INHOUD. Woord vooraf... v Over de auteurs... vii Algemene bibliografie... ix ERFRECHT

INHOUD Woord vooraf. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v Over de auteurs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vii Algemene bibliografie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ix ERFRECHT Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 1. Definitie en kernbegrippen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 2. Bronnen van het erfrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 3. Het voorwerp van het erfrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 4. De ‘gewone’ en de anomale nalatenschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 5. Verkrijging iure hereditario – iure proprio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3 3 4 4 6 7

Hoofdstuk 1. Het openvallen van de nalatenschap. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Afdeling 1. De nalatenschap valt open door de dood . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Afdeling 2. De nalatenschap valt open in de woonplaats. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Hoofdstuk 2. Erfbekwaamheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Afdeling 1. Bestaan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 A. De erfgenaam moet al leven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 B. De erfgenaam moet nog in leven zijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 § 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 § 2. Het bijzondere geval van de commoriënten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Afdeling 2. Niet onwaardig zijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 A. De onwaardigheid in de ab intestaatdevolutie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 § 1. De algemene gronden van onwaardigheid: artikel 727 BW. . . . . . . . . . . . . 17 a. De onbetamelijke gedragingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 1. Automatisme: opzettelijke feiten met de dood tot gevolg. . . . . . . 18 2. Geen automatisme: opzettelijke feiten zonder de dood tot gevolg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 b. Gevolgen van de onwaardigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 1. Gevolgen van de onwaardigheid voor de onwaardige erfgenaam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 2. De gevolgen voor de erfgenamen van de onwaardige erfgerechtigde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 3. De gevolgen voor de derde-verkrijgers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 § 2. Specifieke gronden tot onwaardigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 B. De onwaardigheid in de conventionele devolutie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Intersentia

xi

Kernbegrippen erfrecht en giften

Hoofdstuk 3. Overgang van de nalatenschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Afdeling 1. De voorlopige bezitsoverdracht (saisine) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Afdeling 2. De eigendomsoverdracht en de erfkeuze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Hoofdstuk 4. Wettelijke devolutie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 1. De bloedverwanten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Wie is een erfgerechtigde bloedverwant? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Principe: juridisch vastgestelde afstamming als sleutel tot erfgerechtigdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Gevolgen van de adoptie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Volle adoptie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Gewone adoptie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Uitzondering: erfrechtelijke aanspraken zonder juridisch vastgestelde afstammingsband . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Kwantitatieve toewijzingsregels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Toewijzingscriteria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Orde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Graad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c. Lijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Toewijzingsregels tussen de bloedverwanten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Regel 1: prioriteit van de ordes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Regel 2: prioriteit van de graden binnen dezelfde orde . . . . . . . . . . . . c. Uitzondering 1. Kloving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. (Gewone) kloving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Kleine kloving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . d. Uitzondering 2. Plaatsvervulling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 2. De langstlevende partner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. De erfrechtelijke aanspraken van de langstlevende echtgenote . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Voorwaarden vereist om te erven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. De niet uit de echt of van tafel en bed gescheiden echtgenote … . . . . b. … die geen afstand heeft gedaan van haar ab intestaat erfrechtelijke aanspraken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De omvang van de erfaanspraken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. De langstlevende echtgenote komt op met afstammelingen van de overledene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Compensatiemaatregelen ten voordele van (bepaal)de afstammelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. De langstlevende echtgenote komt op met andere bloedverwanten dan afstammelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c. De langstlevende echtgenote komt op zonder bloedverwanten . . . . . d. Erfrechtelijke aanspraken ongeacht met wie de langstlevende echtgenote tot de nalatenschap komt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

xii

25 25 27 27 27 28 28 29 30 30 30 30 31 32 32 33 34 35 35 37 38 40 41 42 42 42 43 43 43 44 45 47 47

Intersentia

Inhoud

§ 3.

Bijzondere kenmerken van het erfrechtelijk vruchtgebruik . . . . . . . . . . . . a. Bijzondere regels bij de aanvang van het erfrechtelijk vruchtgebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Bijzondere regels inzake de beëindiging van het erfrechtelijk vruchtgebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. De omzetting van het erfrechtelijk vruchtgebruik . . . . . . . . . . . . i. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii. Omzettingsmodaliteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii. Titularissen van het omzettingsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv. Kenmerken van het omzettingsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v. Waardebepaling van het erfrechtelijk vruchtgebruik . . . . . . vi. Voorwerp van het omzettingsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Uitsluiting of vervallenverklaring van het erfrechtelijk vruchtgebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De langstlevende wettelijk samenwonende partner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Voorwaarden vereist om te erven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. De wettelijk samenwonende partner … . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. … die geen afstammeling is van de eerstoverledene . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De omvang van de erfrechtelijke aanspraken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Een dubbel omschreven erfrechtelijke aanspraak op de preferentiële goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Compensatiemaatregelen voor het gedeeltelijke verlies van erfrechtelijke aanspraken. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

48

Hoofdstuk 5. Conventionele devolutie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 1. Instrumenten van de conventionele devolutie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Testamentaire devolutie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Contractuele devolutie: erfovereenkomsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Het principiële verbod van erfovereenkomsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Principe en ratio legis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Definitie en constitutieve bestanddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Niet-betwiste bestanddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Twee betwiste bestanddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i. Rechten in een nalatenschap of in een bestanddeel ervan . . ii. De toekenning, wijziging of afstand van louter eventuele rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c. Sanctie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Enkele wettelijke uitzonderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. De contractuele erfstelling. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. De overeenkomst tot afstand van erfrechtelijke aanspraken . . . . . . . . 1. Artikel 1287 Ger.W. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Artikel 1388 lid 2 BW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Artikel 858bis lid 2 BW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 2. De inhoudelijke begrenzing: de reserve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Definitie en kenmerken van de reserve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

63 63 64 64 64 64 65 66 67 67

Intersentia

48 49 50 50 51 52 53 54 55 56 58 58 59 60 60 60 62

67 68 69 70 70 72 73 75 75 77

xiii

Kernbegrippen erfrecht en giften

§ 1. § 2.

Definitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 Kenmerken van de reserve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 a. De reserve is een pars hereditatis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 b. De reserve is een kwantitatief en kwalitatief beschermd deel van de nalatenschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 c. De reserve verschaft de reservataire erfgenaam een persoonlijk, individueel en eigen betwistingsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 d. De reserve is van dwingend recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 B. De reservatairen en de omvang van het reservataire deel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 § 1. De reservatairen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 § 2. De omvang van het beschikbare deel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 a. De reserve van de afstammelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 b. De reserve van de ascendenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 c. De reserve van de langstlevende echtgenote. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 d. Bijzondere hypothese van samenloop tussen de echtgenote en de afstammelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 1. De begift igde is de langstlevende echtgenote . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 2. De begift igde is een derde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 C. De techniek van de reservebescherming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 § 1. De techniek van de kwantitatieve reservebescherming . . . . . . . . . . . . . . . . 88 a. De fictieve massa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 1. De bestaande goederen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 2. Toevoeging van de schenkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 i. Alle schenkingen die de overledene heeft gedaan, moeten worden toegevoegd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 ii. Voorwerp van de toe te voegen schenkingen . . . . . . . . . . . . . 92 iii. Waardebepaling van de toe te voegen schenkingen . . . . . . . 93 iv. Een bijzonder probleem: de verrekening van de huwelijksvoordelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 3. De aft rek van de schulden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 b. Aanrekening van de giften buiten erfdeel op het beschikbare deel . . 97 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 2. De aanrekening van alle giften buiten erfdeel . . . . . . . . . . . . . . . . 97 3. De aanrekeningsvolgorde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 4. De relevante aanrekeningsdatum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 c. De vordering tot inkorting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 2. Kenmerken van de vordering tot inkorting . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 3. De wijze van inkorting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 i. Principe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 ii. Uitzonderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 § 2. De techniek van de kwalitatieve reservebescherming . . . . . . . . . . . . . . . . 104 a. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 b. Toepassingsgebied van de kwalitatieve bescherming . . . . . . . . . . . . . 104

xiv

Intersentia

Inhoud

c.

Evolutie: van onbeschikbaarheid naar een functionele interpretatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . d. De vordering tot nietigverklaring van de last . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. (On)aantastbaarheid van de reserve? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. De aantasting van de ascendentenreserve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. De aantasting van de reserve van de langstlevende echtgenote . . . .

105 106 107 107 108

Hoofdstuk 6. Verdeling van de nalatenschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 1. Voorwerp van de verdeling: te verdelen massa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Verplichting tot inbreng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Algemene kenmerken van de inbreng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. De wijze van inbreng van de schenkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. De ‘klassieke’ inbrengregels tussen de erfgenamen-bloedverwanten . . . a. Inbreng van onroerende goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Inbreng van roerende goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De inbreng aan en door de langstlevende echtgenote . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Inbreng aan de langstlevende echtgenote . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Inbreng door de langstlevende echtgenote . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 2. Wijze van verdeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Principe: erfrecht in natura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Uitzonderingen: erfrecht in waarde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De later opduikende erfgenamen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

111 111 111 111 113 113 114 115 116 116 118 119 120 120 120 121

GIFTEN Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 Hoofdstuk 1. Giften (algemeen) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 1. Constitutieve bestanddelen van een gift . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Materieel element . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Intentioneel element . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 2. Algemene grondvereisten voor giften. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemene (inhoudelijke) geldigheidsvereisten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Toestemming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Een volwaardige wilsvorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Een wil, vrij van gebreken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Bekwaamheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Beschermende rechtsonbekwaamheid om te beschikken (schenken of testeren) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Handelingsonbekwaamheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Handelingsonbekwaamheid om te beschikken (schenken of legateren) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i. Minderjarigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii. De beschermde personen in de zin van artikel 492/1 BW (wet 17 maart 2013) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intersentia

131 131 133 134 135 135 135 135 136 137 137 140 140 140 140

xv

Kernbegrippen erfrecht en giften

2. Handelingsonbekwaamheid om te ontvangen . . . . . . . . . . . . . . . 3. Het speciale geval van giften aan rechtspersonen . . . . . . . . . . . . § 3. De oorzaak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Het begrip oorzaak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Functies van de oorzaak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. De geoorloofdheid van de determinerende beweegredenen als totstandkomingsvereiste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. De determinerende beweegreden als voortbestaansvereiste? . . B. Ongeoorloofde voorwaarde of last . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Ontbinding van de gift . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. De ontbinding van de gift wegens niet-uitvoering van de last . . . . . . . . . § 2. De ontbinding van de gift wegens ondankbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . .

145 146 147 149 150 151

Hoofdstuk 2. Schenkingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 1. Specifieke grondvereisten voor schenkingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. De schenking is een overeenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De dadelijke overdracht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. De onherroepelijke overdracht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Bijzondere regels voor de schenkingen aan en tussen echtgenoten . . . . . Afdeling 2. De vormvereisten van de schenking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. De notariële schenking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Formalisme in de eerste graad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Formalisme in de tweede graad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De alternatieve schenkingsvormen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. De handgift . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De vermomde schenking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. De onrechtstreekse schenking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Sanctie bij de niet-naleving van de opgelegde vormvereisten. . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 3. De modalisering van schenkingen – clausules . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Het Ferrarisyndroom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Het heksensyndroom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Het naaktheidssyndroom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Het baronsyndroom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Het dynastiesyndroom. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

155 156 157 158 159 159 162 163 163 164 164 165 166 168 169 171 172 172 173 174 175 176

Hoofdstuk 3. Testamenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 1. Specifieke grondvereisten voor testamenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Een testament is een eenzijdige rechtshandeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Een beschikking met uitwerking na het overlijden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Aanspraken van de legataris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De omvang van het legaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Een herroepelijke beschikking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Uitdrukkelijke herroeping. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Impliciete herroeping . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Een testament is een hoogstpersoonlijke rechtshandeling . . . . . . . . . . . . . . . . . .

179 179 180 180 180 181 183 183 184 185

xvi

143 143 145 145 145

Intersentia

Inhoud

Afdeling 2. Vormvereisten van het testament . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Vormvereisten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Het openbaar testament . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Het eigenhandig testament . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Eigenhandig geschrift. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. De dagtekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c. De handtekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Het internationaal testament . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Gevolgen van de vormvereisten van het testament . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Gevolgen voor het bewijs van het testament . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Gevolgen voor de interpretatie van het testament. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. De (gevolgen van de) gemeenrechtelijke interpretatieregels . . . . . . . b. Nuanceringen op de gemeenrechtelijke interpretatieregels . . . . . . . . 1. Verbod op interpretatie in geval van duidelijkheid . . . . . . . . . . . 2. Voor de naar voren geschoven interpretatie bestaat een geschreven basis in het testament. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 3. Modalisering van de legaten – clausules . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

186 186 187 190 191 192 193 194 196 197 197 198 198 198 199 200

Intersentia

xvii