Inhoudsopgave. Het Groene Blad Winter 2008

Het Groene Blad

Winter 2008

Inhoudsopgave Van Binnen uit ....................................................................................................................... 2 In Memoriam Jaap Westerink................................................................................................. 3 Nieuwe IVN Natuurgidsencursus ........................................................................................... 3 Ga ook eens mee met de plantenwerkgroep!......................................................................... 3 Speuren met de Groenlingen ................................................................................................. 4 Nieuwjaarslunch en - wandeling 17 januari 2009 ................................................................... 5 Roofvogels van NP Utrechtse Heuvelrug ............................................................................... 6 “Milieu minder vervuilen”........................................................................................................ 8 Dag van het respect............................................................................................................. 10 Vacature bij de Werkgroep Natuurpaden ............................................................................. 11 Aanbod bijencursussen ANI................................................................................................. 12 Hoe snoei ik mijn sterappel? ................................................................................................ 13 Groene Blad op FSC papier................................................................................................. 13 Winterlezingen 2009 ............................................................................................................ 14 Cursus watervogels ............................................................................................................. 15 En kijk … nog een bijzondere gast ....................................................................................... 16 Milieurubriek ........................................................................................................................ 19

1

Het Groene Blad

Winter 2008

Van Binnen uit December, de feestdagen staan voor de deur. Tijd om even terug te blikken. Wat is het voor jaar geweest, wat hebben wij van het door ons ingezette beleid gerealiseerd en wat hebben wij bereikt? Veel publiciteit hebben wij kunnen genereren met het mussenproject. Dat heeft onze naamsbekendheid in Veenendaal sterk verhoogd. Maar belangrijker nog, wij hebben met deze actie bijzonder veel mensen in de stedelijke omgeving bereikt. Zij hebben even bewust naar hun directe leefomgeving gekeken. Misschien vormt dit een aanzet tot een meer kritische blik op de inrichting van hun eigen tuin, hun eigen buurt. Een ander speerpunt van beleid is de jeugd. Voor hun gezondheid en hun ontwikkeling zijn topervaringen in de natuur erg belangrijk, ook voor hun houding ten opzichte van natuur en milieu later. Ook hieraan is door onze jeugdgroepen zoals de Zwammen en de Groenlingen hard gewerkt en ik wil in dit verband zeker de vele activiteiten van de scholenwerkgroep noemen. Zij hebben dit jaar toch weer ruim duizend basisschool leerlingen de natuur ingebracht en alsof dat nog niet genoeg was, hebben ook met de ‘Dag van Respect’ meegedaan en een prachtige actie met scholen op touw gezet. Over respect gesproken! En dan is er nog een ander beleidspunt wat wij vorig jaar hebben afgesproken en waar wij ons op zouden gaan richten: Rhenen! Wat is daar gebeurd? Veel, heel veel kan ik jullie zeggen. In samenwerking met de WMR (Werkgroep Milieu Rhenen) en het KNNV uit Wageningen hebben wij in Rhenen in het kader van het 750 jarig bestaan, diverse wandelingen, een lezing en een doe middag voor kinderen tijdens het bouwdorp georganiseerd. Als klap op de vuurpijl dan nog een bijzonder spannende vertelling over de kikkerkoning door Dorthy en Trineke, ’s avonds in het donker, bij fakkellicht, in het bos bij de leemkuil. Wat spannend en wat een succes! Ten slotte is er in nauwe samenwerking met het IVN en het KNNV een prachtig boekje uitgegeven door het WMR ‘Landschappen van Rhenen’, inmiddels al bijna uitverkocht! Maar er is nog meer gebeurd in Rhenen. Bert Berg als inspirator voor het Rhenense, heeft in RhenenElst zeven mensen bij elkaar weten te brengen die voorzichtig het scholenwerk in die gemeente gaan oppakken. Zij beheren de leskisten al en de eerste ‘colleges’ aan de kleuters op scholen over paddenstoelen zijn al gegeven. Binnenkort hebben Bert en ik een afspraak met de wethouder uit Rhenen en gaan wij praten over verdere mogelijkheden. Een goed begin, denk ik zo. Na al deze positief verlopen zaken zijn er ook enkele zorgen. Zo heeft Peter van Krugten met veel spijt zijn functie in het bestuur per direct neer moeten leggen. Het bestuurswerk was niet meer te combineren met zijn werk. Hier verliezen wij een zeer ervaren man in het bestuur die wij, gezien onze aspiraties erg zullen missen. En ook de vrijkomende secretarisplaats is nog niet opgevuld. Maar aan de opvulling van deze vacatures werken wij en daarvoor zullen wij zeker mensen vinden. Zeker noodzakelijk om ook volgend jaar ons beleid voort te kunnen zetten. Er staat in 2009 weer veel te gebeuren. Maar voordat het zover is gaan wij eerst maar eens genieten van de welverdiende feestdagen.

Fijne kerstdagen en een goede jaarwisseling toegewenst. Hopelijk zien wij elkaar weer op zaterdag 17 januari bij onze Nieuwjaarslunch. Namens het bestuur, Bert de Ruiter

2

Het Groene Blad

Winter 2008

In Memoriam Jaap Westerink Op 1 oktober is Jaap Westerink op de leeftijd van 60 jaar overleden. Jaap was een zeer actief lid van de Weidevogelbeschermingsgroep “Binnenveld-West”. Hij ontdekte enkele jaren geleden een kolonie kieviten op een perceel aan de Meentwallen. Elk voorjaar was hij daar in de weer om de nesten te zoeken en te markeren. Hij liep al speurend met grote passen door het land en merkte elk nestje met eieren op. Vaak maakte hij een foto voor zijn archief. Later kon hij boeiend vertellen over wat hij zoal zag en beleefde. Hij was een echte natuur- en vogelliefhebber. Op zaterdag 4 oktober werd afscheid van Jaap genomen in Het Trefpunt. Aansluitend was er een dienst van Woord en Gebed in de Petrakerk, waarna de begrafenis plaatsvond op De Larikshof in Rhenen. Als Weidevogelbeschermingsgroep danken we Jaap voor zijn inzet en betrokkenheid. We verliezen in hem een zeer betrokken persoon. We wensen de familie veel sterkte toe met dit verlies. Willem Kroodsma Coördinator Weidevogelbeschermingsgroep Binnenveld-West

Nieuwe IVN Natuurgidsencursus Onze IVN-buren, de afdeling Zuidwest Veluwezoom, starten in januari 2009 een natuurgidsencursus onder het motto: Als je anderen de natuur laat beleven, geniet je dubbel! Ook leden van onze afdeling zijn van harte welkom. Een pracht gelegenheid voor iedere geïnteresseerde natuurliefhebber die z’n kennis van natuur, milieu en landschap wil verdiepen en wil leren overbrengen op anderen.

Cursus in het kort Eerste les: januari 2009 Duur: 1,5 jaar. Cursusavond: dinsdagavond, om de week van 19.30 uur tot 22.00 uur. Na de lesavond volgt op zaterdagochtend van 9.30 uur tot 11.30 uur een excursie of buitenles. Cursuslocatie: Floralaan Wageningen. Kosten : ¼- inclusief lesmateriaal. Voor meer informatie kun je terecht bij een van onze bestuursleden of rechtstreeks bij IVN Zuidwest Veluwezoom, www.IVN-ZWV.NL, bij gidsencursus.

Ga ook eens mee met de plantenwerkgroep! We hebben weer erg genoten van de paddestoelen in het najaar. Hun mysterieuze leefwijze, kleurenen vormenrijkdom, geur, smaak en een scala van andere bijzondere eigenschappen blijven fascineren en intrigeren. Het is altijd weer jammer als de nachtvorst een eind aan de meeste paddestoelen maakt. Eind februari beginnen we het nieuwe seizoen weer met sneeuwklokjes kijken in Amelisweerd en met zijn allen gezellig een pannekoek eten. Daarna staat het kijken naar mossen en bomen in de winter op het programma. Wij gaan meestal maandagavond of als het dan nog donker is op maandagmiddag op pad. We leren van elkaar en van de meegesjouwde gidsen, genieten van al het moois in een gezellige sfeer. Zin om eens mee te gaan?. Neem even contact met mij op via de mail of de telefoon. Suze Hörchner 0318 - 513613, [email protected]

3

Het Groene Blad

Winter 2008

Speuren met de Groenlingen Op 25 oktober verzamelden de Groenlingen zich weer bij de Groenhof. Het was weer een grote opkomst, want er waren 24 jongens en meisjes. We gingen op de fiets naar het gebied aan het einde van de Dijkstraat. Martien stond ons hier op te wachten, want hij had de speurtocht uitgezet. Er werden 4 groepen gemaakt en we moesten sisaltouwtjes volgen. Bij 2 touwtjes werden vragen gesteld.

Onderweg zagen we veel paddestoelen groeien op de stronken. We moesten regelmatig wachten op de groep van Nelie en Henriëtte, want de dames hadden meer moeite met de vragen dan de jongens. Bij de vraag bij de nestkast vonden we een wespennest wat we mooi konden bekijken. De speurtocht ging verder over de hei die helaas al bijna was uitgebloeid, maar de jongens hadden meer oog voor de mist. Door de zon leek het wel of de hei in brand stond zoveel damp kwam er uit de hei.We zagen zelfs een touwtje over het hoofd, want Martien had hem heel goed verstopt. Gelukkig was Martien in de buurt en kon hij ons de goede weg wijzen.Aan het einde van de tocht was er nog een appel en nog iets lekkers, want John was bijna weer een jaar ouder. We gingen weer terug op de fiets naar de Groenhof. Alles ging goed en de ouders wachtten met spanning op hun kinderen, want het was iets later geworden. Het was een gezellige ochtend. Martien bedankt voor al het werk. John Ikkink

4

Het Groene Blad

Winter 2008

Nieuwjaarslunch en - wandeling 17 januari 2009 Het afgelopen jaar hebben we voor het eerst een kennismakings-lunch georganiseerd voor nieuwe leden/donateurs in De Groenhof, voorafgaand aan onze traditionele Nieuwjaarswandeling/ontmoeting. Tijdens de lunch hebben de verschillende werkgroepen zich aan de nieuwe leden/donateurs voorgesteld. Dit bleek een daverend succes! Alle reden dus om dit in januari 2009 te herhalen. Het bestuur wil echter niet alleen de nieuwe leden/donateurs van 2008 uitnodigen, maar iedereen die geinteresseerd is in de activiteiten van IVN Veenendaal-Rhenen e.o. en meer wil weten van de verschillende werkgroepen. We rekenen er dus op dat De Groenhof op zaterdag 17 januari 2009 uitpuilt en dat de broodjes niet aan te slepen zijn! Ook kinderen zijn van harte welkom! Na de lunch is er de traditionele Nieuwjaarswandeling. Vanaf 14.00 uur vertrekken er op verschillende tijdstippen groepjes wandelaars, waaraan tevens wordt gevraagd om tijdens de wandeling natuurvragen te beantwoorden.Dus ook aan de natuureducatie wordt gedacht! Na terugkomst wacht een kom dampende snert met worst, een glas warme glühwein, een overheerlijke oliebol of een andere lekkernij en kunnen we gezellig wat met elkaar praten en nieuwe plannen smeden voor het jaar 2009!!

Deelnemen aan een deel van de activiteiten is natuurlijk ook mogelijk. Dus we zien je op 17 januari a.s.! Het bestuur

5

Het Groene Blad

Winter 2008

Roofvogels van NP Utrechtse Heuvelrug Algemeen In de in 2005 tot Nationaal Park verheven natuurgebieden rondom Elst/Amerongen komen diverse roofvogels voor. Alle roofvogels zijn voorzien van een kromme puntige snavel waarvan de bovensnavel langer is dan de ondersnavel. De verschillende soorten roofvogels hebben zich aan het vangen van specifieke prooien aangepast, waardoor er duidelijke verschillen zijn aan te geven. Zo heeft de Visarend bijvoorbeeld klauwen met schubben en een zogenaamde draaiteen om de glibberige vis te kunnen vasthouden. De Havik en Sperwer zijn typische vogeljagers van meer gesloten gebieden en zijn daarvoor zeer wendbaar. Het gezichtsvermogen en het gehoor zijn bij de roofvogels uitstekend ontwikkeld. Gieren kunnen bijvoorbeeld vanaf een hoogte van enkele kilometers klein aas zien liggen. In NP Utrechtse Heuvelrug komen meerdere soorten roofvogels als broedvogel voor. De Buizerd en Torenvalk zijn zeer algemeen. De Havik heeft het de laatste jaren steeds moeilijker gekregen en de Sperwer zien we tegenwoordig ook in de steden jagen en broeden. Een nieuwkomer als broedvogel in het gebied is de Bruine Kiekendief. Deze vogel heeft dit jaar voor het eerst gebroed in de Amerongse Bovenpolder. De hiervoor genoemde vogels zijn zogenaamde standvogels. Ook in de wintermaanden zijn ze in of nabij hun broedgebied aan te treffen. Er zijn ook trekvogels die in onze streken broeden, zoals de Wespendief en Boomvalk, maar deze zijn beide vrij zeldzaam. Tijdens de trekperiode (september/oktober en maart/mei) is er kans dat je Rode Wouw en Visarend aantreft langs de Rijn, vooral de Blauwe Kamer bij Rhenen staat hier bekend om. Hieronder zal ik twee algemene soorten beschrijven welke u regelmatig zult tegenkomen bij een bezoek aan het NP.

De Buizerd Deze roofvogel is veelal aan de randen van de bossen en op weilanden te vinden. In het voorjaar is zijn kenmerkende roep overal hoorbaar. Het lijkt wel of je een kat in de lucht hoort mauwen; dat is de Buizerd. Een Buizerd heeft in tegenstelling tot de meeste roofvogels een zeer wisselend verenkleed. Zo kun je hele donkere maar ook hele lichte exemplaren aantreffen. De spanwijdte is ongeveer 125 cm en de lengte inclusief staart ongeveer 50 cm. De meeste volwassen vogels hebben donkere dwarsbanden op de borst en buik en de staart heeft een brede donkere eindband. In het veld kan verwarring optreden met een Wespendief. De Wespendief heeft een soortgelijk verenkleed maar een duidelijke langere hals en kleinere kop met een iets langere staart. In de wintermaanden zijn opvallend veel Buizerds in het veld aan te treffen. Ze zitten dan veelal op een paaltje te wachten op een prooi. Ze eten voornamelijk muizen, maar bij schaarste daaraan ook wormen, kikkers etc. Veel van de Buizerds die in de winter gezien worden zijn overigens trekvogels uit Scandinavië, die hier overwinteren.

6

Het Groene Blad

Winter 2008

De Torenvalk Dit is een kleine roofvogel die je vaak aan de kant van de weg biddend ziet jagen. Met snelle vleugelslagen blijft hij boven zijn jachtgebied hangen, onderwijl de grond af speurend naar muizen. Wordt er een muis gezien dan zakt de vogel een stukje, bidt nog een keer en slaat als de positie goed is met een stootduik toe. Is de jacht succesvol dan blijft de Torenvalk even op de grond zitten onderwijl zijn prooi met de klauwen dodend. Daarna vliegt de vogel naar een geschikt punt om de prooi op te kunnen eten. Een Torenvalk heeft een spanwijdte van ongeveer 75 cm en een lengte van ongeveer 32 cm. Het mannetje is lichter bruin gekleurd en heeft een blauw/grijze kop en staart. Het vrouwtje is donkerder bruin dan het mannetje en heeft een bruin gestreepte kruin en staart. Torenvalken zijn afhankelijk van oude nesten van bijvoorbeeld de Kraai en de Ekster. Sinds door de mens nestkasten zijn geplaatst broedt bijna de hele Nederlandse populatie hierin.

Vervolging Helaas komt het nog steeds voor dat roofvogels moedwillig worden gedood. Waren deze vogels eind e jaren zestig van de 20 eeuw bijna uitgestorven door de in de landbouw gebruikte pesticiden, tegenwoordig maakt men in toenemende mate (ondanks de beschermde status) jacht op ze. Als argument wordt veelal gebruikt dat de Hazen- en Konijnenstand door deze vogels zou worden bedreigd. Ook wordt in het veld vaak gehoord dat de weidevogels te zeer bejaagd worden door roofvogels. Uit veel (internationaal) onderzoek blijkt dat niet de roofvogels maar menselijke invloeden (uitbreiding industrie en woongebieden en daarmee vernietiging van habitat) de afname van weidevogels en konijnen/hazen tot gevolg hebben. En wat te denken van de verwilderde katten en toename van de recreatiedruk....

Cursus Bent u geïnteresseerd in roofvogels en wilt u daar graag meer over horen? Op 10 en 17 maart 2009 organiseert het IVN in samenwerking met de Volksuniversiteit Veenendaal weer een cursus over roofvogels. U kunt zich aanmelden via www.vuveenendaal.nl of www.ivnveenendaal rhenen.nl.

Tekst en foto´s: Harold van der Meer, lid IVN Veenendaal-Rhenen e.o.

7

Het Groene Blad

Winter 2008

“Milieu minder vervuilen” Elk jaar kiest het IVN een landelijk jaarthema. In 2008 ligt de focus op “Klimaat”. Hiertoe is de van televisie bekende weerman en presentator Reinier van den Berg uitgenodigd op 18 september een lezing te houden over “Weer en Klimaat”. Veel fietsen en weinig auto’s bij De Groenhof tonen wel aan hoe het onderwerp leeft bij IVN-ers. Een pittig klimaatquizje van de werkgroep lezingen brengt publiek, pers en gastspreker alvast in de stemming. Vervolgens geniet iedereen van een boeiend verhaal, met vaart en humor gebracht. De pauze biedt gelegenheid allerlei informatiemateriaal in te zien. Reinier van den Bergs boek Wolken, Wind en Water - geschikt voor jongeren vanaf groep acht – en zijn boek In Hoger Sferen vinden grif aftrek. Ook in de mediatheek prijkt sindsdien van elk een gesigneerd exemplaar. Warmer weer in Nederland, meer onweersbuien, extreme neerslag- en droogteperiodes en een verhoogde zeespiegel. Dat zijn de verwachtingen van weerman Reiner van den Berg voor de komende jaren, als we niets ondernemen tegen de klimaatverandering. “Nederland kan er misschien nog wel tegen, maar de derdewereldlanden krijgen er meer problemen door.” Dat verwoordde de meteoroloog onlangs in een lezing bij het IVN, Vereniging voor natuur- en milieueducatie. “Dat het klimaat verandert is een feit!” zo stelt hij. De temperatuur in Nederland was bijvoorbeeld in het jaar 1915 gemiddeld 9,1 graden. In de jaren 2001 tot en met 2007 ligt dat gemiddelde op 10,8 graden. Ook smelten de poolkappen en gletsjers sneller ten gevolge van de opwarming van de aarde. Ontbossing is de grootste boosdoener in de verandering van het klimaat, ten gevolge van het versterkte broeikaseffect. “Dat kunnen we tegengaan door geen producten met palmolie te kopen en geen hardhouten meubelen aan te schaffen, waarvoor bomen illegaal gekapt zijn.“ Herbebossing is ook een oplossing, maar dat heeft tot nu toe niet heel veel effect. “De ontbossing draagt achttien procent bij aan het versterkte broeikaseffect.

8

Het Groene Blad

Winter 2008

Herbebossing compenseert daar één procent van.“Schoner rijden is volgens Van den Berg goed voor het milieu, maar het versnelt de opwarming van de aarde wel.“ Ons streven moet te allen tijde zijn het milieu zo min mogelijk te vervuilen. Dus hoe schoner we rijden, hoe beter dat is. Ook als dat betekent dat minder roet en stof in de lucht een lichte versnelling kan veroorzaken van de temperatuur-stijging.” Moeten we bang zijn voor een overstroming? Volgens Van den Berg niet, zolang we de dijken maar versterken. “Maar we moeten niet alleen aan onze eigen dijken en duinen denken, maar in toenemende mate ook aan die van arme landen zoals Haïti, Birma of Bangladesh.” Omdat een goed milieu bij jezelf begint, heeft hij nog enkele tips die iedereen thuis kan doen. “Bewust stoken, bewust met verlichting omgaan, apparaten uit en niet op stand-by. Indien mogelijk meer met fiets of openbaar vervoer reizen en heroverwegen of het in vakanties niet wat minder kan.”

CO2 uitstoot Reinier van den Berg is bezig een stichting op te zetten, Care for Climate. “We willen met bestaande technologie de CO2-uitstoot verminderen.” Dat wil de stichting bereiken door educatie te geven, via een digitaal TVstation en campagnes. Ook wil Care for Climate bedrijven de mogelijkheid bieden een screening van hun CO2uitstoot te laten afnemen en hen advies te geven hoe zij die kunnen verminderen.

Rijnpost, 8 oktober 2008 / Joël van Beek Foto’s en inleiding: Tineke Wouda

9

Het Groene Blad

Winter 2008

Dag van het respect Na een korte inleiding over de dag van Respect zijn de kinderen (groep 8 met 27 leerlingen) onder begeleiding van de leerkracht, twee ouders en twee vrijwilligers van het IVN naar de Kringloopwinkel gefietst. Daar mochten de kinderen plaatsnemen op de banken en in de fauteuils die te koop staan. Dat zag er leuk uit. Lekker geïnstalleerd luisterden ze naar het verhaal van een medewerker. Zij vertelde over het reilen en zeilen van de Kringloopwinkel. Achtergronden en resultaten en ook over de medewerkers. Er kwamen diverse vragen van de kinderen (wat is een uitkering, werken hier dan criminelen- n.a.v. tijdelijke werknemers met een werkstraf). Daarna kregen de kinderen een rondleiding in de werkplaats. Het mooie vond ik dat dit nu zichtbaar werk is, i.t.t. het werk van met name veel vaders die ' op kantoor'werken. Over het algemeen waren de kinderen geïnteresseerd en ook wel onder de indruk. Overigens waren de meegekomen moeders zeer onder de indruk van het hele gebeuren. Hoe er gewerkt wordt, de spullen, de hele bedrijvigheid (het is een zeer goed lopende kringloopwinkel).Hierna mochten de kinderen een rondje door de winkel maken. Een aantal meiden dook de kledingafdeling in, waren verrast door wat ze er zagen en maakten plannen om met elkaar of hun moeder nog eens terug te komen. Na een beker drinken en een koekje fietsten we terug naar school. Hier vertelde Henriëtte Sebrechts van de afdeling milieu (gemeente Veenendaal) over afval in Veenendaal, hoe lang afval erover doet om te verteren. Ook vertelde ze en stelde ze vragen over hoe we goed met het milieu om kunnen gaan. Ook hier deden de kinderen actief aan mee, realiseerden zich dat dat blikje wat ze op vakantie weggegooid hadden daar nu nog ligt en nog lange tijd na nu. Soms wilden ze ook wel hun gelijk halen ( b.v. de treinen gaan niet wanneer ik het wil en met de auto ben je helemaal vrij). Foto: Francis van der Linden

Na het luisteren vonden de kinderen het tof om zelf buiten afval te gaan verzamelen. In tweetallen (een met knijper, de ander een vuilniszak) togen ze de wijk in. Doordat het praatje wat lang duurde en de school al om 11.45 uur uit is hadden ze slechts een half uur hiervoor. Toch kregen ze een indruk van wat er zoal op straat gegooid wordt, en verwonderden ze zich hierover. Vanuit wijkbeheer kwam een busje met aanhanger alle vuilniszakken ophalen. Inmiddels was de middagpauze ingegaan, dat maakte dat we niet gezamenlijk meer konden afronden. Dit is wel jammer maar de juf kreeg van de gemeente diverse materialen waarmee ze verder aan de slag kunnen. Dorthy Rein Stichting Dag van Respect Respect t.a.v. elkaar, natuur, milieu, mensen, dieren etc. In 2008 voor de derde keer gehouden. Landelijk doen er 2000 scholen aan mee. Er is een lespakket. Meer informatie: www.dagvanhetrespect.nl Deelnemende school: Mozaïek, locatie Mispel, groep 8 Organisatie: Scholenwerkgroep IVN-Veenendaal

10

Het Groene Blad

Winter 2008

Vacature bij de Werkgroep Natuurpaden Korte omschrijving functie Als vrijwilliger van de werkgroep natuurpaden help je mee met het in stand houden van de wandel- en fietsroutes van het IVN, bijvoorbeeld door het controleren van routes, herschrijven van teksten of het maken van de lay-out van de boekjes. In het bijzonder zijn wij op zoek naar iemand die de boekjes bijwerkt in de computer. Maar ook iemand die alleen routes wil nalopen/fietsen is van harte welkom.

Taken • • •

Controleren of routes nog kloppen (Her)schrijven van de teksten van de boekjes Drukklaar maken van boekjes voor de drukker

Globale tijdsbesteding We vergaderen ongeveer 8 keer (’s avonds) per jaar. Daarnaast kun je enkele keren per jaar een route controleren (overdag). Er wordt naar gestreefd om 2 routes per jaar te herdrukken (afhankelijk van de verkoop bij de VVV’s).

Kennisniveau of vaardigheden • •

Plezier hebben in fietsen en wandelen. Enige kennis van Word om boekjes drukklaar te maken of kennis van natuur is mooi meegenomen (maar niet noodzakelijk).

Wat heeft de werkgroep / het IVN te bieden? • • •

Meewerken aan een product wat mensen actief de natuur in brengt Gratis alle wandel- en fietsroutes van IVN Veenendaal – Rhenen e.o. Gezelligheid

Inlichtingen bij: Carlo van de Weerd ([email protected], 0318 – 561134)

11

Het Groene Blad

Winter 2008

Aanbod bijencursussen ANI Geachte natuurliefhebber, Is uw belangstelling gewekt over het leven van de bijen, dan wil de Algemene Nederlandse Imkersvereniging (ANI) u wijzen op de mogelijkheden uw inzicht in de bijenwereld te vergroten. Wij doen dat door cursussen te geven met docenten die dit werk, zowel de theorie als de praktijk, al vele jaren met veel plezier doen. Voor het doorgaan van de cursus zijn minimaal 12 cursisten gewenst. U kunt hiervoor keuze maken uit de onderstaande mogelijkheden.

Voor 2009 starten we de volgende cursussen: •

Basiscursus bijenteelt, in 20 lessen, cursusprijs ¼o start begin februari in Scherpenzeel, later in Lunteren en op lokatie o eerst de theorie op de maandagavonden, later de praktijk op de zaterdagen

•

Drachtplanten bijenteelt, in 10 lessen, cursusprijs ¼o start eind januari in Ederveen en op lokatie o eerst op de woensdagavonden, later op de zaterdagen

•

Koninginneteelt, in 6 lessen, cursusprijs ¼o start begin mei, in Ederveen en later in Otterlo o eerst op de dinsdagavonden, later op de zaterdagen

•

Korfteelt, cursusprijs, in 6 lessen ¼ 62,50 o start begin februari, bij De Werkbij in Rhenen o eerst op de maandag en de vrijdagavond, later op de zaterdag

•

Bijengezondheid , in 6 lessen, cursusprijs ¼,-(voorlopig) o start in oktober/november op de maandag / dinsdagavonden, in Uddel

In 2010 gaan we zeker van start met de cursussen: • •

Basiscursus bijenteelt Gevorderden bijenteelt

Voor bovenstaande cursussen kunt u zich inschrijven bij: • •

Teus Bouw in Lunteren, 0318 - 48 30 09, [email protected] Chris Schweigmann, 0318 -55 18 58, [email protected]

12

Het Groene Blad

Winter 2008

Hoe snoei ik mijn sterappel? Ben of ken je iemand die iets weet over het snoeien van appelbomen? We hebben nu zo’n jaar of zes een hoogstam sterappelboom in de tuin. Dit jaar had ik één appeltje. Dat vind ik toch wel teleurstellend weinig. Graag zou ik advies krijgen want ik denk dat ik toch iets fout doe in het snoeien. Graag bericht aan Dorthy Reijn of Ton Ezendam, 0318 - 529882 of [email protected]

Dorthy Rein

Groene Blad op FSC papier Met ingang van het afgelopen herfstnummer wordt het Groene Blad gedrukt op “FSC papier”. Was het u opgevallen? Als u een “oud” en een “nieuw” nummer vergelijkt dan zult u het verschil zeker zien.

Wat is FSC papier? Het papier waarop het Groene Blad gedrukt is komt van bomen uit bossen die volgens de FSC principes beheerd worden. FSC staat voor Forest Stewardship Council (Raad voor Goed Bosbeheer). Het is een internationale organisatie, opgericht in 1993, die verantwoord bos-beheer stimuleert. FSC stelt wereldwijde standaarden voor bosbeheer op, met daaraan gekoppeld een keurmerk. Basis voor deze standaar-den, die per land of regio verder worden uitgewerkt, zijn de 10 FSC principes voor goed bosbeheer (www.fscnl.org/nl). Als boseigenaren zich aan de FSC standaarden houden kan hun bos worden gecerti-ficeerd. Onafhankelijke controleurs zien toe op naleving van de regels.

Wat betekent goed bosbeheer volgens FSC in de praktijk? FSC erkent de rechten van mensen die in de bossen wonen. In bossen met FSC-certificaat staan hun gebruiksrechten op papier en worden de grenzen van hun gebied gerespecteerd. Ook worden bijvoorbeeld heilige plaatsen of bomen die voor de bewoners belangrijk zijn door hun vruchten met rust gelaten. Mensen die in de bossen werken hebben goede arbeidsomstandigheden. Harmannus Harkema Bron en nadere informatie: www.fscnl.org/nl

13

Het Groene Blad

Winter 2008

Winterlezingen 2009 Oerbossen Een oerbos is niet geplant. Het houdt zich zelf in stand. Bomen kiemen, sterven en vallen om. Henk Koop, die jarenlang onderzoek deed in verschillende oerwouden, zal ons vertellen over deze oerbossen. Hij zal stilstaan bij het wonderlijke van deze ongerepte natuur, waarbij het bos zich voortdurend vernieuwt en verjongt. Deze lezing is op 11 februari 2009 om 20.00 uur in de Groenhof. Op 16 mei zal er nog een excursie zijn in het Amerongse Bos, een stukje oerbos dichtbij huis. Dit gebeurt onder leiding van Henk Koop. Nadere aankondiging hiervan volgt in het wandelprogramma en op de website.

Libellen Een maand later, op 11 maart 2009, zal Marian Schut van de KNNV Apeldoorn ons een avond bezighouden over libellen. Ook deze avond begint om 20.00 uur in de Groenhof.

Wel even aanmelden!

Voor beide lezingen graag aanmelden bij Maja Stavleu, [email protected] of 0318 - 520868. En voor beide lezingen geldt: wie geen lid of donateur van het IVN is betaalt 5 euro of kan zich op die avond aanmelden als lid/donateur. Maja Stavleu

14

Het Groene Blad

Winter 2008

Cursus watervogels In 2009 starten KNNV afdeling Wageningen en Omstreken en IVN afdeling Veenendaal-Rhenen en Omstreken gezamenlijk de cursus watervogels voor beginners.

Wat kun je van deze cursus verwachten? Aan het eind van de cursus kun je 20 eendensoorten, 10 soorten ganzen en 10 andere watervogelsoorten zoals zwanen, koeten en reigers herkennen. Al deze vogels verblijven gedurende de wintermaanden in ons land.

Hoe is de opzet van de cursus? De cursus omvat 6 theorieavonden en 3 zaterdagmiddagexcursie. Tijdens de theorieavonden behandelen Aart Lagerwerf, Lidia den Oudendammer of Maaike Bos steeds zo’n 7 nieuwe soorten. Ook de soorten van de vorige avonden worden gerepeteerd. Willem van Raamsdonk ontwikkelt hiervoor een aantal testjes. De soortenkennis wordt afgewisseld met intermezzo’s en/of filmpjes over vogeltrek of ecologisch onderzoek. Henrik de Nie zal o.a. iets vertellen over de ecologie van watervogels. Tijdens de 3 excursies op zaterdag wordt het geleerde in praktijk gebracht. Gewapend met kijker en telescoop bezoeken we verschillende gebieden in de regio om buiten onze kennis te testen maar vooral om de schoonheid en verscheidenheid van vele eenden en ganzen te bewonderen.

Wanneer? 6 achtereenvolgende maandagavonden van 19 januari t/m 23 februari, van 19.45 – 21.45 uur. Excursies op zaterdag 31 januari (Ooijpolder), van 9.00-16.00 uur, en op zaterdagmiddag 14 februari (Amerongse Bovenpolder/Rijndijk) en 28 februari (Binnenveld), van 12.00-16.00 uur

Wilde zwaan

Lokatie De cursusavonden worden afwisselend in Veenendaal en Wageningen gehouden. In Veenendaal vinden de avonden plaats in De Groenhof, Karel Fabritiusstraat 3. In Wageningen vinden de avonden plaats in het Botanisch Centrum, Arboretumlaan 4. Het aantal avonden in Wageningen en Veenendaal is afhankelijk van de deelname uit beide afdelingen. De cursisten kunnen met elkaar afspraken maken over het carpoolen.

Voor wie? De cursus wordt gegeven voor leden van KNNV afdeling Wageningen en leden/donateurs van IVN afdeling VeenendaalRhenen. Indien er nog plaats is, kunnen ook niet-leden deelnemen. Er wordt gestreefd naar een gelijke verdeling van KNNV en IVN deelnemers tot een maximum van 30 à 35 cursisten. Vooraf opgeven is noodzakelijk.

Opgave Belangstellenden kunnen zich tot 5 januari aanmelden bij Ineke Ammerlaan [email protected] ( of 0318-414936) (KNNV) met een cc-tje naar [email protected] (IVN) Vermeld tevens je naam en adres en of je lid bent van KNNV of IVN.

Kosten

De kosten bedragen ¼- voor leden van KNNV Wageningen en IVN Veenendaal, en ¼YRRUQLHWleden. Bij bevestiging van deelname kunnen de kosten over gemaakt worden op postgiro 1010176 t.n.v. de penningmeester KNNV afdeling Wageningen en omstreken onder vermelding van Watervogels, en de vereniging waar je lid van bent.

15

Het Groene Blad

Winter 2008

En kijk … nog een bijzondere gast November, de temperatuur daalt, de bladeren verkleuren, de tuin ziet er nat en een beetje mistroostig uit. Tijd om de voedersilo weer eens op te hangen. Toen ik vorig jaar de silo in gebruik nam duurde het geruime tijd voor er vogels op af kwamen. Maar nu, ik heb de silo nog maar nauwelijks gevuld en ik zie van achter het raam al een druk heen en weer gevlieg. De inhoud slinkt zienderogen. Binnen een week heb ik de silo al 3 keer gevuld. Ook nu is het weer spitsuur. Koolmees, Pimpelmees en Vink zijn vaste gasten. De Heggemus scharrelt zijn kostje op de grond bij elkaar en laat nog regelmatig zijn vrolijke liedje vanuit een boomtop horen. Het is boeiend om te zien welke soorten dit jaar mijn tuin bezoeken. Nu de wijk 10 jaar oud is heeft ook de Bonte Specht mijn tuin ontdekt. Glanskop

Zwarte mees

Maar wat is dat? Het lijkt op een bleke koolmees. Hij is niet geel maar bruinbeige maar heeft wel een zwart petje en een zwart sikje. Zijn wangen zijn wit. Telkens komt ‘ie snel aanvliegen, pikt vlug een zonnebloempit en weg is’ie weer. Even het vogelboek er op naslaan, en ja hoor, het is de Glanskop. Ondertussen is er ook een groepje Ringmussen geland, ze verdringen elkaar bij de silo. En kijk, nog een bijzondere gast. Een verkleinde uitgaven van de Koolmees, maar met een witte vlek op zijn achterhoofd. Het is een Zwarte Mees. Niet echt een tuinvogel maar kennelijk kan hij de grote Spar in de tuin en de Grove Den voor mijn huis wel waarderen. In die Grove Den voor mijn keukenraam zie ik ook nog wel eens Goudhaantjes snel van tak tot tak hippen. In het voorjaar lijken ze vooral af te komen op de luizen die er kennelijk in groten getale op zitten, aan mijn plakkende auto eronder te voelen. Toch heerlijk dat je niet altijd vroeg je bed uit hoeft om van vogels te genieten en met dit “hondenweer” nog binnen kunt blijven ook. Maar ja, wat is een dag zonder frisse buitenlucht en beweging! Ik kan eigelijk niet zonder! De vogels helpen me om me naar buiten te lokken. Nu de ganzen uit het hoge noorden weer bij ons zijn neergestreken, wordt het weer tijd om terug te blikken op de activiteiten van het afgelopen jaar en vooruit te kijken naar de plannen voor het nieuwe jaar. Dit jaar (2008) hebben we met de vogelwerkgroep een aantal uitstapjes naar wat verder weg gelegen oorden gemaakt.

16

Het Groene Blad

Winter 2008

In januari hebben we de ganzen en eenden in de Ooijpolder bekeken. In februari was het zulk prachtig weer dat we voor de Wilde Zwaan op de fiets door het Binnenveld richting Wageningen zijn gegaan. We hebben er wel 70 gezien en ook nog Patrijzen, Grote Zaagbekken en tot onze verrassing 7 reeën. In maart hebben we een dagexcursie naar de Friese IJselmeerkust gehouden. Het was de rit waard, want die duizenden Goudplevieren zul je hier niet vinden. De late-avondtocht naar de Ginkelse hei was minder succesvol. Door de harde wind liet de Nachtzwaluw zich slechts eventjes horen. Volgend jaar beter! Een bezoek aan de Zouwe Boezem stond al een tijdje op mijn verlanglijstje en inderdaad, dit voor mij nieuwe gebiedje was inderdaad fantastisch mooi evenals de Purperreigers die we er bewonderd hebben. Hier was goed te zien dat natuurinrichtings plannen zeer succesvol kunnen zijn.

Oeverzwaluwwand in de lente (foto: Tineke Wouda)

Dezelfde wand, overwoekerd, in de herfst (foto: Tineke Wouda)

17

Het Groene Blad

Winter 2008

Dat dit blijvende inzet vergt mag blijken uit “onze” oeverzwaluwwand. Dit jaar heeft er geen enkel paartje gebroed (in tegenstelling tot de eerste 2 jaren). De oorzaak? Door de overmatige groei van riet vóór de wand en struiken boven de wand, konden de oeverzwaluwen het niet meer herkennen en hadden ze geen vrije aanvliegroute. We zullen dus flink de handen uit de mouwen moeten steken om deze wand weer aantrekkelijk te maken voor de Oeverzwaluw. Het zou toch jammer zijn als de gemeente Veenendaal, die de wand heeft laten plaatsen, de indruk krijgt dat het IVN niet achter zijn belofte staat. Voor het komende jaar (2009) willen we ons wat meer richten op de vogels dichter bij huis. Vanaf de zomertijd tot augustus iedere maandagavond samen op pad. In onze eigen omgeving is er een variatie aan biotopen: bos, hei, weide, uiterwaarden, ieder met hun eigen vogelbevolking. Op deze manier en door de cursussen die gegeven worden, kan ieder zijn kennis van vogels en hun specifieke leefomgeving, verbreden en verdiepen. Ondertussen heerlijk ontspannen na een drukke (werk)dag, op de fiets of lopend. Onze eerste avond is een wandeling Onderlangs tussen Elst en Amerongen (de Fluit) samen met de Plantenwerkgroep. Terwijl we genieten van de Bosanemonen die daar volop groeien luisteren we ondertussen naar de vogelzang. Dat is het grote voordeel als je vogels aan hun zang kunt herkennen, terwijl je naar de bloemen kijkt, weet je ook wat er hoog in de boom zit. U bent dan ook van harte uitgenodigd om met ons mee te gaan. Graag wil ik nog even uw aandacht vestigen op onze eerste cursus in het nieuwe jaar, de cursus watervogels. In verband met het beperkte aantal plaatsen raad ik u aan om u snel op te geven. Uitgebreide informatie over deze cursus is te vinden op de pagina’s 24 en 25 van dit blad en op onze website: www.ivnveenendaal-rhenen.nl. Ik wens u alvast fijne feestdagen en een voorspoedig 2009. Lidia den Oudendammer

18

Het Groene Blad

Winter 2008

Milieurubriek Onderstaand treft u een stukje aan uit de nieuwsbrief van de Partij voor de Dieren. Dit stukje gaat over de relatie tussen de intensieve veehouderij en het klimaat. Vriend en vijand is het er zo langzamerhand wel over eens dat de intensieve veehouderij in grote mate bijdraagt aan de CO2 uitstoot en dus aan de opwarming van de aarde. Helaas leidt deze wetenschap in de praktijk nog niet tot uitgebreide maatregelen. Erger nog, er bestaan vergaande plannen om over te gaan tot de bouw van “mega-stallen” om de sector nog verder uit te breiden. Het tij lijkt niet te keren. Mijn mening is om het eten van vlees serieus te ontmoedigen d.m.v. goede voorlichting en prijsverhogingen. En mijn advies is om, indien u vlees wilt eten, biologisch vlees te kopen. Dat is diervriendelijk, hormoon- en antibioticavrij en veel beter voor het milieu!!! Minder vlees levert grote klimaatwinst op Een nieuw rapport over de milieueffecten van de eiwitconsumptie in Nederland onderstreept het pleidooi van de Partij voor de Dieren dat het eten van minder vlees een belangrijke klimaatwinst oplevert. De onderzoekers stellen dat het gelijktijdig vervangen van vlees, zuivel en vleeswaren door plantaardige alternatieven zoals soja en andere peulvruchten grote besparingen oplevert. Niet alleen voor de uitstoot van broeikasgassen, maar ook voor het landgebruik en het waterverbruik. Het onderzoek is vorig jaar op verzoek van de Partij voor de Dieren door milieuminister Cramer geïnitieerd. Ook het Wereld Natuur Fonds kwam met het alarmerende bericht dat Nederlanders leven alsof ze twee aardbollen ter beschikking hebben. Nederland staat op de zevende plaats op de wereldranglijst voor vleesconsumptie, met gemiddeld 86 kilo vlees per persoon per jaar. De Partij voor de Dieren is verheugd dat meer en meer belangrijke adviesorganen de boodschap om minder vlees te eten bevestigen en aanvullen. De partij verwacht van de regering daadkracht bij het aanpakken van de klimaatcrisis, natuurcrisis en voedselcrisis nu de wetenschappelijke feiten over de negatieve effecten van de vleesconsumptie niet langer te negeren zijn. Bron: Nieuwsbrief oktober 2008 Partij voor de Dieren

Soda en de afwasmachine Onlangs kreeg ik een tip van iemand die zei dat hij, i.p.v. een vaatwasmiddel, gewoon een handje soda in zijn vaatwasser gebruikte. Ik heb dat zelf uitgeprobeerd .Het werkt wel maar dan zonder glaswerk . Ook heeft u maar heel weinig soda nodig. Is uw vaatwerk niet al te vuil zet uw machine gerust op een veel lagere stand, uw vaatwerk komt er desondanks spik en span uit.

Gebruik van de oven Als u iets bakt of stooft in uw oven met een baktijd van bv. 1 uur, kunt u gerust de oven de laatste 10 minuten uitzetten. Het gerecht wordt dan in de restwarmte gaar!!!!!. Dit principe geldt ook als u electrisch kookt.

Electrische apparaten Veel van die apparaten zijn in feite overbodig. Zoals de electrische citroenpers. Wij gebruiken hem niet meer en hebben daarvoor in de plaats voor een paar euro een handpersje gekocht. De electrische-deken. Deze is vervangen door een ouderwetse kruik. Met het warme water sop ik de volgende dag de wastafel en de wc uit en zo sla ik twee vliegen in een klap. Een droogtrommel heb ik nooit gehad omdat ik mijn was in principe het liefst buiten te drogen hang. In dien dit niet mogelijk is hang ik de was in de buurt van een radiator. Het duurt allemaal ietsje langer maar het gebruikt geen energie. De buitenlamp. Wij hebben hem vrijwel nooit aan. In de eerste plaats omdat wij denken dat de heren inbrekers er toch wel in komen als ze dat persé willen, en in de tweede plaats omdat het ’s nachts buiten veel en veel te licht wordt. Tot slot hebben wij onze tweede diepvries aan de buurman gegeven. Ik gebruik nu gewoon de diepvrieslades van mijn koelkast en doe wat vaker boodschappen. Cokkie Gadella

19