INHOUD. Missie 5. Samenstelling Raad van Commissarissen en Directie 7. Preadvies van de Raad van Commissarissen 9. Om de schoonheid 13

JAARVERSLAG 2013

STADSHERSTEL AMSTERDAM N.V. JAARVERSLAG 2013

INHOUD Missie

5

Samenstelling Raad van Commissarissen en Directie

7

Preadvies van de Raad van Commissarissen

9

Om de schoonheid

13

Verslag van de directie

15

De ‘Kapel’ van Durgerdam op haar mooist

34

De stijlkamer van Breestraat 101

36

Een hostel in een rijtje panden in Haarlem

38

Huis De Pinto

40

Nieuw leven in gemaal Kadoelen

42

Herbestemming van de Hallen

44

Flinke renovatie Prinsengracht 451

46

Jaarrekening 2013

48

Overige gegevens

86

Controleverklaring

87

Aandeelhouders

89

Een aantal panden van Stadsherstel in Amsterdam

90

Pandenlijst

92

Stadsherstel binnen de Stelling van Amsterdam

98

Het Groen3 Grachten pilotproject aan de Nieuwe Prinsengracht 43-53, 2013, Kamiel Vorwerk

Colofon

3 | Inhoud



MISSIE Stadsherstel Amsterdam redt monumenten en beeldbepalende panden door ze zorgvuldig te restaureren, een passende bestemming te geven en te verhuren. De panden worden in bezit gehouden, waarmee een goede staat van onderhoud blijft gegarandeerd. Zo levert de organisatie een belangrijke bijdrage aan: 33 33

33 33

het bewaren van gebouwd erfgoed voor volgende generaties het collectief bewustzijn rond stadsontwikkeling in een historische context de toegankelijkheid van monumenten en het behoud van het restauratieambacht.

Sinds haar oprichting in 1956 heeft Stadsherstel meer dan 575 panden in en om de Stelling van Amsterdam gered. Ruim vijfentwintighonderd Vrienden steunen het werk van de organisatie.

Amstel 81, voormalig koffiehuis en café De Magere Brug, in de stutten, 1973, archief Stadsherstel

4|

Stadsherstel is een vennootschap met een maatschappelijk doel; aandeelhouders ontvangen een bescheiden dividend. De overige verdiensten blijven binnen het bedrijf om nieuwe projecten te kunnen restaureren. De organisatie verricht haar werkzaamheden met respect voor monumentaal erfgoed, de omgeving, huurders, aandeelhouders en andere belanghebbenden.

5 | Missie

SAMENSTELLING RAAD VAN COMMISSARISSEN EN DIRECTIE

RAAD VAN COMMISSARISSEN 3 de heer drs. N.W. Hoek - voorzitter 3 mevrouw drs. A.M. Fentener van Vlissingen - vicevoorzitter 3 mevrouw drs. D.E. Manson 3 de heer drs. H. van der Noordaa 3 de heer mr. J.H.J. Preller 3 de heer E.A. Schilp 3 de heer mr. drs. J.G. Wijn

DIRECTIE 3 de heer mr. A. Meerstadt MRE - directeur 3 de heer J.A. Hulscher - adjunct-directeur

STADSHERSTEL AMSTERDAM N.V. 3 Amstelveld 10 1017 JD AMSTERDAM Telefoon 020 520 0060 Fax 020 638 2040 Internet www.stadsherstel.nl E-mail [email protected]

‘Ontwerp tot verbouwing der Voorgevel van het Perceel staande in de Lange Niezel No. 10 te Amsterdam voor rekening van den Heer H. De Leeuw’, 1885, Stadsarchief Amsterdam

6|

7 | Samenstelling Raad van Commissarissen en directie

PREADVIES VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN AAN DE AANDEELHOUDERS Hierbij bieden wij u de door de directie opgemaakte jaarrekening van Stadsherstel Amsterdam N.V. over het jaar 2013 aan. Daarnaast vindt u het verslag van de directie. De jaarrekening is door de Raad besproken in aanwezigheid van de directeur en de externe accountant in haar vergadering van 20 maart 2014 en vastgesteld op 14 juli 2014. De jaarrekening gaat vergezeld van een accountantsverklaring als bedoeld in artikel 22 van de statuten. Wij stellen u voor om: 33 de jaarrekening 2013 vast te stellen en de-

charge te verlenen aan de directie voor het gevoerde beheer en aan de commissarissen voor het uitgeoefende toezicht; 33 in overeenstemming met het door de directie in haar verslag daartoe gedane voorstel van het voordelig saldo € 3.090.000 uit te keren aan de aandeelhouders als 5% dividend en het restant toe te voegen aan de reserves.

GEVOLGDE WERKWIJZE

De klokkentoren van de ‘Kapel’ van Durgerdam wordt gerestaureerd, 2013, Ernest Annyas

In 2013 heeft onze Raad viermaal vergaderd volgens een vooraf vastgesteld schema. De vergaderingen werden, enkele uitzonderingen daargelaten, bijgewoond door alle leden van de Raad. In de vergaderingen van de Raad kwamen onder andere het aankoop-, restauratie- en onderhoudsbeleid, de meerjarenbegroting, de jaarstukken, het beleidsplan voor de periode 2014 - 2016 en de halfjaarcijfers aan de orde. Daarnaast werd uitvoerig gesproken over de onderhandelingen met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties over de voorgenomen splitsing van Stadsherstel in een woningcorporatie en een naamloze vennootschap die buiten het stelsel van toegelaten instellingen gaat opereren. In het directieverslag wordt nader ingegaan op dit onderwerp. De voorzitter overlegde in het verslagjaar, buiten de vergaderingen, regelmatig met andere leden van de Raad.

9 | Preadvies van de Raad van Commissarissen

Op 26 april 2013 werd de Algemene Vergadering van Aandeelhouders gehouden in De Duif. De vergadering vond vroeger plaats dan gebruikelijk. Dit hield verband met het feit dat aandeelhouders werd gevraagd in te stemmen met de splitsing van Stadsherstel Amsterdam in een stichting en een vennootschap. De vergadering ging unaniem akkoord met dit voorstel. De voorzitter voerde in 2013 bovendien maandelijks overleg met de directie, onder andere in het kader van de splitsing, de nieuwe waarderingsmethodiek van de portefeuille en het aantrekken van aanvullend, vreemd vermogen. Het ging hierbij zowel om herfinanciering als om financiering van nieuwe activiteiten. De werkwijze van onze Raad vond zo veel mogelijk plaats overeenkomstig de Corporate Governance Code (Code Tabaksblat) die, met inachtneming van de aard en de omvang van onze maatschappij, zo veel mogelijk wordt opgevolgd.

ONDERNEMINGSRAAD De voorzitter van de Raad van Commissarissen woonde in 2013 eenmaal een vergadering van de ondernemingsraad bij, namelijk bij de behandeling van de begrotingsstukken.

SAMENSTELLING EN (HER)BENOEMING De Raad van Commissarissen heeft de maximale zittingsduur van haar leden bepaald op maximaal 12 jaar (vier termijnen van drie jaren). Tijdens de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 26 april 2013 werden in overeenstemming met ons voorstel mevrouw drs. D.E. Manson, de heer mr. J.H.J. Preller en de heer E.A. Schilp herbenoemd. Volgens rooster treden in 2014 af mevrouw drs. A.M. Fentener van Vlissingen, de heer drs. H. van der Noordaa en de heer mr. drs. J.G. Wijn. Zij stellen zich allen herkiesbaar.

In overeenstemming met artikel 20, lid 3 van de statuten is een bindende voordracht opgemaakt: 33 ten behoeve van de opvolging van mevrouw

drs. A.M.Fentener van Vlissingen: mevrouw drs. A. M. Fentener van Vlissingen; 33 ten behoeve van de opvolging van de heer drs. H. van der Noordaa: de heer drs. H. van der Noordaa; 33 ten behoeve van de opvolging van de heer mr. drs. J.G. Wijn : de heer mr. drs. J.G. Wijn De persoonlijke gegevens van de te benoemen commissarissen liggen ter inzage op het kantoor van de vennootschap. Wij hebben de voordracht voorgelegd aan de ondernemingsraad. De ondernemingsraad heeft inmiddels een positief advies uitgebracht. Uw vergadering wordt in de gelegenheid gesteld in deze vacatures te voorzien. Onder dit preadvies staan de namen van alle commissarissen vermeld. Achter de namen staan zowel geboortejaar als de jaren van benoeming, van laatste herbenoeming en van periodiek aftreden. De samenstelling van de Raad van Commissarissen is zodanig dat de leden ten opzichte van elkaar, de directie en de organisatie onafhankelijk en kritisch opereren. De leden van de Raad verrichten hun werkzaamheden ten behoeve van de vennootschap zonder bezoldiging. Personeelsopties zijn niet aan de orde noch voor de commissarissen noch voor de directie. Geen der commissarissen heeft persoonlijk aandelen in de vennootschap. Dat geldt ook voor de directie. In het verslagjaar hebben geen transacties plaatsgevonden waarbij sprake was van tegenstrijdigheid tussen belangen van de individuele leden van onze Raad ten opzichte van die van Stadsherstel Amsterdam N.V. Binnen onze Raad zijn twee leden benoemd die erop toezien dat de belangen van de huurders bij de besluitvorming in ogenschouw worden genomen. Het zijn mevrouw drs. D.E. Manson en de heer drs. N.W. Hoek. Mevrouw Manson was aanwezig tijdens de jaarlijkse huurderavond op 15 oktober 2013. De huurders kregen tijdens die bijeenkomst de gelegenheid invloed uit te oefenen op het gevoerde en te voeren beleid. Binnen onze Raad zijn twee commissarissen opgetreden als auditcommissie, te weten mevrouw drs. D.E. Manson en de heer drs. H. van der Noordaa.

hebben ingezet. De implementatie van de splitsing van Stadsherstel Amsterdam N.V. in een stichting en een vennootschap heeft veel van de organisatie gevergd. Daarnaast worden vijftien gerestaureerde monumenten opgeleverd, die daarmee voor de toekomst zijn behouden. Wij danken eenieder daarvoor.

Namens de Raad van Commissarissen, N.W. Hoek



Amsterdam, 18 juli 2014

RAAD VAN COMMISSARISSEN

Herbenoemd Aftredend

mw. drs. A.M. Fentener van Vlissingen (1961) 2006 2011 2014 dhr. drs. N.W. Hoek (1956) 2003 2012 2015 mw. drs. D.E. Manson (1966) 2010 2013 2016 dhr. drs. H. van der Noordaa (1961) 2011 - 2014 dhr. J.H.J. Preller (1961) 2010 2013 2016 dhr. mr. E.A. Schilp (1967) 2007 2013 2016 dhr. drs. J.G. Wijn (1969) 2011 - 2014

Mevrouw Fentener van Vlissingen is voorzitter van de Raad van Commissarissen van SHV Holdings N.V., vicevoorzitter van de Raad van Commissarissen van De Nederlandsche Bank N.V. en lid van de Raad van Commissarissen van Heineken N.V. Daarnaast is zij vicevoorzitter van de Raad van Toezicht van UMCU en lid van de Raad van Toezicht van Park Hoge Veluwe. De heer Hoek is voorzitter van de Raad van Bestuur van de Delta Lloyd Groep N.V. Daarnaast is hij lid van de Raad van Commissarissen van NIBC en Arcadis N.V. Ook is hij vicevoorzitter van het bestuur van het Verbond van Verzekeraars, lid van het dagelijks bestuur van VNONCW en voorzitter van de Raad van Toezicht van het Zuiderzeemuseum. Mevrouw Manson is algemeen directeur van de vereniging VluchtelingenWerk Nederland. Daarnaast is zij directeur-bestuurder van Stichting Emplooi en lid van de Raad van Toezicht van museum Het Rembrandthuis en bestuurslid van JINC en MuseumN8. De heer Van der Noordaa is lid vande Raad van Bestuur van ING Bank. Hij is tevens vicevoorzitter van de Nederlandse Vereniging van Banken, voorzitter van de Raad van Toezicht van de Stichting ING Chances for Children, lid van de Economic Development Board metropoolregio Amsterdam en ambassadeur van War Child. De heer Preller is notaris en partner bij NautaDutilh N.V. en bestuurslid van de Stichting Nationale Goede Doelen Test.

Wij spreken graag onze waardering uit voor de wijze waarop de directie en de medewerkers zich in het afgelopen jaar voor de vennootschap

10 | Preadvies van de Raad van Commissarissen

Benoemd

11 | Preadvies van de Raad van Commissarissen

De heer Schilp is ondernemer en voorts onder meer lid van het bestuur van de werkgeversorganisatie Rijksgesubsidieerde Musea, lid van de Raad van Toezicht van het Nationaal Onderwijsmuseum en lid van de Raad van het Leids Universiteits Fonds. De heer Wijn is lid van de Raad van Bestuur van ABN AMRO. De heer Wijn is voorts lid van het dagelijks bestuur van VNO-NCW, lid van de Raad van Commissarissen van de Koninklijke Jaarbeurs Utrecht en voorzitter van het Oranje Fonds.

OM DE SCHOONHEID De mensen, de grachten, de bruggen, de kerken, de huizen. Op talloze manieren is het unieke karakter van Amsterdam al bejubeld. In boeken, films of smartlappen, geen medium is onbeproefd gelaten om de magie van de stad te vangen.

CITY-VORMING

OOK BUITEN DE STADSGRENZEN

Het is bijna zestig jaar geleden dat de gemeente Amsterdam met het idee kwam om de verkrottende binnenstad gedeeltelijk af te breken en te vervangen door hoge flatgebouwen en brede autowegen. Voor dat laatste zouden de grachten worden gedempt en gladgestreken. Het plan over wat toen city-vorming heette, ondervond veel weerstand. Maar de bevolking groeide, de woningnood was hoog en het verkeer nam toe. De plannen leken onomkeerbaar.

Achtenvijftig jaar na dato stellen we vast dat Stadsherstel Amsterdam is uitgegroeid tot een professionele, maatschappelijk verantwoord opererende onderneming, die meer dan 575 monumenten conserveert en beheert. Stadsherstel is haar missie, het redden en behouden van in verval geraakt monumentaal of beeldbepalend gebouwd erfgoed, in al die jaren trouw gebleven. Niet alleen vervallen huizen worden opgekocht, gerestaureerd en onderhouden, maar ook bijzondere, monumentale panden als kerken, forten, molens en gemalen. Die laatste krijgen meestal een nieuwe bestemming als podia voor culturele en commerciële activiteiten. Een groot deel van de winst uit de onderneming wordt gebruikt om de doelstelling te blijven waarmaken.

Drie visionairs, G. Brinkgreve, jhr. J. Six van Hillegom en H. van Saane, wilden de stad haar karakter niet ontnemen. Zij werkten het idee uit voor een naamloze vennootschap die zich zou toeleggen op het opkopen en restaureren van bouwvallen in het centrum. De binnenstad moest weer bewoonbaar worden. In 1956 was de Amsterdamse Maatschappij tot Stadsherstel N.V. een feit. Met een startkapitaal van 1.1 miljoen gulden kon de enige werknemer, directeur K.W. van Houten, worden aangesteld en werden de eerste krotten gekocht en gerestaureerd. Stadsherstel ontwikkelde een geniale strategie met de aankoop van hoekpanden. Deze zijn gezichtsbepalend voor een straat. Eenmaal opgeknapt, volgen doorgaans ook de aanpalende panden en krijgt de buurt een beter aanzien. Zelfs de gemeente raakte enthousiast en werd in 1968 aandeelhouder.

Stadsherstel beperkt zich intussen allang niet meer tot de Amsterdamse stadskern maar breidde haar activiteiten uit tot het gebied binnen de Stelling van Amsterdam. Zo restaureert Stadsherstel Amsterdam ook in Beverwijk, Diemen, Durgerdam, Haarlem, Heemstede, Hoofddorp, Landsmeer, Oosthuizen, Ransdorp, Uitgeest, Weesp, Zaandijk en Zaanstad. Soms gebouwen die een aanvullende bestemming kregen waardoor mensen er opnieuw kunnen samenkomen. Voor de eredienst of voor concerten, lezingen, tentoonstellingen en congressen. Het motto, ‘Stadsherstel herstelt ook hier de stad’, staat voor de redding van menig pand. Maar het staat ook voor het instandhouden van oude ambachten en technieken. Omdat Stadsherstel de schoonheid van ons monumentale erfgoed wil bewaren.

Aankoop Spuistraat 61 in restauratie, aangekocht in 2013, Ernest Annyas

13 | Om de schoonheid

VERSLAG VAN DE DIRECTIE INLEIDING Stadsherstel heeft in 2013 een flinke bijdrage geleverd aan het uitvoeren van haar missie: het redden van de meest bedreigde monumenten in Amsterdam en omgeving. In 2013 werden negen panden aangekocht, vijftien gerestaureerde monumenten opgeleverd en waren 23 panden in restauratie. Op 25 april 2013 gaf de minister van Binnenlandse Zaken toestemming voor splitsing van Stadsherstel Amsterdam in een stichting en een naamloze vennootschap. Op 26 april stemden de aandeelhouders tijdens een bijzondere aandeelhoudersvergadering unaniem in met deze splitsing. Op 29 april werden de benodigde stukken bij de notaris getekend en was de splitsing - met terugwerkende kracht naar 1 januari 2013 - een feit. Na vier jaar onderhandelen met het ministerie van Binnenlandse Zaken werd met de splitsing een oplossing gevonden voor het feit dat Stadsherstel in haar hoedanigheid van woningcorporatie haar rol van monumenten reddende organisatie niet langer kon uitoefenen. Door de splitsing kan de vennootschap buiten het stelsel van toegelaten instellingen haar activiteiten blijven uitoefenen. Een gemeenschappelijk werkapparaat bedient zowel de vennootschap als de stichting. In dit jaarverslag wordt verantwoording afgelegd over de jaarcijfers van Stadsherstel Amsterdam N.V. Voor Stichting Stadsherstel Amsterdam is een apart jaarverslag opgesteld.

Veel begeerd en gefotografeerd rijksmonument Prinsengracht 451 heeft een flinke renovatie ondergaan, 2013, Monique Hollenkamp

De splitsing van Stadsherstel en de implementatie daarvan was niet de enige uitdaging voor Stadsherstel in 2013. Er speelde in het verslagjaar een omvangrijk herfinancieringvraagstuk. Daarnaast dwongen de regels voor jaarverslaglegging Stadsherstel tot een wijziging in de waardering van de vastgoedportefeuille. Hieronder leest u hoe Stadsherstel met deze uitdagingen is omgegaan. Ondanks het turbulente jaar stemt het bedrijfsresultaat over het jaar 2013 tot tevredenheid. Na dividendbetaling kan een bedrag van circa € 2 miljoen worden toegevoegd aan de algemene reserve.

15 | Verslag van de directie

ONTWIKKELINGEN ASBEST Asbest heeft lang bekend gestaan om zijn goede eigenschappen: het is sterk, slijtvast, isolerend en bestand tegen hoge temperaturen. Daarom is asbest grootschalig toegepast in verschillende bouwmaterialen. Later werd bekend dat de toepassing van asbest risico’s voor de gezondheid met zich kan meebrengen. Asbest bestaat uit kleine vezels die gezondheidsproblemen

SPLITSING STADSHERSTEL Sinds 2009 heeft Stadsherstel met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) overleg gevoerd over de problemen waarmee zij kampte binnen het stelsel van toegelaten instellingen. Het ministerie wil het werkdomein van woningcorporaties zodanig inperken dat Stadsherstel niet langer als restaurerende instelling zou kunnen functioneren.

Onze tweeling uit de 18e eeuw in de Kerkstraat op nrs. 15 en 17, vóór en na restauratie, gefotografeerd in 2012 en 2013 door Ernest Annyas

Restauratie van Spiegelstraat 2-8, 2013, archief Stadsherstel

Het overleg met het ministerie leidde eind 2011 tot een voorstel dat zowel voor het ministerie als voor Stadsherstel aanvaardbaar is. Een nieuw op te richten naamloze vennootschap, die kan beschikken over het vermogen dat aandeelhouders in Stadsherstel brachten, zou het vastgoed uit Stadsherstel Amsterdam verwerven, voor zover het geen panden met overwegend sociale woonruimte betreft. De bestaande N.V. wordt vervolgens omgezet in een stichting. Zodoende ontstaat enerzijds een toegelaten instelling die zich zal bezighouden met monumentenbehoud voor zover dit valt onder de kerntaken zoals die door de rijksoverheid aan woningcorporaties worden opgelegd en anderzijds een vennootschap die zich blijvend buiten het stelsel van toegelaten instellingen zal toeleggen op de verwerving, restauratie en het beheer van gebouwd cultureel erfgoed. Het uitwerken van deze oplossing heeft anderhalf jaar geduurd. Zoals in de inleiding aangegeven is de minister van BZK in april 2013 akkoord

16 | Verslag van de directie

gegaan met het voorstel tot splitsing, waarna het voorstel werd voorgelegd aan de aandeelhouders. De splitsing heeft op 29 april 2013 met terugwerkende kracht tot 1 januari 2013 haar beslag gekregen.

kunnen veroorzaken wanneer ze vrijkomen en worden ingeademd. Het toepassen van asbest is sinds 1 juli 1993 officieel verboden. In Nederland is er wet- en regelgeving opgesteld die de omgang met asbest en het verwijderen van asbest reguleert. Stadsherstel volgt deze ontwikkelingen nauwgezet. Voor Stadsherstel is een gezonde leef- en woonomgeving voor haar huurders van groot belang. Daarom wordt sinds enige tijd een actief asbest beleid gevoerd. Dit betekent dat als een huurder uit een woning vertrekt of als het gebouw wordt gerestaureerd, er standaard een inspectie naar asbest wordt uitgevoerd. Als asbest wordt aangetroffen, dan wordt dit verwijderd. Eind 2013 is besloten dat Stadsherstel meer gaat doen om de risico’s van de aanwezigheid van asbest weg te nemen. Er wordt niet meer gewacht tot verhuurde ruimten leegkomen. Alle panden die vóór 1994 zijn gerestaureerd worden actief geïnventariseerd op de aanwezigheid van asbest. De raad van commissarissen heeft

17 | Verslag van de directie

aangegeven dat deze inventarisatie zo spoedig mogelijk, liefst in 2014, dient te worden uitgevoerd. Het beoogde resultaat is dat alle panden van Stadsherstel op zo kort mogelijke termijn asbestveilig zijn.

VERHUURDERHEFFING Verhuurders van woningen in de gereguleerde sector moeten sinds 2013 een heffing betalen over de waarde van hun huurwoningen. De maatregel geldt alleen voor verhuurders van woningen waarvan de huur lager is dan de grens van de huurtoeslag en voor verhuurders die meer dan tien woningen verhuren in de gereguleerde sector. Voor 2013 is die grens bepaald op € 681,02 per maand. De verhuurderheffing voor 2013 bedroeg in totaal € 2.500. De jaarlijkse verhuurderheffing loopt de komende jaren op naar € 100.000 in 2017.

WAARDERING PORTEFEUILLE Tot 2013 hanteerde Stadsherstel ter bepaling van de actuele waarde van haar portefeuille het begrip ‘bedrijfswaarde’. De regelgeving voor jaarverslaggeving (RJ 213) dwingt Stadsherstel de actuele waarde te bepalen aan de hand van het begrip ‘marktwaarde in verhuurde staat’. Dit begrip gaat uit van het bedrag dat een pand of complex bij verkoop naar schatting zal opbrengen, nadat de verkoper het complex na de beste voorbereiding op de gebruikelijke wijze in de markt heeft aangeboden en waarbij de koper de onroerende zaak aanvaardt onder gestanddoening van de lopende huurovereenkomsten met alle daaraan verbonden rechten en plichten. In verband met deze wijziging in de waarderingsgrondslag heeft Stadsherstel gemeend de gehele portefeuille door een externe taxa-

Oudezijds Achterburgwal 156, resp. vroeger, na en voor restauratie in 2013, Stadsarchief Amsterdam en Ernest Annyas

teur, gecertificeerd door het Royal Institute of Chartered Suveyors (RICS), te moeten laten taxeren. Als gevolg van de taxatie op basis van marktwaarde in verhuurde staat ten opzichte van de tot nog toe gehanteerde ‘bedrijfswaarde’ is de waarde van de portefeuille in zijn geheel fors gestegen (circa 10%). Daarbij moet worden aangetekend dat de waardering per pand/complex zowel positieve als negatieve afwijkingen in waarde laten zien. In de jaarcijfers is dan ook een aanzienlijke negatieve herwaardering zichtbaar, die deels ten koste gaat van de overige reserve. Het feit dat de portefeuille in zijn geheel in waarde is gestegen, maakt dat de solvabiliteit gestegen is tot boven 70%.

18 | Verslag van de directie

Stadsherstel is van mening dat de nieuwe, verplichte, waarderingsgrondslag ‘marktwaarde in verhuurde staat’ minder bij haar bedrijfsvoering past dan de tot nu toe gehanteerde ‘bedrijfswaarde’. De focus van de waardering is meer komen te liggen op de actuele waarde van het vastgoed in de huidige markt dan op de toekomstige verdiencapaciteit op basis van de exploitatie door Stadsherstel. Het gevolg van de nieuwe waarderingsgrondslag is dat zich meer fluctuaties in de waarde van de portefeuille zullen voordoen, waarbij negatieve fluctuaties ten kosten kunnen gaan van de algemene reserve.

De voormalige privaathuisjes op het Valeriusplein worden gerestaureerd en krijgen een nieuwe bestemming, 2013, archief Stadsherstel

FUSIE DOCHTERONDERNEMINGEN STADSHERSTEL Stadsherstel Amsterdam N.V. had tot medio 2013 twee 100% dochters, te weten a) Amsterdamse Maatschappij tot Stadsherstel II N.V. en b) N.V. Amsterdams Monumentenfonds (AMF) N.V. Amsterdams Monumentenfonds had op haar beurt twee 100% dochters: a) B.V. AMF Restauratie en b) B.V. AMF Werf ’t Kromhout. Deze juridische structuur was het gevolg van, onder andere, reacties op regelgeving van de overheid en de fusie tussen Stadsherstel Amsterdam en het Amsterdams Monumenten Fonds in 1999. Stadsherstel heeft besloten N.V. Amsterdams Monumentenfonds (AMF) te laten fuseren met B.V. AMF Restauratie en B.V. AMF Werf ’t Kromhout. Er lagen twee redenen aan

19 | Verslag van de directie

PROFESSIONELE ORGANISATIE VOOR MONUMENTENBEHOUD Tot 2013 was Stadsherstel een Aangewezen Organisatie voor Monumentenbehoud (AOM). Deze status is in 2013 vervangen door die van Professionele Organisatie voor Monumentenbehoud (POM). De aanwijzing heeft plaatsgevonden op grond van de doelstelling, de kwaliteit van de restauraties, de financiële stabiliteit en de staat van onderhoud van het bezit van Stadsherstel. De POM-status is behalve aan Stadsherstel Amsterdam N.V. en Stichting Stadsherstel Amsterdam slechts aan vijf andere organisaties verstrekt, die alle hun sporen op het gebied van monumentbehoud hebben verdiend. De status vormt een erkenning voor het werk van Stadsherstel en biedt voordelen bij het aanvragen van (onderhouds)subsidies en het werven van fondsen.

ten grondslag: de juridische structuur is door de fusie vereenvoudigd en als gevolg van de fusie genieten alle panden van Stadsherstel de voordelen die samenhangen met de status van POM.

ALTERNATIVE INVESTMENT FUND MANAGERS DIRECTIVE (AIFMD) Op 22 juli 2013 is de AIFMD van kracht geworden in Nederland. De AIFMD is een omvangrijk pakket aan Europese regels dat van toepassing is op (nagenoeg) alle beleggingsinstellingen in de EU. Op 2 oktober 2012 heeft de Tweede Kamer het wetvoorstel ter implementatie van de AIFMD aangenomen. De AIFMD brengt een groot aantal beleggingsinstellingen, vooral partijen die zich uitsluitend richten op professionele beleggers, onder toezicht van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en De Nederlandsche Bank (DNB). Indien een beleggingsinstelling meer dan € 100 miljoen belegd vermogen heeft, dient een vergunning te worden aangevraagd. AIFMD brengt verplichtingen met zich mee op het gebied van beheer, risicobeheersing, kapitaaleisen, portfoliowaardering, beloningsbeleid, informatieplicht en een externe bewaarder. Onder andere vanwege het feit dat het zwaartepunt van de activiteiten van Stadsherstel niet ligt bij het behalen van rendement voor de aandeelhouders maar bij het behoud van gebouwd cultureel erfgoed, heeft AFM laten weten dat Stadsherstel niet kwalificeert als AIternative Investment Fund. Stadsherstel Amsterdam NV zal daarmee niet onder toezicht van AFM en DNB komen te staan.

Voormalige ingenieurswoning van de Zuidergasfabriek aan de Korte Ouderkerkerdijk 45 in restauratie, 2013, Ernest Annyas

BESLUIT RIJKSSUBSIDIËRING INSTANDHOUDING MONUMENTEN (BRIM) Brim-subsidie is bedoeld voor meerjarig onderhoud en incidenteel herstel van rijksmonumenten. Vanaf 2013 geldt een nieuwe regeling. Per pand wordt een subsidiebedrag ontvangen dat verband houdt met de verzekerde waarde van het betreffende pand. De eigenaar van het pand moet tenminste 50% van de onderhoudskosten zelf dragen. Panden die de status van werelderfgoed hebben of die in het bezit zijn van een zogenaamde Professionele Organisatie voor Monumentenbehoud (POM) hebben bij de verdeling van het onderhoudsgeld voorrang. Omdat de panden van Stadsherstel Amsterdam in veel gevallen aan beide criteria voldoen is de kans op onderhoudssubsidie groot. Stadsherstel ontving in december 2013 voor de jaren 2014 t/m 2019 een beschikking voor onderhoudssubsidie van € 2.65 miljoen. Omdat de beschikking een groot deel, maar niet alle panden van Stadsherstel betreft, bedraagt de totale onderhoudssubsidie circa € 0,5 miljoen per jaar.

De Zaandijkerkerk in Zaandijk, aangekocht in 2013 en al in restauratie, archief Stadsherstel

20 | Verslag van de directie

21 | Verslag van de directie

COMPENSATIE VERVALLEN VRIJSTELLING VPB De staat compenseert stadsherstellichamen voor het feit dat ze per 1 januari 2008 integraal belastingplichtig in de vennootschapsbelasting zijn geworden. De staatssecretaris van Financiën voegde daartoe begin 2009 een geoormerkte subsidie van € 2 miljoen per jaar aan de rijksbegroting toe ten behoeve van stadsherstellichamen. Stadsherstel ontving voor het jaar 2013 een subsidie ter grootte van € 1,44 miljoen. De minister heeft aangegeven de regeling nog tot en met 2016 in stand te willen houden.

INVESTERINGEN In het verslagjaar werd voor een bedrag van € 5,9 miljoen geïnvesteerd. GEREEDGEKOMEN RESTAURATIES In 2013 werden de volgende gerestaureerde panden opgeleverd: Zuideinde 430, Kerkstraat 15 en 17, Bergstraat 2 en 4, Amstel 282, Westerkade 24/25 en Durgerdammerdijk 101 in Amsterdam, Spiegelstraat 2 tot en met 8 (het hostel) in Haarlem, boerderij Den Burgh bij Hoofddorp en de Van Houtenkerk in Weesp.

RESTAURATIES IN UITVOERING Aan het einde van het boekjaar waren de volgende restauraties nog in uitvoering: Oudezijds Voorburgwal 156, Vondelstraat 41, Nieuwe Prinsengracht 43 tot en met 53, Kloveniersburgwal 44, Valeriusplein 7 en 8, Marnixstraat 291/293 en 295, Korte Leidsedwarsstraat 70, Spuistraat 61, Korte Oudekerkerdijk 45, het oude gemaal Kadoelen, Tollensstraat 60 (hal 17) en Tollensstraat 61 bij het complex De Hallen in Amsterdam, de Vensermolen en het terrein en betonnen opstallen van kustbatterij Diemerdam in Diemen, Breestraat 101 in Beverwijk, en de voormalige Nederlands Hervormde kerk in Zaandijk.

ONROERENDE ZAKEN: AAN- EN VERKOPEN In het verslagjaar werden negen panden aangekocht. In Amsterdam werden gekocht Spuistraat 61, Korte Oudekerkerdijk 45, Lange Niezel 10, Tollensstraat 60 (hal 17), Tollensstraat 61 en Bilderdijkkade 60/62, de laatste drie als onderdeel van het complex De Hallen. In Heemstede werden Wilhelminaplein 4 en 6 aangekocht en in Zaandijk de voormalige Nederlands Hervormde kerk. In Amsterdam-Noord werd een tijdelijk gebruiksrecht van twintig jaar gevestigd op het oude gemaal Kadoelen.

Stadsherstel wordt bij haar restauratieactiviteiten geadviseerd door de Raad van Advies. De leden van deze raad, mevrouw drs. J.H.Bierenbroodspot-Rudolph, de heer drs. G.S. Hoogewoud, prof. dr. K.A.Ottenheym en de heer E.A. Schilp werden in het verslagjaar eenmaal geraadpleegd over de wijze waarop restauraties en nieuwe invullingen van deze monumenten zouden kunnen plaatsvinden.

Interieur van het gerestaureerde monument uit 1745 aan Zuideinde 430, Amsterdam-Noord, 2013, Willem van Iterson

Monument aan de Amstel 282 tijdens en na restauratie, 2013, resp. Monique Hollenkamp en Kamiel Vorwerk

Deel van een tweeling, een pandje in de Korte Leidsedwarsstraat no. 70 in restauratie, 2013, Archief Stadsherstel

22 | Verslag van de directie

23 | Verslag van de directie

ONDERHOUD

VERHUUR

Stadsherstel investeert veel in onderhoud. Daarmee behouden haar panden de prachtige staat die ze na restauratie kregen. In het verslagjaar werd circa € 3,1 miljoen aan onderhoud uitgegeven. Dat is ongeveer 21 % van de totale huurinkomsten. Aan buitenschilderwerk werd € 0,7 miljoen uitgegeven, aan geveltimmerwerk € 0,25 miljoen. Er werden 46 cv-ketels vernieuwd. In het verslagjaar werden de volgende woningen/panden gerenoveerd: Keizersgracht 697B, Kerkstraat 321, Nieuwe Spiegelstraat 22C en Prinsengracht 451. Groot onderhoud werd uitgevoerd aan Prinsenstraat 18, Stoombootweg 1, Zeeburgerdijk 54 en Amstel 93/95.

VERHUUR VAN WONINGEN Door het verhuren van gerestaureerde en veelal monumentale panden wordt niet alleen het leefklimaat in het werkgebied van Stadsherstel verbeterd. De huurinkomsten maken ook dat Stadsherstel kan investeren in restauraties en dat het onderhoud aan de panden op een hoog niveau kan worden gehouden. Stadsherstel Amsterdam N.V. verhuurt ruim 650 woningen en hanteert een wachtlijst om het aanbod van beschikbare woningen te verdelen. De wachtlijst is bedoeld voor woningen van zowel Stadsherstel Amsterdam N.V. als Stichting Stadsherstel Amsterdam. Momenteel staan er bijna tienduizend personen ingeschreven op deze wachtlijst. In 2012 deed zich geen structurele leegstand

Rijksmonumenten uit 1725, Bergstraat 2-4, in 2013 opgeleverd en nu bewoond door studenten, beeld resp. Stadsarchief Amsterdam (1939) en Ernest Annyas (2013)

VERHUUR VAN BEDRIJFSRUIMTEN In In het verslagjaar deed zich ook bij de verhuur van bedrijfsruimten nauwelijks structurele leegstand voor. Drie bedrijfsruimten stonden gedurende het verslagjaar enige maanden leeg als gevolg van de moeilijke markt voor kantoorruimte. De huren voor bedrijfs- en kantoorruimten werden met 2,3 % verhoogd, conform de contractuele mogelijkheid. Stadsherstel voegde in 2013 zes nieuwe bedrijfsruimten aan haar bezit toe. In totaal verhuurt Stadsherstel 268 bedrijfsruimten.

24 | Verslag van de directie

25 | Verslag van de directie

voor in de huurwoningen van Stadsherstel, buiten die als gevolg van mutaties of renovatiewerkzaamheden. De minister van BZK stond verhuurders toe de huur van woningen te verhogen met 4 %. Indien het inkomen van de huurder hoog was in relatie tot de huur voor de woning kon de huur verhoogd worden met 6,5%. Stadsherstel heeft dit beleid gevolgd. De jaarlijkse huurverhoging voor de vrije sector bedroeg in 2013 2,5%. In het verslagjaar kregen veertien gerestaureerde woonruimten nieuwe huurders. Op 15 oktober 2013 vond de jaarlijkse huurdersavond plaats, in het bijzijn van commissaris mevrouw drs. D.E. Manson.

Vondelstraat 41 wordt gerestaureerd en na oplevering verhuurd als kantoorpand, 2013, archief Stadsherstel

FINANCIERING De Duif tot de nok toe gevuld voor de lezing van Ruby Wax, georganiseerd door het John Adams Institute, 2013, archief Stadsherstel

VERHUUR VAN BIJZONDERE LOCATIES De omzet van de afdeling Exploitatie Bijzondere Locaties daalde met circa 2 % van € 940.000 in 2012 naar € 925.000 in 2013. In 2013 hebben circa tweehonderdduizend personen de bijzondere locaties van Stadsherstel bezocht. Er zijn meer dan tweehonderd huwelijken gesloten in de verschillende locaties en er werden meer dan vijfhonderd culturele evenementen geprogrammeerd. Hoogtepunten in de verhuur van bijzondere locaties waren een expositie met decor- en kledingstukken uit de televisieserie Game of Thrones in de Posthoornkerk, waar in drie dagen tijd 21.500 bezoekers op af kwamen. Daarnaast waren er in De Duif een aflevering van het TVprogramma College Tour met Whoopi Goldberg, een lezing van het John Adams Institute met Ruby Wax en de voorstelling Hyllos van De Veenfabriek. Naast alle culturele en commerciële activiteiten in de gebouwen van Stadsherstel, werden de kerken en Museumwerf ’t Kromhout in 2013 tweemaal per maand voor het publiek opengesteld. De vrijwilligers van de Vereniging Vrienden van Stadsherstel spelen een belangrijke rol bij deze openstellingen. De belangstelling om

26 | Verslag van de directie

kerken te bezoeken blijkt groot. Dat potentiële huurders de kerken dan ook kunnen bezichtigen, is een belangrijk bijkomend voordeel van de openstelling.

Feestelijk diner in De Duif, 2013, archief Stadsherstel

Van de langlopende financiering moest Stadsherstel per 1 december 2013 € 15 miljoen herfinancieren. Daarnaast diende Stadsherstel, vanwege het feit dat de financiers hun financieringsvoorwaarden wensten aan te passen als gevolg van de splitsing, per 1 september 2013 € 5 miljoen te herfinancieren. Met het oog op de geplande investeringen voor 2014 en latere jaren en een herfinanciering van € 5 miljoen in 2014, heeft Stadsherstel voor een bedrag van € 40 miljoen leningen afgesloten bij Triodos Bank N.V. en Delta Lloyd Levensverzekeringen N.V. Deze partijen zijn, samen met ABN AMRO, op dit moment de grootste financiers van Stadsherstel. Om voorwaarden waaronder wordt gefinancierd op elkaar af te stemmen tekenden deze banken en Stadsherstel een crediteurenovereenkomst. Investeringen en bijbehorende financiering vinden plaats binnen het door de Raad van Commissarissen vastgestelde beleid om een solvabiliteit te handhaven van minimaal 60%. De solvabiliteit bedroeg aan het eind van 2013 71%.

27 | Verslag van de directie

RISICOBEHEERSING EN CONTROLESYSTEMEN Nieuwe investeringen doorlopen een procedure, als gevolg waarvan alle relevante afdelingen van Stadsherstel worden betrokken bij het voorbereiden van een investeringsbeslissing, alvorens deze ter goedkeuring wordt voorgelegd aan de Raad van Commissarissen. Nieuwe projecten worden beoordeeld binnen de randvoorwaarden van een minimaal vereist rendement op basis van contante waardeberekeningen van toekomstige kasstromen, de omvang van een project in relatie tot de financiële en personele capaciteit van Stadsherstel en de solvabiliteit. Indien projecten vanuit risico-oogpunt te groot worden geacht voor Stadsherstel, wordt onderzocht of partners kunnen worden gevonden die meedragen in het risico.

MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN

INTERNE ORGANISATIE Stadsherstel had op 31 december 2013 dertig medewerkers in vaste dienst. Daarnaast waren er 31 mensen werkzaam als inhuurkracht, freelancer, stagiair(e) of vrijwilliger. In 2013 is, in samenspraak met de verschillende afdelingen en medewerkers, een beleidsplan voor vier jaar opgesteld waarin de missie, visie en strategie voor de komende jaren is weergegeven. In 2013 is duidelijk geworden dat Stadsherstel niet langer verplicht de CAO-Woondiensten hoeft te volgen vanwege het feit dat zij niet langer als wooncorporatie wordt aangemerkt. Hierdoor stond heroriëntatie op een nieuwe pensioenregeling dit jaar hoog op de agenda.

In samenspraak met het personeel is besloten dat Stadsherstel per 1 januari 2014 haar pensioenverzekering bij Delta Lloyd onderbrengt in plaats van bij Stichting Pensioenfonds Woningcorporaties (SPW). Het personeel is actief betrokken geweest bij de splitsing die in 2013 heeft plaatsgevonden en de daaruit voortvloeiende (personele en organisatorische) consequenties. Door middel van diverse bijeenkomsten, waaronder de kwartaalbijeenkomsten, zijn zij steeds geïnformeerd en betrokken. Het jaarlijkse uitje voerde de werknemers in 2013 naar Valkenburg (ZH), alwaar een musical werd bijgewoond.

Binnen Stadsherstel is een werkgroep actief die zich richt op Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). De werkgroep bestaat uit twee medewerkers van de afdeling Planontwikkeling en Restauratie en één medewerker van de afdeling Beheer en Onderhoud. De werkgroep heeft tot doel te bevorderen dat bij de koers die Stadsherstel volgt wordt gekeken naar de juiste balans tussen maatschappij, milieu en onderneming. Stadsherstel geeft onder andere invulling aan doelstellingen op het gebied van MVO door het bieden van stageplaatsen, door van iedere

ONDERNEMINGSRAAD In het verslagjaar kwam de ondernemingsraad (OR) vier keer bijeen. Aan de orde kwamen onder andere de splitsing van Stadsherstel, de halfjaarcijfers, de begroting voor 2013 en personeelsaangelegenheden. In de raad hadden in 2013 zitting mevrouw Boot en de heren Caspers en Hoen. Bij de bespreking van de jaarstukken 2012 was ook de voorzitter van de Raad van Commissarissen bij de vergadering van de OR aanwezig. Op 8 november 2013 werden verkiezingen gehouden voor de OR. Met ingang van 1 januari 2014 bestaat de raad uit mevrouw Voet-Gras en de heren Caspers en Fruijtier.

28 | Verslag van de directie

Jongeren van JINC (een organisatie die jongeren van 8 tot 16 jaar laat kennismaken met het bedrijfsleven), op bliksemstagebezoek in restauratiepand Kloveniersburgwal 44, 2013, Willem van Iterson

Ook aan leefbaarheid werd de nodige aandacht besteed. Dit gebeurt ten eerste door de meest bedreigde monumenten, zoals het pand Spuistraat 61, aan te kopen voor restauratie. Hiermee kwam definitief een einde aan de bestemming van illegaal hotel. Deze aankoop kwam tot stand mede dankzij een gift van de Vereniging Vrienden van Stadsherstel. Ten tweede worden panden na restauratie van een passende functie voorzien, zoals de Van Houtenkerk in Weesp. Ten derde wordt aan de leefbaarheid bijgedragen door de panden in de staat te houden, waarin zij door restauratie zijn gebracht. Bij restauraties worden technologische ontwikkelingen goed in de gaten gehouden om zo steeds energiezuinigere monumenten op te kunnen leveren. De eerste panden met fotovoltaïsche cellen zijn al gerealiseerd. Nu wordt er gekeken bij welke panden die in exploitatie zijn het mogelijk is deze elektriciteitopwekkende panelen ook te plaatsen. Vanzelfsprekend wordt het Bureau Monumenten en Archeologie van de gemeente Amsterdam daarbij in een vroeg stadium betrokken. En er wordt nog meer gedaan. Bij toepassing van installaties die veel energie verbruiken, zoals voor verwarming, wordt telkens gezocht naar de best presterende. Ook aan isolatie en warmteterugwinning wordt veel aandacht besteed.

Kloveniersburgwal 44, voorheen Antiquariaat De Kloof en vroeger het thuis van de groothandel in ‘Twentsche goederen en tricotages’, een monumentaal huis met vijf verdiepingen wordt gerestaureerd, 2013, Monique Hollenkamp

Medewerkers en oud-medewerkers bij de kerstlunch van Stadsherstel in Restaurant den Burgh, voormalig Boerderij den Burgh, in Hoofddorp, 2013, Juan Hernández

en slagen er niet in hun stage af te ronden. Met beroepsoriëntatie op de werkvloer, het aanleren van (sociale) vaardigheden en workshops over ondernemerschap laat JINC jongeren (8 tot 16 jaar) kennismaken met het bedrijfsleven.

restauratie een leerlingbouwplaats te maken en door waar mogelijk gebruik te maken van diensten van maatschappelijke organisaties, zoals de Stichting Herstelling. Zowel studenten van de Hogeschool van Amsterdam als van de Universiteit van Amsterdam vonden in 2013 een stageplek bij Stadsherstel. Meerdere panden werden voorafgaand aan de restauratie aan onderzoek door studenten onderworpen en dienden zo als studiemateriaal. Stadsherstel heeft op haar beurt gebruik kunnen maken van de resultaten, die geregeld van hoog niveau waren. In 2013 heeft Stadsherstel voor de eerste keer samen met aannemersbedrijf Intersell en organisator JINC een bliksemstage georganiseerd voor een middelbare school uit een achterstandswijk. Deze organisatie helpt jongeren uit achterstandswijken op weg naar een goede start op de arbeidsmarkt. Veel van hen vinden het lastig om een juiste studiekeuze te maken

29 | Verslag van de directie

Eind 2012 werd Stadsherstel door Wubbo Ockels, die de leerstoel duurzame technologie aan de TU Delft bekleedde, gevraagd of ze ter ere van de viering van 400 jaar grachtengordel wilde bijdragen aan vergroting van de duurzaamheid van dit werelderfgoedgebied. Stadsherstel werd één van de founding partners. In 2013 is het pilot-project De Groene Grachten van start gegaan, waarbij alleen panden van Stadsherstel werden onderzocht. Vanuit verschillende disciplines werd in werkgroepjes nagedacht over welke duurzaamheidmaatregelen kunnen worden toegepast op monumenten. De bedoeling van dit project was ook om de onderzochte resultaten te delen met andere monumenteneigenaren, gebruikers en andere geïnteresseerden. In 2013 werd een zogenaamde menukaart ontwikkeld, waarop de diverse duurzaamheidmaatregelen voor monumenten staan aangegeven.

VERENIGING VRIENDEN VAN STADSHERSTEL

CONTACTEN MET ANDERE MONUMENTENORGANISATIES

Stadsherstel heeft een actieve vriendenvereniging. Evenals in voorgaande jaren werd met behulp van een groep van circa vijftig enthousiaste vrijwilligers De Duif, de Vondelkerk en de Posthoornkerk opengesteld op iedere eerste woensdag en derde zondag van de maand. Daarnaast was Museumwerf ’t Kromhout in de zomermaanden tijdens deze bijzondere openstellingen toegankelijk voor publiek. De bijzondere openstellingen zijn een groot succes en daarmee ook een goede promotie voor Stadsherstel. Stadsherstel is de vrijwilligers van de vereniging dankbaar voor hun inzet en vrije tijd.

Op landelijk en lokaal niveau was Stadsherstel in het verslagjaar actief binnen enkele monumentenorganisaties. De directeur is bestuurslid van de Landelijke Federatie Het Behouden Huis, een koepel van stadsherstelorganisaties. Vooral over de POM-status vond regelmatig gezamenlijk overleg plaats. Daarnaast is Stadsherstel lid van de Federatie Instandhouding Monumenten (FIM), een vereniging die de belangen behartigt van circa veertig organisaties die zich inspannen voor het behoud van erfgoed. De FIM behartigt de belangen van het gehele monumentenveld, voornamelijk op het gebied van overheidsmaatregelen, wetgeving en beleid. De directeur is penningmeester van de federatie.

De ruim 2.500 Vrienden spelen als ambassadeur en schenker een belangrijke rol bij aankopen of restauraties van monumenten. Niet alleen zorgen zij ervoor dat unieke elementen worden teruggebracht in originele staat, maar dankzij hun financiële bijdragen kan Stadsherstel soms monumenten verwerven die anders verloren zouden zijn gegaan. In 2013 hebben de Vrienden € 93.500 bijgedragen aan een zestal projecten. Beeld van het magazine van Stadsherstel dat de Vrienden tweemaal per jaar ontvangen, 2014, archief Stadsherstel

Op 26 mei organiseerde de vereniging een rondwandeling door de binnenstad van Amsterdam. Het beginpunt van de wandeling was De Duif, waar op dat moment het Groene Grachtenfestival plaatsvond. Het eindpunt van de wandeling was het bijzondere restauratieproject aan de Nieuwe Prinsengracht, waar zes panden op duurzame wijze gerestaureerd worden. Circa tweehonderd mensen liepen de uitgezette route en bezichtigden een aantal door Stadsherstel gerestaureerde monumenten. De Algemene Ledenvergadering vond op 11 juni 2013 plaats in het pand Vondelstraat 41. Tijdens deze vergadering werden de aanwezige Vrienden geraadpleegd over de vraag aan welk van drie panden een prachtig gerestaureerde 18e-eeuwse gevellantaarn bevestigd zou moeten worden. Het werd Amstel 95. Eind september vond de jaarlijkse rondvaart plaats. Ondanks hevige regen stapten op het Damrak ruim driehonderd Vrienden in rondvaartboten en voeren door de grachten van de binnenstad langs gerestaureerde panden van Stadsherstel en de zogenaamde KLM-panden. De afsluitende borrel vond plaats in het proeflokaal van brouwerij De Prael aan de Oudezijds Armsteeg. In het verslagjaar kregen de Vrienden van de vereniging twee nieuwsbrieven.

30 | Verslag van de directie

Beelden van de jaarlijkse wandeling en rondvaart van de Vereniging Vrienden van Stadsherstel, 2013, Juan Hernández

Daarnaast ontvingen ze een boekje gewijd aan de geschiedenis en restauratie van de Van Houtenkerk in Weesp. Zoals gebruikelijk kregen de Vrienden van de vereniging voor een aantal van de voorstellingen in de locaties van Stadsherstel korting met hun Vriendenpas.

De Costerstraat 62 vóór restauratie, één van de twee nieuwe aankopen van Stadsherstel Suriname N.V., 2013, archief Stadsherstel Suriname

31 | Verslag van de directie

De adjunct-directeur neemt deel aan het zogenaamde binnenstadoverleg, waarin belangrijke zaken op het gebied van monumentenbehoud in Amsterdam aan de orde komen. Stadsherstel verleende in 2013 onderdak aan de stichting Amsterdam Monumentenstad en verzorgt tevens het secretariaat. De directeur is secretaris van deze stichting, die in het leven is geroepen om het maatschappelijk draagvlak voor de monumentenzorg in Amsterdam te vergroten. Daarnaast was de directeur lid van de Raad van Advies van Amsterdam Partners en het Nationaal Restauratiecentrum en was hij bestuurslid van de Stichting Amsterdam 2013, die de viering van het 400-jarig bestaan van de grachtengordel en de jubilea van een aantal prominente Amsterdamse instellingen heeft verzorgd. Stadsherstel heeft sinds enige jaren een adviserende taak bij de oprichting van Stadsherstel Suriname waarbij nauw wordt samengewerkt met de Stichting Gebouwd Erfgoed Suriname. In 2013 bracht de heer Morel van Stadsherstel in dit kader tweemaal een bezoek aan Suriname, waarbij hij tevens adviseerde over de restauratiewerkzaamheden aan Openluchtmuseum Fort Nieuw Amsterdam. In 2013 kon de naamloze vennootschap Stadsherstel Suriname N.V. daadwerkelijk worden opgericht. Daarnaast bezocht de heer Morel op uitnodiging van de universiteit van Quebec en Canadese erfgoedorganisaties een conferentie in Canada om een voordracht te houden over het herbestemmen van kerken en om de bedrijfsvoering van Stadsherstel Amsterdam N.V. toe te lichten.

Het terrein van de Zuidergasfabriek in 1954, gezien naar de Amstel en Amsteldijk (links) en de Omval (rechts). Op de voorgrond in het midden de voormalige ingenieurswoning aan de Korte Ouderkerkerdijk 45, Stadsarchief Amsterdam

RESULTAAT EN WINSTBESTEMMING In het verslagjaar is een positief resultaat van € 8,9 miljoen behaald. Daarvan wordt een bedrag van € 3,8 miljoen aan de herwaarderingsreserve toegevoegd. Dit betekent dat er € 5,1 miljoen beschikbaar is aan uitkeerbare winst. Voorgesteld wordt om een bedrag van € 3,1 miljoen als 5% dividend uit te keren aan de aandeelhouders en het resterende bedrag ad € 2 miljoen toe te voegen aan de overige reserve.

VOORUITZICHTEN

Een briefkaart waarop het Wilhelminaplein in Heemstede is te zien, in het midden de protestantse kerk en links het huidige restauratieproject van Stadsherstel, Wilhelminaplein 4-6, ongedateerd, archief Stadsherstel

Nu de splitsing een feit is, kan Stadsherstel Amsterdam N.V. zich blijven toeleggen op het behoud van alle soorten gebouwd erfgoed. De Stichting Stadsherstel Amsterdam zal zich als woningcorporatie bezighouden met volkshuisvesting in monumentale panden. De combinatie van beide bedrijven kan op deze wijze alle activiteiten blijven uitoefenen die Stadsherstel zich sinds haar oprichting in 1956 ten doel heeft gesteld. Het personeel van het huidige Stadsherstel N.V. is in dienst getreden bij Stadsherstel Amsterdam N.V. Het personeel blijft ook werkzaamheden verrichten voor Stichting Stadsherstel Amsterdam. Bij de verhuur van woningen wordt geen substantiële leegstand verwacht, terwijl de huurprijzen ten minste met de inflatie zullen stijgen. De vraag naar kantoor- en bedrijfsruimte in de Amsterdamse regio blijft voorlopig onder druk staan met gevolgen voor de verhuurbaarheid en huurprijsniveaus. Omdat de kantoor- en bedrijfsruimten van Stadsherstel zich bijna uitsluitend op toplocaties bevinden, wordt ook in dit segment geen structurele leegstand verwacht. Ten aanzien van de verhuur van bijzondere locaties wordt ingeschat dat deze het niveau van 2013 zal evenaren. Naar verwachting blijven de totale huurinkomsten van Stadsherstel in 2014 op peil. De personeelsformatie zal ten opzichte van 2013 naar verwachting met 1 a 2 fte groeien in 2014. Deze toename heeft te maken met het feit dat de administratie voor twee bedrijven meer tijd vergt en er meer inspanning moet worden geleverd voor de verhuur van bedrijfsruimte. Zoals eerder in dit verslag is aangegeven, ontvangt Stadsherstel Amsterdam rijkssubsidie ter

32 | Verslag van de directie

33 | Verslag van de directie

compensatie van de gevolgen van de vennootschapsbelastingplicht. Voor 2014 is een subsidiebedrag van ruim € 1,4 miljoen aan Stadsherstel toebedeeld.

Gelet op de begroting voor 2014, de prognose voor de daaropvolgende jaren en de geschetste ontwikkelingen op het gebied van subsidie, kan het komende verslagjaar – voor zover thans te overzien – met vertrouwen tegemoet worden gezien. Hierbij dient de kanttekening te worden gemaakt dat de uitkomsten van de asbestinventarisatie nog niet bekend zijn. Indien veel niethechtgebonden asbest, dat direct moet worden verwijderd, wordt aangetroffen in de panden van Stadsherstel, kunnen de kosten van verwijdering het resultaat negatief beïnvloeden.

De leden van de Raad van Commissarissen en de medewerkers van Stadsherstel wil ik graag hartelijk bedanken voor het feit dat ze de splitsing en de implementatie daarvan mogelijk hebben gemaakt en voor hun waardevolle bijdrage aan de resultaten die in 2013 zijn behaald. A. Meerstadt directeur Amsterdam, 18 juli 2014

DE ‘KAPEL’ VAN DURGERDAM OP HAAR MOOIST

Een markant punt aan het IJmeer is na een grondige restauratie voor de volgende generaties gered. Op 27 september 2013 was het zover. De ‘Kapel’ van Durgerdam werd na een restauratie van tien maanden officieel opgeleverd. Stadsherstel kocht het pand, dat in belangrijke mate de ‘skyline’ van Durgerdam bepaalt, in 2009. De grote monumentale waarde ervan was een belangrijke reden voor de gemeente om de Kapel aan Stadsherstel over te doen. Ze had veel achterstallig onderhoud. Nu, na de restauratie staat ze er weer prachtig bij. Eind 2012 werd met de restauratie van dit historische pand aan het Buiten-IJ begonnen, na grondig vooronderzoek door de architect. De bouwkundige geschiedenis was prachtig, maar de bouwkundige staat abominabel. Er wachtte projectleider Willem van Iterson dan ook een flinke taak. Zo had de houten constructie nog veel originele details, maar was ze door de tand des tijds behoorlijk aangetast. Het hout was verrot, verstikt en zat vol met houtworm, boktor en zwam. Daarnaast was het gebouw ernstig verzakt en stond het scheef, als gevolg van zwaar verkeer. Bij de restauratie is allereerst de Kapel opnieuw gefundeerd. Hierna is de houten opbouw weer grotendeels rechtgezet en zijn de aangetaste constructiedelen vervangen. Fantastisch middelpunt van de gerestaureerde Kapel is de enorme woonkamer op de bel-etage geworden, met uitzicht naar alle windstreken.

34 | De ‘Kapel’ van Durgerdam op haar mooist

De wethouder van de gemeente Amsterdam Stadsdeel Noord, Kees Diepeveen, heeft tijdens de feestelijke oplevering het haantje teruggeplaatst op de Kapel, die een woonhuisbestemming heeft en al weer is verhuurd.

De ‘Kapel’van Durgerdam in oude glorie hersteld, beeld van verschillende fasen van het restauratiewerk, 2012/2013, Ernst Ruigrok en Ernest Annyas

35 | De ‘Kapel’ van Durgerdam op haar mooist

DE STIJLKAMER VAN BREESTRAAT 101 De zestien wandbespanningen van de stijlkamer in rijksmonument Breestraat 101 zijn in 2013 gerestaureerd. De wandschilderingen zijn vervaardigd door schilder J.l. Augustini. De kwaliteit van de behangsels was hoog maar de conditie van de doeken slecht, wat voor Stadsherstel reden was om restauratieatelier Rescura in te schakelen. Johanneke Verhave, restaurator en kunsthistorica was verantwoordelijk voor het project. Het gerestaureerde pand inclusief stijlkamer wordt eind 2014 opgeleverd.

Het afgelopen jaar hebben de zestien wandbespanningen (geschilderde behangsels op doek) uit het Koopmanshuis aan de Breestraat 101 in Beverwijk een team van schilderijenrestauratoren druk bezig gehouden. Stadsherstel had het van oorsprong 17e-eeuwse pand gekocht en trof in de voorkamer een 18e-eeuws interieur aan uit de behangselfabriek van Jacobus Luberti Augustini (1748-1822). Het interieur bleek in al die eeuwen haast onveranderd; de doeken waren nooit eerder van de muur verwijderd, vernisla-

Detail van Landschap. Het doek en de verflaag zijn in de hoek linksonder erg beschadigd door de verzakking van de kamer. Er zijn lange diagonale scheuren en gaten ontstaan, met veel verfverlies. Rechts hetzelfde detail na restauratie, waarbij de scheuren zijn gehecht en op kleur zijn gebracht met het omliggende origineel, 2013, Restauratieatelier Rescura

gen waren niet eerder schoongemaakt en beschadigingen waren bijna nergens gerepareerd. Wel waren er moedwillige beschadigingen in de doeken aangebracht. Bijvoorbeeld voor de modernisering van de kamer halverwege de 19e eeuw toen gasverlichting werd geïntroduceerd. Drie lampen werden direct op de doeken geplaatst, waarvoor gaten werden geknipt voor de leidingen. En opnieuw in de 20e eeuw toen elektriciteit werd aangelegd in de Breestraat.

Nog veel dramatischer voor de doeken was een verzakking in de kamer, die lange scheuren veroorzaakte in zes schilderijen. De doeken scheurden relatief makkelijk omdat de schilders doek van een matige kwaliteit hadden gebruikt. De weefdichtheid van het doek was zo grof, dat de eerste grondlagen volledig waren doorgeslagen naar de achterzijde. Tel deze gegevens bij elkaar op, met een volle schep ‘tand des tijds’ en u krijgt een idee van de opdracht die restauratiebedrijf Rescura van Stadsherstel kreeg in het najaar van 2012. De doeken zijn voorzichtig verwijderd van hun vaste plek en in het atelier in Den Haag gerestaureerd. Het wachten is nu op de completering van de restauratie van het hele pand Breestraat 101, waarna de wandbespanningen weer op hun oorspronkelijke plaats in de stijlkamer zullen hangen.

De restauratie van de stijlkamer is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage uit het Fonds Vijfhonderdtien en het Barbas van der Klaauw fonds van het Prins Bernhard Cultuurfonds.

36 | De stijlkamer van Breestraat 101

37 | De stijlkamer van Breestraat 101

EEN HOSTEL IN EEN RIJTJE PANDEN IN HAARLEM Enkele jaren geleden kon Stadsherstel Amsterdam overeenstemming bereiken met de eigenaar van Stadsherstel Haarlem B.V. over de overname van deze kleine restaurerende instelling. In de jaren daarvoor had Stadsherstel al het prachtige maar bouwvallige monument Spaarne 11, recht tegenover het Teylers Museum, overgenomen. Dit oude brouwershuis was intussen succesvol gerestaureerd. Reden voor de eigenaar van de B.V. om de rest van zijn bezit aan Stadsherstel Amsterdam over te dragen. Die rest bestond slechts uit één rijksmonument, Spaarnwouderstraat 68, drie andere panden in deze straat en drie in de om de hoek gelegen Spiegelstraat. Het terrein achter de historische panden was ingevuld met nieuw gebouwde loodsen. De zes panden en de loodsen werden leeg opgeleverd en vroegen om een nieuwe invulling. Voor de bestaande bovenwoningen aan de Spaarnwouderstraat was dat niet erg moeilijk. Die konden eenvoudig worden gerenoveerd om ze weer up-tot-date te maken. Na oplevering konden ze weer snel worden verhuurd. Ook de winkelruimten op de begane grond in de Spaarnwouderstraat werden opnieuw ingericht, waarbij in één ervan een restaurant kon worden gerealiseerd.

Er dienden zich ook ongedachte kansen aan voor het erachter gelegen complex loodsen en de panden in de stille Spiegelstraat. Projectleider Alex Blommestijn, intussen heel vertrouwd geraakt in het Haarlemse, heeft zich er intensief mee beziggehouden én de hele restauratie voortvarend begeleid. Vlak na elkaar ontstond contact met een kindertheater in Amsterdam en met een onderneemster die een locatie zocht voor een door haar bedachte hotelformule. Voor haar bedrijfsplan had ze al een prijs gewonnen van de gemeente Haarlem. Kortweg kwam haar plan erop neer dat met een diversiteit van kamers, van tweepersoons tot zaal, en met een gezellige, maar niet te luxe uitvoering een hostel met een zeer aantrekkelijke prijsstelling aan het Haarlemse hotelaanbod zou kunnen worden toegevoegd. Al de casco’s van dit gedeelte van het complex waren nog niet ingevuld, waardoor voor het hostel een eigen lay-out kon worden bedacht Het nieuwe hostel beschikt over een gezellige ontbijtzaal met veel licht uit de ruime patio en twaalf kamers voor maximaal zo’n zestig gasten. Alle ruimten, met slaapgelegenheid variërend van 2 tot 14 gasten, zijn met een persoonlijke touch ingericht door Saskia Hurd, de trotse uitbaatster van deze nieuwe Haarlemse logiesgelegenheid.

Tijdens de opening werd in een gevelsteen onthuld, 2013, Ernest Annyas Beeld van het interieur en exterieur van het nieuwe boutique hostel ‘Hello I’m Local’ in de Spiegelstraat 2-8 in Haarlem, 2013, Ernest Annyas

38 |

39 | Een hostel in een rijtje panden in Haarlem

HUIS DE PINTO Huis De Pinto (1605) is lang familiebezit geweest van de Portugees-Joodse familie De Pinto. Een rijk geslacht van kooplieden en bankiers. Zij waren niet de eerste bewoners, maar wel de meest bekende. Stadsherstel, eigenaar sinds 1998, heeft het pand in 2013 gerenoveerd en gereedgemaakt voor de nieuwe bestemming. Het markante pand, dat jarenlang diende als openbare bibliotheek, is inmiddels weer verhuurd en behoudt zijn semi-publieke functie. VERBOUWINGEN Rond 1680 werd het huis ingrijpend verbouwd en kreeg het zijn huidige, zandstenen rechte lijstgevel in de stijl van het Hollands Classicisme. In 1975 kwam het pand in handen van Stichting De Pinto, een initiatief van Geurt Brinkgreve, die het met behulp van veel sympathisanten voor elkaar kreeg dat het op dat moment vervallen gebouw niet werd gesloopt. De stichting liet het huis in 1975 restaureren. Het heeft een fraai, gedeeltelijk gereconstrueerd interieur. De restauratie vond plaats onder leiding

van de restauratiearchitect J. Kok, die de twee bouwfasen van 1605/06 en 1680 als uitgangspunt nam. Sinds de restauratie tot eind 2012 was het huis het thuis van de Openbare Bibliotheek Amsterdam, waarna Stadsherstel het afgelopen jaar een renovatie liet uitvoeren. Het huis bestaat uit een breed hoofdgebouw rechts en een smal zijhuis links. Een zogenaamd huis met zijhuis, een voorloper van het dubbele huis.

De oorspronkelijke gevel was waarschijnlijk een dubbele trapgevel, vergelijkbaar met de façade van Nieuwmarkt 20-22 uit 1605. Omdat het pand een mooie kapconstructie heeft, besloot projectleider Gerard Zonneveld de vloer op het niveau van de vliering in de lengterichting open te houden. Hierdoor blijft de kap zichtbaar. Nieuw aangebrachte dakramen zorgen voor voldoende daglicht. Tevens is er in de kap een toiletgroep en pantry aangebracht. Ook op de begane grond en de 1e etage waren de voorzieningen zeer gedateerd en werd het pand aangepast aan de eisen van nu. De marmeren vloeren zijn gepolijst en het vernieuwde stucwerk is geschilderd.

RUILBIBLIOTHEEK Huis De Pinto - klaar voor een volgend leven - is inmiddels verhuurd aan twee partijen. Het pand blijft een semi-openbare functie voor de buurt houden. Sinds 15 februari jl. kan men in Huis De Pinto terecht in de ruilbibliotheek, die wordt gerund door vrijwilligers uit de buurt. Het idee erachter is simpel. Je brengt een boek en je neemt een ander boek mee. In de voorkamer komt een leestafel. Zo zijn ruimten op de begane grond publiek toegankelijk gebleven. Het pand werd opengesteld tijdens de jaarlijkse Vriendenwandeling.

Gerenoveerd en te renoveren interieur, met de schildering aan het plafond in de hal, 2013, Frank de Ridder

De Sint Anthoniesbreestraat met links vooraan het Huis De Pinto (1683). Daarnaast een foto van de voorgevel uit de tijd dat het voortbestaan van Huis De Pinto zwaar moest worden bevochten, 1973, Stadsarchief Amsterdam.

40 | Huis De Pinto

41 | Huis De Pinto

NIEUW LEVEN IN GEMAAL KADOELEN In Amsterdam Noord aan de Landsmeerderdijk 213 staat met zijn voeten in het water van de Kadoelenbreek het oude gemaal Kadoelen. Op de plek waar vanaf 1862 molens de waterstand in de polder op peil hielden, werd in 1875 al een stoomgemaal noodzakelijk, om een constante afvoer van water te kunnen garanderen.

In 1987 werd een geheel nieuw en modern vormgegeven gemaal naast het oude in gebruik genomen en dat betekende het einde van de functionaliteit van dit industriële monument. Monument tussen aanhalingstekens want de eigenaar, het Hoogheemraadschap, wil het pand niet op de monumentenlijst geplaatst hebben om de simpele reden dat over decennia ook het nu in functie zijnde gemaal weer verouderd zal zijn. Het is de bedoeling dat tegen die tijd het oude gemaal wordt afgebroken om op dezelfde plek weer een state of the art nieuw gemaal neer te zetten. Stadsherstel heeft het oude gemaal verworven voor een periode van twintig jaar. Met medewerking van het Bureau Broedplaatsen van de gemeente Amsterdam is gewerkt aan een voorlopig nieuwe toekomst voor dit prachtig gelegen object. Het is als ‘werkgemaal’ een schitterende werkplek voor creatieve ondernemers. Maar soms ook is het een ‘concertgemaal’. Dan wordt er gemusiceerd en is het een podium voor klassieke muziek.

Het gemaal Kadoelen aan de Landsmeerdijk 213 dat voor twintig jaar in het bezit zal zijn van Stadsherstel en de komende jaren zal worden gebruikt voor en door de jonge creatieve industrie, 2013, Juan Hernández

42 | Nieuw leven in gemaal Kadoelen

43 | Nieuw leven in gemaal Kadoelen

HERBESTEMMING VAN DE HALLEN Een prachtig project is gestart. De restauratie en herbestemming van de voormalige tramremise De Hallen. Stadsherstel is erbij betrokken want het neemt als eigenaar een deel van die restauratie voor haar rekening. Die van Hal 17 en aangrenzende percelen om precies te zijn. Het is het grootste restauratieproject van de stad Amsterdam op dit moment.

De oude Tramremise De Hallen in AmsterdamWest wordt momenteel duurzaam gerenoveerd tot een multifunctioneel centrum. Een initiatief van Tram Remise Ontwikkelings Maatschappij (TROM) met als doel ‘deze oude hallen te behouden en te ontwikkelingen tot een werkend hart van de buurt, centrum voor media, cultuur, mode en ambachten, met daarbinnen ruimte voor kleinschalige werkgelegenheid’. Duurzaam denken, werken, bouwen en exploiteren staan hierbij centraal.

Elektrische tram van lijn 2 (motorwagen 32) vóór het gebouw van de tramremise, ongedateerd, Stadsarchief Amsterdam

Na jarenlang leeg te hebben gestaan, is de renovatie van Tramremise De Hallen nu één van de grootste bouwprojecten in Amsterdam. Vanuit de samenwerking van de architect met buurtbewoners, buurtondernemers en stedelijke ondernemers is stichting TROM ontstaan die het monumentale complex herontwikkelt en gaat beheren. Stadsherstel, partner in de ontwikkeling van de Hallen, kocht Hal 17, de oude paardentramremise, en de woonhuizen Tollensstraat 60 en Bilderdijkkkade 60/62. Deze panden vormen een onlosmakelijk onderdeel van het Hallenproject qua duurzaamheid, zowel in gebruik als uitvoering. Hal 17 fungeerde eerst als bouwkeet voor het gehele project en sinds januari 2014 is ook hier de daadwerkelijke restauratie gestart. Paul Morel is de projectleider voor dit interessante project. De oplevering wordt verwacht in oktober 2014.

Interieur van een deel van het Hallenproject in de voormalige tramremise in de Tollenstraat, 2013, archief Stadsherstel

44 | Herbestemming van de Hallen

Bouwtekening van de ‘Tramremise Gemeentetram’ (na 1943 veranderde de naam in Gemeentevervoerbedrijf) van de ‘gevel aan de Tollenstraat’, ongedateerd, Stadsarchief Amsterdam

45 | Herbestemming van de Hallen

FLINKE RENOVATIE PRINSENGRACHT 451

Het tweede huis van de hoek Prinsengracht/Berenstraat is een veel begeerd en veel gefotografeerd monument van Stadsherstel. Het pand werd in 2013 ingrijpend gerenoveerd.

Het hele huis op no. 451 is door projectleider Steven Withagen met veel enthousiasme ‘aangepakt’ en aangepast aan de eisen van de huidige tijd. Voor het laatst was dat zo’n twintig jaar geleden gedaan en dáárvoor tijdens de restauratie in 1974. Constructief bevond het pand, dat sinds 1969 in het bezit is van Stadsherstel, zich toentertijd in zeer slechte staat. Dit monument heeft een ingangspartij met hoog voorhuis en is mede door de insteekverdieping bijzonder aantrekkelijk. De vorige bewoners hebben er ruim 23 jaar van kunnen genieten. De nieuwe huurders zijn er eind 2013 ingetrokken.

46 | Flinke renovatie Prinsengracht 451

Interieur en exterieur van zeer gewild rijksmonument Prinsengracht 451, gerenoveerd in 2013, Monique Hollenkamp

47 | Flinke renovatie Prinsengracht 451

JAARREKENING 2013 1. GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER 2013 voor winstverdeling, x € 1.000 ACTIVA

REF.

31 DECEMBER 2013

31 DECEMBER 2012/ 1 JANUARI 2013

Vaste activa Immateriële vaste activa Software

10.1 86 32

Materiële vaste activa Hardware en kantoorinventaris

10.2 218 209

Vastgoedbeleggingen Panden in exploitatie Panden in restauratie

10.3 239.585 221.842 10.3 14.387 21.950

253.972 243.792 Financiële vaste activa Overige financiële vaste activa 10.4 54 133 54 133 Som van de vaste activa 254.330 244.166 Vlottende activa Vorderingen Subsidievorderingen 10.5 Huurdebiteuren 10.6 Belastingen 10.7 Rekening-courant deelnemingen 10.8 Overige vorderingen en overlopende activa 10.9

31 DECEMBER 2012/ PASSIVA REF. 31 DECEMBER 2013 1 JANUARI 2013 Groepsvermogen Geplaatst aandelenkapitaal gewone aandelen 10.11/10.12 61.804 61.804 Geplaatst aandelenkapitaal preferente aandelen 10.11/10.14 90 90 Agioreserve gewone aandelen 10.13 0 0 Agioreserve preferente aandelen 10.15 41.381 41.381 Herwaarderingsreserve 10.16 68.295 64.440 Overige reserve 10.17 -4.626 2.200 Resultaat boekjaar 10.18 8.915

10.33 175.859 169.915

Egalisatierekening erfpachtsrechten

10.19 146 150

Voorziening latente belastingverplichtingen 10.20

243

243

Langlopende schulden Achtergestelde leningen 10.21/10.33 6.000 6.000 Leningen o.g. 10.22 19.375 8.684 Leningen o.g. verstrekt door aandeelhouders 10.23 37.186 23.287 Waarborgsommen 10.24 1.248 1.149

1.195 1.835

63.809 39.120 Kortlopende schulden Crediteuren 2.718 2.160 Aflossingsverplichting langlopende schulden 10.22/10.23 5.940 5.995 Vooruitontvangen huur 369 370 Belastingen 10.25 3.312 3.530 Rekening-courant Stichting Stadsherstel Amsterdam 10.26 142 17.881 Overige schulden en overlopende passiva 10.27 1.497 4.443

10.10 257 517

13.978 34.379

Liquide middelen

328 306 483 5327 36 144 128 127 220 726

Som van de vlottende activa 1.452 2.352 255.782 246.518

48 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

Rekening-courant banken

10.28 1.747 2.710

255.782 246.518

49 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

2. GECONSOLIDEERDE WINST- EN VERLIESREKENING 2013

3. GECONSOLIDEERD KASSTROOMOVERZICHT 2013

X € 1.000

X € 1.000

Bedrijfsopbrengsten Huuropbrengsten Opbrengsten exploitatie bijzondere locaties Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille Overige opbrengsten

2013

2012

13.647 13.321 946 940 339 -361 74 272

15.006 14.173 Bedrijfslasten Onderhoudskosten 11.1 -2.920 -2.527 Vaste lasten -836 -783 Afschrijving erfpacht -136 -138 Personeelskosten 11.2/11.3 -2.273 -2.258 Overige bedrijfslasten 11.4/11.5 -1.818 -1.657 Afschrijving overige activa 11.6 -78 -94 -8.062 -7.456 Bedrijfsresultaat 6.944 6.717 Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille 3.855 4.226 Financiële baten en lasten Rentebaten Rentelasten

11.7 131 696 11.8 -2.585 -2.466

-2.453 -1.771 Resultaat voor vennootschapsbelasting 8.345 9.172 Vennootschapsbelasting

11.9 570 -918

REF. 2013 Operationele kasstroom Netto resultaat 8.915 Mutatie herwaardering -3.855 Afschrijvingen immateriële vaste activa 10.1 19 Afschrijvingen materiële vaste activa, panden 10.3 136 Afschrijvingen materiële vaste activa, hardware en inventaris 10.2 81 Afschrijvingen financiële vaste activa 10.4 79 Mutatie egalisatierekening 10.19 -4 Amortisatie rentevoordeel NRF leningen 10.22 70 Matutie overige vorderingen en overlopende activa 639 Mutatie overige schulden en overlopende passiva excl. kasgeldleningen en belastingen -20.128 Waarborgsommen 99 Belastingen -217 -14.166 Investeringskasstroom Investeringen immateriële vaste activa 10.1 -73 Investeringen materiële vaste activa, panden 10.3 -6.578 Investeringen materiële vaste activa, hardware en inventaris 10.2 -90 Desinvesteringen materiële vaste activa, panden 10.3 243 Geactiveerde bouwrente 10.3 -127 -6.624 Financieringskasstroom Aflossing langlopende leningen 10.22/10.23 -5.395 Opgenomen langlopende leningen 10.22/10.23 29.860 Betaald dividend 10.17 -2.971 21.494

Netto resultaat 8.915 8.254

703 Saldo liquiditeit 1 januari -2.193 Saldo liquiditeit 31 december -1.490 Specificatie per 31 december Liquide middelen 257 Rekening-courant banken -1.747 Saldo -1.490

50 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

51 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

4. ALGEMENE TOELICHTING

4.2. TOELICHTING MET BETREKKING TOT DE SPLITSING De onderhavige vennootschap is opgericht bij notariële akte van afsplitsing verleden op 29 april 2013, waarbij het niet - of niet voornamelijk - voor de uitvoering van diensten van algemeen economisch belang bestemde deel van het vermogen (bezittingen en schulden) van Stadsherstel Amsterdam N.V. (oud) is afgesplitst naar de bij splitsing opgerichte nieuwe vennootschap Stadsherstel Amsterdam N.V. Tot de afsplitsing is besloten omdat de op toegelaten instellingen toepasselijke regels sinds de aanwijzing van Stadsherstel Amsterdam N.V. (thans: Stichting Stadsherstel Amsterdam) als toegelaten instelling zodanig gewijzigd zijn, dat ongewijzigde voortzetting van de onderneming van Stadsherstel Amsterdam N.V. (oud) niet langer mogelijk was. De afsplitsing is van kracht is geworden op 29 april 2013. Met ingang van 1 januari 2013 worden de financiële gegevens betreffende elk deel van het vermogen van Stadsherstel Amsterdam N.V. (oud), dat is overgegaan bij de afsplitsing, verantwoord in de jaarstukken van de nieuw opgerichte Stadsherstel Amsterdam N.V. Bij de afsplitsing zijn de aandeelhouders van Stadsherstel Amsterdam N.V. (oud) naar evenredigheid van het door hen gehouden aandelenbelang in Stadsherstel Amsterdam N.V. (oud) aan-

52 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

deelhouder geworden van de nieuwe Stadsherstel Amsterdam N.V. Na de afsplitsing is op 1 mei 2013 de rechtsvorm van Stadsherstel Amsterdam N.V. (oud) omgezet van een naamloze vennootschap in een stichting met de naam Stichting Stadsherstel Amsterdam. 4.3. REGELGEVING Door de hierboven genoemde afsplitsing is de regelgeving omtrent de jaarrekeningen van toegelaten instellingen (woningcorporaties) vanaf het moment van afsplitsing niet meer van toepassing op deze jaarrekening. 4.4. GRONDSLAGEN VOOR CONSOLIDATIE In de consolidatie worden opgenomen de financiële gegevens van Stadsherstel en haar groepsmaatschappijen. Dit betreffen alle maatschappijen waarmee zij een organisatorische en economische eenheid vormt. Integraal in de consolidatie worden opgenomen deelnemingen waarin overheersende zeggenschap op het beleid kan worden uitgeoefend, of waarover zij de centrale leiding heeft. Eind 2013 heeft een fusie plaats gevonden tussen N.V. Amsterdams Monumentenfonds, B.V. AMF Restauratie en B.V. AMF Werf ‘t Kromhout. De uitkomst van diverse rechtshandelingen is dat B.V. AMF Restauratie de overgebleven vennootschap is. De reden voor deze fusie was het verkrijgen van de POM (Professionele Organisatie voor Monumentenbehoud) status voor al het monumentaal vastgoed van de voormalige drie AMF vennootschappen. De in consolidatie begrepen rechtspersonen en vennootschappen zijn: 33 Amsterdamse Maatschappij tot Stadsherstel II N.V. (100%); 33 B.V. AMF Restauratie (100%), feitelijk inclusief de activiteiten van de 2 andere voormalige AMF vennootschappen, zie opmerking hierboven; 33 Stadsherstel Haarlem B.V. (100%); 33 Stadsherstel Zaanstreek N.V. (51%), proportioneel geconsolideerd. Intercompany-transacties en onderlinge vorderingen en schulden tussen groepsmaatschappijen worden geëlimineerd. Er zijn geen resultaten verantwoord op intercompany-transacties. De grondslagen voor waardering en resultaatbepaling zijn voor alle genoemde vennootschappen gelijk.

4.5. FINANCIËLE INSTRUMENTEN Binnen het treasurybeleid van Stadsherstel Amsterdam N.V. worden financiële instrumenten alleen gebruikt ter beperking van inherente risico’s. Het gebruik ervan is slechts toegestaan voor zover er een materieel verband met het belegde/ gefinancierde vermogen kan worden gelegd en de toepassing ervan tot een positie van de totale leningen-/beleggingsportefeuille leidt die vergelijkbaar is met een positie zonder gebruik te maken van deze instrumenten.

4.6. SCHATTINGEN Bij toepassing van de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening vormt de directie van Stadsherstel Amsterdam N.V. zich verschillende oordelen en maakt schattingen die essentieel kunnen zijn voor de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien het voor het geven van het in artikel 2:362 lid 1 BW vereiste inzicht noodzakelijk is, is de aard van deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende veronderstellingen opgenomen bij de toelichting op de betreffende jaarrekeningpost.

4.7. OVERZICHT EIGEN VERMOGEN BIJ AFSPLITSING PER 1 JANUARI 2013 X € 1.000 G ge epl w aat on s e ta aa an nd de el le Ge en nk pr pl ap ef aa ita er ts al en t a te an aa de nd le el nka en p Ag ita io re al se rv e ge w on Ag e io aa re nd se el rv en e pr ef er He en rw te aa aa rd nd er el in en gs re se O ve rv rig e e re se rv e Re su lta at bo ek ja To ar ta al

4.1. ALGEMEEN Stadsherstel Amsterdam N.V. (nieuw) is een afsplitsing van de sinds 1956 bestaande rechtspersoon Stadsherstel Amsterdam N.V. (oud). De reden van afsplitsing wordt hierna uiteengezet. De vennootschap heeft ten doel het verwerven, restaureren, onderhouden, beheren en exploiteren van (beschermde) monumenten en karakteristieke gebouwen van diverse aard. Hieronder onder meer, doch niet uitsluitend, begrepen woonhuizen, kerken en andersoortige gebouwen zoals forten, scheepswerven, molens en gemalen. Een en ander zowel in het belang van het duurzaam behoud van gebouwd cultureel erfgoed, als ten behoeve van de beleefbaarheid van dit erfgoed en de leefbaarheid van de omgeving, alsmede het verrichten van al hetgeen met het vorenstaande verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn, alles in de ruimste zin van het woord. Deze doelstelling is van toepassing op alle groepsvennootschappen. De statutaire vestigingsplaats is Amsterdam, de feitelijke vestigingsplaats is Amstelveld 10 in Amsterdam.

Eigen vermogen Voor splitsing Achtergebleven vermogen

61.804 83.664 16.046 161.514 -45 -55.953 404 -55.594

Beginvermogen 61.759 27.711 16.450 105.920 Aanpassing nominale waarde naar € 225 per aandeel -30.857 30.902 45 Uitgifte preferente aandelen 90 41.381 41.471 Aanpassing herwaardering -30.902 36.771 -5.869 0 Aanpassing nominale waarde naar € 450 per aandeel 30.902 -30.902 0 Stelselwijziging 30.860 -8.382 22.478 Betaald dividend -2.970 -2.970 Resultaat boekjaar 3.855 -3.855 8.915 8.915 Totaal

61.804

90

53 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

0 41.381 68.295 -4.626 8.915 175.859

5. GRONDSLAGEN VOOR WAARDERING VAN ACTIVA EN PASSIVA

5.1. ALGEMEEN Activa en verplichtingen worden in het algemeen gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs of de actuele waarde. Indien geen specifieke waarderingsgrondslag is vermeld vindt waardering plaats tegen de verkrijgingsprijs. In de balans, de winst- en verliesrekening en het kasstroomoverzicht zijn referenties opgenomen. Met deze referenties wordt verwezen naar de toelichting. Toelichtingen op posten in de balans, winsten verliesrekening en kasstroomoverzicht worden in de jaarrekening genummerd. 5.2. VERGELIJKING MET VOORGAAND JAAR Omdat deze vennootschap ontstaan is uit een juridische afsplitsing van Stadsherstel Amsterdam N.V. (oud), is het niet vanzelfsprekend vergelijkende cijfers weer te geven. Aan de hand van de proforma splitsing van de jaarcijfers 2012 van Stadsherstel Amsterdam N.V. (oud) zijn vergelijkende cijfers vermeld en zo nodig toegelicht. 5.3. VERWERKING VERPLICHTINGEN In de jaarrekening worden naast juridisch afdwingbare verplichtingen tevens feitelijke verplichtingen verwerkt, die kunnen worden gekwalificeerd als ‘intern geformaliseerd en extern gecommuniceerd’. Hiervan is sprake wanneer uitingen namens de vennootschap zijn gedaan richting belanghebbenden aangaande verplichtingen inzake toekomstige projecten. Een feitelijke verplichting is gekoppeld aan het besluitvormingsproces van de vennootschap rondom projectontwikkeling. Van een feitelijke verplichting is sprake indien op basis van de definitieve ontwerpfase, en afgeleid het aanvragen van de bouwvergunning, een opdrachtverlening tot uitvoering heeft plaatsgevonden. 5.4. IMMATERIËLE VASTE ACTIVA, SOFTWARE Gekochte softwarelicenties worden gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs en afgeschreven over de verwachte economische levensduur. 5.5. MATERIËLE VASTE ACTIVA, HARDWARE EN KANTOORINVENTARIS Aankopen worden geactiveerd tegen de verkrijgingsprijs en afgeschreven over de verwachte economische levensduur. Er wordt rekening gehouden met bijzondere waardeverminderingen die op balansdatum worden verwacht.

54 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

5.6. VASTGOEDBELEGGINGEN 5.6.1. Algemene uitgangspunten Vastgoedbeleggingen zijn onroerende zaken die worden aangehouden om huuropbrengsten, waardestijgingen of beide te realiseren. Vastgoedbeleggingen worden geclassificeerd als ‘panden in exploitatie’ indien ze beschikbaar zijn voor verhuur. Indien onroerende zaken nog in restauratie zijn, worden deze geclassificeerd als ‘panden in restauratie’. De verkrijgings- of vervaardigingsprijs wordt bepaald als de som van alle direct toe te rekenen uitgaven, onder aftrek van afschrijvingen van afgekochte erfpacht naar rato van de termijn van afkoop. Op grond wordt niet afgeschreven. Voor zover verkregen subsidies kwalificeren als investeringssubsidie worden deze in mindering gebracht op de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Tevens worden hierbij de rente op vreemd vermogen tijdens de bouw en direct toerekenbare interne kosten alsmede transactiekosten geactiveerd. Kosten van groot onderhoud aan panden in exploitatie die leiden tot huurverhogingen, worden geactiveerd. Er wordt rekening gehouden met bijzondere waardeverminderingen die op balansdatum worden verwacht. 5.6.2. Panden in exploitatie Deze vastgoedbeleggingen betreffen woningen en bedrijfsmatig verhuurbare eenheden. Nagenoeg al deze panden bezitten een monumentenstatus, waarbij de meeste panden de status hebben van rijksmonument. De kasstroomgenererende eenheden zijn ‘panden’ ofwel onroerende zaken, die juridisch ongesplitst zijn. Dat betekent, dat panden zowel verhuurbare wooneenheden kunnen bevatten boven en onder de huurtoeslaggrens alsmede bedrijfsmatig verhuurbare eenheden. Voor de goede orde zij vermeld dat panden overwegend bestaan uit wooneenheden boven de huurtoeslaggrens en bedrijfsmatig verhuurbare eenheden. 5.6.3. Waardering panden in exploitatie Panden in exploitatie worden bij eerste verwerking tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs gewaardeerd en daarna, op het moment van in exploitatie nemen, tegen actuele waarde. De actuele of reële waarde is gebaseerd op de actuele marktsituatie en omstandigheden per balansdatum en geeft de meest waarschijnlijke prijs weer die redelijkerwijs op balansdatum had kun-

nen worden verkregen. De reële waarde wordt als volgt vastgesteld: Recente verkoopopbrengsten van vrijwel identiek vastgoed; of (indien deze niet beschikbaar zijn): Recente verkoopopbrengsten van vergelijkbaar vastgoed met correcties voor verschillen in waardebepalende factoren van het te waarderen vastgoed en het vergelijkbare vastgoed; of (indien deze niet beschikbaar zijn): Minder recente verkoopopbrengsten van vrijwel identiek vastgoed met aanpassingen die de veranderingen in de economische omstandigheden weergeven sinds de laatste transactiedata; of (indien deze niet beschikbaar zijn): Contante waarde van verwachte toekomstige kasstromen. In alle gevallen wordt tevens rekening gehouden met de contractuele verplichtingen, zoals lopende huurcontracten. Voor de huurcomponent wordt ervan uitgegaan dat bij mutatie en voortgezette exploitatie de huur wordt vastgesteld op de marktconforme huur. Bovenstaande waardebepalingen zijn uitgevoerd door externe taxateurs. Al het vastgoed is getaxeerd per 31 december 2013. De taxatie is opgemaakt in overeenstemming met de Practice Statements, zoals opgenomen in de International Valuation Standards 2011, gepubliceerd door de International Standards Committee (IVS 2011), en/of de verplichte regels en voorschriften van de RICS Taxatie - professionele standaarden (“Red Book”), maart 2012, zoals voorgeschreven door de Royal Institution of Chartered Surveyors. Het inschatten van kosten en opbrengsten wordt gedaan aan de hand van twee scenario’s; doorexploiteren en uitponden. Bij doorexploiteren is de veronderstelling dat het volledige complex in bezit blijft gedurende de volledige DCF-periode. Het inrekenen van de markthuur geschiedt bij mutatie. Bij uitponden is de veronderstelling dat bij mutatie tot verkoop van individuele woningen wordt overgegaan. De mutatiegraad wordt bepaald op basis van ervaringscijfers uit het verleden, waarbij rekening wordt gehouden met mutatiegraad verhogende incentives naar de huurder. Bij beide scenario’s wordt ervan uitgegaan dat het object/complex in zijn geheel aan een derde wordt verkocht en dat deze derde de afweging maakt tussen beide scenario’s. Per complex wordt uiteindelijk het scenario met de hoogste uitkomst gelijkgesteld aan het begrip ‘marktwaarde in verhuurde staat’, zijnde de reële waarde waartegen de waardering van het vastgoed plaatsvindt. Mutaties in de reële waarde worden binnen het ei-

55 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

gen vermogen afzonderlijk als ‘niet-gerealiseerde herwaardering’ bijgehouden en in de toelichting op het eigen vermogen vermeld. 5.6.4. Panden in restauratie Deze panden hebben de dezelfde typering als panden in exploitatie, maar hebben de fase van ‘in verhuur’ nog niet bereikt, omdat de restauratie nog niet afgerond is. Deze panden worden daarom gewaardeerd zoals vermeld onder de algemene uitgangspunten. 5.7. FINANCIËLE VASTE ACTIVA 5.7.1. Deelnemingen Deelnemingen in groepsmaatschappijen en overige deelnemingen waarin invloed van betekenis kan worden uitgeoefend, worden gewaardeerd volgens de nettovermogenswaardemethode. Deze wordt berekend volgens de grondslagen die gelden voor deze jaarrekening. Invloed van betekenis wordt in ieder geval verondersteld aanwezig te zijn bij een aandeelhoudersbelang van meer dan 20%. 5.7.2. Geactiveerde kosten financiële instrumenten Aangekochte rentecaps worden gewaardeerd tegen historische kosten, verminderd met de lineaire afschrijvingen over de looptijd van de rentecap. Ook voor financiële vaste activa, waaronder financiële instrumenten, beoordeelt Stadsherstel op iedere balansdatum of er objectieve aanwijzingen zijn voor bijzondere waardeverminderingen van een financieel actief of een groep van financiële activa. Bij aanwezigheid van objectieve aanwijzingen voor bijzondere waardeverminderingen bepaalt Stadsherstel de omvang van het verlies uit hoofde van de bijzondere waardeverminderingen en verwerkt dit direct in de winst- en verliesrekening. 5.8. VORDERINGEN Vorderingen worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen de reële waarde van de tegenprestatie. Vorderingen worden na eerste verwerking gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs, veelal gelijk aan de nominale waarde. Een voorziening voor oninbaarheid gebaseerd op een statische beoordeling per balansdatum wordt in mindering gebracht op de boekwaarde van de vordering.

5.8.1. Subsidiedebiteuren Ten behoeve van restauratie van panden zijn door overheidsinstanties en belanghebbenden subsidies toegezegd. Uit voorzichtigheidsoverwegingen worden subsidies verantwoord bij ontvangst per bank. Indien panden in exploitatie genomen zijn, worden investeringssubsidies, ook als zij nog niet ontvangen zijn, wel opgenomen maar slechts voor die bedragen waarvan redelijk verwacht kan worden dat deze bedragen ook daadwerkelijk ontvangen zullen worden. Op deze wijze kan op een verantwoorde wijze de herwaardering van deze panden worden vastgesteld. Alleen bedragen waarvoor formele beschikkingen zijn verkregen, zijn onder deze post verantwoord. 5.9. LIQUIDE MIDDELEN Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en direct opeisbare deposito’s met een looptijd korter dan twaalf maanden. Rekening-courantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder kortlopende schulden. Liquide middelen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde. 5.10. EIGEN VERMOGEN 5.10.1. Herwaarderingsreserve Bij panden in exploitatie wordt per kasstroomgenererende eenheid voor het positieve verschil tussen de actuele waarde en de geactiveerde historische kostprijs (= aankoopkosten + restauratiekosten + eventuele afkoopsom erfpacht -/- subsidies en bijdragen) een herwaarderingsreserve gevormd. Negatieve verschillen worden ten laste van de overige reserve gebracht. Eventuele latente belastingverplichtingen worden in mindering gebracht op de herwaarderingsreserve. 5.11. EGALISATIEREKENING ERFPACHTRECHTEN Deze bestaat uit vooruitbetaalde erfpachtrechten. Jaarlijks valt een lineair gedeelte vrij ten gunste van het resultaat. 5.12. VOORZIENINGEN Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen en verliezen die op balansdatum bestaan, waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de hoogte redelijkerwijs kan worden geschat. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de beste schatting van de be-

56 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

dragen, die noodzakelijk zijn om de verplichtingen per balansdatum af te wikkelen. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde van de uitgaven, die naar verwachting noodzakelijk zijn om de verplichtingen af te wikkelen, tenzij anders vermeld. 5.12.1 Latente belastingvorderingen en -verplichtingen Latente belastingvorderingen en -verplichtingen worden opgenomen voor tijdelijke verschillen tussen de waarde van de activa en passiva volgens fiscale voorschriften enerzijds en de boekwaarden, die in deze jaarrekening gevolgd worden, anderzijds. De berekening van de latente belastingvorderingen en -verplichtingen geschiedt tegen de belastingtarieven die op het einde van het verslagjaar gelden, of tegen de tarieven die in de komende jaren gelden, voor zover deze al bij wet zijn vastgesteld. Latente belastingvorderingen uit hoofde van verrekenbare verschillen en beschikbare voorwaartse verliescompensatie, worden opgenomen voor zover het waarschijnlijk is dat er toekomstige fiscale winst beschikbaar zal zijn waarmee verliezen kunnen worden gecompenseerd en verrekeningsmogelijkheden kunnen worden benut. Indien het zeer waarschijnlijk is dat belastinglatenties in de nabije toekomst niet tot realisatie komen, worden deze op nihil gewaardeerd. 5.12.2. Pensioenen Voor de pensioenregelingen betaalt de vennootschap op verplichte, contractuele of vrijwillige basis premies aan pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen. Behalve de betaling van premies heeft de vennootschap geen verdere verplichtingen uit hoofde van deze pensioenregelingen. De premies worden verantwoord als personeelskosten als deze verschuldigd zijn. Vooruitbetaalde premies worden opgenomen als overlopende activa indien deze tot een terugstorting leiden of tot een vermindering van toekomstige betalingen. 5.13. LANGLOPENDE SCHULDEN Langlopende schulden worden bij de eerste verwerking gewaardeerd tegen reële waarde. Een eventueel verschil tussen het ontvangen bedrag en de reële waarde van de lening wordt verantwoord op basis van de bij die transactie horende economische werkelijkheid. Transactiekosten die direct zijn toe te rekenen aan de verwerving van de schulden worden in de waardering bij eerste verwerking opgenomen. Schulden worden na eerste verwerking gewaardeerd tegen geamortiseer-

de kostprijs, zijnde het ontvangen bedrag, rekening houdend met agio of disagio en onder aftrek van transactiekosten. De aflossingsverplichtingen voor het komend jaar van de langlopende schulden zijn opgenomen onder de kortlopende schulden. Bij in exploitatie genomen panden, waarbij voor de restauratie gebruik is gemaakt van financiering door middel van hypothecaire leningen verstrekt door het Nationaal Restauratie Fonds, wordt de contante waarde van het genoten rentevoordeel als een investeringssubsidie in mindering gebracht op de historische kosten. Deze contante waarde wordt geactiveerd en in mindering gebracht op de langlopende schulden en wordt afgeschreven naar rato van de aflossing van de betreffende leningen. Achtergrond van deze wijze van verwerken van dit rentevoordeel is het beter inzicht verkrijgen in de historische kostprijs van de respectievelijke panden, aangezien ook bij de investeringsbeslissingen deze investeringssubsidie in acht genomen wordt. 5.14. AFGELEIDE FINANCIËLE INSTRUMENTEN (DERIVATEN) Er wordt gebruik gemaakt van rentederivaten. Deze worden tegen geamortiseerde kostprijs opgenomen. De wijze van verwerking van waardeveranderingen van het afgeleide financiële instrument ervan is afhankelijk of met het afgeleide financiële instrument hedge-accounting wordt toegepast. Indien er geen kostprijs hedgeaccounting wordt toegepast, wordt een schuld opgenomen voor een eventuele negatieve reële waarde van het derivaat. Er wordt kostprijshedge-accounting toegepast. Op het moment van aangaan van een hedgerelatie wordt dit gedocumenteerd. Door middel van een test wordt periodiek de effectiviteit van de hedgerelatie vastgesteld. Dit gebeurt door het vergelijken van de kritische kenmerken van het hedge-instrument met die van de afgedekte positie, of door het vergelijken van de verandering in reële waarde van het hedge-instrument en de afgedekte positie, indien de kritische kenmerken van het hedge-instrument en die van de afgedekte positie niet aan elkaar gelijk zijn. Bij het toepassen van kostprijshedge-accounting is de eerste waardering en de grondslag van verwerking in de balans en de resultaatbepaling van het hedge-instrument afhankelijk van de afgedekte post. Dit betekent dat derivaten tegen kostprijs worden gewaardeerd, omdat de afgedekte leningen ook tegen kostprijs in de balans worden verwerkt.

57 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

Het ineffectieve deel van de hedgerelatie wordt direct in de winst- en verliesrekening verwerkt indien het hedge-instrument een negatieve reële waarde heeft.

Expositie van decor- en kledingstukken uit de Amerikaanse fantasy-televisieserie Game of Thrones, gehouden in de Posthoornkerk

6. GRONDSLAGEN VOOR BEPALING VAN HET RESULTAAT

6.1. ALGEMEEN Het resultaat wordt bepaald als verschil tussen de opbrengstwaarde van de geleverde prestaties en de kosten en andere lasten over het jaar. De resultaten op transacties worden verantwoord in het jaar waarin zij zijn gerealiseerd; verliezen reeds zodra zij voorzienbaar zijn. Het resultaat wordt tevens bepaald met inachtneming van de verwerking van ongerealiseerde waardeveranderingen van op actuele waarde gewaardeerde panden en financiële instrumenten. 6.1.1. Opbrengstverantwoording Opbrengsten van levering van goederen worden verantwoord zodra alle belangrijke rechten en risico’s met betrekking tot de eigendom van goederen zijn overgedragen aan de koper. Opbrengsten uit de levering van diensten worden verantwoord naar rato van de geleverde prestaties, gebaseerd op de verrichte diensten tot aan de balansdatum, in verhouding tot de in totaal te verrichten diensten. 6.2. BEDRIJFSOPBRENGSTEN 6.2.1. Huuropbrengsten Onder huuropbrengsten vaste verhuur worden verstaan de opbrengsten voortvloeiend uit de met huurders gesloten huurovereenkomsten, gebruiksvergoedingen en vruchtgebruikvergoedingen. 6.2.2. Opbrengsten exploitatie bijzondere locaties Onder opbrengsten exploitatie bijzondere locaties worden verstaan de opbrengsten voortvloeiend uit de beschikbaarstelling van bijzondere locaties, inclusief de daarbij inbegrepen aanvullende dienstverlening. 6.2.3. Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille De boekwinst van gerealiseerde verkopen van panden in exploitatie betreft het saldo van de behaalde verkoopopbrengst minus de boekwaarde. Resultaten worden verantwoord op het moment van levering (passeren transportakte). 6.2.4. Overige opbrengsten Onder deze post worden verantwoord opbrengsten vanwege verleende diensten voor derden en inschrijfgelden.

58 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

6.3. BEDRIJFSLASTEN 6.3.1. Onderhoudslasten Dit betreffen de in het verslagjaar uitgevoerde onderhoudskosten onder aftrek van hieraan toe te rekenen en ontvangen onderhoudssubsidies. Reeds aangegane verplichtingen waarvan de werkzaamheden nog niet zijn uitgevoerd op balansdatum, worden verwerkt onder de niet uit de balans blijkende verplichtingen. De lasten van onderhoud, waaronder renovatie, onderscheiden zich van activeerbare kosten door het feit dat er geen waardeverhoging is van het actief. Deze onderhoudskosten worden direct in het resultaat verantwoord. 6.3.2. Vaste lasten Onder vaste lasten worden verantwoord lasten uit hoofde van panden inzake belastingen, verzekeringen en overige aan panden toe te rekenen lasten. 6.3.3. Afschrijving erfpacht Afgekochte erfpachtrechten worden lineair afgeschreven over de resterende looptijd van de afkooptermijn. 6.3.4. Personeelslasten Onder personeelslasten worden alle lasten verantwoord van al het personeel dat onder verantwoordelijkheid van de vennootschap werkzaam is, hetzij op grond van een arbeidscontract, hetzij op grond van een andere contract (ZZP, uitzendbureau). In de toelichting op de winst- en verliesrekening worden deze lasten onderscheiden in salarissen, sociale lasten, pensioenlasten en overige personeelskosten.

6.4. NIET-GEREALISEERDE WAARDEVERANDERINGEN VASTGOEDPORTEFEUILLE De niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille hebben betrekking op waardemutaties van op reële waarde geactiveerde activa. 6.5. FINANCIËLE BATEN EN LASTEN Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betreffende activa en passiva. Bij de verwerking van de rentelasten wordt rekening gehouden met de verantwoorde transactiekosten op de ontvangen leningen, die als onderdeel van de berekening van de effectieve rente worden meegenomen. Gedurende restauraties van vastgoed wordt rente op basis van kortlopende geldtarieven toegerekend aan panden in restauratie. Deze bouwrente is eveneens onder rentebaten verantwoord. De contante waarde van het rentevoordeel op leningen van het Nationaal Restauratiefonds wordt geactiveerd en over de resterende looptijd van de leningen afgeschreven. Deze afschrijving wordt onder rentelasten verantwoord. De kostprijs van financiële derivaten wordt geactiveerd en afgeschreven over de betreffende looptijd. Deze afschrijving wordt onder rentelasten verantwoord.

6.6. BELASTINGEN De belasting over het resultaat wordt berekend over het resultaat voor belastingen in de winst- en verliesrekening, rekening houdend met beschikbare fiscaal compensabele verliezen uit voorgaande boekjaren (voor zover niet opgenomen in de latente belastingvorderingen) en vrijgestelde winstbestanddelen en na bijtelling van niet-aftrekbare kosten. Tevens wordt rekening gehouden met wijzigingen die optreden in de latente belastingvorderingen en latente belastingschulden uit hoofde van wijzigingen in het te hanteren belastingtarief.

Lezing van Atheneum Boekhandel, georganiseerd in Werf ‘t Kromhout, 2013, Rachel Kushner

6.3.5. Overige bedrijfslasten Dit betreffen alle overige bedrijfslasten, voor zover die niet onder andere rubrieken zijn verantwoord, zoals alle externe kosten, die niet aan panden toegerekend kunnen worden (zoals overheadkosten, onderzoekskosten van projecten e.d.). 6.3.6. Afschrijving overige vaste activa Dit betreffen de afschrijvingen over de immateriële en materiële vaste activa. De afschrijving wordt lineair berekend door middel van vaste percentages van de aanschaffingswaarde op basis van de geschatte economische levensduur.

59 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

7. FINANCIËLE INSTRUMENTEN EN RISICOBEHEERSING

8. BELANGRIJKSE INSCHATTINGEN TEN AANZIEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING

7.1. TREASURYBELEID Binnen het treasurybeleid dient het gebruik van financiële instrumenten ter beperking van inherente (rente-, looptijden- en markt-) risico’s. Op grond van het vigerende interne treasurystatuut, is het gebruik van financiële instrumenten slechts toegestaan voor zover er een materieel verband met het belegde/gefinancierde vermogen kan worden gelegd en de toepassing ervan tot een positie van de totale leningen-/beleggingenportefeuille leidt, welke vergelijkbaar is met een positie zonder gebruik te maken van deze instrumenten.

7.3. RISICO’S Prijsrisico en valutarisico: niet van toepassing. Omtrent renterisico’s is alleen sprake ten aanzien van langlopende leningen. Deze risico’s worden afgedekt zoals hiervoor vermeld. Van kredietrisico is thans geen sprake. Voor liquiditeitsrisico en beschikbaarheidsrisico zie hierna. 7.4. LIQUIDITEITSRISICO Relevante indicatoren voor het liquiditeitsrisico per balansdatum zijn als volgt (indicatief):

De vennootschap past de gebruikelijke risicobeheersingsmaatregelen toe. 7.2. HEDGE -ACCOUNTING Stadsherstel waardeert haar rentederivaten tegen kostprijs. Dit betekent dat de rentederivaten bij eerste opname over het algemeen worden opgenomen tegen nul in de balans. Indien op balansdatum de marktwaarde van het rentederivaat beneden kostprijs is, wordt er voor dat verschil een voorziening gevormd via de winst- en verliesrekening, tenzij het kostprijshedge-accountingmodel wordt toegepast. Bij het toepassen van het kostprijshedge-accountingmodel, is de eerste waardering en de grondslag van verwerking in de balans en de resultaatbepaling van het hedge-instrument afhankelijk van de waarde van de afgedekte post. Dit betekent dat als de afgedekte post tegen kostprijs in de balans wordt verwerkt, ook het derivaat tegen kostprijs wordt gewaardeerd. Zolang de afgedekte post in de kostprijshedge nog niet in de balans verwerkt wordt, wordt het hedge-instrument niet geherwaardeerd. Het mogelijke ineffectieve deel van de hedgerelatie wordt direct in de winst- en verliesrekening verwerkt. Om het kostprijshedge-accountingmodel toe te passen, voldoet Stadsherstel aan de vereisten van hedgedocumentatie en effectiviteitstesting zoals die in RJ 290 uiteen zijn gezet. Stadsherstel past kostprijshedge-accounting toe voor de renteswaps die ervoor zorgen dat bepaalde variabel rentende leningen worden omgezet in vast rentende schulden.



60 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

31.12.2013

Liquide middelen 257 Kredietlimiet rekening-courant banken 15.199 Kredietovereenkomst 10 jarige lening nog op te nemen 15.000 30.456 Opgenomen rekening-courant -1.747 Beschikbaar 28.709

Investeringsverplichtingen worden uitsluitend aangegaan indien zeker gesteld is dat hiervoor financiering beschikbaar is of is toegezegd. Daarnaast loopt de stichting liquiditeitsrisico uit hoofde van afgesloten swap met ABN AMRO Bank N.V. Indien de martkwaarde daalt beneden € 1 miljoen negatief, moet het meerdere aan negatief bedrag worden bijgestort. De marktwaarde bedraagt nu negatief € 296.000. Er zijn per balansdatum voor € 5,2 miljoen aan verplichtingen aangegaan inzake restauraties en € 0,9 miljoen aan verplichtingen aangegaan inzake onderhoud. 7.5. BESCHIKBAARHEIDSRISICO De (voorgenomen) maatregelen rondom de Verhuurderheffing vanuit de landelijke overheid leiden niet tot een significante aantasting van de operationele kasstroom van N.V. De N.V. heeft in haar financiële meerjarenplan zodanig ruimte, dat dit risico kan worden opgevangen.

Omtrent veronderstellingen en inschattingen die van invloed zijn op de waardering van activa, passiva en resultaatbepaling is het volgende op te merken. 8.1. WAARDERING VASTGOEDBELEGGINGEN De belangrijkste uitgangspunten welke bij de bepaling van de reële waarde van de op actuele waarde gewaardeerde vastgoedbeleggingen zijn gehanteerd, zijn uiteengezet in paragraaf 5.6. De volgende aspecten met een bijzondere invloed op de uitkomsten van de waardering kennen ten tijde van het opmaken van deze jaarrekening een bijzondere onzekerheid. Gemiddelde resterende looptijd bestaande huurcontracten Deze is voor contracten met een bekende looptijd gebaseerd op de contractueel minimaal resterende contractduur. Voor woningen welke zijn verhuurd aan huurders met recht op huurbescherming is op basis van historische informatie de gemiddelde mutatiegraad 6%. Verhuurderheffing De vennootschap wordt geconfronteerd met een verhuurderheffing voor woningen met een huur beneden de huurtoeslaggrens. De effecten van deze heffingen zijn volgens de laatste inzichten verwerkt.

61 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

8.2. VERWERKING FISCALITEIT Omdat de vennootschap is ontstaan uit de afsplitsing van het oude Stadsherstel Amsterdam N.V., thans Stichting Stadsherstel Amsterdam, zijn er afspraken gemaakt met de belastingdienst, om die afsplitsing zonder belastingheffing te laten plaatsvinden. Omdat nog overleg gaande is met betrekking tot de vennootschapsbelasting (VPB) over het boekjaar 2012 is nog geen fiscale splitsingsbalans beschikbaar per 1 januari 2013. Eerst nadat de aangifte VPB 2012 is ingediend en de aanslag definitief is vastgesteld over 2012, kan tot splitsing van de fiscale eindbalans 2012 worden overgegaan. Daarna kan aangifte 2013 worden opgesteld en worden ingediend. Vooralsnog worden uit voorzichtigheidsoverwegingen de volgende uitgangspunten gehanteerd voor de berekening van de VPB last in de jaarrekening 2013: 1. Er wordt uitgegaan van de ‘commerciële’ winst voor belastingen, exclusief mutaties in de herwaardering van de vastgoedbeleggingen. 2. Er wordt alleen rekening gehouden met nietbelastbare winsten uit hoofde van verkoop van vastgoed. 3. Er wordt geen rekening gehouden met uitgaven in het kader van verbetering, die commercieel vanwege huurverhoging worden geactiveerd, maar die fiscaal als aftrekbare kosten mogen worden verwerkt. 4. Er wordt geen rekening gehouden met latente belastingverplichtingen, aangezien in het kader van de doelstelling van de vennootschap verkoopopbrengsten weer benut worden voor nieuwe investeringen en dat derhalve dit niet leidt tot feitelijke belastingheffing op verkoopwinsten. Daarbij zij tevens vermeld dat de fiscale waardering van het vastgoed veel hoger is dan de waardering in de balans, zodat op een groot deel van de herwaardering hoe dan ook geen belastinglatentie drukt.

9. KASSTROOMOVERZICHT

Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. Bij deze methode wordt het nettoresultaat aangepast voor posten van de winst- en verliesrekening die geen invloed hebben op ontvangsten en uitgaven in het verslagjaar, mutaties in de balansposten en posten van de winst- en verliesrekening waarvan de ontvangsten en uitgaven niet worden beschouwd als behorende tot de operationele activiteiten. De liquiditeitspositie in het kasstroomoverzicht bestaat uit kastegoeden en banksaldi in rekeningcourant. In het kasstroomoverzicht wordt onderscheid gemaakt tussen operationele-, investerings- en financieringsactiviteiten. De kasstromen uit hoofde van financiering zijn gesplitst in kasstromen met betrekking tot mutaties in de hoofdsom (opgenomen onder financieringsactiviteiten) en betaalde interest (opgenomen onder operationele activiteiten). De investeringen in materiële vaste activa worden opgenomen onder aftrek van de onder overige schulden voorkomende verplichtingen, alsmede de ontvangen investeringssubsidies.

Tekening van de hand van Willem Cornelis Breed van de Zuidergasfabriek aan de Korte Ouderkerkerdijk rond 1950, Stadsarchief Amsterdam

62 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

63 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

10. TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS X € 1.000 10.1. Immateriële vaste activa, software 2013 2012 Verkrijgingsprijs 1 januari 526 526 Cumulatieve afschrijvingen 1 januari -494 -462 Boekwaarde 1 januari 32 64 Mutaties boekjaar Investeringen 73 Afschrijvingen -19 -32 Stand 31 december 54 -32 Verkrijgingsprijs 31 december Cumulatieve afschrijvingen 31 december 599 526 Boekwaarde 31 december -513 -494 86 32 De afschrijving bedraagt 20% per jaar

10.2. Materiële vaste activa, hardware en kantoorinventaris

2013 2012

Verkrijgingsprijs 1 januari 894 833 Cumulatieve afschrijvingen 1 januari -685 -598 Boekwaarde 1 januari 209 235 Mutaties boekjaar Investeringen 90 61 Afschrijvingen -81 -87 Stand 31 december 9 -26 Verkrijgingsprijs 31 december Cumulatieve afschrijvingen 31 december 984 894 Boekwaarde 31 december -766 -685 218 209

De afschrijving voor kantoorinventaris bedraagt 20% per jaar. De afschrijving voor inventaris zaalverhuur bedraagt overwegend 20% per jaar.



10.3 Vastgoedbeleggingen Panden in exploitatie

Restauratiepanden

Totaal

Historische kostprijs 1 januari 2013 143.975 21.950 165.925 Herwaardering 1 januari 2013 77.867 0 77.867 Boekwaarde 1 januari 2013 221.842 21.950 243.792 482 Mutaties boekjaar Aanschaffingskosten -528 1.880 1.352 Afkoop erfpacht 0 0 0 Geactiveerde verbeteringen 445 35 480 Bestede restauratiekosten 320 3.718 4.039 Van kostprijs naar exploitatie 13.177 -13.177 0 Verkopen tegen historische kostprijs -471 0 -471 In verkopen begrepen herwaardering 228 0 228 Subsdidies en bijdragen 854 -20 834 Afschrijving erfpacht -136 0 -136 Mutatie historische kostprijs 13.888 -7.563 6.325 Mutatie herwaardering 3.855 3.855 Mutatie boekwaarde 17.743 -7.563 10.180 Historische kostprijs 31 december 2013 157.635 14.387 172.022 Herwaardering 31 december 2013 81.950 0 81.950 Boekwaarde 31 december 2013 239.585 14.387 253.972

De post ‘aanschaffingskosten’ en ‘afkoop erfpacht’ geven alle investeringen weer, die zijn gedaan om de opstallen en/of de grond in eigendom te verkrijgen. De post ‘geactiveerde verbeteringen’ omvat alle investeringen in de panden gedaan door de afdeling Onderhoud en Beheer, die tot een huurverhoging hebben geleid. De post ‘bestede restauratiekosten’ omvat alle investeringen, die door de afdeling Restauratie zijn gedaan in het kader van restauratieprojecten. De ‘afschrijving erfpacht’ vindt plaats naar rato van de periode waarop de afkoop van erfpacht betrekking heeft. Overwegend betreft deze termijn 50 jaar, en is de afschrijving dus 2% per jaar. Per balansdatum wordt jaarlijks door een externe taxateur de taxatiewaarde vastgesteld van de panden in exploitatie. Bouwrente 2013 2012 bedrag 127 203 % 0,95% 1,47% 2013 x € 1 mln Verzekerde waarde vastgoed opstalverzekering 359 Waarde wet Waardering Onroerende Zaken (WOZ) 271

64 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

65 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

10.9. Overige vorderingen en overlopende activa 31.12.2013 31.12.2012

10.4. Overige financiële vaste activa Betreft een geactiveerde CAP premie 2013

2012

Stand 1 januari 133 158 Afschrijvingen -79 -25 Stand 31 december 54 133

In september 2005 is een lening van € 10 miljoen opgenomen bij de Nederlandse Waterschapsbank met als rentemodaliteit 6-maands Euribor. Teneinde het renterisico te beperken, is een rentecap afgesloten met een uitoefenniveau van 5,4%, een looptijd tot september 2018 en voor het volledige leningbedrag. Echter sinds het afsluiten in 2010 van een swap ten aanzien van bovengenoemde lening met een vaste rente van 4%, is deze cap toegewezen aan twee variabele leningen van in totaal € 10 miljoen van ING. Aangezien één lening van € 5 mln van ING is afgelost in 2013, is de boekwaarde van de CAP voor 50% extra afgeschreven in 2013. 31.12.2013 31.12.2012 Marktwaarde op balansdatum 25 14

10.5. Subsidievorderingen 2013

2012

Stand 1 januari 717 1.646 Correcties 169 -106 Gedane toezeggingen 26 96 Ontvangen -173 -919 Stand 31 december 739 717 Voorgefinancierd door het Nationaal Restauratiefonds (NRF) -411 -411 Boekwaarde 31 december per saldo 328 306 Niet alle posten kunnen binnen de termijn van één jaar worden geïncasseerd. Niet geactiveerde subsidiebeschikkingen 9.778 3.855 Bij deze posten zijn ook toezeggingen over meerdere jaren begrepen.

10.6. Huurdebiteuren 31.12.2013 31.12.2012 Te ontvangen huurvorderingen 1.103 839 Voorziening voor oninbaarheid -620 -307 483 532 10.7. Belastingen Deze vordering betreft per saldo te vorderen BTW inzake de laatste maanden van 2013.

10.8. Rekening-courant deelnemingen

Overige vorderingen 151 347 Voorziening voor oninbaarheid -89 -89 62 258 Overlopende activa 159 468 220 726

10.10. Liquide middelen Dit betreffen direct opeisbare saldi bij banken en de kas. 10.11. Maatschappelijk aandelenkapitaal Het maatschappelijk kapitaal bedraagt € 112.725.000 en is verdeeld in 500.800 gewone aandelen en 200 preferente aandelen, elk van nominaal € 225. Het geplaatste kapitaal is toegelicht in de hiernavolgende paragrafen. 10.12. Geplaatst aandelenkapitaal gewone aandelen Bij de afsplitsing is aan ieder van de aandeelhouders van Stadsherstel Amsterdam N.V. (oud) een even groot aantal aandelen toegekend als de betreffende aandeelhouders per het moment van de afsplitsing hielden in het kapitaal van Stadsherstel Amsterdam N.V. (oud). Als gevolg hiervan bedroeg het geplaatste kapitaal van Stadsherstel Amsterdam N.V. (nieuw) per het van kracht worden van de afsplitsing € 30.902.175, verdeeld in 137.343 gewone aandelen van € 225 nominaal. De algemene vergadering kan, indien en voor zover voor de winst van de vennootschap blijkende uit de door de algemene vergadering vastgestelde winst- en verliesrekening dit toelaat, besluiten een winstuitkering te doen op de gewone aandelen van een bedrag dat niet groter is dan vijf procent (5%) van het totaal van de op de gewone aandelen gestorte bedragen. 2013 Stand gewone aandelen 1 januari 2013 0 Storting gewone aandelen door afsplitsing per 30 april 2013 30.902 Besluit tot verhoging van de nominale waarde van de aandelen van € 225 naar € 450 per 27 juni 2014 30.902 Stand gewone aandelen 31 december 2013 61.804

Op 27 juni 2014 is in een buitengewone vergadering van aandeelhouders een herstelbesluit genomen, dat erin voorziet, dat een deel van de herwaarderingsreserve wordt omgezet in gewone aandelen. Hiermee wordt voldaan aan de intentie bij splitsing. Stadsherstel kan dan blijvend voldoen aan haar dividendbeleid. Het herstelbesluit is alsnog op 1 januari 2013 verwerkt. Omdat de exploitatie over het gehele boekjaar 2013 bedrijfseconomische voor rekening komt van de vennootschap, wordt in de balans als vergelijkend cijfer het totaalbedrag vermeld.

Betreft 49% van de rekening-courantvordering op Stadsherstel Zaanstreek N.V., ofwel het niet mee-geconsolideerde deel van deze vordering. Rente wordt in rekening gebracht op basis van 1-maands Euribor met een opslag van 55 basispunten.

66 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

67 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

10.13. Agioreserve gewone aandelen

Aandelen Agioreserve

Vóór de afsplitsing is het kapitaal van Stadsherstel Amsterdam N.V. (oud) verminderd door verlaging van de nominale waarde van ieder geplaatst aandeel van € 450 naar € 0,33 waarbij het bedrag van de kapitaalvermindering niet is uitgekeerd maar is toegevoegd aan de agioreserve van Stadsherstel Amsterdam N.V. (oud). Bij de afsplitsing zijn de aandeelhouders van Stadsherstel Amsterdam N.V. (oud) in gelijke verhoudingen houder geworden van aandelen in Stadsherstel Amsterdam N.V. (nieuw), welke aandelen een nominale waarde hebben van € 225. Bij de afsplitsing is voorts de resterende agioreserve van de gewone aandelen van Stadsherstel Amsterdam N.V. (oud) ter grootte van € 30.857.000 afgesplitst naar Stadsherstel Amsterdam N.V. (nieuw).

Stand 1 januari 0 0 Storting bij uitgifte 1 mei 2013 op 200 preferente aandelen 90 41.381

2013 Stand 1 januari 0 Storting door inbreng van activa en passiva per 29 april 2013 30.857 Aanvulling naar € 225 per aandeel 45 Toevoeging aan de herwaarderingsreserve -30.902 Stand 31 december 2013 0 Omdat de exploitatie over het gehele boekjaar 2013 bedrijfseconomische voor rekening komt van de vennootschap, wordt in de balans als vergelijkend cijfer het totaalbedrag vermeld.

10.14. Geplaatst aandelenkapitaal preferente aandelen 10.15. Agioreserve preferente aandelen Na de juridische afsplitsing van activa en passiva van Stadsherstel Amsterdam N.V. (oud) naar Stadsherstel Amsterdam N.V. (nieuw), heeft Stadsherstel Amsterdam N.V. (nieuw) 200 preferente aandelen van elk € 225 nominaal uitgegeven aan Stichting Stadsherstel Amsterdam (Stadsherstel Amsterdam N.V. oud). De 200 preferente aandelen zijn door Stichting Stadsherstel Amsterdam volgestort door middel van inbreng in Stadsherstel Amsterdam N.V. (nieuw) van het na de afsplitsing resterende deel van een vordering van Stichting Stadsherstel Amsterdam op Amsterdamse Maatschappij tot Stadsherstel II N.V., groot € 41.471.000, waarbij het meerdere boven de stortingsplicht ten bedrage van € 41.381.000 is bijgeschreven op de agioreserve verbonden aan de preferente aandelen in het kapitaal van Stadsherstel Amsterdam N.V. (nieuw). Krachtens de op 1 mei 2013 tussen Stichting Stadsherstel Amsterdam en Stadsherstel Amsterdam N.V. (nieuw) gesloten overeenkomst verband houdende met afsplitsing, kan Stichting Stadsherstel Amsterdam onder beperkte voorwaarden, onder meer ingeval van financiële nood van de stichting, terugbetaling eisen van Stadsherstel Amsterdam N.V. van het gezamenlijke bedrag van de nominale waarde van de door Stichting Stadsherstel Amsterdam gehouden preferente aandelen en het bedrag van de agioreserve van de preferente aandelen vermeerderd met de inflatiecorrectie als bedoeld in art. 30.6 van de statuten van Stadsherstel Amsterdam N.V. Daarmee is deze reserve derhalve niet vrij uitkeerbaar. Stadsherstel Amsterdam N.V. (nieuw) is te allen tijde bevoegd om over te gaan tot gehele of gedeeltelijke voldoening van het hiervoor omschreven financiële belang aan Stichting Stadsherstel Amsterdam. Een (gehele of gedeeltelijke) voldoening zal steeds kunnen geschieden tegen gelijktijdige inkoop door Stadsherstel Amsterdam N.V. (nieuw) van een zodanig aantal preferente aandelen als relatief overeenkomt met het bedrag waarmee het financieel belang wordt voldaan. De voorwaarden hiervoor zijn vastgelegd in de overeenkomst verband houdende met afsplitsing gedateerd 1 mei 2013. Indien en voor zover na een uitkering op de gewone aandelen voor uitkering beschikbare winst resteert, kan de algemene vergadering besluiten op de preferente aandelen een winstuitkering te doen van een bedrag gelijk aan een procent (1%) van het nominaal bedrag van de preferente aandelen.

Stand 31 december 2013 90 41.381

Omdat de exploitatie over het gehele boekjaar 2013 bedrijfseconomische voor rekening komt van de vennootschap, wordt in de balans als vergelijkend cijfer het bedrag vermeld van de inbreng per 29 april 2013. 10.16. Herwaarderingsreserve 2013 Stand 1 januari 0 Inbreng door afsplitsing van deelnemingen per 30 april 2013 27.711 Toevoeging vanwege vorming herwaarderingsreserve vennootschappelijk 36.771 Aanpassing beginvermogen vanwege wijziging waarderingsmethodiek 30.860 Omzetting in gewone aandelen -30.902 Vermeld als vergelijkend cijfer in de balans 64.440 Toevoeging vanuit resultaatverdeling boekjaar 3.855 Stand 31 december 68.295

De herwaarderingsreserve is aan te merken als een wettelijk gebonden reserve als bedoeld in Boek 2 Titel 9. Het saldo komt derhalve niet in aanmerking voor uitkering. 10.17. Overige reserve 2013 Stand 1 januari 0 Inbreng door afsplitsing van deelnemingen per 30 april 2013 16.450 Aanpassing beginvermogen vanwege wijziging waarderingsmethodiek -8.381 Toevoeging aan de herwaarderingsreserve -5.869 Vermeld als vergelijkend cijfer in de balans 2.200 Toevoeging vanuit de resultaatverdeling boekjaar aan de herwaarderingsreserve -3.855 Uitgekeerd dividend met betrekking tot boekjaar 2012 -2.971 Stand 31 december -4.626

10.18. Resultaat boekjaar 2013 Netto resultaat volgens de winst- en verliesrekening 8.915 Resultaatbestemming: Mutatie herwaardering naar herw.res.via overige reserve 3.855 Mutatie negatieve herwaardering naar overige reserve 0 Toevoeging aan de overige reserve 1.970 Dividend 3.090 Resultaat boekjaar 8.915



68 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

69 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

10.19. Egalisatierekening erfpachtsrechten 2013 2012 Stand 1 januari 150 154 Vrijval -4 -4 Stand 31 december 146 150 De gronden waarop het erfpachtsrecht is uitgegeven, zijn op perceel 1e Lauriersdwarsstraat 48 na in eigendom en pro memorie gewaardeerd.

10.20. Voorziening latente belastingverplichtingen De voorziening latente belastingverplichtingen is gevormd voor belastbare tijdelijke verschillen in de fiscale waardering en de waardering van de materiële vaste activa, onderhanden projecten in opdracht van derden en financiële activa en passiva in deze jaarrekening. Deze voorziening betreft het 51% aandeel in de betreffende voorziening bij Stadsherstel Zaanstreek N.V. 2013 2012 Stand 1 januari 243 234 Mutatie boekjaar 0 9 Stand 31 december 243 243 10.21. Achtergestelde lening 2013 2012 Stand 1 januari 6.000 6.000 Mutatie 0 0

Huis De Pinto staat in zijn eentje dichtgetimmerd tussen de afbraakpanden in de Sint Anthoniesbreestraat, 1973, Stadsarchief Amsterdam

Stand 31 december 6.000 6.000 Dit betreft een lening van een aandeelhouder, welke achtergesteld is bij de overige schulden. De rente bedraagt 4,5%. Zie toelichting 10.33 voor garantievermogen en solvabiliteit. 10.22. Leningen o.g. 2013 Stand 1 januari 16.005 Opname 4.860 Aflossingen -141

Recapitulatie leningen o.g. 31.12.2013 Opgenomen leningen 20.632 Contante waarde toekomstig rentevoordeel NRF leningen -1.257 19.375

De rente variëert van 0% tot 4,75% Zekerheden 31.12.2013

Stand 31 december inclusief kortlopend deel 20.724 Kortlopend deel verantwoord onder kortlopende schulden -92

Leningen met overheidsgarantie 4.794 Hypothecaire leningen 15.000 Overige leningen 930

Stand 31 december 20.632

20.724

In 2013 is medio 2013 het laatste deel ad €4,86 mln opgenomen van de eerste lening van Triodos Bank N.V. van € 15 mln. Contante waarde toekomstig rentevoordeel NRF leningen 2013

p 30 november 2013 is een tweede kredietovereenkomst afgesloten met Triodos Bank N.V. voor een bedrag van O € 15 mln met een rente van 4,23% en met een looptijd tot 2023. Er is in 2013 nog geen gebruik gemaakt van deze leningfaciliteit. 31.12.2013

Stand 1 januari 1.327 Afschrijvingen -70 Stand 31 december 1.257

Leningen met een looptijd van meer dan 1 jaar en korter dan 5 jaar 236 Leningen met een looptijd van meer dan 5 jaar 20.396 20.632

70 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

71 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

10.23. Leningen o.g. verstrekt door aandeelhouders 2013

10.26 Rekening-courant Stichting Stadsherstel Amsterdam

Stand 1 januari 23.287 Opname 25.000 Aflossingen -5.254

Dit betreft de rekening-courant ontstaan uit de splitsing en betreft allerlei onderlinge verrekeningen. Aangezien dit geen permanente financiering betreft en bedoeld is om afgewikkeld te zijn, is er over 2013 geen rente in rekening gebracht. Specificatie saldo op moment van splitsing: Doorgefinancierde BNG lening af te lossen op 1 december 2013 15.000 Een drietal kleine doorgefinancierde BNG leningen 1.667 Restant schuld voortvloeiende uit de splitsing 1.214

Stand 31 december inclusief kortlopend deel 43.033 Kortlopend deel verantwoord onder kortlopende schulden -5.847 Stand 31 december 37.186 Op 1 september is een eerste lening van ING ad € 5 mln afgelost; de tweede lening van ING ad € 5 mln wordt per 1 september 2014 afgelost en is opgenomen onder de kortlopende schulden. OP 3 december 2013 is een lening van Delta Lloyd Levensverzekering N.V. afgesloten voor een bedrag van € 25 mln tegen een rente van 4,5% en een looptijd van 10 jaar. De rente variëert van 2,851% tot 4,65% Zekerheden 31.12.2013 Hypothecaire leningen 660 Leningen met positieve/negatieve hypotheekverklaringen 36.938 Overige leningen 5.435 43.033



17.881 Mutaties Aflossing BNG leningen -16.667 Overige mutaties (verrekeningen en mutaties) -1.072 142

10.27. Overige schulden en overlopende passiva 31.12.2013 31.12.2012 Stichting Werf ‘t Kromhout 493 493 Te betalen rente 406 390 Te betalen kosten 546 938 Overige schulden 52 2.622 1.497 4.443

31.12.2013

10.28. Rekening-courant banken

Leningen met een looptijd van meer dan 1 jaar en korter dan 5 jaar 25 Leningen met een looptijd van meer dan 5 jaar 37.161

Betreft opgenomen gelden in het kader van rekening-courantfaciliteiten bij banken Specificatie per 31.12.2013: Faciliteit Opname Beschikbaar

37.186 10.24. Waarborgsommen De waarborgsommen worden uit hoofde van huurovereenkomsten van huurders ontvangen en dienen als eerste zekerheid voor de voldoening van eventueel verschuldigde achterstallige huur en mutatiekosten. De waarborgsommen worden bij beëindiging van de huurovereenkomst verrekend. 10.25. Belastingen 31.12.2013 31.12.2012 Loonheffing 40 73 BTW 0 2 Vennootschapsbelasting 3.272 3.455 3.312 3.530

ABN AMRO Bank N.V. 11.000 239 10.761 ING Bank N.V. 2.000 -253 2.253 Nationaal Restauratiefonds (NRF) 2.199 1.503 696 15.199 1.489 13.710 10.29. Financiële instrumenten, renteswap De renteverplichting voor een lening van ABN AMRO Bank N.V. (voorheen Fortis Bank Nederland N.V.) bestaat uit een variabele rente, gebaseerd op de 3-maands Euribor en verhoogd met een opslag van 0,45%. Deze renteverplichting is geruild met dezelfde bank voor een vaste renteverplichting van 2,89%, verhoogd met een opslag van 0,45%. De renteswap is afgesloten op 1 maart 2006 en loopt tot 3 maart 2026. 31.12.2013 Marktwaarde op balansdatum -296 10.30. Overige informatie inzake afspraken met financiers Op 29 november 2013 is een crediteurenovereenkomst afgesloten met ABN AMRO Bank N.V., Triodos Bank N.V. en Delta Lloyd Levensverzekering N.V., waarbij omtrent een aantal bepalingen in de respectievelijke kredietovereenkomsten afspraken zijn gemaakt om die gelijkluidend te doen zijn, opdat er onderlinge transparatie is tussen kredietgevers. De betreffende bepalingen betreffen met name zekerheden en de informatievoorziening waaraan voldaan moet worden om de kredietverlening te continueren. In het kader van deze crediteurenopvereenkomst is een positief/negatieve hypotheekverklaring afgegeven en is er een solvabiliteitsvereiste van minimaal 55%. De omvang van de kredietlening van ING Bank N.V. wordt teruggebracht tot de hierbovengenoemde rekeningcourantfinanciering en een tweetal kleine hypothecaire leningen.

72 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

73 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

10.31. Niet uit de balans blijkende verplichtingen 31.12.2013 31.12.2012 Investeringsverplichting vanwege restauraties 5.228 5.228 Onderhoudsverplichtingen 906 479 Garantiestelling lening Triodos Bank verstrekt aan Stadsherstel Zaanstreek N.V. 1.297 1.316

11. TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE WINST- EN VERLIESREKENING X € 1.000 11.1. Onderhoudskosten 2013 2012

10.32. Verbonden partijen Als verbonden partij worden aangemerkt alle rechtspersonen waarover overheersende zeggenschap, gezamenlijke zeggenschap of invloed van betekenis kan worden uitgeoefend. Ook rechtspersonen die overwegende zeggenschap kunnen uitoefenen worden aangemerkt als verbonden partij. Ook de statutaire directieleden, andere sleutelfunctionarissen in het management van Stadsherstel Amsterdam N.V. en nauwe verwanten zijn verbonden partijen. Met de deelnemingen heeft Stadsherstel Amsterdam N.V. naast haar aandelenbelang ook een zakelijke relatie, waarbij diensten onderling worden verleend. Deze transacties zijn steeds gebaseerd op gebruikelijke contractuele afspraken waarbij marktconforme condities zijn overeengekomen. 10.33. Garantievermogen en solvabiliteit In het kader van financiering met langlopende bancaire leningen is het begrip solvabiliteit van belang. Kortheidshalve kan de solvabiliteit gedefinieerd worden als het garantievermogen uitgedrukt in een percentage van het balanstotaal. 31.12.2013 31.12.2012 Eigen vermogen 175.859 169.915 Achtergestelde lening 6.000 6.000 Garantievermogen 181.859 175.915 Balanstotaal 255.781 246.518 Solvabiliteit 71,1% 71,4%

Zicht op de Durgerdammerdijk met links de gerestaureerde ‘Kapel’ van Durgerdam, 2013, Willem van Iterson

Bruto kosten 3.303 3.113 Ontvangen subsidies -383 -586 Netto kosten 2.920 2.527

11.2. Personeelskosten 2013 2012 Salarissen 1.353 1.386 Sociale lasten 289 250 Pensioenlasten 291 288 Overige personeelskosten 340 334 2.273 2.258 31.12.2013 31.12.2012 Aantal personeelsleden in dienst 47 41 Waarvan op vaste basis 33 33

Voor de goede orde zij vermeld, dat het werkapparaat in personele zin van de vennootschap op basis van een gesloten overeenkomst ook de werkzaamheden verricht voor Stichting Stadsherstel Amsterdam, welke rechtspersoon geen zelfstandig werkapparaat bezit. De kosten van het werkapparaat worden verdeeld op basis van een verdeelsleutel, die gebaseerd is op enerzijds de verhouding huurontvangsten en anderzijds de verhouding verhuurbare eenheden. De kosten van de directievoering vallen deze verdeling buiten beschouwing. De genoemde aantallen personeelsleden hebben een arbeidsovereenkomst met de vennootschap. 11.3. Bezoldiging bestuurders. 2013 2012 Dit betreft de specificatie van de statutaire directie Periodiek betaalde beloningen 152 147 Bonus 23 22 175 169 De vennootschap kent geen dertiende maand. Aan de directie zijn geen leningen, voorschotten of garanties verstrekt. Er is geen regeling bij beëindiging dienstverband. De leden van de Raad van Commissarissen verrichten hun werkzaamheden ten behoeve van de vennootschap zonder beloning.

11.4. Overige bedrijfslasten 2013 2012 Externe kosten zalenverhuur en projecten 811 588 Advieskosten 342 453 Algemene kosten 665 616 1.818 1.657

74 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

75 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

11.5. Accountantshonoraria 2013 2012 Controle jaarrekening 64 38 Andere controle werkzaamheden 11 25 Fiscale advisering 162 271 237 334 Bovenstaande honoraria betreffen uitsluitend de werkzaamheden die zijn uitgevoerd door accountantsorganisaties zoals bedoeld in art.1 lid 1 van de Wet toezicht accountantsorganisaties. 11.6. Afschrijvingen overige activa 2013 2012 Immateriële vaste activa, software 19 32 Materiële vaste activa, hardware en kantoorinventaris 81 87 100 119 Verrekend met Stichting Stadsherstel Amsterdam -22 -25 78 94

11.7. Rentebaten 2013 2012 Ontvangen rente 4 493 Bouwrente 127 203 131 696

11.8. Rentelasten 2013 2012 Betaalde rente 2.458 2.393 Afschrijving financiële vaste activa 127 73 2.585 2.466

Specificatie berekening last boekjaar: 2013 2012 Resultaat voor vennootschapsbelasting Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille Deelnemingsvrijstelling Stadsherstel Zaanstreek N.V. Fiscaal in aanmerking te nemen verkoopresultaten

3.929 5.286 Berekende vennootschapsbelasting Vrijval te betalen bedragen

-973 -1.341 1.543 432

570 -909 Effectieve belastingdruk in de winst- en verliesrekening 6,83% -9,91% Stadsherstel Zaanstreek N.V.: Deze N.V. had geen positief fiscaal resultaat in de betreffende boekjaren. Latente belastingverplichtingen en -vorderingen Fiscale eenheid Stadsherstel Amsterdam N.V.: Over het waarderingsverschil tussen posten op de balans (met name panden) en de fiscale balans dient een post latente belastingvordering of -verplichting gevormd te worden. Naar verwachting zal deze post niet tot afwikkeling komen binnen een afzienbare termijn. Derhalve is de (contante) waarde van deze post op nihil gesteld. Stadsherstel Zaanstreek N.V.: Voorzichtigheidshalve is hier wel een voorziening voor latente belastingverplichtingen gevormd. Specificatie last in de winst- en verliesrekening: 2013 2012 Berekende last Mutatie voorziening latente belastingverplichtingen

570 -909 0 -9



570 -918

11.9. Vennootschapsbelasting (VPB) Acute verplichting Fiscale eenheid Stadsherstel Amsterdam N.V.: Bij het oprichten van de nieuwe rechtspersoon Stadsherstel Amsterdam N.V. is een fiscale eenheid gevormd met Amsterdamse Maatschappij tot Stadsherstel II N.V., B.V. AMF Restauratie en Stadsherstel Haarlem B.V. De fiscale eindwaarden van de overgenomen activa en passiva bij splitsing worden onverkort overgenomen als fiscale beginwaarden. Dit is afgestemd met de belastingdienst. De belasting over het resultaat wordt berekend over het resultaat voor belastingen in de winst- en verliesrekening, rekening houdend met beschikbare fiscaal compensabele verliezen uit voorgaande boekjaren (voor zover niet opgenomen in de latente belastingvorderingen) en vrijgestelde winstbestanddelen en na bijtelling van niet-aftrekbare kosten. Tevens wordt rekening gehouden met wijzigingen die optreden in de latente belastingvorderingen en latente belastingschulden uit hoofde van wijzigingen in het te hanteren belastingtarief.

76 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

8.345 9.172 -3.855 -4.226 11 -13 -572 353

77 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

12. VENNOOTSCHAPPELIJKE BALANS PER 31 DECEMBER 2013 voor winstverdeling, x € 1.000

ACTIVA

REF.

31 DECEMBER 2013

31 DECEMBER 2012

Vaste activa Immateriële vaste activa 86 32 Materiële vaste activa Panden in exploitatie 100.360 98.421 Panden te restaureren en in restauratie 2.093 Hardware en kantoorinventaris 90 122 100.450 100.636 Financiële vaste activa Deelneming Amsterdamse Maatschappij tot Stadsherstel II N.V. 14.1 34.009 27.429 Deelneming B.V. AMF Restauratie 14.2 13.088 13.780 Deelneming Stadsherstel Zaanstreek N.V. 14.3 703 714 Leningen u.g. 14.4 2.044 2.044 Contante waarde rentevoordeel NRF leningen 26 153 49.870 44.120 Vlottende activa Vorderingen Subsidievorderingen 123 153 Huurdebiteuren 480 571 Belastingen 105 144 Vorderingen op groepsmaatschappijen 14.5 97.913 100.817 Overige vorderingen en overlopende activa 457 747 99.078 102.432 Liquide middelen 255 484 249.739 247.704

PASSIVA

REF.

31 DECEMBER 2013

31 DECEMBER 2012

Eigen vermogen Geplaatst aandelenkapitaal gewone aandelen 10.11/10.12 61.804 61.804 Geplaatst aandelenkapitaal preferente aandelen 10.11/10.14 90 Agioreserve gewone aandelen 10.13 0 Agioreserve preferente aandelen 10.15 41.381 Herwaarderingsreserve 10.16 68.295 78.659 Overige reserve 10.17 -4.626 12.678 Resultaat boekjaar 10.18 8.915 8.373 175.859 161.514 Egalisatierekening erfpachtrechten 83 85 Langlopende schulden Achtergestelde leningen 6.000 6.000 Leningen o.g. 45.134 29.857 Leningen o.g. verstrekt door aandeelhouders 6.545 17.792 Waarborgsommen 561 804 58.240 54.453 Kortlopende schulden Crediteuren 2.705 2.155 Kasgeldleningen banken Aflossingsverplichting langlopende schulden 5.921 20.976 Vooruitontvangen huur 300 359 Belastingen 3.312 3.528 Overige schulden en overlopende passiva 1.577 2.113 13.815 29.131 Rekening-courant banken 1.742 2.521 249.739 247.704

13. VENNOOTSCHAPPELIJKE WINST- EN VERLIESREKENING 2013 x € 1.000

REF.

2 013



2012

Resultaten uit deelnemingen 4.691 4.563 Overige baten en lasten 4.224 3.810 Resultaat voor vennootschapsbelasting

78 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

79 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

8.915 8.373

14. TOELICHTING OP DE VENNOOTSCHAPPELIJKE BALANS EN WINST- EN VERLIESREKENING 14.6. Garanties Stadsherstel Amsterdam N.V. heeft zich hoofdelijk aansprakelijk gesteld voor de uit de rechtshandelingen voortvloeiende schulden van de 100% dochtermaatschappijen op grond van artikel 403 lid 1f van Titel 9 Boek 2 BW.

x € 1.000 14.1. Algemeen De grondslagen van waardering en resultaatbepaling van de vennootschappelijke en geconsolideerde jaarrekening zijn gelijk. Deelnemingen worden gewaardeerd op netto-vermogenswaarde. ACTIVA Dit betreft een 100% deelneming 2013 2012 Boekwaarde 1 januari 27.429 23.245 Stelselwijziging waardering vastgoed 2.968 Resultaat boekjaar 3.612 4.184 Boekwaarde 31 december 34.009 27.429 14.2. Deelneming B.V. AMF Restauratie Dit betreft een 100% deelneming 2013 2012 Boekwaarde 1 januari 13.780 13.414 Stelselwijziging waardering vastgoed -1.772 Resultaat boekjaar 1.080 366 Boekwaarde 31 december 13.088 13.780 14.3. Deelneming Stadsherstel Zaanstreek Dit betreft de 51% deelneming in Stadsherstel Zaanstreel N.V. 2013 2012 Boekwaarde 1 januari 714 701 Resultaat boekjaar -11 13 Boekwaarde 31 december 703 714 14.4. Leningen u.g. 2013 2012 Boekwaarde 1 januari 2.045 2.045 Mutaties boekjaar -1 0 Boekwaarde 31 december 2.044 2.045 Voor een bedrag van € 2.042.000 betreft dit een lening aan N.V. Amsterdams Monumenten Fonds. 14.5. Vorderingen op groepsmaatschappijen

Deel van de gerestaureerde ‘Kapel’ van Durgerdam, 2013, Ernest Annyas

Deze vorderingen zijn als volgt opgebouwd: 31.12.2013 31.12.2012 Amsterdamse Maatschappij tot Stadsherstel II N.V. 52.560 50.785 B.V. AMF Restauratie 45.092 49.771 Stadsherstel Zaanstreek N.V. 261 261 97.913 100.817

80 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

81 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

15. GECOMBINEERDE BALANS PER 31 DECEMBER 2013 voor winstverdeling, x € 1.000 conform jaarrekening 2012

ACTIVA

GECOMBINEERD 31 DECEMBER 2013

GECONSOLIDEERD 31 DECEMBER 2012

Vaste activa Immateriële vaste activa Software 86 32 Materiële vaste activa Hardware en kantoorinventaris 218 209 Vastgoedbeleggingen Panden in exploitatie 286.509 228.778 Panden te restaureren en in restauratie 14.387 22.259 300.896 251.037 Financiële vaste activa Overige financiële vaste activa 54 1.438 Vlottende activa Vorderingen Subsidievorderingen 370 306 Huurdebiteuren 483 579 Belastingen 36 144 Rekening-courant deelnemingen 128 128 Overige vorderingen en overlopende activa 327 769 1.344 1.926 Liquide middelen 3.720 520 306.318 255.162

conform jaarrekening 2012

PASSIVA

GECOMBINEERD 3 1 DECEMBER 2013

GECONSOLIDEERD 31 DECEMBER 2012

Groepsvermogen Geplaatst aandelenkapitaal gewone aandelen 61.804 61.804 Stichtingskapitaal 90 Herwaarderingsreserve 96.265 83.664 Wettelijke reserve 41.381 Overige reserve -4.992 7.673 Resultaat boekjaar 10.579 8.373 205.127 161.514 Egalisatierekening erfpachtrechten 146 150 Voorziening latente belastingverplichtingen

243 243

Langlopende schulden Achtergestelde leningen 6.000 6.000 Leningen o.g. 39.844 36.425 Leningen o.g. verstrekt door aandeelhouders 37.186 17.519 Waarborgsommen 1.502 1.405 84.532 61.349 Kortlopende schulden Crediteuren 2.878 2.160 Aflossingsverplichting langlopende schulden 6.028 20.995 Vooruitontvangen huur 424 435 Belastingen 3.512 3.530 Overige schulden en overlopende passiva 1.682 2.265 14.524 29.385 Rekening-courant banken 1.747 2.521 306.318 255.162

82 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

83 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

16. GECOMBINEERDE WINST- EN VERLIESREKENING 2013

17. TOELICHTING OP DE VENNOOTSCHAPPELIJKE BALANS EN WINST- EN VERLIESREKENING

X € 1.000



GECOMBINEERD 2013

GECONSOLIDEERD 2012

Bedrijfsopbrengsten Huuropbrengsten 16.118 15.764 Opbrengsten exploitatie bijzondere locaties 946 940 Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille 895 -194 Overige opbrengsten 102 300 18.061 16.810 Bedrijfslasten Onderhoudskosten -3.441 -3.173 Vaste lasten -836 -942 Afschrijving erfpacht -136 -158 Personeelskosten -2.754 -2.880 Overige bedrijfslasten -2.452 -1.940 Afschrijving overige activa -102 -119 -9.722 -9.212

17.1. Gecombineerde cijfers In artikel 7.2 van de statuten van Stichting Stadsherstel Amsterdam staat vermeld dat de leden van de Raad van Toezicht van genoemzde stichting worden benoemd door de Raad van Commissarissen van Stadsherstel Amsterdam N.V. Dat betekent dat er in feite een personele unie bestaat tussen beide toezichtorganen en dat derhalve ingevolge de verslaggevingsregelgeving inzicht gegeven moet worden op het totaal van de samenhangende economische entiteiten waarop toezicht gehouden wordt. Dit inzicht wordt gegeven door de balansen en winst-en verliesrekeningen te consolideren. Aangezien deze personele unie in het toezicht vanuit Stadsherstel Amsterdam N.V. plaatsvindt, moet deze consolidatie van financiële informatie gegeven worden in de jaarrekening van Stadsherstel Amsterdam N.V. Omdat aandeelhouders feitelijk alleen risico lopen bij Stadsherstel Amsterdam N.V., is de hierboven genoemde consolidatie vormgegeven als gecombineerde balansen en winst- en verliesrekeningen. De term ‘geconsolideerd’ in deze jaarrekening blijft derhalve beperkt tot de financiële informatie, zoals weergeven in de paragrafen 1 tot en met 11.

17.2 Toelichting Voor een inhoudelijke toelichting van de geconsolideerde cijfers van Stadsherstel Amsterdam N.V. zoals deze zijn vermeld in deze jaarrekening. Voor de cijfers van Stichting Stadsherstel Amsterdam wordt verwezen naar de jaarrekening van deze stichting, welke op de website van Stadsherstel Amsterdam zal worden gepubliceerd.

Bedrijfsresultaat 8.339 7.598 Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille 4.764 4.037 Financiële baten en lasten Rentebaten 131 696 Rentelasten -3.055 -2.993 -2.923 -2.297

17.3. Vergelijkende cijfers 2012 In 2013 is ook sprake geweest van een stelselwijziging aangaande de waardering van vastgoed. In de respectievelijke jaarrekening van beide genoemde entiteiten is deze stelselwijziging in de daar opgenomen vergelijkende cijfers van 2012 verwerkt. Om echter inzicht te geven in de ontwikkeling over 2013, zijn als vergelijkende cijfers in de gecombineerde overzichten de laatste gepubliceerde cijfers van het ongesplitste Stadsherstel opgenomen.

Amsterdam, 18 juli 2014

Resultaat voor vennootschapsbelasting 10.179 9.338 Vennootschapsbelasting 400 -965 Netto resultaat 10.579 8.373

Directie 3 de heer mr. A. Meerstadt MRE - directeur 3 de heer J.A. Hulscher - adjunct-directeur

Raad van Commissarissen 3 de heer drs. N.W. Hoek - voorzitter 3 mevrouw drs. A.M. Fentener van Vlissingen - vice voorzitter 3 mevrouw drs. D.E. Manson 3 de heer drs. H. van der Noordaa 3 de heer mr. J.H.J. Preller 3 de heer E.A. Schilp 3 de heer mr. drs. J.G. Wijn

84 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

85 | Jaarrekening 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

OVERIGE GEGEVENS

CONTROLEVERKLARING Aan: de algemene vergadering van Stadsherstel Amsterdam N.V.

Statutaire regeling omtrent de bestemming van de winst De statutaire bepalingen zijn als volgt: Artikel 23

VERKLARING BETREFFENDE DE JAARREKENING

23.1. De raad van commissanssen is bevoegd te bepalen, welk deel van het saldo van de winst- en verliesrekening zal Wij hebben de in dit rapport opgenomen jaarrekeworden gereserveerd. ning 2013 van Stadsherstel Amsterdam N.V. te Amsterdam gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat 23.2. uit de geconsolideerde en enkelvoudige balans per De vennootschap kan aan de aandeelhouders en andere gerechtigden tot de voor uitkering vatbare winst slechts 31 december 2013 en de geconsolideerde en enkeluitkeringen doen voor zover het eigen vermogen van de vennootschap groter is dan het bedrag van het gestorte en voudige winst-en-verliesrekening over 2013 met de opgevraagde deel van het kapitaal van de vennootschap, vermeerderd met de reserves die krachtens de wet of de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht statuten moeten worden aangehouden. van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. 23.3. Indien en voor zover voor de winst van de vennootschap blijkende uit de door de algemene vergadering vastgestelde winst- en verliesrekening dit toelaat, kan de algemene vergadering besluiten een winstuitkering te doen op VERANTWOORDELIJKHEID de gewone aandelen van een bedrag dat niet groter is dan vijf procent (5%) van het totaal van de op de gewone VAN DE DIRECTIE aandelen gestorte bedragen. De directie van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het 23.4. vermogen en het resultaat getrouw dient weer te Indien en voor zover na toepassing van het bepaalde in artikel 23.3 voor uitkering beschikbare winst resteert, kan geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverde algemene vergadering besluiten op de preferente aandelen een winstuitkering te doen van een bedrag gelijk slag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 aan een procent (1%) van het nominaal bedrag van de preferente aandelen. van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW). De directie is tevens verantwoordelijk voor 23.5. een zodanige interne beheersing als de directie Indien in enig jaar de winst niet toereikend is voor uitkering overeenkomstig het in artikel 23.3 bepaalde, kan in de noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrevolgende jaren, indien de winst in die jaren daartoe toereikend is, boven de in die jaren overeenkomstig het in artikening mogelijk te maken zonder afwijkingen van kel 23.3 bepaalde uit te keren winst alsnog worden uitgekeerd het verschil tussen het voor enig jaar overeenkommaterieel belang als gevolg van fraude of fouten. stig het uit artikel 23.3 voortvloeiende bedrag en het over dat jaar aan winst uitgekeerde bedrag. 23.6. Aan geldmiddelen en andere activa van de vennootschap mag geen andere bestemming worden gegeven dan ter bevordering van het doel der vennootschap. Artikel 20 Indien blijkens de vastgestelde winst- en verliesrekening over enig jaar verlies geleden is, hetwelk niet uit enige reserve bestreden of op andere wijze gedelgd wordt, geschiedt in volgende jaren geen winstuitkering zolang zodanig verlies niet is aangezuiverd. Voorgestelde bestemming van het resultaat (x € 1.000) 2013 Toevoeging aan de herwaarderingsreserve 3.855 Toevoeging aan de overige reserve 1.970 Dividend 3.090 Resultaat boekjaar 8.915

86 | Overige gegevens

VERANTWOORDELIJKHEID VAN DE ACCOUNTANT Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten.

87 | Controleverklaring

Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de vennootschap. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door de directie van de vennootschap gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden. OORDEEL Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Stadsherstel Amsterdam N.V. per 31 december 2013 en van het resultaat over 2013 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW).

VERKLARING BETREFFENDE OVERIGE BIJ OF KRACHTENS DE WET GESTELDE EISEN Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Amsterdam, 17 juli 2014 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Origineel getekend door H.H. Bröring RA

AANDEELHOUDERS LIJST VAN AANDEELHOUDERS MET EEN BELANG VAN 5% OF MEER PER 31 DECEMBER 2013

33 ABN AMRO BANK N.V. 33 AMVEST PARTICIPATIES II B.V. 33 ASR LEVENSVERZEKERING N.V. 33 ACHMEA VASTGOED B.V. 33 DELTA LLOYD LEVENSVERZEKERING N.V. 33 DE NEDERLANDSCHE BANK N.V. 33 GEMEENTE AMSTERDAM 33 ING BANK N.V. 33 RABOBANK AMSTERDAM U.A.

Bouwtekening uit 1903 voor het gedeeltelijk vernieuwen van de voorgevel van het perceel Prinsengracht 451, Stadsarchief Amsterdam

89 | Meerjarenoverzicht

EEN AANTAL PANDEN VAN STADSHERSTEL IN AMSTERDAM

KORTE PRINSENGRACHT 7-9 HAARLEMMER HOUTTUINEN 65A

POSTHOORNKERK HAARLEMMERSTRAAT 124-126

KORTE PRINSENGRACHT 5

HAARLEMMERSTRAAT 115

BINNEN BROUWERSSTRAAT 2

BINNEN BROUWERSSTRAAT 16 foto Cris Toala Olivares

90 | Een aantal panden van Stadsherstel in Amsterdam

91 | Een aantal panden van Stadsherstel in Amsterdam

PANDENLIJST

Stichting Stadsherstel Amsterdam

rd G

p an ko o A

p

er es ta ur ee

rd G

an ko o A

er es ta ur ee

rd p

er es ta ur ee G

an ko o A

p

G

an ko o A

er es ta ur ee

rd

op adres

A Achtergracht 34

1968 1973

Binnenkant 50

1968 1971

Eerste Weteringdwarsstraat 83 t/m 105

Achtergracht 36-38 / Amstel 316-318

1969 1973

Binnenkant 51 / Kalkmarkt 12-13

1963 1971

(Hodshon Dedelhofje)

Bloemgracht 4

1963 1968

Egelantiersgracht 5

Ambonplein 61-63-67-73-79 (Gerardus Majellakerk) 1992

2012

1980 1985

Herengracht 532 / Reguliersgracht 2

2009 2012

Herenmarkt 9

1975 1984

1973 1978

Herenmarkt 19

1972 1984

Amstel 81 / Nieuwe Kerkstraat 2

1968 1973

Bloemgracht 32

1961 1970

Egelantiersgracht 13

1971 1978

Herenmarkt 21

1970 1972

Amstel 87

1958 1962

Bloemgracht 34

1957 1963

Egelantiersgracht 35

1971 1979

Herenmarkt 23-25-27 / Brouwersgracht 62

1971 1976

Amstel 95

1958 1972

Bloemgracht 35

1970 1971

Egelantiersgracht 37

1971 1979

Herenmarkt 91-93-95-97-99 (West-Indisch Huis) 1996 1977

Amstel 97

1958 1971

Bloemgracht 36

1957 1963

Egelantiersgracht 39

1971 1979

Herenstraat 29

1968 1969

Amstel 99

1972 2009

Bloemgracht 37

1971 1977

Egelantiersgracht 46

1974 1987

Herenstraat 31

1965 1968

Amstel 176

1983 1989

Bloemgracht 39

1976 1992

Egelantiersgracht 48

1974 1987

Herenstraat 33

1965 1968

Amstel 262

1963 1964/1998

Bloemgracht 42

1959 1999

Egelantiersgracht 51

1968 1974

Herenstraat 34

1976 1991

Amstel 264

1967 1969

Bloemgracht 76 /

1966 1978

Egelantiersgracht 53

1968 1974

Herenstraat 35

1965 1967

Amstel 266

1967 1969

Tweede Leliedwarsstraat 25-27-29-31

Elandsgracht 43

1981 1984

Herenstraat 36

1989 1997

Amstel 268

1960 1967

Bloemgracht 125

1971 1972/1999

Enge Kerksteeg 3 / Oudekerksplein 32 (VVE)

1993 1994

Herenstraat 37

1963 1967

Amstel 282

1969 2013

Bloemgracht 127

1971 1972

1974 1980

Amstel 316-318 / Achtergracht 36-38

1969 1973

Bloemgracht 145-147

1993 1993

F

Herenstraat 38 Herenstraat 39

1963 1967

Amstelveld 2

1986 1990

Bloemgracht 166

1966 1992/

Flevopark 11-12

2007 2011

Herenstraat 41 / Keizersgracht 95B

1959 1967

Amstelveld 4

1986 1990



2008 / 2011

Flevopark 13 (Flevo Gemaal)

2007 2010

Hoogte Kadijk 12

2001 2005

Amstelveld 6

1986 1990

Broekergouw 10 2002

1995 1992

Amstelveld 8

1986 1990

Broekergouw 12 2002

G

Hoogte Kadijk 16 Hoogte Kadijk 18A-18C

1995 1992

Amstelveld 10 (Amstelkerk)

1986 1990

Brouwersgracht 62 / Herenmarkt 23-25-27

Hoogte Kadijk 50 Gasthuismolensteeg 8 1988

1995 1992

Amstelveld 12

1986 1990

Brouwersgracht 86 / Binnen Brouwersstraat 37 1957 1960/2003

Geldersekade 3

1959 1960/2012

Hoogte Kadijk 52

1995 1992

Brouwersgracht 95

1971 1972

Geldersekade 10 / Oudezijds Kolk 1

1989 1992

Hoogte Kadijk 62

1995 1992

Brouwersgracht 97

1963 1972

Geldersekade 12

1969 1984

Hoogte Kadijk 74 / Tussen Kadijken 17-19-21

1995 1992

1997 2002

Hoogte Kadijk 97-101-105

1983 1988

B

1971 1976

Barndesteeg 8

1994 1992

Brouwersgracht 99

1966 1972

Geldersekade 14 / Oudezijds Kolk 3

Barndesteeg 10

1994 1992

Brouwersgracht 101 / Prinsengracht 1

1968 1972

Hoogte Kadijk 99-103 Geldersekade 15 1992

Barndesteeg 12

1994 1992

Brouwersgracht 135

1985 1989

Geldersekade 53

Barndesteeg 14-16

1994 1992

Buiksloterdijk 224

1971 1974

Hoogte Kadijk 113-117 / Overhaalsgang 1 Geldersekade 78 2004

Bergstraat 2

2012 2013

Buiksloterdijk 254 2002

Geldersekade 121

Bergstraat 4

2012 2013

Buiksloterdijk 434 2002

Kruithuisstraat 17-25 (Museumwerf ‘t Kromhout) Grote Bickersstraat 35 1974

Bethaniëndwarsstraat 1-3-5-7

1992 1992

Buiksloterdijk 444 2002

Guldehandsteeg 11-13-15-17

Bethaniënstraat 10

1992 1992

Buiten Wieringerstraat 1 / Droogbak 17

Bethaniënstraat 14

1992 1992

Bethaniënstraat 3A

1998 2000

D

Bethaniënstraat 5

1998 2000

De Ruijterkade 144-147-149-150

Bethaniënstraat 37-39

1990 1990

(Brandweerkazerne)

Beulingstraat 15

1978 1982/2011

Dirk van Hasseltsteeg 1-3

2000 2007

Korte Prinsengracht 5

Kadijksplein 5-12 / Laagte Kadijk 1-2

1997 1997

Beulingstraat 17

1978 1982/2011

Dirk van Hasseltsteeg 2-4

2004 2007

Haarlemmerdijk 55

1974 1986

Kalkmarkt 7

1978 1999

Bickersgracht 30

1974 1978

Droogbak 17 / Buiten Wieringerstraat 1

1958 1976

Haarlemmerstraat 1 (VVE)

1980 1996

Kalkmarkt 10

2004 2004

Bilderdijkkade 60-62 / Tollenstraat 60-61 (De Hallen) 2013

Dwars Spinhuissteeg 5 / Spinhuissteeg 5

1984 1993

Haarlemmerstraat 3 (VVE)

1984 1996

Kalkmarkt 11

1968 1971

Binnen Brouwersstraat 2

Dwars Spinhuissteeg 7 / Spinhuissteeg 3

1984 1993

Haarlemmerstraat 46

2009 2012

Kalkmarkt 12-13 / Binnenkant 51

1963 1971

Binnen Brouwersstraat 16 2001 Dwars Spinhuissteeg 9-11-13 / Spinhuissteeg 1A 1984 1993

Haarlemmerstraat 48

1981 1984

Keizersgracht 62

1962 1973

Binnen Brouwersstraat 20 2001

Haarlemmerstraat 115

1969 1973

Keizersgracht 64

1962 1973

Binnen Brouwersstraat 22

Haarlemmerstraat 124-126 /

1996 1998/2012

Keizersgracht 95B / Herenstraat 41

1959 1967

Keizersgracht 97

1964 1970

1990 1993

1981 1994

1958 1976

1981 1990

Hoogte Kadijk 107-109-111-115 Hoogte Kadijk 147 /

1996 1998/2012

Haarlemmerstraat 124-126 (Posthoornkerk) 1959 1964

1983 1988 1983 1988 1983 1988 1998 2003

J Jonas Daniel Meijerplein 52 /

Haarlemmer Houttuinen 65A /

E

1963 1982

H Haarlemmer Houttuinen 47 /

2006 2011

1959 1963/1996

1991 1993

Nieuwe Herengracht 55

K

Binnen Brouwersstraat 37 / Brouwersgracht 86 1957 1960/2003

Eerste Egelantiersdwarsstraat 2-4C / Tuinstraat 51 1985

Binnen Vissersstraat 9-11

1990 1997

Eerste Egelantiersdwarsstraat 4

1980 1987

Halmaheirastraat 28 2003 Keizersgracht 99

1966 1971

Binnen Vissersstraat 13-15A

1995 1997

Eerste Laurierdwarsstraat 50

1990 2001

Henri Polaklaan 20 2001 Keizersgracht 172A / Leliegracht 36

1959 1964

Binnen Vissersstraat 15B-17

1995 1997

Eerste Looiersdwarsstraat 11 /

1991 1995

Herengracht 35

1961 1964

Keizersgracht 323

1970 1972

Binnen Vissersstraat 23

1997 1997

Oude Looiersstraat 55

Herengracht 249

1958 2010

Keizersgracht 527

1963 1978

Binnenkant 36

1962 1973

Eerste Weteringdwarsstraat 30

Herengracht 300 / Wolvenstraat 1A

1984 1987

Keizersgracht 539 / Nieuwe Spiegelstraat 22A-22D 1974

Binnenkant 37

1971 1973

Eerste Weteringdwarsstraat 70 / Vijzelgracht 4-6-8 2010

Herengracht 325

1975 1989

Keizersgracht 541

92 | Pandenlijst

1987

1989 2006 2011

Haarlemmer Houttuinen 47 (Posthoornkerk)

93 | Pandenlijst

1984

1974 1984

rd G

p an ko o A

Prinsengracht 1A

er es ta ur ee

rd p

er es ta ur ee G

an ko o A

p

er es ta ur ee G

an ko o A

p

er es ta ur ee G

an ko o A

rd

Stichting Stadsherstel Amsterdam rd

Stichting Stadsherstel Amsterdam

1971 1986

Keizersgracht 543

1974 1984

Landsmeerderdijk 213 2013

Nieuwezijds Voorburgwal 151

Keizersgracht 695

1981 1988

Lange Leidsedwarsstraat 31

Prinsengracht 3 Noorder IJdijk 109 2002

1971 1986

Keizersgracht 697

1984 1988

Lange Niezel 10 2013

Noorderdwarsstraat 7

1986 2010

Prinsengracht 5

1971 1986

Keizersgracht 703

1961 1970

Lange Niezel 22

1984 1992

Noorderkerkstraat 2

1985 2008

Prinsengracht 8

1961 1967

Kerkstraat 15

1959 2013

Langestraat 35

1979 1986

Noorderstraat 39 A-C-E-G

1976 1991

Prinsengracht 25

1963 1969

Kerkstraat 17

2012 2013

Langestraat 37

1979 1986

Noorderstraat 39 B-D-F-H

1995 1991

Prinsengracht 142-144

1962 1966

Kerkstraat 184

1984 1989

Langestraat 76A-76B

1962 1975

Prinsengracht 146 Noordhollandschkanaaldijk 24 2002

1962 1966

Kerkstraat 186

1984 1989

Langestraat 80

1957 1959/2001

1962 1966

Kerkstraat 188

1984 1989

Lauriergracht 12

2004 2006

O

Prinsengracht 148 Prinsengracht 206

1985 1987/2003

Kerkstraat 192

1998 1998

Lauriergracht 19-21

1985 1989

Obiplein 18 (Pastoor Hesseveldschool)

2001 2004

Prinsengracht 300

1957 1962

Kerkstraat 194

1998 1998

Leidsegracht 61

1957 1973

Oude Hoogstraat 17

1990 1990

Prinsengracht 333

1961 1967

Kerkstraat 196

1998 1998

Leidsegracht 106 / Raamdwarsstraat 9-11

1995 1999

Oude Looiersstraat 55 /

1991 1995

Prinsengracht 337

1959 1967

Kerkstraat 198

1998 1998

Leliegracht 36 / Keizersgracht 172A

1959 1964

Eerste Looiersdwarsstraat 11

Prinsengracht 339

1959 1967

Kerkstraat 273

1983 1985

Linaeusstraat 37 (Muiderkerktoren) 2012

Oude Looiersstraat 61

1989 1995

Prinsengracht 451

1969 1974

Kerkstraat 278

1961 2002

Looiersgracht 2-4

Oude Schans 52

1959 1977

Prinsengracht 457

1974 1986

Kerkstraat 280

1961 2002

1968 1983

Prinsengracht 459

1974 1986

Kerkstraat 321

1974 1990

M

Oude Spiegelstraat 1A / Singel 350 Oude Waal 6

1977 1984

Prinsengracht 600 / Weteringstraat 1

1974 1977

Kerkstraat 323

1974 1993

Marnixstraat 58

Oudekerksplein 32 (VVE) / Enge Kerksteeg 3 1993 1994

Prinsengracht 602

1971 1978

Kerkstraat 326

1959 1967

Marnixstraat 291-295 2012

Oudemanhuispoort 1A

2010 2012

Prinsengracht 646

1967 1971

Kerkstraat 328

1969 2000

Muiderstraat 24-26-30

1995 1995

Oudezijds Achterburgwal 143

1990 1990

Prinsengracht 648

1967 1971

Kerkstraat 328 / Reguliersgracht 70

1971 2000

Muiderstraat 28-32 / Nieuwe Herengracht 71 1995 1995

Oudezijds Achterburgwal 156

2011 2013

Prinsengracht 754 (Pastorie De Duif)

1995 2002

Kerkstraat 329

1991 1995

2001 2007

Prinsengracht 756 (Kerk De Duif)

1995 2002

Kerkstraat 396-398

1968 1978

N

Oudezijds Achterburgwal 164 Oudezijds Achterburgwal 189

1981 2006

Prinsengracht 1075

1963 1982

Kerkstraat 400

1970 1978

Nieuwe Herengracht 45

1991 1993

Oudezijds Achterburgwal 191

1981 2006

Prinsenstraat 18

1971 1973

Kerkstraat 402

1970 1978

Nieuwe Herengracht 47

1991 1993

Oudezijds Achterburgwal 193

1981 2006

Prinsenstraat 20

1970 1972

Kerkstraat 414 1963 Nieuwe Herengracht 49

1991 1993

Oudezijds Achterburgwal 195

1981 2006

Prinsenstraat 22

1970 1972

Kerkstraat 416 1963 Nieuwe Herengracht 51

1991 1993

Oudezijds Achterburgwal 199 / Rusland 3-5

1999 2002

Professor Tulpstraat 14

2002 2005

Kerkstraat 418 1963 Nieuwe Herengracht 53

1991 1993

Oudezijds Armsteeg 6-28

2008 2010

Professor Tulpstraat 16-18-20

2002 2005

Kloveniersburgwal 6

1965 1980

Nieuwe Herengracht 55 /

1991 1993

Oudezijds Kolk 1 / Geldersekade 10

1989 1992

Professor Tulpstraat 22-24-26-28

2002 2005

Kloveniersburgwal 8

1965 1980

Jonas Daniel Meijerplein 52

Oudezijds Kolk 3 / Geldersekade 14

1997 2002

Kloveniersburgwal 14

1990 1990

Nieuwe Herengracht 71 / Muiderstraat 28-32 1995 1995

Oudezijds Voorburgwal 1

1973 1993

R

Kloveniersburgwal 22-24

1997 2007

Nieuwe Herengracht 219-221

1974 1979

Oudezijds Voorburgwal 2

1993 1994

Raamdwarsstraat 9-11 / Leidsegracht 106

1995 1999

Kloveniersburgwal 38

1963 1969

Nieuwe Keizersgracht 37

1962 1964/1996

Oudezijds Voorburgwal 4

1966 1975

Raamsteeg 6

2010 2012

Kloveniersburgwal 40

1968 1971

Nieuwe Keizersgracht 39

1962 1964/1997

Oudezijds Voorburgwal 7

1962 1999

Reestraat 5

1980 1982

Kloveniersburgwal 44 2012 Nieuwe Kerkstraat 2A

1971 1973

Oudezijds Voorburgwal 28 (Veilinghuisje)

2001 2008

Reestraat 7

1975 1982

Koestraat 13

1968 1973

Oudezijds Voorburgwal 30 (voorhuis)

1995 2006

Reestraat 15

1972 1977

Koestraat 16B (VVE) 1996 Nieuwe Leliestraat 75

1985 1992

Oudezijds Voorburgwal 30 (achterhuis)

1999 2006

Reestraat 17

1972 1977

Koestraat 20-22

1995 1994

Nieuwe Leliestraat 183

1999 2009

Oudezijds Voorburgwal 61 1958 Reestraat 19

1968 1971

Koestraat 24-26-28-30

1990 1990

Nieuwe Looiersstraat 25-27

1983 1997

Oudezijds Voorburgwal 67

Reestraat 30-32

1969 1973

Korsjespoortsteeg 5

1983 1983/2005

Nieuwe Nieuwstraat 19

1988 1997

Oudezijds Voorburgwal 224-226 / Servetsteeg 11 1996

Reguliersgracht 2 / Herengracht 532

2009 2012

Korsjespoortsteeg 17

1975 2009

Nieuwe Nieuwstraat 27

1989 1997

Oudezijds Voorburgwal 228-230

1995 1994

Reguliersgracht 11-13

1977 1982

Korte Keizersstraat 11

1974 1980

Nieuwe Prinsengracht 29

1957 1968/2011

Oudezijds Voorburgwal 232

1993 1995

Reguliersgracht 19

1959 1961

Korte Leidsedwarsstraat 70 2012 Nieuwe Prinsengracht 43-45-47-49-51-53 2012

Overhaalsgang 1 / Hoogte Kadijk 113-117

1983 1988

Reguliersgracht 63

1974 2003

Korte Ouderkerkerdijk 45 2013 Nieuwe Spiegelstraat 22A-22D / Keizersgracht 539 1974

1984

Overtoom 371

1999 2004

Reguliersgracht 65-67

1974 1990

Nieuwe Spiegelstraat 22B-22C-22E

1974 1984

Overtoom 373

1999 2004

Reguliersgracht 70 / Kerkstraat 328

1971 2000

Nieuwendijk 1 / Prins Hendrikkade 1

1972 1978

Reguliersgracht 95

1988 2007

Roomolenstraat 11

1957 1968

Runstraat 4

1988 2009

1988 1993

Korte Prinsengracht 5 /

1959 1964

Haarlemmer Houttuinen 65A

Nieuwe Kerkstraat 2 / Amstel 81

1988 2008

1969 1979

1997 1998

1973 1975/2011

2009 2012 1997

Korte Prinsengracht 6

1971 1998

Nieuwendijk 24

1968 1969

P

Korte Prinsengracht 7

1959 1964

Nieuwezijds Voorburgwal 38

1960 1963

Paleisstraat 23-31 / Nieuwezijds Voorburgwal 149 1973

Korte Prinsengracht 9

1959 1964

Nieuwezijds Voorburgwal 87

1978 1985

Passeerdersgracht 6

1982 1985

Runstraat 29

1966 1997

Kromme Waal 13

1957 1963

Nieuwezijds Voorburgwal 89

1978 1985

Piet Heinkade 179-181 (Pakhuis De Zwijger)

2005 2006

Rusland 3-5 / Oudezijds Achterburgwal 199

1999 2002

Kruithuisstraat 17-25 /

1998 2003

Nieuwezijds Voorburgwal 91 /

1978 1985

Pijlsteeg 33-53

1994 1996

Rusland 10-12

1999 2003

Pijlsteeg 57-63

1994 1995

Rusland 27

1999 2002

Plantage Kerklaan 21

1992 2000

Ruysdaelkade 2-4 (Rioolgemaal F)

1994 1996/2000

Prins Hendrikkade 1 / Nieuwendijk 1

1972 1978

Prins Hendrikkade 87

1969 1992

S

Prins Hendrikkade 101

1963 1975

Servetsteeg 11 / Oudezijds Voorburgwal 224-226 1996

Prinsengracht 1 / Brouwersgracht 101

1968 1972

Singel 1 / Stromarkt 4

Hoogte Kadijk 147 (Museumwerf ‘t Kromhout)

Sint Nicolaasstraat 80-82 Nieuwezijds Voorburgwal 93 /

L

1978 1985

Sint Nicolaasstraat 88-90

Laagte Kadijk 1-2 / Kadijksplein 5-12

1997 1997

Nieuwezijds Voorburgwal 95-97 /

Laagte Kadijk 10-11-12

1997 1997

Sint Nicolaasstraat 67-71-75

1978 1985

Nieuwezijds Voorburgwal 149 / Paleisstraat 23-31 1973 Landsmeerderdijk 45 2004

94 | Pandenlijst

1975

95 | Pandenlijst

1975

1997

1975 2005

rd G

p an ko o A

er es ta ur ee

rd p

er es ta ur ee G

an ko o A

p

er es ta ur ee G

an ko o A

p

er es ta ur ee G

an ko o A

rd

Stichting Stadsherstel Amsterdam rd

Stichting Stadsherstel Amsterdam

Singel 135

1957 2009

Tweede Goudsbloemdwarsstraat 6

1981 1990

IN ERFPACHT UITGEGEVEN - IN AMSTERDAM

UITGEEST

Singel 157

1969 1983

Tweede Goudsbloemdwarsstraat 10

1981 1990

Bethaniënstraat 7

1998 2000

Busch en Dam 13 (Fort aan den Ham) 2012

Singel 159

1969 1983

Tweede Leliedwarsstraat 25-31 / Bloemgracht 76 1966 1978

Binnen Vissersstraat 19-21

1997 1997



Singel 346

1963 2001

Tweede Weteringdwarsstraat 5-7

1972 1975

Buiksloterdijk 228

1973 1983

WEESP

Singel 350 / Oude Spiegelstraat 1A

1968 1983

Tweede Weteringdwarsstraat 71-73

2004 2005

Buiksloterdijk 230

1976 1986

Oudegracht 69 (Van Houtenkerk)

Singel 368

1976 1986

Tweede Wittenburgerdwarsstraat 133 (Groenland) 2005

Eerste Laurierdwarsstraat 48

2001 2001



Singel 413

1963 1969

1959 1962

ZAANDIJK

1963 1971

U

Herengracht 361

Singel 415

Keizersgracht 677

1960 1963

Kerkstraat 4-10 2013

Singel 417

1963 1971

Utrechtsedwarsstraat 106

Paardenstraat 1

1967 1970



Singel 419

1963 1968

Utrechtsedwarsstraat 71 / Utrechtsestraat 135 1988 1991

Prinsengracht 335

1959 1967

ZAANSE SCHANS (BEZIT STADSHERSTEL ZAANSTREEK N.V.)

Singel 496

1958 1965

Utrechtsestraat 135 / Utrechtsedwarsstraat 71 1988 1991

Reestraat 2

1960 1970

De Kwakels 1 2009

Sint Annenstraat 10

1994 1995

Utrechtsestraat 141

Reestraat 4

1960 1970

Kalverringdijk 1 2009

Sint Annenstraat 12

1994 1995

1968 1970

Kalverringdijk 3 2009

Sint Annenstraat 14

1994 1995

V

Reestraat 6 Reestraat 8

1978 1981

Kalverringdijk 5 2009

Sint Annenstraat 16

1994 1995

Valeriusplein 11-12 2012



Sint Anthoniebreestraat 69 /

1998 1975

Van Ostadestraat 149 (Oranjekerk)

1998 2000

BEVERWIJK Kalverringdijk 8 2009

2005

2001 2003

1972 1975

2009 2013

Kalverringdijk 7 2009

Vijzelgracht 1

1967 1971

Breestraat 101 (Pastorie) 2011 Kalverringdijk 9 2009

Sint Geertruidensteeg 15

1978 1985

Vijzelgracht 3

1967 1971



Sint Jansstraat 24-42

1983 1992

Vijzelgracht 4-6-8/Eerste Weteringdwarsstraat 70 2010

Sint Jansstraat 44-46

1983 1992

Vijzelgracht 5

1967 1971

Hartveldseweg 23 (De Hoop te Diemen)

1996 1998

Kalverringdijk 17 2009

Sint Nicolaasstraat 49

1978 1982

Vijzelgracht 39

1969 2001

Overdiemerweg 37 (Kustbatterij Fort Diemerdam) 2006 2012

Kalverringdijk 19 2009

Sint Nicolaasstraat 50

1978 1985

Vijzelgracht 45

2000 2002/2011

Overdiemerweg 41 (Boerderij Zeehoeve)

Kalverringdijk 21 2009

Sint Nicolaasstraat 51-57 (Blaeu Erf)

1978 1982

Vijzelgracht 47

2000 2009

Venserkade 112 (Vensermolen) 2011 Schansend 1 2009

Sint Nicolaasstraat 52-64

1978 1985

Vijzelgracht 63

2000 2003



Sint Nicolaasstraat 59 (Blaeu Erf)

1978 1982

Vinkenstraat 55

1977 1986

DURGERDAM Zeilenmakerspad 2 2009

Sint Nicolaasstraat 63-75

1978 1982

Vinkenstraat 68

1974 1986

Durgerdammerdijk 97

2002 2005/2011

Zeilenmakerspad 3 2009

Sint Nicolaasstraat 66-68

1978 1985

Vinkenstraat 74

1978 1991

Durgerdammerdijk 101 (Kapel Durgerdam)

2009 2013

Zeilenmakerspad 4 2009

Sint Nicolaasstraat 67-71-75 /

1978 1985

Vondelpark 6B-6C (Meststallen)

2006 2005



Vondelstraat 41

2012 2013

HAARLEM Zonnewijzerspad 2 2009

Sint Anthoniesluis 25 (Huis de Pinto)

Nieuwezijds Voorburgwal 95-97

2011

Kalverringdijk 10 2009

DIEMEN Kalverringdijk 11 2009

2003 2005

Zeilenmakerspad 1 2009

Zonnewijzerspad 1 2009

Sint Nicolaasstraat 70-78

1978 1985

Vondelstraat 120 (Vondelkerk)

1996 1986/

Begijnhof 20

1969 1972

Zonnewijzerspad 5 2009

Sint Nicolaasstraat 80-82 /

1978 1985



2000 / 2004

Groot Heiligland 26

2007 2011

Zonnewijzerspad 6 2009

Spaarne 11

2007 2009

Zonnewijzerspad 7 2009

Spaarnwouderstraat 68-68A

2009 2011

Zonnewijzerspad 8 2009

Nieuwezijds Voorburgwal 91 Sint Nicolaasstraat 84

1978 1985

W

Sint Nicolaasstraat 88-90 /

1978 1985

Warmoesstraat 15

2009 2012

Spaarnwouderstraat 72-72A-72B

2009 2011

Nieuwezijds Voorburgwal 93

Westerkade 24-25

2012 2013

Spaarnwouderstraat 74 / Spiegelstraat 2B

2009 2011

Spinhuissteeg 1A / Dwars Spinhuisteeg 9-11-13 1984 1993

Weteringstraat 1 / Prinsengracht 600

1974 1977

Spaarnwouderstraat 76 / Spiegelstraat 2A

2009 2011

Spinhuissteeg 3 / Dwars Spinhuissteeg 7

1984 1993

Weteringstraat 19

1961 1974

Spaarnwouderstraat 134

2009 2011

Spinhuissteeg 5 / Dwars Spinhuissteeg 5

1984 1993

Wijkergouw 6 (Schellingwouderkerk)

1998 2000

Spiegelstraat 4

2009 2013

Spuistraat 61 2013 Wingerdweg 28-34

2002 2005

Spiegelstraat 6-8

2009 2013

Spuistraat 255A-255B

1978 1990

Wingerdweg 98

2010 2011

Spiegelstraat 8A

2009 2013

Stadionplein 18

2006 2007

(Kinderdagverblijf Johanna Margaretha)

Vrouwestraat 12 (Bakenesserkerk)

2009 2010

Stoombootweg 1 2002 Wittenburgergracht 197-199-201

1984 1987



Stoombootweg 4 2002 Wittenburgergracht 205-207-209

1984 1987

HEEMSTEDE

Stoombootweg 17 2002 Wittenburgergracht 297-299-301

1981 1989

Wilhelminaplein 4-6 2013

Stromarkt 3

1984 1987



1988 2006

Wolvenstraat 1A / Herengracht 300

HOOFDDORP

T

Z

Tollenstraat 60-61 / 2013

Zamenhofstraat 28A

2005 2008



Zandhoek 13

1957 1959/1996

LANDSMEER

Zandhoek 14-15

1961 1978

Dorpsstraat 28 (Kerk van Landsmeer) 2007

Bilderdijkkade 60-62 (De Hallen) Tuinstraat 51 / Eerste Egelantiersdwarsstraat 2-4C 1985

1987

Rijnlanderweg 878 (Boerderij den Burgh)

2012 2013

Tuinstraat 53-55

1985 1987

Zeeburgerdijk 50-52-54 (Gemaal Zeeburg)

1997 1991



Tuinstraat 57

1985 1987

Zonneplein 29-30-30A (Zonnehuis)

2002 2005

OOSTHUIZEN

Tuinstraat 59-61

1985 1987

Zuideinde 422 2002

Etersheim 8 (Schooltje van Dik Trom)

Tussen Kadijken 3-5-9

1993 1992

Zuideinde 428-430



Tussen Kadijken 7-11

1993 1992

(geen eigendom: geheel in erfpacht)

RANSDORP

Tussen Kadijken 13-15

1993 1992

Zwarte pad 30 (Akermolen)

Dorpsweg 55 (Kerk van Ransdorp)

Tussen Kadijken 17-19-21 / Hoogte Kadijk 74

1982 1992

96 | Pandenlijst

2011 2013 2008 2010



97 | Pandenlijst

2011 2012

2003 2006

OOSTHUIZEN SCHOOLTJE VAN DIK TROM ETERSHEIM 8

UITGEEST BUSCH EN DAM 13 FORT AAN DEN HAM

BEVERWIJK PASTORIE BREESTRAAT 101 ZAANDIJK KERKSTRAAT 4-10 ZAANDIJKERKERK

ZAANSE SCHANS DE KWAKELS 1 KALVERINGSDIJK 1 T/M 21 SCHANSEND 1 ZEILMAKERSPAD 1 T/M 4 ZONNEWIJZERSPAD 1, 2, 5 T/M 8 LANDSMEER DORPSSTRAAT 28 KERK VAN LANDSMEER

HAARLEM BEGIJNHOF 20 GROOT HEILIGLAND 26 SPAARNE 11 SPAARNWOUDESTRAAT 68 T/M 76 SPAARWOUDESTRAAT 134 SPIEGELSTRAAT 2A T/M 8A VROUWENSTRAAT 12 | BAKENESSERKERK

RANSDORP KERK VAN RANSDORP DORPSWEG 55 DURGERDAM DURGERDAMMERDIJK 97 DURGERDAMMERDIJK 101 | KAPEL

HEEMSTEDE WILHELMINAPLEIN 4-6

HOOFDDORP BOERDERIJ DEN BURGH RIJNLANDERWEG 878

98 | Stadsherstel binnen de Stelling van Amsterdam

DIEMEN VENSERMOLEN VENSERKADE 112 KUSTBATERIJ DIEMERDAM OVERDIEMERWEG 23 BOERDERIJ ZEEHOEVE OVERDIEMERWEG 41 SCHUILKERK DE HOOP HARTVELDSEWEG 23

WEESP VAN HOUTENKERK OUDE GRACHT 69

COLOFON JAARVERSLAG 2013 Stadsherstel Amsterdam N.V.

CONCEPT, REDACTIE EN PRODUCTIE Monique Hollenkamp

ONTWERP Ruigwerk

DRUK Joh. Enschedé

FOTO OMSLAG Cris Toala Olivares

ADRES Amstelveld 10 1017 JD AMSTERDAM Telefoon 020 520 0060 Fax 020 638 2040 Internet www.stadsherstel.nl E-mail [email protected]

Dit jaarverslag is geheel FSC-gecertificeerd geproduceerd