WERKPLAN
2013
B U M S * B\
Inhoud HOOFDSTUK 1
De Biesboschregio doet het zelf!
4
HOOFDSTUK 2
Wat is de Streekalliantie Biesboschregio?
8
Principes
HOOFDSTUK 3
HOOFDSTUK 4
HOOFDSTUK 5
BIJLAGE
9
Opbrengsten
10
Thema's voor 2013
12
Thema Leven met Water
14
Thema Duurzame energieregio
16
Thema Linies en leesbaarheid
18
Thema Beleef de Biesbosch
20
Thema Landbouw en landschap
22
Thema Innovatief samenwerken
24
De netwerkstructuur
26
De partners zijn het netwerk
28
Schakelaars
28
Captains
28
Afstemming en terugkoppeling door partijen binnen eigen netwerken
29
Communicatie, financiën en ondersteuning
30
Communicatie
31
Financiering
31
Projectcoaching
33
Werkplan en evaluatie
33
Personeel
33
Overzicht beleidsdocumenten en -kaders
34
3
1
HOOFDSTUK 1
De Biesboschregio doet het zelf!
De Biesboschregio bestaat, in het kader van dit werkplan, uit de gemeenten Drimmelen, Geertruidenberg, Oosterhout, Werkendam, Woudrichem en Aalburg. Ze liggen binnen het Land van Heusden en Altena en de Amerstreek. Een gevarieerd gebied met bijzondere kwaliteiten en een zeer rijke historie, die je terugziet in de mensen en het landschap.
Er spelen veel ontwikkelingen in en om ons gebied. Denk aan noodzakelijke ingrepen in de waterhuishouding, die nodig zijn om droge voeten te houden in natte tijden en voor voldoende water in droge tijden. Of de schaalvergroting in de landbouw en het nieuwe beleid voor deze sector uit Brussel. Daarnaast een kritische con¬ sument die tegelijkertijd een aantrekkelijk landschap vraagt voor rust en recreatie. Maar ook de vergrijzing, het wegtrekken van jonge mensen uit de dorpen en het tekort aan goed personeel.
1
Een leefbaar, aantrekkelijk en gezond klimaat in de BiesboschHet Nationaal Park De Biesbosch is als uitgestrekt natuur- en
regio, om te wonen, te werken, te recreëren en te bezoeken is in
recreatiegebied een belangrijk onderdeel van het gebied. De rol
ons aller belang en is onze gezamenlijke verantwoordelijkheid.
van het water, vroeger en nu, is hier goed zichtbaar. Maar het grootschalige open, hoofdzakelijk door boeren gebruikte land¬
Op allerlei fronten wordt al druk op deze ontwikkelingen inge¬
schap ten oosten daarvan is net zo kenmerkend. Net als het palet
sprongen. Door overheden, maatschappelijke organisaties, maar
van dorpen en kernen, vaak gelegen langs dijken en met elk hun
meer en meer ook vanuit bewoners, onderwijsinstellingen en
eigen identiteit. Bijzonder zijn ook de oude verdedigingslinies, het
bedrijfsleven. Door s a m e n op te trekken kan nog meer resultaat
vele water in de vorm van rivieren, afwateringskanalen en kreken,
bereikt worden. Dat is de ervaring in de afgelopen jaren. Door
of de oude en nieuwe landgoederen.
breed s a m e n te werken en krachten te bundelen was er meer publiciteit en werden grotere investeringen naar de regio gehaald. Daarmee werd de realisatie van projecten versneld.
Deze tijd vraagt nog meer om over eigen grenzen heen kijken, nieuwe samenwerkingsverbanden aan gaan, en innovatieve en integrale oplossingen stimuleren. Dan kunnen we de uitdagingen aan en slagen we er in om ons gebied sterker te maken. Dat doen we in de streekalliantie Biesboschregio. Een netwerk waarin we de krachten bundelen om de Biesboschregio verder te ontwikkelen en op de kaart te zetten.
Zie ook V e r k l a r i n g van A l t e n a (2011), K a n s k a a r t A l t e n a (2012) en S a m e n w e r k e n aan een d u u r z a m e A m e r s t r e e k (2012).
5
Proces van totstandkoming Dit werkplan geeft vorm aan de samenwerking tussen de partijen in de Biesboschregio die elkaar in de tweede helft van 2012 vonden. Ze is gestart vanuit de Verklaring van Altena, de Kanskaart Altena, de opheffing van de gebiedscommissie Wijde Biesbosch, het Triple P-onderzoek van Rabobank Amerstreek en het inspelen op meer particulier initiatief. Toen is afgesproken om te gaan bouwen aan een netwerk van overheid, bewoners, maatschappelijke organisaties, bedrijfsleven en onderwijs. De gemeenten Aalburg, Woudrichem, Werkendam, Drimmelen, Oosterhout, Geertruidenberg, de waterschappen Rivierenland en Brabantse Delta en de provincie Noord-Brabant hebben daartoe op 10 oktober 2012 een samenwerkingsovereenkomst getekend. Vervolgens is dit netwerk de afgelopen maanden uitgebreid met maatschappelijke partijen en ondernemers¬ organisaties. Via gesprekken, vergaderingen en workshops is geïnventariseerd welke ambities men heeft en welke projecten of ideeën er leven. Er is ook in beeld gebracht waar kansen en uitdagingen liggen om als streek bij aan te haken. Uit deze initiatieven en uit bestaand beleid is een aantal thema's ontstaan die leidend zijn voor het netwerk.
De inbreng vanuit ondernemerskant en het onderwijs bij de totstandkoming van dit werkplan ontwikkelt zich nog. Terwijl de overheden en een aantal om¬ gevingspartijen vanuit het verleden snel tot een nieuwe samenwerking
kwamen,
heeft het meer tijd nodig om andere partijen daarnaast te brengen. Het is onze overtuiging dat de activiteiten in dit werkplan prima aansluiten op en ruimte laten voor de initiatieven van bedrijven en onderwijsinstellingen. Als het nodig is kan het werkplan worden aangepast op nieuwe inzichten. Overigens zal ook de samenwerking tussen overheden en de andere organisaties zich nog verdiepen.
6
^" —
å
7
HOOFDSTUK 2
Wat is de Streekalliantie Biesboschregio?
Principes
De Streekalliantie Biesboschregio is een wis selend netwerk van bedrijfsleven, onderwijs, bewoners, maatschappelijke organisaties en overheden, dat gezamenlijk wil optrekken om een sterke en aantrekkelijke regio te ontwik¬ kelen. Een van de manieren om dat te doen is plannenmakers bij elkaar te brengen rond gemeenschappelijke belangen/projecten. Het bouwen van allianties rondom een project zien we als essentieel middel voor snelle uitvoering. De gemeenten, waterschappen en provincie hebben voor hun rol in het netwerk ook een formele overeenkomst gesloten, waarin ze hun inzet hebben afgesproken (meer daarover in hoofdstuk 5). Vooral bij hen ligt de taak om randvoorwaarden voor ontwikkelingen te scheppen en een klantgerichte dienstverlening te organiseren. Ambtenaren en alliantiema¬ kelaars (zie ook hoofdstuk 5) vervullen daarin een belangrijke rol.
De Streekalliantie drijft op participatie. "Participatie is afdwing¬ baar noch regelbaar. Het is een kwestie van organiseren, verbin¬ den, ontmoeten en aanjagen. "
2
Dit zijn onze leidende principes: 1. de Streekalliantie bestaat uit personen en organisaties die actief bijdragen aan de ontwikkeling van de regio; 2. de Streekalliantie is flexibel qua deelnemers en activiteiten. Vooraf worden de doelen beschreven. De initiatieven waarmee die worden behaald, zullen al werkende weg worden bepaald; 3. de initiatiefnemer is zelf verantwoordelijk voor zijn plan en zoekt in het netwerk naar partners, beleidsruimte en financie¬ ring. Tegelijkertijd zorgen de partners in de Streekalliantie voor een goed " k l i m a a t " voor samenwerking; 4. luisteren is een basisvoorwaarde voor succesvolle allianties. Dat stelt eisen aan de deelnemers. 5. innoveren is het hart van goed en gezond ondernemerschap. Zoeken naar en stimuleren van innovatieve oplossingen is daarom een wezenlijk kenmerk van de alliantie; 6. de Streekalliantie is geen overheid, geen bestuursorgaan, geen projectbureau en geen financieringsloket;
Bron: " D e transitie van het platteland, een nieuwe koers", provincie N o o r d - B r a b a n t , 2011
9
Opbrengsten
organisatie. Onderwijsinstellingen kunnen ook structureel in de
Door deze principes te hanteren kunnen overheden vaker lokale
alliantie gaan deelnemen. Op projectniveau is er al veelvuldige
plannen van bewoners steunen. Zo'n initiatief is van mensen zelf,
deelname.
het draagvlak is er al en de opbrengst van eventueel geïnvesteerd overheidsgeld is vaak hoog. Dat is belangrijk nu elke overheid
Ook ondernemers en omgevingspartijen (van A N V tot toeristisch-
zoekt naar besparingen.
recreatieve partijen) bundelen sneller hun krachten om projecten te realiseren waar zij zelf en de regio baat bij hebben. De open¬
Scholen, vooral het beroepsonderwijs, kunnen heel belangrijk zijn
heid van het netwerk maakt dat veel meer ideeën kunnen worden
in de alliantie. Hun belang is dat opleidingen zichtbaar zijn, dat die
uitgevoerd dan voorheen. Wisselende samenwerkingsverbanden,
goed aansluiten op de markt en dat er genoeg afstudeerprojecten
internet en social media maken de regio onmetelijk groot en bie¬
zijn. De stagegever kan profiteren van frisse ideeën, professionele
den toegang tot allerlei "innovaties". De ondernemer vindt in het
vakkennis (zoals bij NHTV en H A S Den Bosch) en uren voor zijn
netwerk snel medestanders en het juiste loket bij de overheid.
10
I
5 fa
Dat loket is van levensbelang. Echt vernieuwende ontwikkelin¬
Door s a m e n op te trekken kunnen we tevens ons gebied op de
gen passen vaak niet binnen overheidskaders, maar kunnen erg
kaart zetten. Daarmee bereiken we niet alleen een gezamenlijke
gewenst zijn. Door als overheid vroeg te luisteren, ondernemend
trots, maar hopelijk ook steun voor de zaken waar we s a m e n mee
en oplossingsgericht te werken (de provinciale "meerwaardebe¬
bezig zijn. Dergelijk gezamenlijk lobbywerk is bij uitstek een activi¬
nadering" is een van de voorbeelden hiervan) wordt de deur op
teit van de streekalliantie.
een kier gezet. Andere overheden kunnen leren van dergelijke voorbeelden en de "best practices" overnemen.
Tot slot kunnen partners via de Streekalliantie de bondgenoten vinden om ontwikkelingen bij de juiste instantie op de agenda te zetten. Zeker voor bewonersplatforms en ondernemers ligt de drempel hier laag.
11
3
HOOFDSTUK 3
Thema's voor 2013
De samenwerkende partijen in het netwerk willen hun menskracht en budget (zie hoofd¬ stuk 5) voor de alliantie op zes thema's richten. De thema's zijn aan te passen als daarvoor een krachtig geluid komt van partijen uit de regio. De thema's zijn gekozen op basis van: het beleid van de deelnemende overheden; de verkenningen van de afgelopen maanden met gemeenten, provincie, waterschappen, koepelorganisaties en ondernemers; * uiteenlopende contacten met ondernemers en actieve bewoners; 9
Duurzame energieregio
9
Linies en leesbaarheid I Beleef de Biesbosch H Landbouw en landschap Innovatief samenwerken
In de bijlage vindt u een overzicht van regio¬ nale beslissingen en beleidsstukken die meewo¬ gen bij de keuze van de thema's. De overheden onderstrepen het evenwicht tussen economie, duurzaamheid en leefbaarheid. Aandacht voor deze balans is dan ook belangrijk bij de ontwik¬ keling van nieuwe initiatieven. Over de ondersteuning van initiatieven en de criteria daarvoor leest u meer in hoofdstuk 5.
13
m
•één '.
i
Í
THEM*
LEMEN
•1 Ai
ñm
I
Thema Leven met Water
Hoofdopgave 2013:
Met de Biesbosch v o r m e n de rivieren de zichtbare geschiede¬
* Bundeling kennis i
nis van het water in de regio. Door het vastleggen van het
* Uitzetten gezamenlijke strategie
water binnen de dijken is al heel lang duidelijk waar het water Trekker: heeft zich nog niet aangediend
ruimte inneemt. Wat nodig blijft is de voortdurende match van de rivieroevers met haar gebruikers. Want de ontwikkelingen rondom water blijven in beweging. Er zijn nieuwe eisen vanuit
Vijf belangrijke projecten
dit in 2013 willen
waterveiligheid, de wens om meer te kunnen genieten van het water groeit en bestaande doelen voor aanleg en herstel van de
Visie Waterfront Woudrichem
(water)natuur zijn nog niet allemaal gehaald.
groen-blauwe projecten gemeente Aalburg Project Donge-oevers Geertruidenberg
Doel van het thema " L e v e n met water" is dan ook een aantrek¬
Herinrichting Groesplaat
kelijke multifunctionele inrichting van de oeverzones. Vaak zal
Ruimte voor de rivier de Noordwaard
een nieuw ontwerp nodig zijn waarbij hoogwaterbescherming, bedrijvigheid, prettig wonen en natuurbeheer worden gecom¬ bineerd. Dat zijn vaak ingewikkelde processen. A a n de ene kant zijn er veel (overheids-)partijen vanuit het beleid bij betrokken, aan de andere kant hebben bewoners en toeristen hele prakti¬ sche uitgangspunten voor hun omgeving. Op diverse plekken in ons gebied zijn partners met projecten bin¬ nen dit thema bezig. Er is veel kennis en ervaring aanwezig. Een aantal projecten in en net buiten ons gebied, zoals bijvoorbeeld de Noordwaard en Overdiepse Polder, staat (inter)nationaal in de spotlights. Door een uitwisseling van kennis en ervaring op dit vlak én het profileren van ons gebied als aantrekkelijke en inno¬ vatieve waterregio, denken we de mogelijkheden tot realisatie te kunnen vergroten en nieuwe partners aan ons te kunnen binden.
15
-
THEM*
-
Thema Duurzame energieregio
Hoofdopgave 2013:
Gebruik van duurzame energie leidt tot kostenbesparing, minder
* Bundeling en uitwisseling kennis i
broeikasgassen en minder afhankelijkheid van grote energie¬
energie-
coöperaties,
maatschappijen en hun fossiele brandstoffen. Daarom is een
* Samenwerking/PR-campagne gericht op profilering .
grotere opwekking van energie uit zon wind, water en biomassa
duurzame energieregio,
door veel gemeenten als beleidsdoel opgenomen.
* Afstemming beleidsvorming/uitvoering met regio
Op verschillende plekken in de Biesboschregio worden plannen
West-Brabant
ontwikkeld om gezamenlijk zonne-energie op te wekken. De coöperaties hierachter ontwikkelen hun kennis en plannen
Trekker: nog niet bekend
razendsnel en voeren daarmee deels het beleid uit van de overBelangrijke projecten
heden.
dit in 2013 willen laten
Het thema " D u u r z a m e energieregio" richt op het verspreiden van kennis en ervaring in het gebied, zodat een grotere groep
Zonneweide A 2 7 Hank
plannenmakers aan de slag kan met initiatieven. Gezien de vele
Ontwikkeling biomassacentrale Biesboschregio
plannen voor zonne-energie ligt voorlopig daarop de focus.
Locale energiecoöperaties (Duurzaam Drimmelen,
De trekkers krijgen hulp om zich gezamenlijk te profileren als
Oosterhout Nieuwe Energie, Duurzame Energiecoöperatie
duurzame energieregio in Noord-Brabant (zie httpV/smart-
Altena Biesbosch)
energyregions.com als een voorbeeld). Deze actie versterkt
Elektrisch varen Biesbosch
de trots en het zelfvertrouwen van de regio. Verder richten de partners zich op voldoende beleidsruimte of nieuw beleid bij gemeenten en provincie. Dat is nodig nu er steeds meer plannen voor grootschalige projecten worden gemaakt. Tot slot kunnen initiatieven voor energie uit biomassa worden ondersteund, als die een goede milieubalans kennen. Belang¬ rijkste actie is hier het koppelen van kennis, beleidsruimte en ndernemerschap.
17
!
H Ui
ļ 1
i-
THEM*
L 10
Thema Linies en leesbaarheid
Hoofdopgave 2013:
De Nieuwe Hollandse Waterlinie verknoopt ons gebied met
* Uitvoeringsplan inclusief financieringspakket forten Nieuwe Hollandse Waterlinie
Midden-Nederland. Bij de spraakmakende forten ontstaan
* Bundeling initiatieven en plannen voor de
nieuwe combinaties van wandelen, fietsen, horeca en cultuur. Ze geven het gebied een gezicht en leveren nieuwe inkomsten op.
Zuiderwaterlinie, opstellen uitvoeringsstrategie en
Van de Zuiderwaterlinie is nog veel minder blootgelegd. Deze
-alliantie
verdedigingslinie uit o.a. de 80-jarige oorlog begint in Grave, loopt door de Biesboschregio en eindigt in Antwerpen. Verspreid
Trekker: nog niet bekend
over Geertruidenberg, Drimmelen, Oosterhout en de noordkant van Breda ligt dan ook een ketting van verdedigingswerken uit
Vijf belangrijke projecten waarmee we dit in 2013 willen
die tijd. Op dit moment zijn dit losse elementen, maar als we die
laten zien:
letterlijk of figuurlijk met elkaar verbinden kunnen we het gebied
* Het Liniepad: uitbouw communicatie en realisatie fiets-
veel aantrekkelijker maken voor bezoekers. Ook hier kan een
verbinding
nieuwe economie ontstaan op de cultuur van vroegere legers.
* Restauratie fort Giessen * Restauratie van de Spinolaschans
Het thema Waterlinies richt zich op het verder restaureren en
» Restauratie Fort Lunette
zichtbaar maken van de forten en de linies. Tegelijk worden
* Herstelwerkzaamheden Kleine Schans Terheijden
nieuwe gebruikers voor de forten en schansen gezocht, zodat bezoekersaantallen stijgen en verdiensten toenemen. Tot slot zorgen partners in de Streekalliantie dat het verhaal goed ver¬ teld wordt met routes, websites en evenementen. Het bundelen van de troepen hierin en het gezamenlijk opstellen van een strijdplan - als we toch in termen van legers praten - heeft meer effect dan het werk van een afzonderlijk bataljon. De macht van het getal, concreet de samenwerking van ondernemers, gemeen¬ ten en vrijwilligers, kan de slagkracht bieden die nodig is voor florerende waterlinies in de regio.
19
i í
mm
ŬÍLitt DE
2
0
Thema Beleefde Biesbosch
Hoofdopgave 2013:
De Biesboschregio, inclusief Nationaal Park de Biesbosch, wil
* Uitvoering werkprogramma Brabant ,
een groter aantal toeristen en recreanten trekken en daarmee
* Leggen nieuwe verbindingen
de Biesbosch
de inkomsten verhogen. De naamsbekendheid van natuurgebied Trekker: Sandra Versteegen (Brabant aan de Biesbosch)
de Biesbosch is groot, maar het aantal bezoekers dat daadwer¬ kelijk de regio bezoekt kan omhoog. De mogelijkheden in de Biesbosch moeten dan beter zichtbaar zijn. Om te beginnen in
Belangrijke projecten
dit in 2013 willen laten
de achtertuin van Breda, Den Bosch en in de Drechtsteden. Voor de profilering kan meer samenwerking tussen het Nationaal
Nieuwbouw Biesboschmuseum
Park en het Land van Heusden en Altena worden ontwikkeld. De
Pilot ontwikkeling elektrisch
bezoeker blijft dan langer en een groter gebied profiteert van
Werkplaatsbijeenkomst i.s.m. STIRR
zijn bestedingen.
Biesboschregio als Leisure Hotspot
De lopende samenwerking "Brabant aan de Biesbosch" vormt
Nederland
de basis van de inspanningen voor dit thema. Dit is een samen¬
Internationale Biesboschmarketing
werking tussen de zes gemeenten, dat ondernemers in T&R
Bureau Toerisme en Congressen
steunt met marketing, professionalisering en de ontwikkeling van routes. Innovatie en samenwerking zijn de speerpunten. De Streekalliantie biedt met deze samenwerking een podium om andere partners te vinden. Zo vormt de landbouw met voedsel als thema een interessante partij. Daarnaast is de connectie met het nieuwe provinciale vrijetijdsbeleid een belangrijke. Project¬ trekkers kunnen hierop inspelen.
21
positionering Brabant en
Nederlands
ĨWÍM
I LANDBOUW I EN LANDSCHAP 22
Thema Landbouw en landschap
Hoofdopgave 2013:
De boeren in de Biesboschregio verbouwen op grote schaal
* Onderzoek toekomststrategie agrarische natuurverenigingen in relatie tot nieuwe Gemeenschappelijk
gewassen, houden vee en beheren het landschap. Ze leveren
landbouwbeleid (GLB) van de EU
voedsel aan de consument en grondstoffen aan de industrie. De
* 3 nieuwe verdienmodellen voor landbouw in relatie tot
opbrengstprijzen stijgen niet. Bovendien stelt de maatschap¬
omgeving en nieuwe beleid
pij nieuwe vragen. Is mijn voedsel veilig en komt het uit een
* Zichtbaarheid innovatieve projecten
vertrouwde hoek? Moeten de nieuwe bedrijven nog wel zo groot worden? Levert de productie risico's op voor milieu en volksge¬
Trekker: Bastiaan Snoek (ANV Altena Biesbosch)
zondheid. Dit soort vragen richt zich nu op de veehouderij, maar ook over de akker- en tuinbouw zullen die meer gesteld gaan worden. De Europese Unie maakt in het landbouwbeleid een
Vijf belangrijke projecten
switch van vooral individuele steun naar ook collectieve steun
laten zien:
van boeren als zij zorgdragen voor groene waarden en soorten¬
* Stichting Natuurlijk Biesbosch
rijkdom. Schaalvergroting en efficiënte bedrijfsvoering zijn lang
» Project Fruitschuur
speerpunten geweest in land- en tuinbouw. Vandaag de dag is
* Landschapspark Oosterhout-Breda
het inspelen op de directe omgeving steeds belangrijker.
* Uitbouw Melkdrive Genderen
De Streekalliantie wil nieuwe partnerschappen op het platteland
* Onderzoek strategie gezamenlijke ANV's Biesboschregio
stimuleren, waardoor innovaties in marketing, toerisme en lokale afzet sneller worden ontwikkeld en de bedrijven genoeg blijven verdienen. Daarnaast is inspelen op het nieuwe beleid van Brussel, Den Haag en Den Bosch een must om te overleven. Ook daarin kunnen partners binnen de alliantie bijdragen. Omdat ze dicht bij het beleid zitten, contacten buiten de regio hebben of doordat ze hier zelf mee experimenteren. Sociale media maken zowel contacten als kennis erg makkelijk te vinden. Tot slot richt de Streekalliantie zich met dit thema op initia¬ tieven om bedrijven zichtbaar en toegankelijk te maken. Door duurzaam en op een zichtbare manier te werken en veranderplannen vroeg met omwonenden te bespreken, ontstaat groter draagvlak. Dat wordt steeds belangrijker, ook in provinciaal en rijksbeleid.
23
dit in 2013 willen
THEM*
S 24
Thema Innovatief samenwerken
Hoofdopgave 2013:
In alle genoemde thema's is vernieuwend samenwerken een
* Ervaring opdoen met
middel om sneller en effectiever resultaten te boeken. Omdat
* Ervaring opdoen met
samenwerken financieringsmogelijkheden
vernieuwing aandacht vraagt is Innovatief samenwerken apart als thema benoemd.
Trekker: Robert Holmes (VVV Altena Biesbosch 7 Macavity)
De Streekalliantie zelf is een voorbeeld van vernieuwend
Belangrijke projecten
dit in 2013 willen laten
samenwerken. Een netwerk dat naast enig budget vooral draait om verbinden van vraag en aanbod, zodat plannen
Workshop streekalliantie voor contactambtenaren bij
sneller voor elkaar komen.
gemeente en waterschap
Door de crisis en de mogelijkheden van internet verandert er
Workshop verdienmodellen, waaronder crowdfunding
veel. De Streekalliantie wil een aantal nieuwe ontwikkelingen
Excursie Oost-Brabant over stad-land verbindingen
en bijzondere oplossingen laten zien, zodat ze breed kunnen
Opzet en uitvoering communicatiestrategie
worden ingezet in de regio. Een aantal terreinen waarop dat mogelijk is: * crowdsourcing en crowdfunding: bij zowel beleid als plannen uitvoeren kan "de massa" worden ingezet. Om kennis te leveren of om een deel van het budget te financieren. Artiesten financieren al albums met oproepen op Facebook, musea kopen kunst door giften van hun donateurs; * financiering: de crisis zorgt voor veel creativiteit. Er zijn veel manieren om het budget voor een plan bij elkaar te krijgen. We noemen de landschapsveiling, gebiedsarrangementen en ruilhandel of het binden van bedrijven en burgers via een streekfonds * van burgerparticipatie naar overheidsparticipatie: steeds meer bewoners nemen zelf initiatief. Wat betekent dit voor de ambtenaar en zijn organisatie? * effectief gebruik van social media; * sociaal ondernemerschap en coöperatieve samenwerking.
25
HOOFDSTUK 4
De netwerk structuur
Het netwerk is een dynamisch geheel van gelijkwaardige partijen. Daarbij hoort hoog uit een lichte organisatie, die tevens ruimte biedt voor verandering. Dat laatste is heel belangrijk. Binnen de nieuwe samenwer king is immers nog niet alles duidelijk. Voor een deel komt die duidelijkheid ook pas als we
bezig zijn. Daar willen en kunnen we niet op wachten. We willen samen aan de slag, vanuit het vertrouwen in een voldoende basis maar vooral in elkaar. We hebben het idee dat we met onderstaande structuur en werkwijze aan het werk kunnen. Maar als de partners dat nodig vinden zullen we die aanpassen.
Partner
M
'schakelaars'
'captains'
27
De partners zijn het netwerk
daarnaast ook zicht en gevoel hebben voor wat er in de andere
Het netwerk wordt gevormd door alle betrokken partijen en
deelnetwerken en het totale netwerk speelt. Voor 2013 denken we
personen zelf. Het zijn díe partijen die zelf actief en volgens de
dat dit vooral de trekkers van de zes thema's zijn, aangevuld met
principes in hoofdstuk 2 samen willen werken aan een krachtige
de alliantiemakelaars Han Clement en/of Alfred van Mameren.
Biesboschregio. Dit kunnen overheden zijn, verenigingen,
De 'schakelaars' komen elke drie maanden bij elkaar houden en
onderwijsinstellingen, maatschappelijke organisaties, maar ook
houden frequent contact met elkaar. In de overleggen worden de
individuele ondernemers of bewoners. Elkaar goed kennen, s a m e n
voortgang van de projecten binnen een t h e m a besproken. Ook
willen werken, contacten (kunnen) leggen en alert zijn op kansen
nieuwe nieuwe kansen en ontwikkelingen worden doorgenomen.
zijn belangrijke eigenschappen om combinaties te maken.
De 'schakelaars' kunnen deze informatie vervolgens gebruiken
Die verbindingen of uitwisselingen heeft of legt iedereen zelf,
voor hun eigen deelnetwerk.
maar zij kunnen ook door andere partners in het netwerk worden gestimuleerd. Om dit verder te ontwikkelen, willen we een jaar¬
Captains
lijkse netwerkbijeenkomst organiseren, om elkaar te ontmoeten
Daarnaast is er een groep van 'captains'. Een groep mensen die
en informatie uit te wisselen over behaalde successen en nieuwe
vooral vanuit bestuurlijke, politieke of maatschappelijke context
kansen.
hun netwerk en overzicht hebben. Zij komen twee keer per jaar
Schakelaars
gaten te houden, nieuwe kansen en ontwikkelingen door te spre¬
Binnen het netwerk zijn een aantal personen actief die als 'scha¬
ken en met elkaar de strategie te bepalen. S a m e n zullen zij ook
kelaar' opereren. Het zijn personen die een centrale rol hebben
het werkplan en het evaluatieverslag 'vaststellen'. De Biesbosch-
bijeen om met elkaar de hoofdlijnen van het streeknetwerk in de
binnen een of meer van de deelnetwerkjes binnen het totale
captains hebben ook een belangrijke rol als ambassadeurs van het
streeknetwerk en vaak een schakel zijn binnen zo'n deelnetwerk
netwerk.
én met personen en partijen daarbuiten. Het zijn mensen die de
De groep Biesbosch-captains bestaat uit wethouder Bas de Peuter,
ontwikkelingen binnen hun eigen netwerk goed kennen, maar
directeur Parkschap de Biesbosch Dick Verheijen, directievoor-
28
zitter Rabobank Amerstreek Gerben van der Harst, bestuurslid Kees Timmer van Economisch Platform Altena en gedeputeerde Yves de Boer, ambtelijk aangevuld met de alliantiemakelaars Han Clement en/of Alfred van Mameren. We zien graag dat deze groep op korte termijn nog wordt uitgebreid met iemand vanuit de onderwijshoek.
Afstemming en terugkoppeling door partijen binnen eigen netwerken De partijen in het netwerk zijn zelf verantwoordelijk voor afstem¬ ming en terugkoppeling binnen hun eigen netwerk. De overheidspartijen bijvoorbeeld gebruiken hier het structurele bestuurlijk overleg van Brabant aan de Biesbosch voor en op ambtelijk niveau het overleg tussen de gemeentelijke contactambtenaren. Via de bestuurscommissies van de Regio West-Brabant bespreken zij de voortgang en relatie met onderwerpen op het schaalniveau van de regio West-Brabant.
Andere partijen kunnen ook zulke overleggen organiseren als zij daar behoefte aan hebben. Het netwerk regelt dat niet en schrijft dat ook niet voor. Het netwerk is immers geen hiërarchische structuur, maar een open samenwerking op basis van gelijkwaar¬ digheid.
29
HOOFDSTUK 5
Communicatie, financiën en ondersteuning
In hoofdstuk drie hebben we aangegeven met welke thema's we in 2013 aan de slag gaan, wat we daarvoor in 2013 gaan doen en wat we willen bereiken. Aanvullend pakken we binnen het netwerk een aantal zaken in samenhang op, die zorgen voor meer slagkracht, efficiency, zichtbaarheid en resultaat voor ons gebied als totaal.
Een greep uit de mogelijke middelen: - Website; * Nieuwsbrief; * Sociale media; * Actieve deelname aan een aantal streekhappenings of -meetings (bijvoorbeeld Open Coffee's, het Altena Biesbosch-weekend, het Biesbosch Streekfeest, etc); * Database van (innovatieve) projecten; * Publicaties in huis-aan-huis- en dagbladen;
Communicatie
* Excursies;
Communicatie richt zich op informatie-uitwisseling, kennisde¬
* (Netwerk)bijeenkomsten, denktanks en werkateliers rondom
ling, het versterken van de samenwerking binnen het netwerk,
actuele thema's of onderwerpen
het uitdragen van de successen van de samenwerking en een betere zichtbaarheid en profilering van het gebied. Zo weten de
De communicatiestrategie en uitvoering wordt bij voorkeur uit¬
verschillende deelnemers binnen het netwerk, maar ook mensen
gevoerd door een brede regionale groep, die nog wordt samen¬
of partijen die nog niet betrokken zijn, wat er speelt en wat voor
gesteld. Zij kunnen zoeken naar een regionaal geluid, kennen de
kansen en mogelijkheden er liggen. Hierdoor ontstaan sneller
juiste lokale media en zitten dicht bij de ontwikkelingen. Vanwege
verbindingen en ook een zekere trots over ons gebied.
hun proceswerkzaamheden zijn één of beide alliantiemakelaars
Iedere partij in het netwerk is verantwoordelijk voor een goede
bij voorkeur lid van deze werkgroep. Momenteel verzorgen zij de
communicatie over zijn eigen project en de bijdrage van dat
maandelijkse nieuwsbrief en een Twitter-account.
project aan de Biesboschregio als totaal. Daarnaast zal er in 2013 vanuit het netwerk als geheel een mix van onderstaande gebun¬
Financiering
delde communicatieactiviteiten worden opgepakt. Dat doen we op
Geld blijft belangrijk voor de uitvoering van veel projecten in de
een adequate en efficiënte wijze, waarbij de middelen die ingezet
Biesboschregio. Onze insteek is dat iedereen zelf de
worden zoveel mogelijk aansluiten bij de inzet vanuit andere
van een project rondkrijgt. Door s a m e n op te trekken denken we
partijen en tegelijkertijd ook gebruik maken van de technische
nog meer middelen naar ons gebied te kunnen halen. Het pas op¬
mogelijkheden van de nieuwe tijd.
gerichte Streekfonds Biesbosch Delta zal bij burgers, bedrijven en
31
financiering
instellingen middelen werven. Deze middelen komen beschikbaar voor projecten die passen binnen de thema's van het streeknetwerk.
Voor 2013 en 2014 is jaarlijks E 140.000,- beschikbaar. Dit bedrag is bijeengebracht door de zes gemeenten, de twee waterschappen en de provincie. In 2013 zal ook met andere partijen gesproken worden of zij financieel willen en kunnen participeren. Vanuit de provincie is immers nog E 7 0 . 0 0 0 , - cofinanciering beschikbaar als dit bedrag vanuit de streek bijeen wordt gebracht. Deze kans willen we niet laten liggen.
Voor thema Beleef de Biesbosch is E 3 0 . 0 0 0 , - beschikbaar. Elk van de andere thema's kan E 15.000,- besteden. Voor overkoe¬ pelende regionale werkzaamheden (met name communicatie en onderhoud van het netwerk) wordt E 35.000,- uitgetrokken. De budgetten voor de thema's is niet voor de uitvoering van projec¬ ten, maar bedoeld om van idee naar project komen. Vaak is dit de lastigste fase. Einddoel, partners, relevante beleidskaders en financiering
moeten op dat moment worden vastgesteld. Typische
voorbeelden waaraan dit budget kan worden uitgegeven: * haalbaarheidsonderzoek; * informatiebijeenkomst; * strategieontwikkeling; * opzet van evenementen rond de thema's.
De uitgaven per thema's worden bij voorkeur beheerd en goedge¬ keurd door de schakelaars. Voor de goedkeuring, verantwoording en uitbetaling wordt nog een werkwijze afgesproken en vastge-
32
legd. Wethouder De Peuter is vooralsnog eindverantwoordelijk
Het werkplan en evaluatieverslag zullen worden voorbereid door
namens de deelnemende gemeenten en waterschappen.
de diverse trekkers binnen het netwerk, met ondersteuning vanuit de alliantiemakelaars.
Projectcoaching Initiatiefnemers van projecten hebben vaak behoefte aan advies
Personeel
over bijvoorbeeld een projectopzet, projectvoorbereiding, beleid,
Voor 2013 en 2014 stellen iedere gemeente en de beide water¬
regelgeving en vergunningen,
schappen elk 0,2 fte beschikbaar. Deze capaciteit wordt ingezet
financieringsmogelijkheden
en
het juiste overheidsloket. De alliantiemakelaars binnen het
voor de bijeenkomsten van de achterban en de alliantie, het
streeknetwerk kunnen initiatiefnemers hierbij ondersteunen en
netwerken in de streekalliantie maar ook om tot uitvoer van het
koppelen aan innovatieve oplossingen. Zij nemen niet de rol en
proces van de programma's en projecten te komen. Daarnaast
verantwoordelijkheid van de initiatiefnemer of diens adviseur(s)
stelt de provincie twee alliantiemakelaars (totaal 1,5 fte) beschik¬
over, maar kunnen vanuit de doelen en de ambities van het streek-
baar ter ondersteuning van het netwerk en als schakel tussen het
netwerk meedenken. Ook kunnen ze adviseren hoe en met welke
streeknetwerk en de provincie.
'overheidsloketten' of andere personen in of buiten het netwerk contact kan worden gezocht. De contactambtenaren bij de gemeenten en de 'schakelaars' kunnen initiatiefnemers ook op deze mogelijkheden wijzen, maar eventueel ook naar de alliantiemakelaars doorverwijzen.
Werkplan en evaluatie Het is belangrijk om de activiteiten die we samen oppakken te sturen en de resultaten te volgen en zichtbaar te maken. Jaarlijks zullen we daarvoor een werkplan maken, met de hoofdopgaven en activiteiten voor dat jaar. De voortgang van het werkplan komt periodiek aan de orde in het overleg van de captains. Jaarlijks wordt een evaluatieverslag gemaakt en daar besproken. Dit evaluatieverslag is beschikbaar voor alle partners. A a n de hand van de evaluatie kan er bijsturing in de processen en thema's plaats vinden.
33
BIJLAGE
verzicht beleids¬ documenten en -kaders
De ambitie, thema's, acties en werkwijze in dit werkplan sluiten aan op de (bestuurlijke) kaders, wensen en ambities die de afgelopen jaren door en over ons gebied zijn uitgesproken of vastgelegd. In deze bijlage geven we hiervan een kort overzicht.
in 2016 van West-Brabant een maintenance topregio te maken waar kapitaalintensieve industrie zich graag wil vestigen en gevestigd wil blijven, dat West-Brabant een internationale logis¬ tieke hotspot voor innovatie en vestiging is en West-Brabant een topregio is door biobased innovaties toe te passen in zowel de procesindustrie als de landbouw. * Een goede bereikbaarheid, afgestemde opleidingen, goede
Strategische agenda West-Brabant
huisvesting en een prettige woon-en leefomgeving zijn hiervoor
In de Strategische agenda West-Brabant 2012-2020 is de visie
belangrijke fysieke randvoorwaarden, waar de regio aan gaat
en de ambitie van de 18 West-Brabantse gemeenten en Tholen
werken.
(Zeeland) vastgelegd. De visie is tot stand gekomen door nauwe
* De regelgeving wordt kritisch bezien.
samenwerking tussen vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven,
* Organisaties en bedrijven binnen de regio zullen meer als
onderwijs, omgeving en diverse overheden. De ambities zijn ver¬
eenheid optrekken richting hogere overheden. Hierin kan de
taald in een uitvoeringsprogramma 2012-2016. De accenten zijn:
regionale overheid een leidende rol spelen, maar altijd in nauwe
* De regio werkt s a m e n om West-Brabant te profileren voor bewo
samenwerking met het bedrijfsleven en het onderwijsveld.
ners, bedrijven en omliggende regio's als een sterk "stedelijk"
Meer info:
gebied met een vitaal buitengebied, dat goed is gepositioneerd
ma-s/lopende-projecten/strategische-agenda-west-bra-
http://www.west-brabant.eu/projecten-program-
in de provincie Noord-Brabant tussen het stedelijk gebied van
bant-2012-2020/1782
Rotterdam, Dordrecht en Antwerpen en de open ruimte van Zeeland.
Wijde Biesbosch: koersdocument "Verder op eigen kracht".
* Het behoud en verstevigen van de eigen kwaliteiten en de identi¬ teit van de regio is vertrekpunt. * De kwaliteiten zullen in balans tussen economie, ecologie en
Via de gebiedscommissie Wijde Biesbosch werkten een groot aan¬
sociaal maatschappelijk versterkt worden waarbij een duurzame
tal partijen in het gebied, onder regie van de provincie, vanaf 2001
ontwikkeling in West-Brabant gestimuleerd wordt.
samen aan een vitaal, mooi en schoon platteland. Het werkgebied
* Vanuit de pijler economie wordt de focus gelegd bij de drie
was groter dan de huidige Biesboschregio. De commissie is per
topsectoren: Maintenance, Logistiek en Biobased. De ambitie is
1 juli 2012 opgeheven.
35
De partijen binnen de Biesboschregio hebben in het document
hebben de West-Brabantse gemeenten vastgelegd om een
"Verder op eigen kracht" aangegeven dat zij s a m e n als streeknet-
belangrijk aandeel te nemen in de rijksambitie voor duurzame
werk verder willen om de kwaliteit als aantrekkelijk leef-, woon- en
energie (300/0 CO2-reductie en 200/0 duurzame energiepro
werkregio te behouden en te versterken. Met een slagvaardige, ef¬
ductie in 2 0 2 0 en een energiebesparing van 2 0 per jaar tot
ficiënte
en lichte netwerkorganisatie als uitgangspunt, met tevens
2 0 2 0 ) . De zes gemeenten zien nog niet benutte kansen vanuit
een sterkere deelname vanuit ondernemers en onderwijs. Door de
Essent, groene energie en water. Er liggen mogelijkheden voor
partijen zijn 4 belangrijke thema's/ambities benoemd:
koppeling met de topsector biobased.
1. Duurzame regionale voedselproductie: Wijde Biesbosch als
3. Zorg en welness: De zes gemeenten zien duidelijke kansen
voedselschuur en grondstoffenleverancier voor Brabant
als het gaat om behoud en versterking van de leefbaarheid in
2. Dé duurzame energie-regio: De Biesboschregio als voorbeeld
de kernen, mede afgezet naar krimp en ontgroening. Er liggen
voor (West)-Brabant of verder.
veel aanknopingspunten in de het ontwikkelen van moderne
3. Waterveiligheid en zoetwaterstrategie: Wijde Biesbosch als
zorgcoöperaties, een prettig woon - en leefklimaat gekoppeld
cruciaal waterknooppunt voor Brabant 4. De Wijdse Biesbosch-regio: Groene oase van rust en ruimte tussen BrabantStad en Randstad.
aan recreatieve voorzieningen. In bovenstaande topsegmenten willen de gemeenten s a m e n met de ondernemers, onderwijs en maatschappelijke organisaties de komende jaren het onderscheidend vermogen van de Biesboschstreek etaleren.
Oploop Dongemond
De waterschappen zijn niet betrokken geweest bij de 'Oploop
Op 27 juli 2012 hebben de colleges van de zes Biesboschgemeen-
Dongemond', maar zij hebben aangeven zich te kunnen vinden in
ten (in de zogenaamde 'Oploop Dongemond') op basis van de
de genoemde doelstellingen.
strategische agenda West-Brabant en het uitvoeringsplan een aantal kansrijke segmenten benoemd die zij tot ontwikkeling wil¬ len brengen: 1. Water en natuur (mede in relatie tot recreatie en toerisme):
Kanskaart Altena (www.kanskaartaltena.nl)
Met het nationaal park de Biesbosch als ijkpunt en de ligging
In opdracht van de Rabobank Altena zijn in de Kanskaart Altena
aan de rivieren, heeft het gebied een enorm te ontwikkelen
de kansen voor samenwerking in het Land van Heusden en Altena
potentie op het gebied van waterrecreatie (Brabant aan Zee),
in beeld gebracht via tientallen gesprekken met allerlei partijen in
logistiek over water, binnenvaart en maintenance.
de streek over hun wensen, ideeën en initiatieven. Al deze kansen
2. Energie en duurzaamheid: In de Verklaring van Dussen (2007)
zijn opgenomen in de Kanskaart Altena. De Kanskaart noemt een
36
aantal thema's om in samenhang op te pakken.
bedrijfsprestaties te kunnen continueren
* versterking g r o e n / blauwe oostflank
* het verminderen van milieudruk door vergroening van het ener¬
* verankering middengebied
gieverbruik.
* verbinding Biesbosch
* de regionale bundeling van alle unieke toeristische waarden is
* verankering jeugd en jongeren
nodig om de Amerstreek zich te laten onderscheiden.
* voedsel en energie * innovatief samenwerken
Meer info: www.rabobank.nl/particulieren/lokalebanken/amer-
Binnen ieder thema zijn verschillende kansrijke initiatieven opge¬
streek/trip^p^nderzoek
nomen. In totaal zijn er 47 initiatieven beschreven. Naar aanlei¬ ding van de publiciteit rondom de kanskaart hebben zich inmid¬ dels een groot aantal nieuwe kansen en initiatieven aangediend. Meer info: www.kanskaartaltena.nl
Samen werken aan een duurzame Amerstreek Op initiatief van de Rabobank Amerstreek heeft het economisch onderzoeksbureau van Rabobank Nederland onderzoek gedaan naar de duurzaamheid van de Amerstreek. Met de uitkomsten geeft Rabobank Amerstreek antwoord op de vraag hoe duurzaam de regio is in sociaal, economisch en ecologisch opzicht en welke mogelijkheden er zijn om die duurzaamheid te versterken. Een belangrijke conclusie uit het onderzoek is dat het gebied er in het gebied van de Amerstreek opvallend veel synergie te bereiken als de drie gemeenten en dorpen over de grenzen heen samen¬ werken. Aandachtpunten in de Amerstreek zijn: * verbetering van de sociale cohesie en vrijwilligerswerk in het gebied; * de economische vernieuwing blijft van belang om de goede
37
Colofon Streekalliantie Biesboschregio - april 2013
Auteurs
Heusden en Altena/Kommunikaasje); Corné Machielsen (Water¬
Emiel Knoop (gemeente Aalburg), Dick Verheijen (Parkschap de
schap Brabantse Delta); Bram van Oers (ZLTO); Gertjan van
Biesbosch), Han Clement en Alfred van Mameren (alliantiemake¬
Oorschot ( A N V Drimmelen); Bart Pörtzgen (Brabants Landschap);
laars Provincie Noord-Brabant)
Agnetha S c h a a r ( V V V Altena Biesbosch); Chantal de Schepper (ANV-Altena Biesbosch); Pipie Smits van Oyen (Brabants Parti¬
Samen met
culier Grondbezit/ZLTO afd. Drimmelen); Ariaan Straver (ZLTO
J a c q u e s van der A a (ZLTO); Petra Bastiaansen (Gemeente Drim-
afdeling Altena Biesbosch); Arwin Verschoor (Werthuijzen); Lida
melen); Peter van Beek (Biesboschmuseum); Dennis van Dongen
Verschuren (gemeente Geertruidenberg); Peter Verschuren (Stich¬
(Gemeente Oosterhout); Rianne de Graaf (Gemeente Werkendam);
ting Natuurlijk Biesbosch); J o s Zijlmans (ZLTO afdeling Waalwijk-
Peter Groenestein (Stichting Streekfonds Biesbosch Delta); Ger-
Geertruidenberg)
ben van der Harst (Rabobank Amerstreek); Rian Helmink-Kuijpers (ANV Drimmelen); Robert Holmes (Macavity Projecten/ V V V
Layout en vormgeving
Altena Biesbosch); J o h a n Koekkoek (Altenatuur); Ben Moonen (Biocentrum Altena); Marjolijn van Oosterhout (Gemeente Geer-
J a c q u e l i n e Munnik, Krachtstroom creatie | communicatie
truidenberg); S u z a n n e Ouwerkerk (Gemeente Woudrichem); Bas de Peuter (Gemeente Woudrichem); Hans Schep (Brabants Land
Foto's
schap); Bastiaan Snoek ( A N V Altena Biesbosch / Molenstichting
www.fotovanaltena.nl
Land van Heusden en Altena); Kees Timmer (Economisch Platform
Streekalliantie Biesboschregio
Altena); Sandra Versteegen (Brabant aan de Biesbosch)
Olaf Smit Contact
En met input van J a c k Bakker (BMF); Pieter Bode (Waterschap Rivierenland); Claude van Dongen (ZLTO afdeling Oosterhout); Ad van Hees (Staatsbosbeheer); A d Hessels (IVN Mark en Donge); J o h a n Halters (Stichting Natuurlijk Biesbosch); Michel J a m i n (Brabants Particulier Grondbezit); Paula J o r r i t s m a (Streekarchief Land van
* Emiel Knoop, gemeente Aalburg (0416-698747),
[email protected] * Han Clement, alliantiemakelaar (06-18303475),
[email protected] * Alfred van Mameren, alliantiemakelaar ( 0 6 - 5 5 6 8 6 5 3 8 ) ,
[email protected]
m
m
