INHOUD
WOORD VOORAF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v ALGEMENE INLEIDING EN TENDENSEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Begrippen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Ontstaan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Eenheid en verscheidenheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Categorie en feit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Contractualisering en verstatelijking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Einde van het familierecht? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Mensenrechten en familierecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Samenhang met personenrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Hefboomfunctie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 De relativiteit van het recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 De rechtsbronnen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 HOOFDSTUK I. I.1. I.2.
Wat? Wie? 2.1. 2.2. 2.3.
......................................................... ......................................................... ‘Ouders’. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verwanten en aanverwanten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ordening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
HOOFDSTUK II. II.1.
II.2.
INLEIDING TOT HET VERTICALE FAMILIERECHT PLAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
DE OORSPRONKELIJKE OF DECLARATIEVE AFSTAMMING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Historiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1. 1804 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2. Langzame afbrokkeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3. Het arrest-Marckx. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4. De Afstammingswet 1987 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.5. De Afstammingswet 2006 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.6. Afnemend belang van het afstammingsrecht. . . . . . . . . . . . . . . . . Kapstokken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersentia
19 20 20 25 25
29 29 30 30 31 33 34 34 xiii
Familierecht in kort bestek
II.3.
II.4.
II.5.
xiv
2.1. Sociale functie van de afstamming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. Grondslag van de afstamming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Wat? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Biologische band. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Bezit van staat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. De wil als grondslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3. Materieel bewijs van de afstamming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4. Formeel bewijs van de afstamming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.5. Sociale functionering van de afstamming en het belang van het kind . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Situering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Bezit van staat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Incest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Verkrachting van de moeder door de man die het vaderschap opeist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Vetorecht van het meerderjarige of ontvoogde minderjarige kind . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . F. Kennelijke strijdigheid met het belang van het kind . . . . . . 2.6. Voorwerp van het afstammingsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De afstammingsvorderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2. Kenmerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De van rechtswege gevestigde afstamming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1. Vestiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Afstamming langs moederszijde: mater semper certa est . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Afstamming langs vaderszijde: pater is est quem iustae nuptiae demonstrant. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2. Betwisting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Gemeenschappelijke regels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Afstamming langs moederszijde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Afstamming langs vaderszijde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rechtstreekse betwisting. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Impliciete betwisting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De erkenning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1. Vestiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Gemeenschappelijke regels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aard . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vorm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De erkenner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Het erkende kind . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
34 34 35 35 37 38 40 42 43 43 44 45 46 48 48 50 51 51 51 54 54 54 55 59 59 59 60 61 63 64 64 64 64 64 64 65
Intersentia
Inhoud
II.6.
II.7.
Toestemming en verzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Afstamming langs moederszijde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Afstamming langs vaderszijde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2. Betwisting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gerechtelijke vaststelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.1. Vestiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Gemeenschappelijke regels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Afstamming langs moederszijde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Afstamming langs vaderszijde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2. Betwisting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De inhoud van de oorspronkelijke afstamming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
66 67 68 69 70 70 70 72 72 73 74
HOOFDSTUK III. DE ADOPTIEVE OF CONSTITUTIEVE AFSTAMMING: ADOPTIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 III.1.
III.2. III.3.
Situering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Begrippen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Soorten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Regelgeving op drie niveaus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Plan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Historiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Totstandkoming van de adoptie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1. Grondvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Wettige redenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Hoger belang van de minderjarige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Wettige belangen verrekenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Invloed van het relatierecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Adoptant(en) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Geadopteerde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Geen adoptie tussen (aan)verwante adoptant en geadopteerde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ouderadoptie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Andere (aan)verwanten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Echtgenoten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . F. Leeftijds(verschil)vereisten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Adoptant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Geadopteerde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . G. Adoptiebekwaamheid en -geschiktheid voor adoptie van minderjarigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . H. In leven zijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Adoptant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Geadopteerde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersentia
77 77 78 79 80 80 81 81 81 82 82 83 83 86 86 86 86 87 87 87 87 88 88 88 89 xv
Familierecht in kort bestek
I.
III.4.
III.5.
Opeenvolgende adopties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nieuwe adoptie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stiefouderadoptie van een adoptiekind . . . . . . . . . . . . . . . Omzetting van de adoptie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . J. Toestemmingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wie moet toestemmen en wanneer? . . . . . . . . . . . . . . . . . . Voorwerp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vertegenwoordiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intrekking en weigering van toestemming . . . . . . . . . . . . Vorm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inhoud van de adoptie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1. Gemeenschappelijke inhoud van de gewone en de volle adoptie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Beginsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nationaliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Namen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Adelrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Latere vaststelling van de oorspronkelijke afstamming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kennis van herkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2. Bijzondere inhoud van de gewone adoptie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ouderlijk gezag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Huwelijksbeletselen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Levensonderhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Erfrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wettelijke voogdij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3. Bijzondere inhoud van de volle adoptie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Einde van de adoptie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nietigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Herroeping . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Herziening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Overlijden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Voogdij en terugplaatsing onder het ouderlijk gezag . . . . Nieuwe adoptie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
HOOFDSTUK IV. IV.1.
xvi
89 89 89 90 90 90 91 91 91 92 92 92 92 93 93 94 94 94 94 95 95 96 96 96 97 97 97 97 98 98 98 99
AFGESPLITSTE AFSTAMMING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
Situering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1. Afstamming zonder volwaardig ouderschap . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2. Ouderschap zonder volwaardige afstamming . . . . . . . . . . . . . . . Onwenselijk ouderschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sociaal ouderschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
102 102 102 103 103
Intersentia
Inhoud
IV.2.
IV.3.
Vordering tot uitkering voor levensonderhoud tegen de vermoedelijke verwekker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. Situering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. Grondvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kind van wie afstamming langs vaderszijde niet vaststaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De vermoedelijke verwekker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De verwekking door geslachtsgemeenschap? . . . . . . . . . . . . . De moederlijke afstamming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3. Gevolgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Beginsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Uitkering tot levensonderhoud, opvoeding en passende opleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Huwelijksbeletselen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pleegvoogdij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1. Situering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2. Grondvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3. Vormvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4. Gevolgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5. Einde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
HOOFDSTUK V. V.1.
V.2. V.3.
V.4.
106 107 108 108 109 109 110 110 110 111 111 111 111 111 112 112 113
VERWANTSCHAP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
Situering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Grondslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verwantschapssystemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verwantschapslijnen en -graden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De lijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De graden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gevolgen van de verwantschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Beginsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Levensonderhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Erfrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Huwelijksbeletselen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verbod tot tweezijdige vaststelling van de afstamming . . . . . . . . . . Familiale rechten en plichten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
115 115 116 117 117 117 118 118 118 118 119 119 119 119
HOOFDSTUK VI. AANVERWANTSCHAP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 VI.1. VI.2.
Situering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 Gevolgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 Beginsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
Intersentia
xvii
Familierecht in kort bestek
Levensonderhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Huwelijksbeletselen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verbod tot tweezijdige vaststelling van de afstamming . . . . . . . . . . Familiale rechten en plichten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
123 123 123 124
HOOFDSTUK VII. ONDERHOUDSRECHT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125 VII.1. Situering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII.2. Algemene beginselen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. Kenmerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Behoefte versus draagkracht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Onwaardigheid versus onvrijwilligheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . In geld of in natura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vaststelling rebus sic stantibus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wederkerig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Persoonlijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dwingend recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. Pluraliteit van onderhoudsplichtigen of -gerechtigden. . . . . . . . 2.3. Verhaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4. Verjaring. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.5. Handhavingsrecht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII.3. Afstamming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1. Oorspronkelijke afstamming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Welke kinderen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Voorwerp van de verplichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Obligatio en contributio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Handhaving. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2. Adoptieve afstamming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3. Afgesplitste afstamming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Vordering tot uitkering voor levensonderhoud tegen de vermoedelijke verwekker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De pleegvoogd. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. De biologische ouder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. De stiefouder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII.4. Verwantschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII.5. Aanverwantschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII.6. Onderhoudsvorderingen tegen de nalatenschap. . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII.7. Erfrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
xviii
126 128 128 128 129 129 130 130 130 131 131 132 132 133 135 135 135 136 136 138 139 139 139 140 140 140 141 142 143 144
Intersentia
Inhoud
HOOFDSTUK VIII. GEZAG EN CONTACT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 VIII.1. Gezag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1. Situering en evoluties. Het Kinderrechtenverdrag . . . . . . . . . . . 1.2. Inhoud van het gezag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Minderjarigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Meerderjarigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3. Over wie wordt gezag uitgeoefend? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Minderjarigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Meerderjarigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4. Door wie wordt gezag uitgeoefend? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Ouders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Regels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bijzonderheden voor niet-samenlevende ouders . . . . . . . B. Voogdij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Pleegouderschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Overdracht van de materiële bewaring. . . . . . . . . . . . . . . . . E. Wet Bescherming Persoon Geesteszieke . . . . . . . . . . . . . . . F. Feitelijk gezag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VIII.2. Contact. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. Situering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. Wie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3. Hoe?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4. Wat? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VIII.3 Handhaving van gezag en contact. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VIII.4. Overheidstussenkomst in de opvoeding van minderjarigen . . . . . . . . 4.1. Situering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2. Algemene grondslagen voor rechterlijke tussenkomst . . . . . . . . 4.3. Maatregelen over de ouders. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Voogdij over sociale uitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Ouderstage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Opvoedingsbijstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Ontzetting van het ouderlijk gezag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4. Maatregelen over minderjarigen wegens een als misdrijf omschreven feit (‘MOF’) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.5. Maatregelen in problematische opvoedingssituaties (‘POS’) . . . A. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Buitengerechtelijke fase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Gerechtelijke fase: de afdwingbare pedagogische maatregel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
148 149 152 152 154 154 154 155 155 155 155 156 158 159 160 160 161 161 161 162 164 164 164 168 168 169 171 171 172 172 173
Intersentia
xix
174 178 178 178 179
Familierecht in kort bestek
HOOFDSTUK IX. INLEIDING TOT HET HORIZONTALE FAMILIERECHT PLAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 A. B. C.
Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 Vormen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182 Mensenrechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
HOOFDSTUK X. X.1. X.2.
X.3.
xx
HUWELIJK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
Situering en historiek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aangaan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. Grondvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Leven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. (Functioneel) geslacht(sleven) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Toestemming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afwezigheid van toestemming gericht op een levensgemeenschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wilsgebreken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Bekwaamheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Minderjarigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Meerderjarige onbekwamen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Huwelijksgeschiktheid? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . F. Geen huwelijk tussen meer dan twee personen. . . . . . . . . . G. Geen nauwe (aan)verwantschap tussen de echtgenoten . . 2.2. Vormvoorwaarden en preventieve controle . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3. Nietigheid van het huwelijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4. Bewijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Situering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bekwaamheid van de echtgenoten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Beroepskeuze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gebruik van de naam van de andere echtgenoot . . . . . . . . . . Ontvangst, besteding en bestuur van inkomsten . . . . . . . . . . Opening van rekeningen en huur brandkast . . . . . . . . . . . . . Schenkingen en persoonlijke borgstellingen . . . . . . . . . . . . . . Lastgeving tussen echtgenoten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Machtiging en indeplaatsstelling. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2. Persoonsrechtelijke inhoud van het huwelijk . . . . . . . . . . . . . . . . A. Samenwoning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Bijstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Getrouwheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
190 193 194 194 194 196 196 197 198 202 202 203 204 204 206 210 212 214 215 215 215 216 216 217 217 218 218 218 218 219 220 221 221
Intersentia
Inhoud
X.4.
D. Normale seksuele betrekkingen onderhouden . . . . . . . . . . E. Voortplanting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3. Vermogensrechtelijke inhoud van het huwelijk . . . . . . . . . . . . . . A. De bescherming van de voornaamste gezinswoning en het huisraad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Op de voornaamste gezinswoning rust een zakelijk recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De voornaamste gezinswoning wordt gehuurd . . . . . . . . De bescherming van het huisraad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De hulp- en bijdrageplichten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De hulpplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De bijdrageplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verband en onderscheid tussen de hulp- en bijdrageplichten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Handhaving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. De hoofdelijke gehoudenheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4. Dringende voorlopige maatregelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Situering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Toepassingsvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Grof plichtsverzuim of ernstige verstoring van de verstandhouding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dringende voorlopige maatregelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. De maatregelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verboden maatregelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Persoon en goederen van de echtgenoten . . . . . . . . . . . . . Persoon en goederen van de kinderen . . . . . . . . . . . . . . . Persoon en goederen van derden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Buitengewone maatregelen in geval van absolute hoogdringendheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Geldingsduur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5. Nietigverklaring van handelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6. De feitelijke scheiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Situering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Soorten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gevolgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ontbinding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1. Ontbinding door overlijden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2. Ontbinding door echtscheiding: inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Situering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ontbinding door de rechter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersentia
222 223 224 224 225 225 227 227 227 227 229 229 231 231 231 232 232 233 234 235 235 236 236 237 238 239 240 240 240 241 242 243 244 244 244 244
xxi
Familierecht in kort bestek
Volgens een wettelijke procedure en op wettelijke gronden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De gevolgen van de echtscheiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mensenrechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Het Belgische echtscheidingsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De echtscheiding zonder onderlinge toestemming. . . . . De echtscheiding met onderlinge toestemming . . . . . . . Verhouding tussen EOO en EOT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3. De echtscheiding op grond van de onherstelbare ontwrichting van het huwelijk (EOO) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. De gronden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Algemene opmerkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De dadelijke EOO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De feitelijke scheiding en het herhaalde verzoek tot echtscheiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . EOO op grond van feitelijke scheiding . . . . . . . . . . . . EOO op grond van een herhaald verzoek . . . . . . . . . B. Voorlopige maatregelen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Situering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Geldingsduur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. De gevolgen van de EOO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De ontbinding ex nunc van het huwelijk . . . . . . . . . . . . . Wederzijds verval van voordelen (art. 299) . . . . . . . . . . . De onderhoudsuitkering na echtscheiding (art. 301) . . . Situering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Onderhoudsovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gerechtigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Begroting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Modaliteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Beëindiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Handhaving. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De kinderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4. Echtscheiding door onderlinge toestemming . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemene opmerkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Voorwaarden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Een voorafgaande overeenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Waarover tijdens de procedure overeenstemming blijft bestaan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wijzigingen aan de voorafgaande overeenkomst tijdens de procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
xxii
245 247 248 249 249 252 252 253 253 253 254 257 257 257 258 259 259 261 262 262 263 263 263 264 265 266 267 268 270 270 270 270 272 272 273 274
Intersentia
Inhoud
Op het initiatief van de rechtbank . . . . . . . . . . . . . . . . Op het initiatief van de echtgenoten . . . . . . . . . . . . . . C. Gevolgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De ontbinding ex nunc van het huwelijk . . . . . . . . . . . . . Wijzigingen aan de voorafgaande overeenkomst . . . . . . 4.5. Scheiding van tafel en bed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
274 276 276 276 277 278
HOOFDSTUK XI. WETTELIJKE SAMENWONING . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281 XI.1. XI.2.
XI.3.
XI.4.
Situering en historiek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aangaan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. Grondvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. Vormvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1. Primair wettelijk samenwoningsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Persoonsrechtelijke gevolgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Vermogensrechtelijke gevolgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2. Secundair wettelijk samenwoningsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Wettelijk stelsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Samenwoningsvermogenscontracten . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3. Dringende voorlopige maatregelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ontbinding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1. Gronden en procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2. De gevolgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Ontbinding door overlijden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
282 284 284 285 285 286 286 286 287 287 288 288 289 289 289 289 290
HOOFDSTUK XII. FEITELIJKE SAMENWONING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293 XII.1. Situering en historiek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XII.2. Inhoud van het bestaan van de feitelijke samenwoning . . . . . . . . . . . . 2.1. Persoonsrechtelijke inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. Vermogensrechtelijke inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3. Tegenstelbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4. Dringende voorlopige maatregelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XII.3. Gevolgen van het einde van de feitelijke samenwoning. . . . . . . . . . . . .
Intersentia
293 296 297 297 298 298 298
xxiii
