoog zegt altijd dat er in
met het onderwerp en bewustwording. De
en tegelijkertijd een normvervaging in de
gesprekken vaak ‘oud zeer’ naar boven komt.
ervaringen van deze dag zijn verwerkt in
maatschappij (agressie tegen hulpverleners), is
Dan gaat het over incidenten die zich hebben
een beleidsdocument dat binnen de hele
een zwaarder accent komen te liggen op de
voorgedaan. Dat zegt veel over het mentale
veiligheidsregio is verspreid.
mentale aspecten van het brandweervak. De
aspect.”
Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond speelde
Leo de Lange: “De oefendag heeft geleid Eenduidige visie op mentale vorming
tot het besef dat mentale vorming belangrijk
Het resultaat van onderzoek en
is. De actie mag dus niet beperkt blijven tot
Mentale vorming is een complex onderwerp
brainstormsessies is het rapport ‘Mentale
deze pilot. Mentale vorming moet structureel
dat met zorg moet worden ingevuld. Zowel
vorming bij de brandweer’. Hierin wordt een
onderdeel uit gaan maken van ons reguliere
voor het individu als voor een groep. Het is
aanzet gegeven voor een eenduidige visie op
opleidings- en oefenprogramma. Hoe we dat
dat deel van het opleidings- en trainingsproces
mentale vorming, met daaraan gekoppeld een
gaan inbedden weet ik ook nog niet. Dat is de
waarmee we persoonseigenschappen en
methodiek. Het document geeft informatie,
uitdaging waar we nu voor staan.”
houdingsaspecten willen verbeteren. En wel
handvatten, praktische programma’s en
zo dat in bepaalde situaties beter kan worden
instrumenten voor de individuele vorming
gepresteerd.
en ploegvorming van brandweermensen.
daar op in met het project Mentale Vorming.
Onderdeel van het rapport is een opsomming
Meer informatie
Maar er is meer, zegt districtcommandant
van gewenste persoonseigenschappen
Leo de Lange
Leo de Lange van Rotterdam-Rijnmond. “Het
(competenties), in relatie tot begrippen als
[email protected]
begint altijd met de bewustwording van
inzetbereidheid, teamwork en weerbaarheid.
2011
20
MobiDaT doet wat-ie moet doen Categorie:
Techniek
Korps:
Brandweer Brabant Noord
Project:
MobiDaT (Mobiele Data Terminal)
Initiator:
Patrick Steijn
Geïmplementeerd: Ja
Helemaal ontwikkeld voor en door de
“Je zet gewoon de terminal aan en extra
van de pilot gedaan. Achter het systeem
brandweer. Dat is de mobiele data terminal
handelingen zijn niet nodig. Via een GPS-
staan bovendien stabiele leveranciers die de
MobiDaT van Brandweer Brabant Noord. Een
systeem is de wagen ook in de kazerne te
betrouwbaarheid garanderen. Gezien de status
systeem dat is gemaakt naar de wensen van
volgen door de achterblijvers. De Officier van
van het project denken we dat dit een goed
bevelvoerders en manschappen, dat doet
Dienst overziet in real time waar alle wagens
moment is om er mee naar buiten te treden.
wat het moet doen. Dat zeggen althans de
zich bevinden.”
Het is een systeem waar zeker ook andere korpsen hun voordeel mee kunnen doen.”
ontwerpers. Kleine aanpassingen De MobiDaT werkt via internet (webbased)
Een aantal tankautospuiten van Brandweer
en kan dus met een druk op de knop worden
Brabant Noord is inmiddels, in het kader
geüpdatet. De terminal kan zowel voor als
van een uitgebreide pilot, met het systeem
achter in de brandweerauto worden gebruikt
uitgerust. Opmerkingen en wensen hebben
en is ‘hufterproof’.
geleid tot kleine aanpassingen, waardoor het systeem steeds beter functioneert. Ook de
Eén van de sterke punten van de MobiDaT
uitbreiding van het systeem is nog in volle
is, volgens Patrick Steijn van Brandweer
gang. Vrijwel wekelijks worden er nieuwe
Brabant Noord, dat het apparaat zeer
aanvalsplannen en bereikbaarheidskaarten
gebruikersvriendelijk is. Steijn: “De
toegevoegd.
bediening is heel eenvoudig. De uitruk wordt weergegeven en verder zitten er op het
Patrick Steijn: “De MobiDaT is mede
scherm alleen knoppen die van toepassing
ontwikkeld door Bram Eerkens, een
Meer informatie
zijn. Bijvoorbeeld voor het aanvalsplan en de
brandweervrijwilliger uit Deventer, die we
Patrick Steijn
waterwinning. Is er geen aanvalsplan, dan is
voor dit project ook hebben ingehuurd als
[email protected]
de knop daarvoor ook niet zichtbaar.”
projectleider. Hij heeft tevens de implementatie
2011
24 GENOMINEERD 2011
Marikosa-sticker als ‘houvast’ voor verkeersslachtoffers Categorie:
Techniek, Organisatie en Maatschappelijke relevantie
last blijft houden van langdurige nekklachten
Korps:
Brandweer Kennemerland post Velsen
als gevolg van een auto-ongeval, zal dalen.”
Project:
Marikosa-sticker
Initiator:
Richard Bousma en Sander Witte
Geïmplementeerd: Ja
Naam is verzinsel De Marikosa-sticker is een bedenksel van Richard Bousma, beroepsbrandweerman op post Velsen, en zijn zwager Sander Witte.
Brandweerman Richard Bousma had de
De Marikosa-sticker is bedoeld voor de
De naam ‘Marikosa’ is een verzinsel van
gewoonte om bij een auto-ongeval met een
hulpverlener die als eerste ter plaatse is.
Richards jongste dochter. Marikosa was haar
vet krijtje een teken aan te brengen op de
Het plakken past in het huidige protocol
denkbeeldige vriendinnetje. Toen bleek dat
voorruit van het gecrashte voertuig. Een teken
met handoplegging, ook wel de ‘Jomanda-
deze naam nog niet als domeinnaam was
dat was bedoeld als referentiepunt voor de
methode’ genoemd. Zeker wanneer er
geclaimd, vonden de initiatiefnemers het een
slachtoffers in de auto. De gedachte was dat
meerdere slachtoffers bij het ongeval
mooie gelegenheid dat te doen voor de door
slachtoffers, door er naar te blijven kijken,
zijn betrokken, is de sticker handig. De
hen bedachte sticker.
hun hoofd minder bewegen en dat komt later
hulpverlener, bijvoorbeeld een motoragent,
het herstel van bijvoorbeeld een whiplash ten
kan zijn aandacht richten op het slachtoffer
In april 2011 is bij de GGD van Kennemerland
goede. Inmiddels is het teken dat Richard op
dat de eerste hulp het meest nodig heeft,
een test gestart met de Marikosa-sticker. De
de ruit aanbracht bij Brandweer Kennemerland
terwijl hij mondeling de overige slachtoffers op
brandweerkorpsen van Zaanstad, Texel en
vervangen door een sticker, de Marikosa-
de sticker wijst.
Velsen, alsmede de politie van Zaanstreek Waterland, hebben zich aangesloten bij deze
sticker. Richard Bousma: “Je geeft de slachtoffers
pilot. Op basis van de verzamelde gegevens
Met de Marikosa-sticker als richtpunt, kan de
een figuurlijk ‘houvast’, waardoor ze
heeft de GGD een evaluatierapport opgesteld.
persoonlijke schade worden beperkt. Als er
minder geneigd zijn hun hoofd te bewegen.
Dit rapport was voor de veiligheidsregio
meerdere personen in de auto zitten, kan de
Daarnaast stelt de sticker slachtoffers gerust.
aanleiding de Marikosa-sticker in te voeren.
sticker uiteraard ook op de achterkant van een
De kleuren, groen en wit, dragen daar nog
hoofdsteun worden geplakt. Ook is er een
eens extra toe bij. Maar misschien nog wel het
Meer informatie
aparte sticker beschikbaar voor jonge kinderen
belangrijkste is dat wij denken dat met het
Richard Bousma
die nog niet kunnen lezen.
gebruik van de sticker het aantal mensen dat
www.marikosa.nl en
[email protected]
2011
24
Nooit meer voor niets naar de kazerne Categorie:
Techniek en Organisatie
opgeroepen. Net zo lang tot het gewenste
Korps:
Brandweer Achterhoek Oost
aantal mensen heeft bevestigd dat ze in
Project:
Selectief alarmeren
aantocht zijn. Eventueel kan bij onvoldoende
Initiator:
Theo Veerkamp
opkomst direct worden opgeschaald naar een
Geïmplementeerd: Nee
volgende post.” Om het systeem te perfectioneren kan
Bij vrijwillige brandweerkorpsen worden
tot iedereen er is, en dan kan met precies
het zo worden uitgevoerd dat eerst de
momenteel voor de uitruk van één
genoeg mensen worden uitgerukt. Er worden
brandweermensen die zich het dichtst bij
tankautospuit 12 tot 24 personen
geen mensen teleurgesteld en er worden geen
de kazerne bevinden worden gealarmeerd.
gealarmeerd. Hiervan rukken er uiteindelijk
onnodige kosten gemaakt.”
Als bij het nieuwe systeem gebruik wordt gemaakt van GPS is dit mogelijk. Ook
6 uit. Alle anderen die zich bij de kazerne melden, kunnen onverrichter zake terug naar
Veel lastiger dan het benoemen van
kunnen persoonlijke omstandigheden
huis. Ze krijgen wel een vergoeding, wat
het probleem en de oplossing, is de
van medewerkers vooraf in het systeem
inhoudt dat er wel kosten worden gemaakt. Al
technische invulling. De initiatiefnemers
worden ingebracht, zoals een tijdelijke
met al een niet wenselijke situatie. Bovendien
onderzoeken momenteel de mogelijkheden
opkomstvertraging of niet-inzetbaarheid.
werkt het wel opkomen maar niet kunnen
om de traditionele wijze van alarmeren
uitrukken, demotiverend voor de mensen die
(op een pager), in te ruilen voor het
Bevestigen of annuleren?
het betreft.
werken met een soort sms-applicatie met
Theo Veerkamp: “De voordelen van selectief
bevestigingsmogelijkheid. Dat zou ofwel via
alarmeren zijn overduidelijk, maar er zitten nog
Goede raad is duur. Of toch niet? Bij
de mobiele telefoon moeten, ofwel via het
wel haken en ogen aan. Daar moeten we niet
Brandweer Achterhoek Oost van de
C2000-systeem, aangevuld met een nieuw te
voor weg lopen. De communicatietechniek
Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland
ontwikkelen pager met deze mogelijkheid. Het
heeft zich sinds de invoering van C2000 enorm
hebben ze een idee hoe het anders kan.
gealarmeerde personeel bevestigt (accepteert)
ontwikkeld. De kunst is nu de goede dingen
‘Selectief alarmeren’ is het project gedoopt.
of annuleert de oproep met een simpele
van bestaande systemen te combineren.”
Theo Veerkamp van Brandweer Achterhoek
handeling, en spoedt zich vervolgens naar de
Oost verduidelijkt: “We hebben het over
kazerne. Meer informatie
een alarmeringssysteem dat beschikt over de mogelijkheid van aan- of afmelden in het geval
Theo Veerkamp: “Bevestigt of annuleert een
Theo Veerkamp
je als brandweerman wordt opgeroepen. Als er
persoon de oproep niet binnen de afgesproken
[email protected]
voldoende aanmeldingen zijn is het wachten
tijd, dan wordt de volgende persoon
2011
26
Speciaal voertuig lost bezettingsprobleem op Categorie:
Organisatie
tot onvoldoende aanmeldingen, waarop
Korps:
Brandweer Zuid-Limburg
de bezetting van de SIE is aangevuld met
Project:
Snelle Inzetbare Eenheid (SIE)
vrijwilligers werkzaam bij andere organisaties
Initiator:
Bert Ubaghs
en verschillende beroepsbrandweerlieden,
Geïmplementeerd: Ja
onder wie vier officieren. Op dit moment loopt een wervingstraject om deze officieren te vervangen door ander opgeleid personeel.
Van de nood een deugd maken. Dat deed
alarmering uit. In het geval de bezetting
Brandweer Zuid-Limburg toen onderbezetting
niet op niveau is, wordt een tweede en
In de eerste zes maanden dat de SIE
in de daguren, bij de korpsen van drie
eventueel een derde TS van een andere post
beschikbaar was werd 61 keer alarm geslagen.
gemeenten, een structureel probleem werd.
gealarmeerd. Uitgangspunt is dat er op de
In 34 gevallen (56%) heeft de SIE de bezetting
Sinds februari 2010 is in Simpelveld, Gulpen-
incidentlocatie minimaal één tankautospuit
gecompleteerd, anders sprake geweest
Wittem en Vaals een Snel Inzetbare Eenheid
en zes personen onder wie een bevelvoerder
van een incomplete uitruk. Van die 34 keer
(SIE) operationeel als aanvulling op de reguliere
ter plaatse zijn. Nu we beschikken over een
werd 26 keer ook de bevelvoering gedaan.
uitruksterkte.
SEI is de situatie in de praktijk dat de eerste
Acht keer fungeerde de bemanning van de
tankautospuit en de SEI meestal vrijwel
SIE alleen als personele aanvulling op de
In het verleden moesten vaak meerdere
gelijktijdig arriveren op de plek van het
tankautospuit. Bert Ubaghs: “Cijfers die de
voertuigen van een korps van een
incident.” Omdat de betrouwbaarheid van
investering in de SIE rechtvaardigen.”
buurgemeente worden opgeroepen om
de auto essentieel was voor het slagen van
een voltallige ploeg bij elkaar te krijgen. Nu
deze innovatie, is gekozen voor een speciaal
wordt bij een melding overdag altijd een
ingericht voertuig, gebouwd op basis van
tankautospuit én de SIE gealarmeerd. De
eerder opgedane ervaring in Denemarken.
bezetting van de SIE bestaat uit een chauffeur (minimaal opgeleid tot hoofdbrandwacht)
Bezetting voertuig
en een ervaren bevelvoerder. Mocht er op de
Het vinden van geschikte mensen voor het
uitgerukte tankautospuit ook een bevelvoerder
voertuig was ook een uitdaging. Aanvankelijk
aanwezig zijn, dan wordt ter plaatse bekeken
was het de bedoeling dat vrijwillige
wie de bevelvoering doet.
brandweermensen in gemeentelijke dienst de
Meer informatie:
SIE zouden bemannen. Later werd bepaald
Bert Ubaghs
Bert Ubaghs van de Brandweer Zuid-Limburg:
dat elk district een bijdrage aan de bezetting
[email protected]
“De TS’en rukken uiterlijk vijf minuten na
zou leveren. Beide benaderingen leidden
27
2011
30
Woonwachters dragen bij aan veilige woonomgeving ouderen Categorie:
Techniek en Organisatie
aspecten. Enerzijds de inzet van moderne
Korps:
Veiligheidsregio Haaglanden
technologie in de vorm van een alarmnetwerk,
Project:
De Maatschappelijke Woonwachter
anderzijds de inzet van buurtbewoners, zo
Initiator:
Jack Ruibing
nodig aangevuld met professionele krachten.
Geïmplementeerd: Nee
Het resultaat is een effectieve zorgopvolging en hulpverlening.
De vergrijzing is een actueel thema. De
door een actieve signalering richting de
De Maatschappelijke Woonwachter
verwachting is dat Nederland in 2039 meer
alarmcentrale.”
vertoont gelijkenis met een andere vorm van personenalarmering. Deze dienst
dan 4½ miljoen inwoners telt van 65 jaar en ouder. Het beleid van de overheid is erop
De Woonwachters zijn vrijwilligers die via een
bestaat uit een communicatiekastje dat op
gericht mensen langer zelfstandig in hun
cursus hebben geleerd hoe probleemsituaties
een telefoonlijn wordt aangesloten en een
eigen huis te laten wonen. Dat vraagt wel om
snel kunnen worden doorgrond. In het geval
draadloos apparaatje dat ouderen om hun nek
aandacht voor de veiligheid van deze senioren
van een calamiteit worden alle Woonwachters
dragen. Een gebruiker slaat alarm door op een
in en om hun woning. Daarom ontwikkelde
in de buurt gewaarschuwd via een Wijk SMS
knopje te drukken, waarna een verbinding met
de Veiligheidsregio Haaglanden samen met
Alert. Zij nemen een kijkje en melden wat er
de meldkamer tot stand komt. Na triage op
zorginnovatiebedrijf Focus Cura het project De
aan de hand is aan de woonwachterscentrale.
basis van een protocol wordt eventueel een
Maatschappelijke Woonwachter.
Bij calamiteiten wordt direct de professionele
mantelzorger gealarmeerd.
opvolging (112) ingeschakeld. Als het een
Jack Ruibing: “Voor de Maatschappelijke
‘Een maatschappelijk concept, ontwikkeld
‘kleinigheid’ betreft of loos alarm, dan hoeven
Woonwachter gebruiken we inderdaad
vanuit een publiek/private filosofie’,
de professionele hulpdiensten uiteraard niet in
dezelfde techniek. Maar dan heb je het
zeggen de betrokkenen. Jack Ruibing,
actie te komen.
slechts over een deel van het project. Het hele concept is zeker vernieuwend.”
oud-brandweercommandant en nu programmadirecteur Innovatie bij de
Concept bestaat nog niet
Veiligheidsregio Haaglanden, legt uit. “De
Jack Ruibing vindt het project De
Woonwachter is een wijkbewoner die zorgt
Maatschappelijke Woonwachter een mooi
Meer informatie:
voor een veilige woonomgeving, zodat
voorbeeld van vernieuwend denken. “Dit
Jack Ruibing
senioren langer thuis kunnen blijven wonen.
concept bestaat nog niet in Nederland. Het
[email protected]
Zo’n veilige woonomgeving wordt gerealiseerd
unieke zit in de combinatie van meerdere
2011
32
Watermist: blussen met beleid Categorie:
Techniek en Organisatie
Korps:
Veiligheidsregio Haaglanden
Project:
Watermist
Initiator:
Jack Ruibing
Geïmplementeerd: Ja
Blussen en blussen is twee. Dat vonden ook de
Bij Watermist wordt water door spruitstukken
Volgens Jack Ruibing komt het systeem
mensen bij de Veiligheidsregio Haaglanden die
tot een mist verneveld. Het verlengt de
precies op het juiste moment, nu het aantal
zich bezighouden met innovatie. Waarom altijd
evacuatietijd en voorkomt flash overs en back
incidenten in parkeergarages en stallen
de volle waterstraal erop als het effect van een
drafts. Het systeem heeft een beperkend
toeneemt. “De opzet van dergelijke gebouwen
andere manier van blussen soms beter is en
effect als het gaat om brand- en waterschade,
bemoeilijkt de brandbestrijding en leidt dus
bovendien schadebeperkend? De oplossing
en vormt tevens een barrière bij brand,
tot een toenemend veiligheidsrisico voor
werd gevonden in een nevelblussysteem, dat
vergelijkbaar met fysieke brandscheidingen.
brandweermedewerkers. Het inzetten van
de toepasselijke projectnaam Watermist mee
Daarnaast is de veiligheid van de eigen
Watermist is daarop een prima antwoord.”
kreeg.
mensen er mee gediend, doordat geen binnenaanval hoeft worden uitgevoerd.
Watermist is een geautomatiseerd nevelblussysteem. Het systeem is zeer geschikt
Past in integrale visie
voor stallen, bedrijfs- en tentoonstellingshallen,
Jack Ruibing, oud-brandweercommandant
disco’s, verzorgings- en verpleeghuizen,
en nu programmadirecteur Innovatie bij de
ondergrondse parkeergarages, tunnels
Veiligheidsregio Haaglanden: “Watermist
en monumentale gebouwen. Watermist
is gericht op het brandveilig opereren in de
kan worden gebruikt als selfsupporting
preventieve fase en past het in onze integrale
systeem, maar in combinatie met een
visie op brandveiligheid. Door te blussen
buitenaansluiting (Oetiker-knikkoppeling) ook
zonder binnen te treden is de veiligheid van de
als hulpmiddel voor de veiligheid van het eigen
brandweermensen niet in het geding. Als het
brandweerpersoneel. Dit geldt met name als
systeem al in de voorfase in werking treedt,
Meer informatie:
het gaat om containerbranden en branden
wordt de brand beheerst en de vluchttijd van
Jack Ruibing
in portiekwoningen en moeilijk toegankelijke
mensen in het pand verlengd. Daarnaast werkt
[email protected]
objecten.
het systeem schadebeperkend.”
2011
34
Volg- en zoeksysteem draagt bij aan succesvolle en veilige inzet Categorie:
Organisatie
Korps:
Brandweer Gooi en Vechtstreek
Project:
Tracker en Baken
Initiator:
Mark van Eck en Hein Jan Plat
Geïmplementeerd: Ja
Het apparaat is tot dusver slechts één keer
die niet wordt gehinderd door muren of
zijn ingebed in het oefenprogramma. Volgens
in de praktijk gebruikt. En niet eens omdat
andere obstakels. Het digitale display geeft de
Hein Jan Plat en zijn collega Mark van Eck kan
een collega was vermist, maar om een
afstand tot vermiste collega’s weer in meters.
het systeem zonder al te veel moeite door
uitgang te vinden in een parkeergarage vol
Het Baken maakt zelfredding mogelijk voor
andere korpsen worden gekopieerd.
rook. Dat neemt niet weg dat het volg- en
gedesoriënteerde brandweermensen en
zoeksysteem Tracker en Baken van Brandweer
ondersteunt een veilige terugkeer naar een
“Het begint met een heldere en eenduidige
Gooi en Vechtstreek een interessante vinding
vaste uitgang. De Bakens kunnen strategisch
instructiebijeenkomst over de werking en
is. “Het verhoogt het veiligheidsgevoel van
worden geplaatst op veilige punten rond een
vervolgens moeten de procedures worden
brandweermensen en daarmee draagt het
complex gebouw.
afgestemd met andere processen tijdens een uitruk. Op zich is dat het werk niet en daarna
systeem bij aan een succesvolle en veilige inzet”, aldus Mark van Eck van de post
Hein Jan Plat, coördinator innovaties
is het alleen een kwestie van oefenen. In de
Hilversum.
Brandweer Gooi en Vechtstreek: “Het systeem
wetenschap dat je het hebt over een systeem
is al enige tijd op de markt verkrijgbaar, maar
waarmee mensenlevens kunnen worden
Het systeem bestaat uit een
het gebruik ervan door de brandweer is wel
gered.”
lokaliseringsapparaat, de Tracker, en een
nieuw en vandaar dat we het idee hebben
instrument dat in combinatie ermee gebruikt
ingestuurd.”
wordt, het Baken. Met de Tracker kunnen brandweerlieden hun opgesloten, vermiste
Systeem behoort tot standaarduitrusting
of gedesoriënteerde collega’s opsporen en
Voor de post Hilversum hoort het Tracker
Meer informatie:
vervolgens zelf de weg terugvinden naar
en Baken-systeem al enige tijd tot de
Mark van Eck en Hein Jan Plat
collega’s of de uitgang van een gebouw. De
standaarduitrusting. Voor het gebruik zijn
[email protected]
Tracker is een laagfrequentie zendontvanger
procedures en instructies ontwikkeld die ook
2011
36
Veilig het autodak op Categorie:
Techniek
Korps:
Brandweer Gooi en Vechtstreek
Project:
Geautomatiseerde dak-valbeveiliging
Initiator:
Edwin Schaap en Hein Jan Plat
Geïmplementeerd: Ja
Op de daken van veel voertuigen die niet
en deels pneumatisch, en de montage van
waarop de rekken zijn geconstrueerd. De
zijn uitgerust met een speciaal, goedgekeurd
het systeem zijn in eigen beheer uitgedacht
grootste aanpassing is dat de gasveer moet
ladderrek, zijn dakrailingen aangebracht om
en gerealiseerd. Ook is gedacht aan een
worden verwijderd en moet worden vervangen
te voldoen aan de arbo-regels voor werken
zogenaamde wegrijdbeveiliging. Zodra de
door een luchtcilinder. Voor het aansturen
op hoogte. Hiervoor moet de gebruiker
auto van de handrem wordt gehaald, klapt het
van deze cilinder heeft de Post Huizen een
eerst via de ladder op het voertuig klimmen,
hekwerk automatisch in.”
bedieningskast gebouwd met daarin de benodigde ventielen en relais die worden
om vervolgens het rek omhoog te tillen. De gebruiker staat dan los op de ladder of op het
Minimaal onderhoud nodig
aangestuurd door magneetcontacten.
dak van de auto, en moet vanuit die positie
De Post Huizen heeft het systeem inmiddels
Hein Jan Plat: “Het denkwerk is door ons
het vrij zware veiligheidsrek omhoog hijsen.
enige tijd in gebruik en de ervaringen met het
gedaan. Het kost anderen nu alleen nog wat
systeem zijn zeer goed. Bijkomend voordeel is
las- en inbouwwerk.”
Dat kan beter, vonden medewerkers van
dat het systeem minimaal onderhoud nodig
de Post Huizen van Brandweer Gooi en
heeft en zeer gebruiksvriendelijk is. Edwin
Vechtstreek. In eigen beheer maakten ze de
Schaap van de Technische Dienst post Huizen:
rekken van de voertuigen met een pneumatisch
“Er kan eigenlijk niets fout gaan. Het enige
gestuurde luchtcilinder automatisch werkend.
is dat je rekening moet houden met een paar
Op het moment dat de ladder van het voertuig
seconden wachttijd tot het rek staat. Maar dan
naar beneden wordt bewogen, komt het rek
heb je wel gelijk een stevig houvast om veilig
automatisch omhoog. Terwijl de gebruiker naar
van de ladder over te stappen naar het dak
boven klimt, heeft hij nu een veilige leuning
van de auto.” Meer informatie:
waaraan hij zich kan vasthouden. De automatische dak- valbeveiliging is
Edwin Schaap en Hein Jan Plat
Hein Jan Plat van Brandweer Gooi en
eenvoudig door andere korpsen is in te
[email protected]
Vechtstreek: “De besturing, deels elektrisch
voeren, enigszins afhankelijk van de wijze
2011
38
Smokey moet brandveiligheid onder de aandacht brengen Categorie:
Maatschappelijke relevantie
knuffelbare Smokey’, een brandweerpyjama
Korps:
Brandweer ZuidWest Drenthe
(want Smokey gaat natuurlijk ook mee naar
Project:
Smokey komt logeren
bed), een map, opdrachten in de vorm van
Initiator:
Sandy Put, Annet Hulshof, Annemarieke Leene
een fotostrip, het verhaal van ‘Smokey de
Geïmplementeerd: Nee
Logeerhond’, informatie in Jip en Janneketaal, spelletjes en tekeningen. Uiteraard wordt in de map ruimte vrijgehouden voor de persoonlijke verslagen.
Bijna ieder kind heeft wel een knuffel. Zonder
Sandy Put, educatief medewerker van
deze vriend-voor-het-leven kunnen ze de slaap
Brandweer ZuidWest Drenthe: “De verslagen
maar moeilijk vatten en zeker bij logeerpartijen
in de map moeten de mensen die Smokey
Sandy Put: “We denken dat dit een goede
moet ‘knuf’ mee. Dat bracht Brandweer
straks in huis hebben een beeld geven van
manier is om kinderen en gezinnen aan het
ZuidWest Drenthe op een idee toen de vraag
hoe gezinnen omgaan met brandveiligheid.
denken te zetten over brandveiligheid in
was hoe jonge kinderen (4 t/m 7 jaar) en hun
Bovendien is het voor ons een enorme
huis. Ik heb destijds zelf logeerbeer Flip van
ouders het best kunnen worden bereikt.
informatiebron.”
de NTR in huis gehad. Mijn kinderen vonden
dat een feest en tegelijkertijd een grote eer.
Met een knuffel dus, en dat wordt Smokey,
Voorlopig verkeert het idee nog in de
Ze deden er alles aan om het hem naar zijn
een hond in brandweeroutfit. Knuffel Smokey
planfase. Een hindernis leek te kunnen zijn
zin te maken. Onze Smokey is natuurlijk
gaat uitgereikt worden op basisscholen en
dat het concept niet nieuw is. Zo werkte NTR
pas tevreden als het in de huizen waar hij
de bedoeling is dat hij elke week te gast is
Schooltv al eens met een logeerbeer (‘Flip’).
komt veilig is en als er gesproken wordt over
bij een ander kind. Smokey heeft natuurlijk
Deze organisatie heeft echter geen bezwaren.
brandveiligheid. Het mooiste is als kinderen
wat bij zich. Een map om precies te zijn, met
Sandy Put: “We hebben met de NTR overlegd.
de knuffel overal mee naar toe gaan nemen.
daarin verhalen, informatie en opdrachten
Ze vinden ons Smokey-project dermate
Want dat betekent dat er ook bij opa en oma,
die allemaal te maken hebben met brand
sympathiek, dat ze ondanks de overeenkomst
bij de tandarts en bij de supermarkt over
en brandveiligheid. De bedoeling is dat de
met Flip de Beer geen bezwaar maken.”
brandveiligheid gepraat gaat worden.”
kinderen daar thuis mee aan de slag gaan en er schriftelijk verslag van doen. Zodra alle
Inhoud lespakket
Meer informatie:
kinderen aan de beurt zijn geweest gaat de
Onderwerp van discussie de afgelopen
Sandy Put
map terug naar de brandweer.
maanden was de inhoud van het lespakket. In
[email protected]
grote lijnen zal dat gaan bestaan uit ‘een zeer
2011
40
iPad onmisbaar instrument voor Officier van Dienst Categorie:
Techniek en Organisatie
Korps:
Brandweer Zuid-Limburg
Project:
Digitale beoordeling Officier van Dienst
Initiator:
Michel Zewald
Geïmplementeerd: Nee
Veel innovaties die in dit boekje de revue
Sinds kort wordt tijdens dit soort oefeningen
Hij krijgt een volledig beeld en is dankzij het
passeren zijn gericht op het veiliger maken
gebruik gemaakt van een iPad. Resultaten
webbased systeem altijd online te benaderen.
van het brandweervak. Ook Brandweer Zuid-
kunnen dan direct digitaal worden verwerkt.
Limburg is daar voortdurend mee bezig en
Bram Zewald: “De oefengegevens worden
Michel Zewald: “Het digitale tijdperk biedt
maakt daarbij gebruikt van de enorme digitale
via de iPad direct doorgezonden naar ons
onvoorstelbaar veel mogelijkheden. Als
mogelijkheden die deze tijd biedt. Nieuw is de
webbased vakbekwaamheidsysteem AG5.
brandweer maken we daar nog onvoldoende
aanpak om Officieren van Dienst met behulp
De eerste keer dat we dat oefenden liep het
gebruik van, maar gelukkig zie je wel dat
van digitale apparatuur te beoordelen.
al vrij behoorlijk en het gaat steeds beter. Je
overal stapjes worden gezet. Op onze manier
moet leren inspelen op elkaar.Vandaar dat die
doen wij dat als Brandweer Zuid-Limburg
oefeningen zo belangrijk zijn.”
ook.”
“Ook een Officier van Dienst moet oefenen om te weten wat hij moet doen als de nood een keer echt aan de man is”, zegt Michel
Nog geen definitieve vorm
Zewald, teamleider Vakbekwaamheid van
De nieuwe manier van werken is nog niet
Brandweer Zuid-Limburg. “Daarom beleggen
in een definitieve vorm uitgewerkt, maar
we zes keer per jaar een oefensessie. Laatst
dat is een kwestie van tijd. Momenteel
hebben we gespeeld dat we twee mannen
worden de resultaten en bevindingen van de
moesten redden die onwel waren geworden
oefeningen verwerkt in het Vakbekwaamheids
in een gierkelder. Tijdens zo’n incident is de
Management Systeem (VMS) van Brandweer
Officier van Dienst de leidinggevende. Hij
Zuid-Limburg. Het grote voordeel is dat er
beslist, afhankelijk van de situatie, en dan is
geen extra administratieve handelingen
het goed als zo iemand eens in een bepaalde
nodig zijn en de Officier van Dienst direct de
Meer informatie:
situatie heeft verkeerd.”
resultaten van de oefening terug kan zien.
Michel Zewald
[email protected]
2011
42
Effectief lesgeven met interactief systeem Categorie:
Techniek en Organisatie
Korps:
Brandweer Zuid-Limburg
Project:
Audience response-systeem
Initiator:
Michel Zewald
Geïmplementeerd: Ja
Onderzoeken hebben aangetoond dat
Het programma houdt in het geheugen de
probleemstellingen op inzoomen. Door die
interactieve lessen met directe feedback
resultaten per cursist bij en geeft deze via
mogelijkheden van actieve bijsturing is het een
zeer effectief zijn. Dat gegeven was voor de
excel-rapporten vrij voor persoonlijke evaluatie
heel efficiënte manier van lesgeven.”
afdeling Vakbekwaamheid van Brandweer
en registratie. Dat kan per sessie of zelfs
Zuid-Limburg reden te gaan experimenteren
cumulatief per seizoen. De resultaten worden
De eerste ervaringen van Brandweer Zuid-
met een audience response-systeem in
tevens teruggekoppeld met de betreffende
Limburg met het audience response-systeem
de leergangen voor manschappen en
leerwerkplekbegeleiders. Een ‘snelle’ manier
zijn goed, maar Michel Zewald houdt nog wel
bevelvoerders.
van lesgeven, waarmee bij andere organisaties
een paar slagen om zijn arm. “Twijfels over het
dan de brandweer reeds in breed verband
systeem heb ik niet. Dat werkt perfect. Wel
goede ervaringen zijn opgedaan.
moeten we nog ontdekken of deze manier
Een audience response-systeem is een middel
van werken in de praktijk ook daadwerkelijk
dat gebruikt wordt om interactieve lessen en presentaties te geven. Het werkt als volgt. Er
Actieve bijsturing mogelijk
de toegevoegde waarde heeft die we er van
wordt via een powerpoint-presentatie een
Michel Zewald, teamleider Vakbekwaamheid
verwachten”.
vraag gesteld en alle studenten of cursisten in
van Brandweer Zuid-Limburg: “Er zijn maar
de zaal geven met behulp van een persoonlijk
weinig technologieën met de mogelijkheden
stemkastje hun antwoord (vaak betreft het
van audience response. Dat is ook de reden
multiple choice-vragen). De docent krijgt
dat we juist hiervoor hebben gekozen. Als
direct de resultaten voor zich op een scherm
uit de antwoorden blijkt dat een groot deel
Meer informatie:
en kan die met behulp van een beamer ook
van de groep moeite heeft met een bepaald
Michel Zewald
projecteren op een scherm, zodat ze voor
onderdeel van de stof, kan de docent
[email protected]
iedereen zichtbaar zijn.
daar ook direct met expliciete vragen en
2011
44
Camera’s op hoogwerker leveren extra informatie Categorie:
Techniek
Korps:
Brandweer Nijmegen
Project:
Beelden hebben en beelden delen
Initiator:
Oskar van Dorst, Paul Geurts
Geïmplementeerd: Nee
Al sinds 2006 maakt Brandweer Nijmegen
situatie snel onder controle en bleef de schade
(korfbescherming door fijne waternevel) geen
bij incidenten video-opnamen vanuit een
beperkt.”
negatieve invloed heeft op de kwaliteit van de beelden.
hoogwerker. De beelden zijn ‘live’ te zien op mobiele data terminals, zodat operationeel
De onbemande Nijmeegse hoogwerker is
leidinggevenden tijdens een inzet hetgeen ze
niet alleen uitgerust met een zoomcamera
Jeroen Ewalts: “We kijken nu nog hoe we
zien mee kunnen laten wegen bij het nemen
die het gebied rond en onder de korf scherp
de beelden in de systemen van andere
van beslissingen.
in beeld kan brengen. Tegelijkertijd maakt
hulpdiensten zichtbaar kunnen maken.
ook een warmtebeeldcamera opnamen. Bij
Bijvoorbeeld die van het Commando Plaats
De camera’s, die vanaf de aanwezige mobiele
hevige rookontwikkeling maakt deze camera
Incident (CoPI) en het Regionaal Operationeel
terminal kunnen worden bediend, zijn al bij
personen en vuurhaarden tot op 300 meter
Team (ROT). Dat zou de besluitvorming
diverse inzetten gebruikt en de ervaringen
afstand zichtbaar. De combinatie van camera’s
in dat soort organen vergemakkelijken.
zijn positief. Jeroen Ewalts van Brandweer
maakt dat branden effectiever kunnen worden
Voorlopig zien we dat als laatste stap in dit
Nijmegen geeft een voorbeeld van de
bestreden. Hierbij speelt ook een rol dat de
project. Onze overtuiging is dat beelden
toegevoegde waarde. “Bij een inzet in de
camera’s beelden leveren van hoge kwaliteit.
hebben en vervolgens beelden delen, een duidelijke toegevoegde waarde heeft bij de
nacht van oud op nieuw was een vuurpijl tussen dakpannen van een rijtjeswoning
Warmtesensoren registreren
brandbestrijding en hulpverlening waar wij als
terechtgekomen. Van buitenaf leek het mee
De kooi van de hoogwerker is beschermd
brandweer voor staan.”
te vallen. Je zag tussen de pannen door alleen
door sensoren die de warmte registreren. Als
een klein vlammetje. De camerabeelden lieten
de temperatuur te hoog dreigt op te lopen
echter zien dat het vuur zich al veel verder had
en de kans bestaat dat de camera’s worden
verspreid dan verwacht. Dankzij de beelden
beschadigd, kan de kooi worden weggedraaid
Meer informatie:
konden we snel op de situatie inspelen. Er zijn
of er kan een waterscherm voor worden
Jeroen Ewalts
bijvoorbeeld heel gericht pannen verwijderd.
gelegd. Een test heeft uitgewezen dat het
[email protected]
Mede dankzij de beelden hadden we de
gebruik van een waterkanon of pre-wetting
2011
46
Lesblok en speldag van brandweer boeien jeugd Categorie:
Maatschappelijke relevantie
Korps:
Brandweervereniging Sint Michielsgestel
Project:
Jeugdproject
Initiator:
Ton Kapteijns
Geïmplementeerd: Ja
Voor de leerlingen van de groepen 6 van vijf
jaar georganiseerd. Mede dankzij sponsoring is
vervolg komt. We hebben ook overwogen in
basisscholen uit Sint Michielsgestel was 19
dat mogelijk geworden.”
plaats van dit project een jeugdbrandweer op te richten en op die manier de betrokkenheid
mei een bijzondere dag. Op het programma stond een speldag van de plaatselijke
Veel tijd en energie geïnvesteerd
bij de brandweer te stimuleren. Maar het
brandweervereniging. De dag werd in de
Dat de eerste aflevering een succes werd
nadeel daarvan is dat je dan maar een relatief
verschillende klassen voorafgegaan door een
was niet in de laatste plaats te danken aan
kleine groep bereikt, tegen ruim 200 kinderen
lesblok, geheel gewijd aan brandveiligheid en
de brandweervereniging zelf, die veel tijd en
nu. Plannen voor een jeugdbrandweer zijn er
de brandweerorganisatie. Uiteraard werden de
energie investeerde in de organisatie. Zo werd
trouwens nog steeds. Mogelijk gaat dat er ook
lessen verzorgd door brandweermensen.
de lesdag afgesloten met een vragenblok en
nog van komen.”
een rondleiding om en in een tankautospuit. Het begon allemaal vorig jaar met het
Ook kregen de leerlingen een boekje mee met
Ton Kapteijns beveelt het initiatief van harte
75-jarig jubileum van Brandweervereniging
tips over brandveiligheid. De speldag draaide
aan bij andere korpsen. “Het idee is relatief
Sint Michielsgestel. Samen met leerkrachten,
eveneens helemaal rond de brandweer. Tussen
simpel te implementeren, omdat kennis
ouders en brandweerlieden werd de invulling
de spellen door werden twee demonstraties
en materiaal bij ieder korps aanwezig zijn.
van lessen en speldag ter hand genomen.
verzorgd, waarvan vooral de demo ‘vlam in de
Vervolgens kun je het net zo uitgebreid maken
pan’ veel indruk maakte op de kinderen.
als je zelf wilt.”
“Onze bedoeling was de brandweer maatschappelijk onder de aandacht te
Of de brandweer daadwerkelijk profijt
brengen”, zegt Ton Kapteijns van de
ondervindt van het initiatief, of dat de
brandweervereniging. “Ik mag wel zeggen
brandveiligheid in Sint Michielsgestel is
dat dat is gelukt. Als organisatie hebben we
toegenomen, durft Ton Kapteijns niet te
Meer informatie:
van alle kanten veel aandacht gekregen. Er is
zeggen. “Dat is altijd lastig te meten. Het
Ton Kapteijns
zelfs besloten het evenement een structureel
belangrijkste is dat iedereen er een goed
[email protected]
karakter te geven. Vanaf nu wordt het ieder
gevoel aan over heeft gehouden en dat er een
2011
48 GENOMINEERD 2011
Iedereen op hetzelfde moment dezelfde informatie Categorie:
Techniek
verdere multidisciplinaire aanpak. Ook de
Korps:
Brandweer Twente
politie heeft inmiddels interesse getoond in
Project:
Informatie delen
een vergelijkbare pilot met 26 Ipads. Daarnaast
Initiator:
Max Krisman
zijn er ideeën om vanuit het multidisciplinaire
Geïmplementeerd: Ja
karakter van het project een koppeling te maken met het Landelijk Crisis Management Systeem (LCMS). De objectenmodule wordt
De brandweer maakt vanaf 2002 gebruik
manier worden uitgewisseld. Iedereen op
tevens in lijn gebracht met de landelijke
van de mobiele data terminal (MDT). Met
hetzelfde moment dezelfde informatie. Ons
standaard (de digitale bereikbaarheidskaart)
de MDT kan informatie worden opgevraagd
korps ervaart het werken met de nieuwe
en de applicatie Crash Recovery System wordt,
over objecten en informatiekaarten. In de
applicatie als een flinke verbetering.”
in samenwerking met leverancier Moditech, geschikt gemaakt voor de mobiele applicatie.
praktijk blijkt echter dat de MDT in veel gevallen alleen als navigatiesysteem wordt
Informatie van veiligheidsnet
gebruikt. Brandweer Twente ontwikkelde
De applicatie maakt gebruik van de informatie
Max Krisman: “Alle applicaties stellen we
daarom in aanvulling op de MDT een
die op het veiligheidsnet staat. Als zodanig
beschikbaar via het landelijke App Store-
applicatie die informatie vanuit de meldkamer
is het multidisciplinaire veiligheidsnet de spil
centrum van de brandweer. Het centrum
in real time voor iedereen beschikbaar stelt.
in de informatievoorziening. De software is
kan prima dienen als landelijk platform voor
Van bevelvoerder tot Commandant van
voorzien van een incidentmodule (actieve
het uitwisselen van ontwikkelde applicaties.
Dienst, iedereen heeft de mogelijkheid de
incidenten, actueel beeld incidenten en
Daarmee voorkomen we dat alle korpsen
incidentinformatie live te volgen.
incidentenhistorie), een objectmodule
en veiligheidsregio’s voor zich het wiel gaan
(objecten in de buurt en objecten zoeken) en
uitvinden. Door kennis en kosten te delen,
Max Krisman, Portefeuillehouder Repressie
informatiekaarten (richtlijnen bij optredens
vergroten we onze slagkracht.”
van Brandweer Twente, licht toe. “De MDT is
en procedures van de meldkamer). Informatie
een prachtige vinding, maar de terminal met
die aanvullend is, waardoor de mogelijkheden
objecten en kaarten is geen volledig antwoord
bij brand- en incidentbestrijding worden
op de informatiebehoefte van de betrokkenen.
verruimd.
Omdat het met de huidige innovatieve technieken mogelijk is een grote hoeveelheid
Sinds de start van de pilot in februari
Meer informatie:
gegevens te combineren, hebben we daar
van dit jaar staan de ontwikkelingen niet
Max Krisman
een applicatie voor ontwikkeld. Daarmee kan
stil. Evaluaties hebben geleid tot enkele
[email protected]
informatie op eenvoudige en laagdrempelige
aanpassingen en er is gekozen voor een
2011
50
Met speciale, smalle kar snel ter plekke Categorie:
Techniek
natuurlijk ook”, zegt Hein van Dijk. “Ook voor
Korps:
Brandweer Skarsterlân Lemsterland Gaasterland-Sleat
een ambulance is het gebied niet toegankelijk.
Project:
Blusaanhangwagen
In voorkomende gevallen zorgen wij voor het
Initiator:
Hein van Dijk
vervoer van patiënten. De kar is daar bij uitstek
Geïmplementeerd: Ja. Prototype is in gebruik
voor geschikt.” In het geval er brand is of wanneer iemand
Twee meter lang en slechts 80 centimeter
recht op hulp van de brandweer. Maar het
in nood is in het buitengebied, wordt de
breed is de bluswagen die bij Brandweer
probleem was dat we ze heel moeilijk konden
brandweer automatisch attent gemaakt op het
Skarsterlân Lemsterland Gaasterland-Sleat in
bereiken. Ik zie ons nog met de motorspuit
feit dat het een adres betreft in het gebied.
gebruik is. “Maar alles kan erop, 300 kilo aan
en alle andere spullen sjouwen over dat
Een koppeling in het systeem zorgt hiervoor.
materiaal”, zegt Hein van Dijk niet zonder
pad. Dat was geen doen. Nu koppelen we
Hein van Dijk: “Dan weten we dus dat we
trots. De medewerker van de technische dienst
de motorspuitaanhanger gewoon achter de
de aanhangwagen achter de auto moeten
van het korps stond aan de wieg van wat hij
brandweerauto. Aangekomen bij het pad
hangen voor we uitrukken.”
noemt ‘de MSA’, de motorspuitaanhanger.
koppelen we hem los en trekken hem over het pad naar het buitengebied.”
De bedenker van de MSA beseft dat zijn vinding vooral een praktische oplossing
De MSA is uit nood geboren. In Echten, een kern in de gemeente Lemsterland, is
Melkbussen
is en geen hoogstandje op bijvoorbeeld
een buitengebied met recreatiewoningen
Het idee voor de MSA is ontleend aan karren
technisch gebied. “Een op maat gemaakte
dat slechts bereikbaar is via een smal pad.
waarop vroeger melkbussen werden vervoerd.
melkbussenkar, dat klinkt inderdaad niet
Bewoners kunnen alleen met de fiets of
Op de aanhangwagen is plaats voor een
flitsend, maar daarom is de MSA niet minder
bromfiets bij hun huis komen. De verste
motorspuit, drie korte zuigslangen, een
innovatief. De keren dat we de kar nu hebben
woning ligt op ongeveer een kilometer van
aanvalskrat en een bak met drie duimers. Is
gebruikt, is gebleken dat wij en de mensen die
de verharde weg. Bij Hein van Dijk werd de
er meer materiaal nodig, dan moet de kar
in nood verkeren er veel voordeel van hebben.
vraag neergelegd of hij een oplossing wist. In
leeg worden gemaakt, en vervolgens kan
Dat is waar het uiteindelijk toch om gaat.”
samenspraak met de blusgroep van Echten
bij de tankautospuit meer materiaal worden
kwam daar het idee voor een smalle kar uit
opgehaald. Meer informatie:
voort. Inmiddels is de MSA vier keer ingezet. Eén
Hein van Dijk
“De mensen die in het gebied wonen of
keer in verband met een brand en drie keer
[email protected]
verblijven hebben in geval van nood ook
om mensen mee te vervoeren. “Want dat kan
2011
Innovatie blijft speerpunt voor Brandweer Nederland In de afgelopen jaren werd de brandweersector geconfronteerd met een vreemde paradox. Aan de ene kant het beeld van een behoudende branche, aan de andere kant een organisatie die in staat blijkt om steeds weer goede, innovatieve ideeën voort te brengen. Voor de NVBR en de Raad van Regionale Commandanten (RRC) was dat in 2009 aanleiding om het programma ‘Innovatie Moed’ te lanceren. Hiermee willen we het innoverende vermogen van Brandweer Nederland verder vergroten. Het programma staat niet op zich, maar heeft zijn ankers in de visie ‘De brandweer over morgen’ en het programma Lerend Vermogen.
Colofon Nederlandse Vereniging voor Brandweerzorg en Rampenbestrijding (NVBR) Kemperbergerweg 783 Postbus 7010 6801 HA Arnhem t
(026) 355 24 55
f
(026) 351 50 51
[email protected] www.nvbr.nl Tekst en redactie: Daan Appels, Appels Communicatie Vormgeving: Carlo Polman, Oud.Zuid Ontwerp Illustratie voorzijde: Veiligheidsregio Zuidoost-Brabant Drukwerk: Rikken Print © NVBR, september 2011
