INHOUD Woord vooraf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v Over de auteurs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vii Algemene bibliografie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ix
DEEL 1. KERNBEGRIPPEN RELATIEVERMOGENSRECHT ONDERDEEL 1. HUWELIJKSVERMOGENSRECHT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Afdeling 1. Definitie en begrippen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Afdeling 2. Bronnen van het huwelijksvermogensrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Hoofdstuk 1. Het primair stelsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Afdeling 1. Toepassingsgebied ratione personae en ratione temporis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Afdeling 2. Krachtlijnen van het primair huwelijksvermogensstelsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 A. Krachtlijn 1. Gelijkheid en behoud van de handelingsbekwaamheid . . . . . . . . . . . . . . . 9 B. Krachtlijn 2. Solidariteit tussen de echtgenoten en bescherming van het gezinsleven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 § 1. Hulp- en bijdrageverplichting. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 § 2. De bescherming van de gezinswoning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 a. Echtgenoot (of één van hen) is eigenaar van of houder van een zakelijk recht op de gezinswoning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 b. Echtgenoot (of één van hen) is huurder van de gezinswoning . . . . . . . . . . 16 § 3. Hoofdelijkheid voor de huishoudelijke schulden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 § 4. Handhavingsregime . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 a. Dringende en voorlopige maatregelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 b. Nietigverklaring van bepaalde rechtshandelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 C. Krachtlijn 3. Behoud van de zelfstandigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 § 1. De vrijheid van beroepsuitoefening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 § 2. Inning en besteding van de inkomsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 § 3. Opening van een bankrekening of een kluis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Hoofdstuk 2. Secundair huwelijksvermogensrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 1. Wettelijk huwelijksvermogensstelsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Het statuut van de goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. De residuaire gemeenschapskwalificatie als uitgangspunt . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Principe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Bewijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersentia
22 22 23 24 24 25
xiii
Kernbegrippen familiaal vermogensrecht
§ 2.
B.
xiv
De baten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Baten van het eigen vermogen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Goederen eigen omwille van hun oorsprong . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i. Goederen eigen omwille van het ogenblik van de verwerving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii. Goederen verkregen onder kosteloze titel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Goederen eigen door hun aard . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i. De accessoria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii. De strikt persoonlijke goederen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Baten van het gemeenschappelijk vermogen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Inkomsten uit beroepsbezigheden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Inkomsten uit eigen goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Schenkingen en legaten aan beide echtgenoten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. De schulden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Het definitief passief en het voorlopig passief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Contributio – definitief passief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Eigen schulden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i. Schulden eigen door hun oorsprong – artikel 1406 BW . . . . . . . ii. Schulden eigen door hun aard – artikel 1407 BW . . . . . . . . . . . . 2. Gemeenschappelijke schulden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i. De schulden aangegaan door beide echtgenoten, gezamenlijk of hoofdelijk – artikel 1408, 1e streepje BW . . . . . . . . . . . . . . ii. Schulden aangegaan door een van de echtgenoten ten behoeve van de huishouding en de opvoeding van de kinderen – artikel 1408, 2de streepje BW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii. Schulden door een der echtgenoten aangegaan in het belang van het gemeenschappelijk vermogen . . . . . . . . . . . . . . . . iv. Schulden ten laste van giften, aan de twee echtgenoten gezamenlijk of aan een van de echtgenoten onder beding dat de gegeven of vermaakte goederen gemeenschappelijk zijn. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v. De interesten die een bijzaak vormen van de eigen schulden van een der echtgenoten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vi. Onderhoudsschulden jegens bloedverwanten in de neerdalende lijn van één van de echtgenoten . . . . . . . . . . . . . . . . c. Obligatio – voorlopig passief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Verhaalsrecht van de schuldeisers met betrekking tot de eigen schulden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i. Regel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii. Uitzonderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Verhaalsrecht van de schuldeisers met betrekking tot gemeenschappelijke schulden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i. Regel: volmaakt gemeenschappelijke schulden. . . . . . . . . . . . . . . ii. Uitzonderingen: onvolmaakt gemeenschappelijke schulden . . . Het bestuur van de vermogens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Bestuur van het eigen vermogen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
26 26 26 26 27 28 28 37 42 44 44 45 45 46 46 47 47 47 48 48
49 49
49 49 50 50 51 51 51 53 53 53 54 55
Intersentia
Inhoud
§ 2.
Bestuur van het gemeenschappelijk vermogen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Principe: het concurrent bestuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Uitzondering 1: alleenbestuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c. Uitzondering 2: het gezamenlijk bestuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Gewichtige rechtshandelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Schenking van gemeenschapsgoederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Beschermingsmechanisme bij onrechtmatig gebruik van de bestuursregeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Bescherming tegen de weigering of de onmogelijkheid medewerking te verlenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Bescherming tegen het onrechtmatige optreden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Preventieve bescherming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Repressieve bescherming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i. De vordering tot nietigverklaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii. De vordering tot schadevergoeding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Ontbinding, vereffening en verdeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. De ontbinding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. De gronden van ontbinding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Het ogenblik van de ontbinding van het stelsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Ogenblik van de ontbinding bij overlijden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Ogenblik van de ontbinding bij echtscheiding en scheiding van tafel en bed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i. Echtscheiding of scheiding van tafel en bed wegens onherstelbare ontwrichting van het huwelijk . . . . . . . . . . . . . . . . ii. Echtscheiding of scheiding van tafel en bed door onderlinge toestemming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Ogenblik van de ontbinding bij overgang naar een ander stelsel . . . . c. De gevolgen van de ontbinding van het stelsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Vereffening en verdeling van het huwelijksvermogensstelsel.. . . . . . . . . . . . . . . a. Stap 1. Vaststelling van de samenstelling van de verschillende vermogens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Stap 2. Opmaak van de vergoedingsrekeningen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Wat?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Wanneer? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i. Vermogensverschuivingen tussen de vermogens . . . . . . . . . . . . . ii. Overschrijding van de bestuursbevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Omvang van de vergoeding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Dubbele compensatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c. Stap 3. Verrekening van de lasten van het gemeenschappelijk vermogen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . d. Stap 4. Verrekening van de vergoedingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . e. Stap 5. Verdeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Principe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. De preferentiële toebedeling als uitzondering op de regel van de kwalitatieve gelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i. Voorwerp van de preferentiële toewijzing . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersentia
55 55 56 57 58 59 59 60 60 60 61 61 62 63 63 63 64 64 64 64 66 66 66 67 70 70 70 71 71 73 73 76 76 77 77 77 78 78
xv
Kernbegrippen familiaal vermogensrecht
ii. Modaliteiten van de preferentiële toewijzing . . . . . . . . . . . . . . . . 79 iii. Toepassingsgebied ratione materiae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 iv. Beneficiaris van de preferentiële toewijzing en toewijzingscriteria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 3. Heling als wettelijke uitzondering op de regel van de kwantitatieve gelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 Afdeling 2. Conventionele huwelijksvermogensstelsels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 A. Het huwelijkscontract . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 § 1. Inhoudelijke geldigheidsvereisten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 a. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 b. Bekwaamheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 § 2. Vormvereisten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 a. Voorhuwelijks huwelijkscontract . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 b. Wijziging van het huwelijksvermogensstelsel gedurende het huwelijk . . . 87 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 2. De ‘basiswijzigingsprocedure’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 i. De wijzigingsakte en de facultatieve boedelbeschrijving . . . . . . 87 ii. De publicatievoorschriften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 3. De “grote wijzigingsprocedure” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 i. De vormvereisten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 ii. “De vereffening van het vorige stelsel” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 4. Gevolgen van de wijziging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 B. De conventionele stelsels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 § 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 a. Contractvrijheid (en de grenzen daaraan) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 b. Rol van het wettelijk stelsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 § 2. Gemeenschapsstelsels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 a. De mogelijke bedingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 1. Het statuut van de goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 i. Inbreng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 ii. Uitbreng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 iii. Gevolgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 2. Vereffening en verdeling van het gemeenschappelijk vermogen . . . . 97 i. Vereffening van het huwelijksvermogensstelsel . . . . . . . . . . . . . . 97 ii. Verdeling van het gemeenschappelijk vermogen . . . . . . . . . . . . . 99 b. Kwalificatie van de toegekende voordelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 2. Draagwijdte van de wettelijke kwalificatieregels . . . . . . . . . . . . . . . . 103 3. De wettelijke kwalificatieregels – plafonds . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 i. Kwalificatie van huwelijksvermogensrechtelijke voordelen tegenover gemeenschappelijke kinderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 ii. Kwalificatie van huwelijksvermogensrechtelijke voordelen tegenover niet-gemeenschappelijke kinderen . . . . . . . . . . . . . . . 104 iii. Samenloop tussen gemeenschappelijke en niet-gemeenschappelijke kinderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
xvi
Intersentia
Inhoud
4. Theorie van de huwelijksvoordelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lot van de huwelijksvoordelen en de erfrechtelijke regelingen bij ontbinding van het stelsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Bij ontbinding van het huwelijk door overlijden . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Bij ontbinding van het huwelijksvermogensstelsel om een andere reden dan overlijden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i. Bij echtscheiding (en scheiding van tafel en bed) . . . . . . . . . . . . ii. De conventionele overgang naar een ander stelsel en de gerechtelijke scheiding van goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Bij de erkenning of vaststelling van een overspelige afstamming . . 4. Bij de feitelijke scheiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stelsel van scheiding van goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Zuivere scheiding van goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Statuut van de goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i. Actief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii. Passief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii. Bewijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Bestuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Ontbinding, vereffening en verdeling van het huwelijksvermogensstelsel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Correcties op het stelsel van scheiding van goederen. . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Externe of zakenrechtelijke correcties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Interne of verbintenisrechtelijke correcties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i. Aard en kenmerken van het verrekenbeding . . . . . . . . . . . . . . . ii. De kwalificatie van de verrekenvordering . . . . . . . . . . . . . . . . . .
105
c.
§ 3.
106 106 106 106 107 107 108 108 111 111 111 111 112 112 112 113 114 115 116 117
ONDERDEEL 2. SAMENWONINGSVERMOGENSRECHT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 Afdeling 1. Definitie, historiek en begrippen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 Afdeling 2. Bronnen van het samenwoningsvermogensrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 Hoofstuk 1. Wettelijke samenwoning. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 1. Primair wettelijk samenwoningsvermogensrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Toepassingsgebied ratione personae en ratione temporis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Krachtlijnen van het primair samenwoningsvermogensstelsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Bescherming van de gezinswoning. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Bijdrageverplichting in de lasten van de samenwoning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Hoofdelijkheid voor huishoudelijke schulden en de opvoeding van de kinderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Handhaving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 2. Secundair wettelijk samenwoningsvermogensrecht? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Wettelijke regeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Conventionele regeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Samenwoningsovereenkomsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersentia
124 124 124 124 125 125 125 126 126 126 126 127 127
xvii
Kernbegrippen familiaal vermogensrecht
§ 2.
a. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 b. Contractvrijheid en beperkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 Beschermingstechnieken buiten een samenwoningsovereenkomst. . . . . . . . . 129
Hoofdstuk 2. Feitelijke samenwoning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 1. Primair (feitelijk) samenwoningsvermogensrecht (?) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Een (soort van) verplichting tot bijdrage in de lasten van de samenleving . . § 2. Hoofdelijkheid (?) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 2. Secundair (feitelijk) samenwoningsvermogensrecht (?) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Wettelijke regeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Conventionele regeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Samenlevingsovereenkomsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Andere overeenkomsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
131 131 131 132 132 132 133 133 133
DEEL 2. KERNBEGRIPPEN ERFRECHT Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 1. Definitie en kernbegrippen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 2. Bronnen van het erfrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 3. Het voorwerp van het erfrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 4. De ‘gewone’ en de anomale nalatenschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 5. Verkrijging iure hereditario – iure proprio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
137 137 138 138 140 141
Hoofdstuk 1. Het openvallen van de nalatenschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143 Afdeling 1. De nalatenschap valt open door de dood. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143 Afdeling 2. De nalatenschap valt open in de woonplaats . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145 Hoofdstuk 2. Erfbekwaamheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 1. Bestaan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. De erfgenaam moet al leven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De erfgenaam moet nog in leven zijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Het bijzondere geval van de commoriënten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 2. Niet onwaardig zijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. De onwaardigheid in de ab intestaatdevolutie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. De algemene gronden van onwaardigheid: artikel 727 BW. . . . . . . . . . . . . . . . a. De onbetamelijke gedragingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Automatisme: opzettelijke feiten met de dood tot gevolg . . . . . . . . . 2. Geen automatisme: opzettelijke feiten zonder de dood tot gevolg . . b. Gevolgen van de onwaardigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Gevolgen van de onwaardigheid voor de onwaardige erfgenaam . . 2. De gevolgen voor de erfgenamen van de onwaardige erfgerechtigde. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. De gevolgen voor de derden-verkrijgers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Specifieke gronden tot onwaardigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De onwaardigheid in de conventionele devolutie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
xviii
147 148 148 149 149 150 151 151 151 151 152 152 153 153 153 153 154 154
Intersentia
Inhoud
Hoofdstuk 3. Overgang van de nalatenschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155 Afdeling 1. De voorlopige bezitsoverdracht (saisine) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155 Afdeling 2. De eigendomsoverdracht en de erfkeuze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 Hoofdstuk 4. Wettelijke devolutie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 1. De bloedverwanten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Wie is een erfgerechtigde bloedverwant? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Principe: juridisch vastgestelde afstamming als sleutel tot erfgerechtigdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Gevolgen van de adoptie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Volle adoptie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Gewone adoptie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Uitzondering: erfrechtelijke aanspraken zonder juridische vastgestelde afstammingsband . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Kwantitatieve toewijzingsregels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Toewijzingscriteria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Orde. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Graad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c. Lijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Toewijzingsregels tussen de bloedverwanten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Regel 1: prioriteit van de ordes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Regel 2: prioriteit van de graden binnen dezelfde orde . . . . . . . . . . . . . . . c. Uitzondering 1. Kloving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. (Gewone) kloving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Kleine kloving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . d. Uitzondering 2. Plaatsvervulling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 2. De langstlevende partner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. De erfrechtelijke aanspraken van de langstlevende echtgenote . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Voorwaarden vereist om te erven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. De niet uit de echt of van tafel en bed gescheiden echtgenote … . . . . . . . b. … die geen afstand heeft gedaan van haar ab intestaat erfrechtelijke aanspraken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De omvang van de erfaanspraken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. De langstlevende echtgenote komt op met afstammelingen van de overledene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Compensatiemaatregelen ten voordele van (bepaal)de afstammelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. De langstlevende echtgenote komt op met andere bloedverwanten dan afstammelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c. De langstlevende echtgenote komt op zonder bloedverwanten . . . . . . . . d. Erfrechtelijke aanspraken ongeacht met wie de langstlevende echtgenote tot de nalatenschap komt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Bijzondere kenmerken van het erfrechtelijk vruchtgebruik . . . . . . . . . . . . . . . a. Bijzondere regels bij de aanvang van het erfrechtelijk vruchtgebruik . . .
159 160 161
Intersentia
xix
161 161 162 163 163 164 164 164 165 165 166 166 167 167 168 169 171 171 174 174 175 175 176 176 176 176 177 179 180 180 181 181
Kernbegrippen familiaal vermogensrecht
b.
B.
Bijzondere regels inzake de beëindiging van het erfrechtelijk vruchtgebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. De omzetting van het erfrechtelijk vruchtgebruik . . . . . . . . . . . . . . . i. Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii. Omzettingsmodaliteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii. Titularissen van het omzettingsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv. Kenmerken van het omzettingsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v. Waardebepaling van het erfrechtelijk vruchtgebruik. . . . . . . . . vi. Voorwerp van het omzettingsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Uitsluiting of vervallenverklaring van het erfrechtelijk vruchtgebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De langstlevende wettelijk samenwonende partner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Voorwaarden vereist om te erven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. De wettelijk samenwonende partner … . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. … die geen afstammeling is van de eerstoverledene . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De omvang van de erfrechtelijke aanspraken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Een dubbel omschreven erfrechtelijke aanspraak op de preferentiële goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Compensatiemaatregelen voor het gedeeltelijke verlies van erfrechtelijke aanspraken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Hoofdstuk 5. Conventionele devolutie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 1. Instrumenten van de conventionele devolutie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Testamentaire devolutie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Contractuele devolutie: erfovereenkomsten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Het principiële verbod van erfovereenkomsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Principe en ratio legis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Definitie en constitutieve bestanddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Niet-betwiste bestanddelen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Twee betwiste bestanddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i. Rechten in een nalatenschap of in een bestanddeel ervan . . . . ii. De toekenning, wijziging of afstand van louter eventuele rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c. Sanctie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Enkele wettelijke uitzonderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. De contractuele erfstelling. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De overeenkomst tot afstand van erfrechtelijke aanspraken. . . . . . . . . . . . . . . 1. Artikel 1287 Ger.W. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Artikel 1388 lid 2 BW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Artikel 858bis lid 2 BW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 2. De inhoudelijke begrenzing: de reserve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Definitie en kenmerken van de reserve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Definitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Kenmerken van de reserve. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. De reserve is een pars hereditatis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. De reserve is een kwantitatief en kwalitatief beschermd deel van de nalatenschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
xx
182 182 183 183 184 186 186 187 188 190 191 191 192 192 192 194 195 195 195 196 196 196 197 197 198 198 199 200 201 201 202 203 204 206 206 209 209 209 209 210
Intersentia
Inhoud
c.
De reserve verschaft de reservataire erfgenaam een persoonlijk, individueel en eigen betwistingsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . d. De reserve is van dwingend recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De reservatairen en de omvang van het reservatair deel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. De reservatairen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De omvang van het beschikbare deel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. De reserve van de afstammelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. De reserve van de ascendenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c. De reserve van de langstlevende echtgenote . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . d. Bijzondere hypothese van samenloop tussen de echtgenote en de afstammelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. De begift igde is de langstlevende echtgenote . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. De begift igde is een derde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. De techniek van de reservebescherming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. De techniek van de kwantitatieve reservebescherming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Stap 1. De fictieve massa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. De bestaande goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Toevoeging van de schenkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i. Alle schenkingen die de overledene heeft gedaan, moeten worden toegevoegd. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii. Voorwerp van de toe te voegen schenkingen . . . . . . . . . . . . . . . iii. Waardebepaling van de toe te voegen schenkingen . . . . . . . . . . iv. Een bijzonder probleem: de verrekening van de huwelijksvoordelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. De aft rek van de schulden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Stap 2. Aanrekening van de giften buiten erfdeel op het beschikbare deel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. De aanrekening van alle giften buiten erfdeel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. De aanrekeningsvolgorde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. De relevante aanrekeningsdatum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c. Stap 3. De inkorting.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Kenmerken van de vordering tot inkorting. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. De wijze van inkorting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i. Principe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii. Uitzonderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De techniek van de kwalitatieve reservebescherming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Toepassingsgebied van de kwalitatieve bescherming . . . . . . . . . . . . . . . . . c. Evolutie: van onbeschikbaarheid naar een functionele interpretatie . . . d De vordering tot nietigverklaring van de last . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. (On)aantastbaarheid van de reserve?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. De aantasting van de ascendentenreserve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. De aantasting van de reserve van de langstlevende echtgenote . . . . . . . .
Intersentia
211 211 212 212 212 212 213 214 216 216 216 218 218 218 219 219 221 222 223 224 225 226 226 226 228 228 229 229 229 231 231 231 232 232 233 234 235 235 236 236
xxi
Kernbegrippen familiaal vermogensrecht
Hoofdstuk 6. Verdeling van de nalatenschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 1. Voorwerp van de verdeling: te verdelen massa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Verplichting tot inbreng. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Algemene kenmerken van de inbreng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. De wijze van inbreng van de schenkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. De “klassieke” inbrengregels tussen de erfgenamen-bloedverwanten. . . . . . . a. Inbreng van onroerende goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Inbreng van roerende goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De inbreng aan en door de langstlevende echtgenote . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Inbreng aan de langstlevende echtgenote . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Inbreng door de langstlevende echtgenote . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 2. Wijze van verdeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Principe: erfrecht in natura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Uitzonderingen: erfrecht in waarde. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De later opduikende erfgenamen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
238 238 238 239 240 240 241 242 243 244 245 247 247 247 247 248
DEEL 3. KERNBEGRIPPEN GIFTEN Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253 Hoofdstuk 1. Giften (algemeen) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 1. Constitutieve bestanddelen van een gift . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Materieel element . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Intentioneel element . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 2. Algemene grondvereisten voor giften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemene (inhoudelijke) geldigheidsvereisten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Toestemming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Een volwaardige wilsvorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Een wil, vrij van gebreken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Bekwaamheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Beschermende rechtsonbekwaamheid om te beschikken (schenken of testeren) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Handelingsonbekwaamheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Handelingsonbekwaamheid om te beschikken (schenken of legateren) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i. Minderjarigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii. De beschermde personen in de zin van artikel 492/1 BW (wet 17 maart 2013) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Handelingsonbekwaamheid om te ontvangen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Het speciale geval van giften aan rechtspersonen . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. De oorzaak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Het begrip oorzaak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Functies van de oorzaak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. De geoorloofdheid van de determinerende beweegredenen als totstandkomingsvereiste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. De determinerende beweegreden als voortbestaansvereiste? . . . . . .
xxii
255 255 257 258 258 258 259 259 259 260 261 263 263 263 264 266 266 268 268 268 268 269
Intersentia
Inhoud
B. Ongeoorloofde voorwaarde of last . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Ontbinding van de gift . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. De ontbinding van de gift wegens niet-uitvoering van de last . . . . . . . . . . . . . § 2. De ontbinding van de gift wegens ondankbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
270 272 272 273
Hoofdstuk 2. Schenkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 1. Specifieke grondvereisten voor schenkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. De schenking is een overeenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De dadelijke overdracht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. De onherroepelijke overdracht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Bijzondere regels voor de schenkingen aan en tussen echtgenoten . . . . . . . . . Afdeling 2. De vormvereisten van de schenking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. De notariële schenking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Formalisme in de eerste graad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Formalisme in de tweede graad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De alternatieve schenkingsvormen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. De handgift . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De vermomde schenking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. De onrechtstreekse schenking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Sanctie bij de niet-naleving van de opgelegde vormvereisten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 3. De modalisering van schenkingen – clausules . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Het ferrarisyndroom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Het heksensyndroom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Het naaktheidssyndroom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Het baronsyndroom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Het dynastiesyndroom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
277 278 279 280 280 280 283 284 284 285 285 286 287 289 290 291 292 293 294 295 296 296
Hoofdstuk 3. Testamenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 1. Specifieke grondvereisten voor testamenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Een testament is een eenzijdige rechtshandeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Een beschikking met uitwerking na het overlijden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Aanspraken van de legataris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De omvang van het legaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Een herroepelijke beschikking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Uitdrukkelijke herroeping . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Impliciete herroeping . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Een testament is een hoogstpersoonlijke rechtshandeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 2. Vormvereisten van het testament . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Vormvereisten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Het openbaar testament . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Het eigenhandig testament . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Eigenhandig geschrift . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. De dagtekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c. De handtekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Het internationaal testament . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
298 298 299 299 299 300 301 302 302 303 304 304 305 308 309 310 311 312
Intersentia
xxiii
Kernbegrippen familiaal vermogensrecht
B.
Gevolgen van de vormvereisten van het testament . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Gevolgen voor het bewijs van het testament . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Gevolgen voor de interpretatie van het testament. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. De (gevolgen van de) gemeenrechtelijke interpretatieregels . . . . . . . . . . . b. Nuanceringen op de gemeenrechtelijke interpretatieregelen . . . . . . . . . . 1. Verbod op interpretatie in geval van duidelijkheid . . . . . . . . . . . . . . 2. Voor de naar voren geschoven interpretatie bestaat er een geschreven basis in het testament . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 3. Modalisering van de legaten – clausules . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
xxiv
314 314 315 315 316 316 316 317
Intersentia
