Inhoud - De Brief juni 2015

Inhoud

4 6 10 15 19 21 23 25 26 29 31 32 34 36 37 38 41

-

De Brief juni 2015

Van de voorzitter Hospice in Steenwijk - interview Verslag Elspeet conferentie Projecten Workshop Vaste grond onder de voeten Workshop Duurzaamheid en duurzaam leven Federatiekoffer Voor de eerste keer op de conferentie Impressie van een studiedag Quilts voor vluchtelingen – wie helpt mee? Rectificatie jaarverslagen 80-jarig jubileum Zusterkring Heerenveen Chassidische vertelling - rubriek verhalen Zusterdagen Tafel van 4 voor vrouwen op Wereldcongres De Joodse Bruid - boekbespreking Griekse taart - recept

1

Een kleinood in Zwolle Op de laatste zondag van april heeft Korneel Roosma voor de laatste keer opgetreden met het toneelstuk ‘Anne Zernike, een vrouw in het wondere ambt’. Temidden van de bezoekers in de Zwolse Vermaning zaten zes leden van de zusterkring die in januari haar bestaan heeft beëindigd. De betekenis die de zusterkring jarenlang voor de gemeente heeft gehad, was voor de predikante Coot Winkler Prins aanleiding om de voorstelling naar Zwolle te halen. Er is weer volop genoten van de wijze waarop wij een stukje van het leven en denken van Anne Zernike konden volgen. Aansluitend zijn de zusters met hun familie nog bijeen geweest voor een gezellig samenzijn en ophalen van herinneringen. Ik heb hen daar nog kunnen toespreken. Een warme band met de LFDZ, herinneringen aan conferenties en bovenal de betekenis van de Brief voor hen, heb ik gehoord. Met prachtige boeketten voor iedere zuster is dit napraten afgesloten. ‘ De Brief blijft ons met de andere zusters verbinden’ (citaat). Een het besef van een kleinood treft ook de berichtgeving die wij via Jolanda Valk zo snel mochten ontvangen van Jelke Tigchelaar. Op dinsdag 21 april presenteerde hij warm bewogen zijn project in Nepal. Op zaterdag 25 april ’s morgens voeg beleefde hij in Nepal de aardbeving mee. Inmiddels is hij na drie weken weer in Nederland terug gekeerd. Ik schijf ‘kleinood’. Een kleinood is iets om te koesteren en het blijft een kraal aan je levensketting als persoon of organisatie. Een band waarin ‘je betrokken weten bij de ander’ verweven is. Ik kan daar blij van worden. Het is de brandstof waarop we in gang gezet worden.

2

Morgen vieren we het Pinksterfeest. Laat een ieder het vermogen houden om zich te verwonderen. Het netwerk ligt vaak niet aan de oppervlakte, maar is aanwezig op het niveau van het onzegbare. Antje van Dijk 23 mei 2015 (de avond voor Pinksteren; red.)

Adem van God Adem van God, adem over mij vul mij weer met leven dat ik kan liefhebben wat jij bemint en redden wat jij gaf Adem van God, waai over mij tot mijn hart zich voor jou opent tot ik kan willen wat jij wilt in handelen en hopen Adem van God, blaas over mij tot ik helemaal van jou word tot jouw vuur brandt in mij op de donkere aarde. Adem van het leven, adem in mij leer mij de lucht te delen zoals ook het water en het brood kom en heel de aarde. uit: De hemel aarden – Dorothé Sölle / Luise Schottroff 3

Er staat een hospice in Steenwijk Interview met Femmie Scholten-Veen, gemeentelid van Doopsgezinde Gemeente Steenwijk Dat Hospice heet Het Riemkehuis en is gevestigd in de voormalige Gymzaal van de HBS. Het is omgebouwd tot een gerieflijk huis met twee appartementen en een logeermogelijkheid en een kamer voor de vrijwilligers, van waaruit zij de Gasten van het Hospice kunnen zien. Elk appartement heeft zijn eigen zit-slaapkamer met keuken en badkamer. De Stichting Terminale Thuishulp NW Overijssel bestaat 30 jaar, het Hospice 8 jaar.

De Schenker van de mogelijkheid om een Hospice te stichten in Steenwijk, was Mevrouw Riemke Hertzog, zij was vrijwilliger bij wat nu Stichting Terminale Thuiszorg NW Overijssel is. Marijke Elema, die dertig jaar geleden in de Steenwijker DG gemeente werkzaam was stond met een aantal anderen, aan de wieg van deze Stichting. Het op vrijwillige basis begeleiden van mensen aan het eind van hun leven, die niet altijd op familie konden leunen. Vrijwilligers 4

waakten gedurende de nacht, zodat de familie kon rusten en slapen. Mevrouw Riemke Hertzog verzorgde haar man toen die kanker kreeg, zij kreeg het zelf ook en beiden eindigden hun leven in een Verpleeghuis. Zij hadden geen kinderen en schonken hun huis aan een stichting die het mogelijk maakte om mensen de mogelijkheid te geven om of in hun eigen huis of in een hospice te overlijden. Niet altijd is er familie, of is de familie in staat om gedurig aanwezig te zijn, daar zijn vrijwilligers voor nodig, naast de beroepshulp. In het Riemkehuis komt dit allemaal samen. Een van de vier coördinatoren, is Femmie Scholten-Veen. En zij was bereid om mij een rondleiding te geven door het huis en mijn vragen te beantwoorden. Hoe begon het? Voor Femmie begon het in 2007, zij waakte vijf jaar lang ij mensen thuis, daarna ging zij bij het Hospice werken. Ze kreeg meer vertrouwen in het eigen kunnen en in het ondersteunen van de vrijwilligers. Ik vroeg haar: ' Waarom doe je het? Wil je mensen op hun gemak stellen? Wil je overal ogen hebben? Wil aardig gevonden worden? Haar antwoord was: 'Iedereen wil toch een beetje aardig gevonden worden, maar daar doe ik het niet voor en de andere vrijwilligers ook niet' Hoe werkt het? Er zijn vier coördinatoren, die iedere week een vergadering hebben over de lopende zaken. Constant zijn zij beurtelings bereikbaar, 24 uur lang. Ben je verantwoordelijk voor die 24 uur, dan gaat je telefoon overal mee naar toe, je bent direct beschikbaar. Al wordt er met vrijwilligers gewerkt, toch wordt er zakelijk gehandeld. Er zijn 50 vrijwilligers, die krijgen allen een opleiding. Dat is verplicht en duurt vijf dagdelen. Deze 5

opleiding wordt gegeven door de VERENIGING PALLIATIEVE TERMINALE ZORG. Voor de cursus begint worden er met de aangemelde mensen voorgesprekken gehouden. Wat beweegt iemand en wat kan of wil, hij of zij. Mijn vraag was: ' Doen jullie dit werk omdat je nuttig wilt zijn?' 'Nuttig is niet het juiste woord, het geeft voldoening, als je mensen kunt bijstaan en het de naaste familie wat makkelijker kunt maken.' De families, de naaste verwanten, van de Gasten die in het Hospice zijn, hebben daardoor meer tijd om aandacht te besteden aan hun dierbaren en krijgen door de hulp van de vrijwilligers gelegenheid om aan hun rust te komen. Iedere tweede vrijdag van de maand is er een bijenkomst van alle vrijwilligers om alles wat er gebeurt of wat er gebeurd is, met elkaar te bespreken. De betrokkenheid en motivatie is groot, ;'anders kun je dit werk ook niet doen', zegt Femmie.

Naast de twee appartementen voor de Gasten is er logeermogelijkheid voor familieleden die van ver komen. De vrijwilligers zijn gastheer of gastvrouw. De beroepshulp (zo 6

mogelijk eigen huisarts, verpleging en de Thuiszorg) is er natuurlijk voor de noodzakelijke medische handelingen. De kosten voor het verblijf zijn € 20,00 per dag. De familie geeft de portemonnee aan de vrijwilligers om met dat geld eten te koken voor de Gast. De keuken van het appartement geeft de familieleden of gastheer of gastvrouw de mogelijkheid om voor de Gast een maaltijd te koken. Wat kan men verwachten in het Riemkehuis? De folder geeft o.a. de volgende informatie: 'Het Riemkehuis biedt gastvrijheid, begeleiding en verzorging op een plaats waar mensen die ongeneeslijk ziek zijn, kunnen sterven. Overdag zijn onze vrijwilligers aanwezig. In de nacht is er professionele zorg. Bij voorkeur komt de eigen huisarts en professionele verzorging mee naar het Riemkehuis. Partners, familie en vrienden kunnen zorg blijven geven. Er zijn geen bezoektijden.' Het Huis ligt midden in de stad met het uitzicht op de voormalige stadsgracht. Er is voldoende parkeergelegenheid en het station is op 300 mtr afstand. Na de rondleiding die ik kreeg en het gesprek met Femmie Scholten en een vrijwilliger, was ik zeer onder de indruk van wat ik zag en hoorde. Hermie Dorman-van Kerkvoorde

Meer informatie op de website: www.hospicesteenwijkerland.nl

7

Verslag LFDZ Conferentie Het jaar was al weer om, we gingen weer naar de LFDZconferentie op 21 en 22 april in Mennorode. Vanaf 10.30 uur werden met koffie of thee ontvangen door het Werkcomité en konden we ons inschrijven. Ook was de Federatiekoffer al open zodat menig zuster daar al even langs liep. Om 11.00 uur opende zr. Antje van Dijk de conferentie. Het thema deze conferentie is: “De weg naar de ander, De weg met elkaar”. Er werd gezongen onder leiding van Hermie Dorman op de piano. Inleiding De inleiding ging over kwetsbaarheid. Het wordt een keer genoemd in de Bijbel in de brief van Paulus aan de Romeinen. Kwetsbaar betekent gevoelig, teer, broos, een zwakke plek. Antje haalt het boek aan van Johan Verstraeten “Tijd en stilte” over leiderschap voorbij de angst. Helaas is dit boek niet meer te koop. Dit keer waren 70 zusters. In 1955 kwamen 5000 zuster bij elkaar in Apeldoorn waar de conferentie nog werd gehouden in de buitenlucht. In 1992 kwamen nog 1100 zusters bij elkaar. Het worden er elk jaar minder maar daarom is de ontmoeting niet minder hartelijk en zijn we weer blij elkaar te kunnen ontmoeten. Workshops Na een heerlijke lunch konden we kiezen uit drie workshops: 1. Vaste grond onder de voeten; met oefeningen uit de Ismakogie door Joyce Boerrigter 2. Tekenen met krijt, o.l.v. Elma de Bock. Hier werden prachtige tekeningen gemaakt van een kop van een hert. 8

3. Duurzaamheid en duurzaam leven o.l.v. ds. Waldemar Epp van de stuurgroep Duurzame Ontwikkeling (SDO). Als mens proberen we dienstbaar te zijn aan de aarde. Het moet een levenshouding worden. We kregen een rood, geel en groen rond vel (verkeerslicht). Op het groene konden we invullen hoe we zelf al duurzaam bezig zijn en hoe onze Gemeente hier goed mee om gaat. Bijvoorbeeld: kringloopwinkel, bewust inkopen; groente en fruit van het seizoen, fairtrade producten kopen, afval scheiden, enz. Op het gele konden we schrijven wat we eigenlijk meer zouden moeten/willen doen; bijvoorbeeld meer producten uit je eigen omgeving kopen. Op rood konden we schrijven wat we eigenlijk niet meer zouden moeten doen, zoals goedkope kleding kopen die door kinderarbeid op onze markt komen. Wilt u hier meer over weten kijk dan op de website; www.sdo.doopsgezind.nl Projecten In de tweede helft van de middag werden de projecten gepresenteerd. Het eerste project was Fier – centrum Kinderhandel en mensenhandel. Fier biedt hulp aan slachtoffers, getuigen en plegers van geweld in afhankelijkheidsrelaties. De opdracht van Fier is: voorkomen van geweld, stoppen van geweld en hulp bieden bij de gevolgen van geweld. De grootste groep mensen en jongen kinderen (loverboys slachtoffers) die worden uitgebuit, 80%, is de Nederlandse seksindustrie. De stichting zit in Leeuwarden maar helpt mensen uit heel Nederland. Er is een boek verschenen van Henk Werson; ‘De fatale fuik’. Dit gaat over de keiharde wereld van de mensenhandel en 9

gedwongen prostitutie en de bestrijding daarvan. Henk Werson is hoofdinspecteur en vertelt over slachtoffers en daders, en hoe de opsporing in zijn werk gaat. Antje van Dijk overhandigde de symbolische cheque van €1500,-- voor de stichting. Het tweede project is Stichting ‘Geef kinderen een kans in Nepal’. Jelke Tigchelaar, leraar van beroep, ging 18 jaar geleden voor het eerst naar Nepal, in Bhaktapur in midden Nepal, en zag dat daar de kinderen niet naar school gingen. Hij is daar toen in zijn vakantie les gaan geven. Inmiddels is het een stichting geworden. Hij, intussen met pensioen, gaat nu nog elk jaar 2x 6 weken naar Nepal. Er zijn nu anderen die lesgeven maar hij bezoekt nu 2x per jaar elk kind thuis en luistert naar de verhalen. De kinderen mogen doorleren tot en met de Havo. Er zijn nu zeven scholen. Er is ook een tweede project: voorzieningen voor gehandicapte kinderen. Deze hulp wordt per groep gegeven. Er is een dagopvang en er is een 24uurs opvang. Van deze laatste groep gaan de kinderen in de vakanties naar huis. Ook voor dit project overhandigde Antje van Dijk een cheque van €1500,--. Er is in het Werkcomité besloten dat de projecten als ze zich op de conferentie presenteren meteen geld mee krijgen en er niet een jaar op hoeven te wachten. Dat was goed om te zien dat vertellers van de projecten het geld meteen kregen. Aletta Jacobs – Marijke Kots Na een heerlijk opgediend diner kregen we een voorstelling van Marijke Kots over Alette Jacobs genaamd; ‘Mevrouw Alette Jacobs komt op bezoek’. Zij is in 1857 geboren. Het is de 70e verjaardag van Alette en ze kijkt terug op een bewogen leven. 10

Na de lagere school wilde ze graag doorleren, naar de HBS, maar dat was niet gewoon voor meisjes. Wel mocht ze naar de jonge juffrouwenschool. Dat vond ze maar niets en liep weg. Uiteindelijk werd ze als toehoorder op de HBS toegelaten. Ook haar broer zat hier op school. Om de stof te kunnen leren deed ze dat samen met haar broer. Toen ze zo de HBS had doorlopen, wilde ze wel naar de universiteit. Daarom schreef ze een brief aan Thorbecke of ze aan de universiteit van Groningen mocht gaan sturen voor arts. Vijf dagen voor zijn dood stuurde Thorbecke een telegram naar Alette dat ze mocht gaan studeren in Groningen. Daar werd ze met open armen ontvangen en heeft er zeven jaar gestudeerd. Toen ze klaar was kon ze geen baan krijgen en hielp in de praktijk van haar vader. Ze wilde graag eigen patiënten en dacht dat het in Amsterdam beter zou lukken. Maar ook daar lukte dat niet. Daar ontmoette ze haar toekomstige man, Karel Victor Gerritsen. Na een mooie avondsluiting, verzorgd door de leden van het Werkcomité met een mooie overdenking van Jolanda, werd de dag afgesloten. Daarna was het tijd voor een gezellig samenzijn in de schaapskooi met voor velen natuurlijk een lekkere espeleta. Afgevaardigdenvergadering en toekomst Woensdagochtend na een heerlijke nachtrust en een goed ontbijt hielden we de Afgevaardigden Vergadering. Helaas heeft Hermie Dorman ons wegens rugklachten moeten verlaten en daarom werd Ada Laan gevraagd om ons te begeleiden aan de piano. Van het eerste deel van de 11

vergadering komt een verslag in ‘de Brief’. Na de pauze ging het over de toekomst van de LFDZ. In 2012 bestond de LFDZ 60 jaar. Het 65 jarig bestaan zal in ieder geval feestelijke gevierd worden. Maar in het Werkcomité en in het Algemeen Bestuur zitten zusters voor wie de termijn al verstreken is. Dus hoe gaan we verder in de toekomst? Daarom kregen we drie vragen om in groepjes over te praten. 1. Wat zou u doen als er geen nieuwe bestuursleden zich aanbieden? Wat wilt u voor uzelf, uw zusterkring of derden laten voortbestaan? 2. Geef begrippen die in uw verhalen van wezenlijk belang zijn. 3. Welke toekomstdromen koestert u? We hopen dat het Werkcomité met alle suggesties aan het werk kan. Als afsluiting gaf Antje ons de data door voor volgend jaar: 2016 - 19 en 20 april. Daarna was er de verloting van de Federatiekoffer. Er werden weer veel loten verkocht. Eerst de opbrengst van nu: €1895,80. Een heel mooi resultaat. Dank aan Tiny Dijkstra en Nel Wielenga. Avondmaalsviering ’s Middags vond de Avondmaalsviering plaats onder leiding van ds. Yvette Krol. Een mooie dienst met prachtige liederen. Na nog een kopje thee werd er van iedereen weer hartelijk afscheid genomen en gingen we huiswaarts. Een geweldige conferentie, waar de ontmoeting centraal stond en we weer inspiratie hebben opgedaan voor het komende jaar. Dank aan het Werkcomité en het Algemeen Bestuur. Het liep op rolletjes! Joop Hijmans 12

Projecten Federatiekoffer 2015 Centrum Kinderhandel Mensenhandel en Geef kinderen een kans zijn de projecten die we dit jaar met de Federatiekoffer financieel steunen. Op de Elspeet conferentie werden beide projecten gepresenteerd.

Centrum Kinderhandel Mensenhandel De volledige naam is Centrum tegen Kinderhandel en Mensenhandel, want de strijd tegen deze vorm van onrecht gaat onverminderd voort. Projectleider Ineke van Buren vertelde er indringende verhalen over. Het Centrum (CKM) is onderdeel van Fier en biedt hulp aan slachtoffers van geweld. Zij doet dit door vrouwen en meisjes op te vangen en te begeleiden naar een leven, waar zij niet meer afhankelijk zijn van de daders van het geweld en voor zichzelf kunnen zorgen. Bewustwording van hun eigenheid en een goede opleiding zijn belangrijke aspecten van de begeleiding. Maar ook creëren ze in de opvanghuizen een veilige plek voor de meisjes en vrouwen, die vaak vanaf (heel) jonge leeftijd en voor langere tijd zijn misbruikt. Mensenhandel is een groeiende ‘sector’ in Nederland in de laatste jaren. Het bekendst is de sexindustrie met onder andere de loverboys. Maar ook in de champignon- en aspergeteelt, de horeca en de bouw komt misbruik van mensen voor. Slachtoffers zijn vaak meisjes, die uit een gezin met problemen komen, zelf psychische problemen hebben, dreigen uitgehuwelijkt te worden of in een oorlogsgebied leven. Als ze eenmaal begrijpen, wat er met hen gebeurt, worden ze geïntimideerd en gedwongen om mee te blijven werken.

13

Het CKM ontplooit diverse activiteiten om de bewustwording bij het grote publiek en de professionals te vergroten. Het Centrum werkt samen met verschillende instanties om de krachten en kennis te bundelen en beter in te zetten. De gift van de Federatiekoffer zal worden besteed aan het project ‘gezinshereniging’. Het komt nog wel eens voor, dat een vrouw die in het opvanghuis verblijft, haar kind ergens moest achterlaten. Om het kind te vinden en moeder en kind te herenigen is veel geld nodig. Er zijn mensen bezig met de zoektocht, het kind kan niet zonder begeleiding op een vliegtuig gezet worden en dergelijke. Het zijn dure processen, maar wel heel waardevol, vertelt Ineke van Buren. Meer informatie op de website: www.ckm-fier.nl Geef kinderen een kans Met het geld dat de Stichting ‘Geef kinderen een kans’ via donaties en giften ontvangt, kunnen kinderen in Nepal naar school. Ook worden tehuizen voor gehandicapte kinderen ondersteund. Jelke Tigchelaar is een paar maanden per jaar in Nepal, in de stad Bhaktapur en in dorpen in de omgeving. Voor de presentatie in Elspeet heeft hij zijn voorjaarsreis even uitgesteld. Het percentage analfabetisme is in Nepal hoog, zo’n 35% van de bevolking kan niet lezen en schrijven. Veel kinderen kunnen niet naar school, omdat ze moeten werken. Zonder hun inkomen kan de familie niet bestaan. Geld om naar school te gaan is er dan helemaal niet. Dat kost ongeveer € 25 per jaar, een maandsalaris voor een Nepalees. Met sponsorgelden is het voor een aantal kinderen wel mogelijk om naar school te 14

gaan. Op dit moment worden circa 160 kinderen ondersteund. Niet alleen met geld – dat Jelke zelf meeneemt en overhandigt. Hij gaat twee keer per jaar bij de gezinnen op bezoek, praat met ouders en kinderen, controleert of de kinderen ook werkelijk naar school gaan en heeft overleg met de leerkrachten. Hij spreekt de Nepalese taal en dat is nodig, want in de gezinnen die hij bezoekt spreken ze geen Engels. Het zijn vaak ‘achterstandsgezinnen’. Met de oudere kinderen, die goed beseffen, dat er problemen zijn, praat hij persoonlijk. Het andere project is de hulp aan gehandicapte kinderen. Daarvoor zijn de grotere bedragen bestemd, want het is groepsgewijze hulp. Een tehuis voor zwakbegaafde kinderen wordt gesteund om het huis van binnen en van buiten te verbeteren. In een dagverblijf voor zwaar gehandicapte kinderen is een muziekproject gestart. De kinderen genieten volop van iedere muziekles. Op een school is een leraar opgeleid in gebarentaal, zodat doofstomme kinderen ook de lessen kunnen volgen. De gift van de Federatiekoffer zal ten goede komen aan de activiteiten voor de gehandicapte kinderen. Naschrift Vier dagen na de presentatie vond de aardbeving plaats in Nepal. Jelke Tigchelaar was op dat moment al in het land. Gelukkig bereikte ons spoedig het bericht, dat het goed was met hem. Hij is in de weken erna in Bakthapur gebleven. Zijn reguliere werk was moeilijk geworden, want de scholen waren gesloten en een aantal gezinnen moeilijk bereikbaar. Maar er was meer dan voldoende om te doen en er te zijn voor de 15

mensen. Regelmatig ontvingen we een rondzendbrief over de mail, die via de bestuursleden is doorgestuurd aan de zusterkringen. Op deze manier krijgen we een ander beeld van Nepal en van de mensen die er wonen en proberen in heel moeilijke omstandigheden toch weer een nieuw bestaan op te bouwen. Onze hulp blijft nodig, voor de hen die strijden tegen misbruik van mensen en voor de mensen in het verre Nepal. De Federatiekoffer staat tot en met eind december open voor deze twee projecten. Het bankrekeningnummer vindt u op de laatste bladzijde van de Brief. De toverwoorden Een sprookjesboek dat open lag, een kind dat heel die zomerdag verdoken in het rietgras lag. En nu ligt het, te bed gebracht, niet talend nog naar slaap of nacht, klaar wakker: om alleen te wezen met wat daarginds het heeft gelezen. Hoe het begon en verder ging; en toeft in de herinnering. Hoe was het toch, dat wat zij las, dat einde dat zo prachtig was? Vlakbij is het, en ook ver af. Het laatste zonlicht is vergaan, het donkert aan het zolderraam. En in de schemering hervindt zij als vanzelf wat zij zag staan. Het ritselt in het dakgebint: ‘Dat is de wind, het hemelse kind.’ Ida Gerhardt 16

Workshop Vaste grond onder de voeten Oefeningen uit de ISMAKOGIE, bewegingstherapie ontwikkeld door prof.Anne Seidel 1. Staande: rekken en strekken met 1 arm, andere en met beide armen boven hoofd. 2. Ellebogen zijwaarts handen op borsthoogte handpalmen omlaag gericht, beide handen uit elkaar laten glijden. 3. Vingertoppen op de schouders, ellebogen zijwaarts met de ellebogen van voren naar achteren draaien. 4. Staan in kleine spreidstand, druk beide voetzolen in denkbeeldig zand en neem de spanning in de spieren weg. Steeds dieper in de grond drukken en de spierspanning voelen tot en met de nekspieren. Daarna vanaf het hoofd tot de voeten afdalen. Steeds groter worden, groeien en dan kleiner worden… 5. Zittend in de rechte hoeken, beide voeten in de grond en ook met 1 been hetzelfde. Voel dat de andere voet vanzelf iets lichter wordt. Idem andere kant. 6. Idem, nu de voet die lichter wordt, hoger optillen en eerst de hak, dan kleine teensteunpunt en grote teen steunpunt neerzetten. De eerste stap is gezet en de voet wordt afgewikkeld. Hak omlaag geeft strekking, kleine teen steunpunt voorwaarts/zijwaarts en grote teen steunpunt bepaalt de voorwaartse richting, dus naar het doel. Paar passen lopen voorwaarts. Ook achterwaarts (effect op bekken en SI-gewricht) 7. Zittend op de stoel, zgn.Farao-zit, dus rechte hoeken. Op de zitbeentjes zitten, rechte hoek voet-onderbeen, onderbeenbovenbeen, bovenbeen-onderlichaam, kaak-schouderlijn. 17

Hakken haast gesloten voorvoeten in V-stand. Druk de voetzolen iets in de grond en maak een lange nek zonder de kin omhoog te steken! Bij deze manier van zitten worden de gewrichten minder belast. 8. Farao-zit, met de handen over de binnenzijde van de benen glijden, bovenlichaam gaat mee naar voren, handen gaan rond de knieën en glijden terug via de zijkant van de bovenbenen. Oefening staat bekend als de eigen knieën masseren! 9. Het ademen: diep IN door de neus en diep UIT met een wijd geopende mond. Bij het inademen buik naar voren en bij het uitademen de buikspier langzaam aanspannen. Wat hebben we geleerd? Als je toegeeft aan de zwaartekracht bij het zitten of staan, dan ga je “hangen”, je lichaam puilt uit. Tijdens bovenstaande oefeningen heb je kunnen ervaren, dat je jezelf kunt optillen. Belangrijk is: sta stevig met beide benen op de grond om niet weg te zweven. Stappen voorwaarts doen is prettig maar sta ook eens stil om te kijken, te luisteren. Trouwens het is heel heilzaam, om ook eens een paar passen achteruit te doen. Vaste grond onder de voeten hebben is weten dat je een basis hebt. Jezus Christus is ons fundament. Hij geeft ons een rotsvaste basis. Zr.Joyce Boerrigter, Heerenveen

Van de workshop tekenen met krijt waren we van plan een verslag te publiceren in de vorm van foto’s die van de tekeningen zijn gemaakt. Helaas liet de techniek ons in de steek. We proberen de fotocollage in de volgende Brief op te nemen. De redactie 18

Workshop Duurzaamheid en duurzaam leven De workshop begint met een bezinning op het thema ‘duurzame theologie’. Dat lijkt een moeilijk onderwerp, alleen geschikt voor deskundigen. Zo is het niet, vertelt Waldemar Epp. Hij is één van de leden van de Stuurgroep Duurzame Ontwikkeling (SDO) en onze inleider voor vanmiddag. Op de eerste bladzijden van de bijbel komt het thema al ter sprake. Er is een relatie tussen de schepping van dieren, planten en mensen. De mens wordt als laatste geschapen en is onderdeel van de schepping. De rol van tuinman/vrouw en dierenverzorger/ster is aan de mens gegeven. Zij, die willen heersen over de schepping, hebben het niet goed begrepen. In het Nieuwe Testament gaat het ook om relaties. Hoe verhoud je je tot je medemens? Doe je dat op een duurzame wijze? Stoplichtmodel Met het ‘stoplichtenmodel’ ervaren we hoe je duurzaam kunt leven in de praktijk van alledag. Een groen stoplicht betekent: hier zijn we tevreden over, dit doen we goed. Geel wil zeggen: We zijn ermee bezig en dat loopt goed, maar het kan nog beter. Met de onderwerpen bij het rode stoplicht moet nog het een en ander gebeuren, voordat we die duurzaam kunnen noemen. Duurzaam leven in de gemeente Vanmiddag worden we uitgenodigd te kijken naar duurzaamheid in ons eigen leven en dat van de gemeente waaraan we verbonden zijn. Het invullen van de groene, gele en rode cirkels – in deze volgorde - is de aanzet tot een levendig gesprek over de vele ideeën en initiatieven. Van eerlijke handel en energiezuinige lampen tot zonnecollectoren 19

en koffiedrinken uit kopjes, dat en veel meer wordt genoemd door de deelneemsters. De olifant Aan het eind van de workshop krijgen we een goed advies voor het bezig zijn met duurzaamheid in de gemeente. Waldemar Epp laat ons in gedachten een olifant tekenen. Als hij aan een paar zusters vraagt, hoe het dier eruitziet, komen er verschillende plaatjes voorbij. De een heeft lange oren, de ander is grijs van kleur, er zijn olifanten alleen of in een groep. De conclusie is, dat ieder een eigen beeld heeft van een olifant. Zo is het ook met ons beeld van de omgeving. We zagen het bij de inventarisatie van de onderwerpen. Wat de een bij het groene stoplicht plaatst, is voor de ander een thema in het rode gebied. Dat betekent echter niet, dat je voor- of tegenstander bent. Wat in de ene gemeente mogelijk is, hoeft niet (of nog niet) geschikt te zijn voor een andere. Een project op een eenvoudige, kleinschalige manier beginnen, heeft vaak meer kans van slagen. Duurzaamheid en duurzaam leven richt zich op wat mensen verbindt. Jolanda Valk op de website www.sdo.doopsgezind.nl staat veel informatie over duurzaamheid en ideeën om ‘groener’ te leven. Ook vindt u er de publicaties van de SDO.

20

Van de Federatiekoffer Dag zusters, De Elspeetconferentie ligt alweer enige weken achter ons. Maar wat waren het mooie, warme dagen. De projecten die met zoveel liefde, warmte en passie werden gepresenteerd. Wat waren ze blij met de mooie cheques. En dan slechts twee dagen later hoor je van de aardbeving in Nepal. Ik dacht meteen aan Jelke Tichelaar en velen met mij. Hij was immers net afgereisd naar Nepal. Hij zou daar weer iedereen ontmoeten voor zijn project ‘Geef kinderen een kans.’ Wat is het fijn als de mails komen met in zekere zin goede berichten. Dat hij helpt in zijn dorp en er blijft die zes weken. Dat de mensen hem vragen om te blijven. Op deze manier komt de ramp heel dichtbij. Wat is het fijn dat er door de zusters zoveel geld bij elkaar is gebracht voor de projecten. Niet alleen deze dagen in Elspeet, maar ook wat aan enveloppen met inhoud was meegenomen. Ook waren er bedragen op de bank gestort. Het geeft Nel en mij een enorm warm gevoel. Daar doen we het tenslotte voor. Met al die inzet van de zusters komt het geld binnen. Er blijft niets aan de ‘strijkstok’ hangen. Dat is het mooie van de projecten. Wij hebben genoten en jullie vast ook allemaal. Van de workshops. Van al die prachtige quilts en andere waardevolle dingen die uit de tassen kwamen om te verkopen. Het is ieder jaar weer een verrassing. Maar de projecten lopen nog tot eind 2015. Zolang kunt u nog bijdragen aan de projecten van de Fedratiekoffer. Soms is er iets te vieren in een kring of regio. Wij vinden het fijn als er dan aan de federatiekoffer 21

wordt gedacht. Samen kunnen we er mensen blij meemaken en daar wordt jezelf dan ook weer blij van. Goede doelen hoeven niet altijd groot te zijn. Dichtbij en klein is zo belangrijk al staan we daar vaak niet zo bij stil. Nogmaals heel veel dank voor al de goede gaven. Een hele fijne zonnige zomer toe gewenst en ook voor de toekomst blijven wij op jullie rekenen. Nel Wielenga en Tiny Dijkstra

Het leven is ……. Het leven is een kans, profiteer ervan. Het leven is mooi, bewonder het. Het leven is een zegen, beproef het. Het leven is een droom, verwezenlijk die. Het leven is een uitdaging, neem die aan. Het leven is een spel, speel het. Het leven is duur, koester het. Het leven is rijkdom, bewaar die. Het leven is liefde, geniet ervan. Het leven is een belofte, kom die na. Het leven is een lied, zing het. Het leven is een tragedie, zie die onder ogen. Het leven is geluk, maak het. Het leven is te kostbaar, verwoest het niet. Het leven is leven, vecht ervoor. Moeder Teresa Deze tekst is ingezonden door Nettij Docter-de Vries

22

Voor de eerste keer op de conferentie Woensdagmiddag 22 april, ’s middags 5 uur. Ik ben weer thuis uit Elspeet met een hoofd vol indrukken. Wat een belevenis, op mijn bijna 82ste, voor het eerst naar de LFDZ dagen!. Het was een feest, van vieren, van ontmoeten, met andere zusters kennismaken en dat alles in een warme, ontspannen sfeer. Dinsdagmiddag mocht ik met krijt iets tekenen wat onze docente als een prachtig hert had vóór getekend, maar wat bij mij op een verschrikt konijn leek. Afgezien van het gewei natuurlijk, maar het was leuk om te doen. De middag vloog om doordat er twee heel goede presentaties waren. We wisten nu waar het geld naar toe ging. En na een heerlijk diner een leuke avond met Marijke Kots. Na de vergadering de volgende ochtend kwam de verloting. Tot mijn stomme verbazing had ik twee heel mooie prijzen op mijn lotjes gewonnen, en dat terwijl ik er voor de eerste keer was! Nou ja, dat zegt natuurlijk niet alles. Na een lekkere lunch wandelden we weer naar de Grote Zaal voor de avondmaalsviering. Wat een indrukwekkende afsluiting van het geheel. Terug in de auto hadden we wat te overdenken. Met een hart vol dankbaarheid kijk ik terug op deze dagen en hoop dat ik volgend jaar weer van de partij kan zijn. Tot slot wil ik mijn complimenten aan het bestuur overbrengen voor de goede organisatie. Met zusterlijke groeten, Anneke van Terwisga

23

Impressie van een studiedag In het voorjaar organiseerde de LFDZ vijf studiedagen rondom het thema ‘Mag of moet ik zorgen voor mijn naaste?’ De ochtend werd begeleid door verschillende inleiders: Dick Stap was in Middelburg en Haarlem, Martha Bakker-van Kampen in Buitenpost, Jeanet van Woerden-Suerink in Almelo en Tjalling Kindt in Alkmaar. Het middagprogramma werd begeleid door Antje van Dijk. Van de ochtend in Buitenpost leest u hieronder een impressie. De studiedag vond plaats op 17 maart, middenin de week van de zorg. Martha Bakker maakte de aanwezige zusters – meer dan 40 – erop attent in haar inleiding. Zij begon met een vraagteken te plaatsen bij de titel: wat is moeten en van wie moet je iets? wat is mogen en van wie mag je dat? Zij voegde aan deze twee werkwoorden er twee toe: kunnen en willen. De eerste aanzetten tot nadenken over het boeiende onderwerp waren gezet. Vervolgens verkende Martha Bakker met ons enkele bijbelteksten. Het woord mantelzorg komt er niet letterlijk in voor, maar er zijn voldoende verhalen over wat het begrip betekent. Eén van de bekendste is het verhaal van de barmhartige Samaritaan (Lucas 10). Als je dat met aandacht leest, kan de vraag bovenkomen, wie de naaste is. Dat is degene die helpt in nood. Er zijn veel bijbelse vrouwen, die de naaste zijn van de ander, bijvoorbeeld de dochter van Farao, die Mozes redde, Rachab, Deborah, Ruth, Esther, Maria Magdalena. Uit de verhalen rondom deze vrouwen blijkt, dat zij het voortouw nemen. Zij zorgen ervoor, dat er een veilige plek is, dat er recht wordt gedaan, dat er voedsel is, dat de naaste wordt verzorgd. Zij tonen geen medelijden, wel mededogen. Ze zien 24

wat anderen nodig hebben en zorgen ervoor, dat de ander het dan ook krijgt. Wat ook opvalt, is dat ze dit doen met compassie. In de Bergrede wordt het begrip compassie ingevuld. Je onderscheidt je van anderen, door meer dan het gewone te doen. Je bent het zout: de smaakmaker en het licht: je laat zien, waarop het aankomt. In de bijbel klinkt de oproep, om zó te leven, in vertrouwen. Dat is de tegenhanger van angst en onzekerheid. Vertrouwen richt zich op de realiteit en wat mogelijk is. Met het geloof in de God van liefde en rechtvaardigheid mogen mensen aan de slag met zorgen en verzorgen. Daarvoor heb je elkaar wel nodig. Jij hoeft niet alles te kunnen en je hoeft het niet alleen te doen. Ga het gesprek aan, geloof er samen in. Ook in onze tijd zijn er verhalen en teksten, die verwoorden wat het is om met compassie te leven. Martha Bakker las er een van voor: een psalm van Maria de Groot. Gelukkig de vrouw die niet aanschuift in de kring van heersers, die haar naam niet te grabbel gooit in de strijd om macht maar die op de zachte krachten vertrouwt, de vleugels die haar verheffen. Zij is als het adelaarsjong door de moeder omhoog gedragen. Zij scheert langs klippen van sneeuw en steen zonder zich te bezeren. Haar horst is de zon.

25

Niet zo de jagers die blazen aan de voet van de bergen. Machteloos moeten zij toezien hoe ver zij hen overtreft. Gelukkig de vrouw die vertrouwt op zichzelf en de buigzame liefde. (Maria de Groot – Psalmen van een vrouw)

Jolanda Valk

26

Quilts voor vluchtelingen – wie helpt mee? A handmade blanket provides not only warmth but also a tangible message to people in places like Syria that their needs are not forgotten. Deze tekst is overgenomen van de Canadese MCC site.

'Comforters' maken voor vluchtelingen uit Syrië Als je de ellende van vluchtelingen uit Syrië ziet, kan het zijn dat je een machteloos gevoel krijgt. Geld geven aan een hulporganisatie is altijd goed, maar vaak wil je ook wat doen. Wat wij nu kunnen doen is aanhaken aan een hulptransport met goederen voor vluchtelingenkampen. Er wordt door de organisaties MCC en Wereldwerk op dit moment gewerkt aan hygiënekits, schoolkits voor kinderen en aan comforters. Comforters zijn functionele quilts (lappendekens) die bruikbaar zijn als deken, matras en tentisolatie. Van alles wat in de vluchtelingenkampen nodig is, willen wij ons richten op het maken van comforters. Aansluiten bij actie MCC en Wereldwerk Met onze actie sluiten aan bij een grote actie vanuit de VS en Canada geleid door het MCC en in Nederland door DG WereldWerk. Dit betekent dat het transport en alle contacten ter plaatse al geregeld zijn en dat de comforters ECHT bij degenen komen waarvoor ze bedoeld zijn. Een grote zeecontainer komt in het najaar van 2015 naar Nederland om verder gevuld te worden, nadat vergelijkbare organisaties uit Zwitserland, Frankrijk en Duitsland ook hebben bijgedragen. Vanuit Rotterdam zal de container dan op weg gaan naar de eindbestemming.

27

Website om ervaringen te delen Wij hebben een website gemaakt om een platform te creëren voor de productie van comforters. De eisen die MCC aan de comforters stelt zijn tamelijk specifiek, bijvoorbeeld qua afmetingen en qua materiaal. Met de mensen van de doopsgezinde gemeente Almere en inloophuis De Ruimte willen wij deze comforters gaan maken en daarom moesten wij de informatie verzamelen, vertalen, klussenlijsten opstellen contacten leggen en zo meer. Wij willen onze ervaring aan andere groepen ter beschikking stellen en de ervaring van andere groepen weer op deze site weergeven. Met als doel een groot aantal 'vluchtelingenquilts' te produceren. Iedereen kan meedoen Doopsgezinde zusterkringen zijn vaak actief geweest om mee te werken aan hulpprogramma's en vele zijn dat tot de dag van vandaag. Wij nodigen iedereen uit de handen uit de mouwen te steken. Ook degenen die nu meteen zeggen "ik kan niet naaien". Om een comforter te maken zijn een groot aantal deeltaken nodig, van 'inkoper' tot chauffeur en er is altijd één taak die bij uw talent past. Kijk op de lijst en start je eigen quiltproject. Iedere comforter is er één. Veel meer informatie kunt u vinden op: www.vluchtelingenquilt.nl . Niet alle informatie is er nog, maar alles staat binnenkort op de site. Deze wordt steeds aangevuld. Ook zullen daar de verzamelpunten worden genoemd. Marijke Laane, bestuurslid inloophuis de Ruimte Almere

Voor informatie en suggesties mail met: [email protected] 28

Rectificatie jaarverslagen In de Verslagenbrief zijn helaas enkele fouten geslopen, die we hier graag herstellen. Ring Akkrum en Bolsward – jaarverslag 2014 Op pagina 28 staat dat de ring Akkrum uit negen zusterkringen bestaat, dat zijn er tien. De volledige tekst van de alinea is: ‘De ring Akkrum bestaat uit tien zusterkringen, te weten Aldeboarn, Akkrum, Gorredijk, Grou, Heerenveen (zusterkring en contactgroep), Leeuwarden (Mennokring en Avondzusterkring) en Wolvega, met te samen 107 zusters (31 dec. 2014 102 zusters).’ Met excuses aan Gorredijk, Afke Bruin Limburg/Brabant/Zuid-Holland/Zeeland – jaarverslag 2014 Op pagina 43 vindt u het verslag van de zusterkring Middelburg in de vorm van een rondeel. De tekst is onvolledig gepubliceerd. De tekst van ‘2014 een groot rondeel’ is: Twaalf maanden in twaalf regels. Twaalf vrouwen in rondeel gevat. Zou dat wel mogelijk zijn? Twaalf maanden in twaalf regels. Begonnen met een quiz, lezing en filosofie. Inkeer en stilte bij ‘Passie’ en bezoek aan ‘Mozes’. Twaalf vrouwen in rondeel gevat. Twaalf maanden in twaalf regels. Drukte op Abdijplein, kunst en kitsch en Oudelande. Daarna gesterkt met de adventsgedachte. Twaalf vrouwen in rondeel gevat. Twaalf maanden in twaalf regels. Met dank aan Kay de Gast van Iersel. 29

80-jarig jubileum Zusterkring Heerenveen Dankbaar is de DG Zusterkring Heerenveen voor de feestelijke dienst, waarin het 80-jarig bestaan van de zusterkring werd gevierd. Vele gasten waren van her en der gekomen om dit heuglijke feit met ons in de vernieuwde Vermaning te vieren. De dienst stond geheel in het teken van “Licht”. Licht door het olielampje van de zusterkring dat op tafel stond, licht in de teksten, de gebeden en gezangen, ondersteund door de Mennosjongers. Dankbaar is de zusterkring voor de warme woorden en geschenken van de afgevaardigden van de LFDZ, de FFDZ, zusterkring Contact, vooral ook van de voorzitter van de kerkenraad en last but not least br.Klein Nagelvoort. Ontroerd waren we door de aanwezigheid van zusters, die anders niet meer de naar de kerk kunnen komen, maar er nu bij waren. Dankbaar zijn we voor de vele zusters die in gedachten bij ons waren……. In de open ruimte haalde zr.Baukje Ybema, voorzitter van de Zusterkring herinneringen op aan het ontstaan en bestaan van onze kring, die sinds kort 1x per 3 weken samenkomt. Vele zusters zijn ons in de loop der jaren ontvallen, dit jaar de zusters Veldkamp, Hylkema en Heeringa. Zr.Baukje leest het gedicht van zr. Hanna Lam voor: de vrouwen(zusters) van voorbij …… ze worden niet vergeten. Zr.Attje van der Velde leest “Het lied van de draad”.

30

Naast het vele licht, was er ook een beetje schaduw. Het hing al een poosje als een wolk boven het koor. Dirigente Neli de Haan gaat ons verlaten. Dat is heel jammer, maar de fijne herinneringen blijven. Ds.Henk Klein Nagelvoort bedankt haar hartelijk en het koor zingt haar en allen toe: “God be with you till we meet again”. Na de zegenbede werd het Zusterkringenlied “Meniste susters mei inoar ien” gezongen. Iedere zuster kreeg van de kerkenraad een prachtige rode roos aangeboden. En daarna was er koffie met oranjekoek een traktatie van, u raadt het al.. Namens het bestuur van de zusterkring, Zr.Joyce Boerrigter

Als ik sta Aan een wijsgeer werd gevraagd hoe hij ondanks zijn bezigheden en beslommeringen zo rustig en geconcentreerd kon leven. Zijn antwoord was: ‘als ik zit, dan zit ik, als ik sta, dan sta ik, als ik loop, dan loop ik, als ik eet, dan eet ik, als ik spreek, dan spreek ik.’ Hun antwoord was: ‘maar dat doen wij toch ook. Wij doen precies hetzelfde.’ Maar hij zei tot hen: ‘nee, als je zit, dan sta je al, als je staat dan loop je al, als je loopt dan wil je er al zijn, als je eet, ben je al klaar, als je spreekt, dan luister je meestal al niet meer naar het antwoord. ’ Oosterse wijsheid

31

Verhalen en parabels

Chassidische vertelling In een klooster ging het niet goed. Ooit waren er wel 40 monniken. Jonge en oude monniken. Maar nu waren er nog maar zeven monniken over. En ze waren allemaal behoorlijk oud aan het worden. Nieuwe monniken kwamen er niet bij. De monniken raakten teleurgesteld. Ze deden nog wel hun werk, maar zonder plezier. Ze zeiden nog wel hun gebed op, maar zonder vuur. Ze zorgden nog wel voor elkaar, maar de liefde werd langzaam minder. De abt, de meest wijze monnik, ging hulp zoeken. Hij reisde naar een rabbijn, en vroeg hem wat hij moest doen. De rabbijn nam tijd om in stilte na te denken en te bidden. De abt wachtte af. Toen de rabbijn terug kwam bij de abt zei hij: “Ga terug naar het klooster en wees blij en dankbaar. Want ik heb gehoord dat de Messias in uw klooster woont!” De abt ging terug, verbaasd over het antwoord van de rabbijn. En in het klooster riep hij de zes andere monniken bij elkaar. En hij zei: “De rabbijn heeft gehoord dat de Messias in ons klooster woont!” Er gingen een paar dagen voorbij. Alles leek het zelfde te blijven. Maar toch: er veranderde iets. Ze keken anders naar elkaar. Eén van hen zou immers de Messias zijn... Ze zeiden hun gebed op een andere manier op. Ze deden hun werk weer met plezier. Ze dankten God elke dag voor zijn goede gaven. 32

En als ze een gast verwelkomden, dan merkte die gast dat hij welkom was. Ze kwamen terug. Ze namen vrienden en kennissen mee. En zo kwamen er steeds meer gasten, van alle leeftijden. En op een dag zei één van de gasten, een jonge man: “Ik wil monnik worden, kan ik hier intreden?” Ingezonden door Gerda Stieva

Wie op zijn tenen staat, zal niet lang overeind blijven Lao-tze

Wie niet groot kan zijn in grote dingen, moet groot zijn in kleine dingen Valentijn

Zolang de kaars brandt, kunnen we aan het herstel van de wereld werken

Niet wat we krijgen, maar wat we geven bepaalt de waarde van ons leven

Liefde maakt van mensen geen kouwe kikkers, maar warmtebronnen

33

Zusterdagen Zusters ontmoeten in de zomer en genieten van gastvrijheid in een mooie omgeving? Als dit u aanspreekt, bent u welkom op de zusterdagen in Fredeshiem. We komen samen op 23, 24 en 25 augustus rond het thema ‘Verbondenheid’. Mensen voelen zich verbonden met dierbaren en geliefden. Maar verbondenheid kan ook zichtbaar worden in de betrokkenheid bij de natuur en al wat leeft. In Bijbelse verhalen lezen we over het verbond tussen de Eeuwige en mensen, een wederzijdse relatie met een diepe betekenis. Verbondenheid raakt aan aandacht,die je mag hebben voor jezelf en de ander. Over het thema gaan we met elkaar in gesprek om samen te zoeken naar verdieping. Dat doen we ook op een creatieve manier met mandala tekenen, mantra’s zingen en lichamelijke oefeningen uit de Ismakogie. Uiteraard bent u vrij om uw eigen keuze te maken. Daarnaast blijft er voldoende tijd over, die u op uw eigen manier kunt invullen. We beginnen en eindigen de dagen met een moment van bezinning. De zusterdagen vinden plaats vanaf zondag 23 augustus tot en met dinsdag 25 augustus in buitengoed Fredeshiem. Ook introducees zijn welkom. Er zijn twee arrangementen: * aankomst op 23 augustus voor het diner, € 150,00 p.p. * aankomst op 23 augustus na het diner, € 130,00 p.p. De prijs is inclusief 2 overnachtingen in een 1-persoonskamer met douche en toilet, volpension, materiaal voor activiteiten. Aanmelden kan tot 15 juli bij: Joyce Boerrigter, telefoon 0513 625519 of 06 12355512, e-mail [email protected] en Jolanda Valk, telefoon 0528 354113 of 06 10687346, e-mail [email protected]. U bent van harte uitgenodigd. 34

Tafel van 4 voor vrouwen op Wereldcongres Dit voorjaar vond in Zwolle voor de 5e keer de activiteit ‘Tafel van 4 voor Vrouwen’ plaats. Zo’n 30 vrouwen eten samen en praten met elkaar over een thema. Het is een laagdrempelige activiteit, waaraan vrouwen van verschillende richtingen en geloofsgemeenschappen meedoen. Ontmoeting en verbinding staan centraal. Er wordt niet gediscussieerd of een debat gevoerd, wel naar elkaar geluisterd. Deelneemsters ervaren de sfeer als open, vertrouwelijk en harmonieus. Er ontstaan verrassend nieuwe contacten. De activiteit gaat de komende zomer over de grenzen. In de interactieve workshop ‘Women Crossing Borders ….. at the Dinnertable’ introduceert Margreet van der Werf de tafel van 4 op het Wereldcongres. Vrouwen kunnen kennismaken met deze vredes- en zendingsactiviteit door er zelf aan deel te nemen. Zij krijgen een toelichting op de eenvoudige werkwijze en delen ideeën en mogelijkheden om zelf de tafel te organiseren. Materiaal is er in het Nederlands, Engels en Spaans. De deelneemsters krijgen toegang tot de Facebook pagina en gedurende een jaar tips en advies via de mail en post. Margreet van der Werf is actief lid van de werkgroep in Zwolle en faciliteert de activiteit als gespreksleider. Vakmatig is zij coach, trainer en projectleider. Ze is een actie voor cosponsoring (crowdfunding) gestart om de activiteit te kunnen financieren. Daarnaast wil zij graag in contact komen met (groepen) vrouwen die belangstelling hebben voor de workshop en de activiteit in hun eigen omgeving willen opzetten. Meer informatie bij Margreet van der Werf, t. 038 4237723 / 06 11253205, e. [email protected] 35

Boekbespreking

De Joodse Bruid Een verhaal over een verborgen schat uit een verzwegen familiegeschiedenis

Bij Joods en bruid denken wij hier in Nederland misschien het eerst aan het schilderij van Rembrandt – het Joodse bruidje – in het Rijksmuseum. Tijdens de tentoonstelling ‘De late Rembrandt ‘ dit jaar, extra opvallend ten toon gesteld naast het schilderij het ‘Familieportret ‘. Duizenden bezoekers kwamen kijken. Maar in het boek ‘De Joodse Bruid ‘gaat het over een familiegeheim. Weggestopt onder de grond in het Iraakse Koerdistan. Het boek is een vermenging van fictie en werkelijkheid. Geschreven door een Nederlandse journaliste die in Irak woont en werkt als correspondent (o.a. voor Trouw). De hoofdpersonen uit het boek, Zara en Rahila, zijn fictief, maar de omstandigheden waarin het verhaal zich afspeelt zijn gebaseerd op reële gebeurtenissen in Irak. Het geheim van de verdwenen Joden Irak is van oudsher het land waar joden woonden. Bijna 3000 jaar lang. Totdat ze in de veertiger jaren van de vorige eeuw praktisch allemaal verdwenen zijn. Vertrokken naar de nieuwe staat Israël of gewoon onzichtbaar geworden uit veiligheid. Het boek geeft een goed beeld van de oorzaken en redenen van deze verdwijningen. Samen met Zara – één van de twee 36

jonge joodse vrouwen, volgen we het spoor vanuit het jaar 2010 naar de verborgen schat en het familiegeheim. We komen daarbij ook Rahila tegen die twee generaties eerder leefde. We krijgen een beeld van de vreedzame joods/moslim samenleving in de vorige eeuw rond 1940. Er wonen dan nog ongeveer 45.000 Joden in Iraaks Koerdistan, verdeeld over tweehonderd dorpen en steden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog en erna vertrokken er zo’n 20.000 naar Palestina, de Israëlische Staat in wording. Na 1948 ging het merendeel ook naar de nieuwe staat. De joods/moslim samenleving valt mede door vervolgingen en aanslagen uit elkaar. We lezen deze geschiedenis, gezien door de ogen van de twee jonge vrouwen, hoe ze dit vanuit hun eigen wereldje beleven. Het brengt ons dichtbij het dagelijks leven in Irak. Beeld van huidig leven in Irak en Syrië Nu in 2015 worden we nog dagelijks overspoeld met verhalen over geweldsuitbarstingen in Irak en Syrië. Wat dit betekent voor gewone mensen realiseren we ons lang niet altijd. En hoe aanslagen en plunderingen hun wereld zo ingrijpend kunnen veranderen, kunnen we ons vaak niet goed voorstellen. Moeilijk is ook voor te stellen hoe hele bevolkingsgroepen kunnen verdwijnen. Dit boek geeft op een prettig leesbare manier een duidelijk beeld van de verdwenen joden in Irak. Het verhaal volgt enerzijds Zara, die onderzoek doet naar de geschiedenis van de joden in Irak, en anderzijds, de twee generaties eerder levende Tahila, die haar land niet wil verlaten. 37

Beide zijn sterke vrouwen die keuzes maken in moeilijke situaties in een wereld die zo verschilt van de onze. Een verhaal over jonge mensen die moeten beslissen: blijven we in eigen land of gaan we weg en helpen de staat Israël op te bouwen, zo nodig met militair geweld. Moeilijke keuzes, vol onzekerheid – zowel voor het één als het ander. Daarnaast gaat het boek ook over liefde en trouwen, over mooie idealen en nuchtere werkelijkheid. De schrijfster Judit Neurink, schrijft voor Trouw, ook over verhoudingen tussen sjiieten en soennieten in Irak op dit moment. Over IS en de afschuwelijke gewelddadigheden. Na het lezen van dit boek lees ik haar artikelen met meer aandacht, omdat ze een ruimer inzicht geven in de gebeurtenissen van dit moment. Mede daarom kan ik het boek van harte aanbevelen. Tineke Huijing – Zijlstra De Joodse Bruid, over het verdwenen verleden van Irak Judit Neurink ISBN 978 9491 921070 Uitg. Jurgen Maas, 2014

38

Recept

Griekse taart Ingrediënten: 500 gr. rundergehakt 200 gr. roerbakgroenten 450 gr. Diepvries spinazie ontdooid 3 eieren 150 ml. Room 1 plak feta kaas 1 theelepel kerriepoeder 2 theelepels kaneel 2 eetlepels provinciale kruiden 1 theelepel sambal. Dit kan ook weg gelaten worden Zout naar smaak Bereiding: Roerbak de gehakt en voeg de kruiden en eventueel de sambal toe. Voeg de roerbakgroenten toe. Roer na een paar minuten de spinazie er door. Roerbak nog een paar minuten. Breng het mengsel op smaak en schep het in een siliconen bakvorm. Kluts de eieren met de room. Meng dit door het gehaktmengsel. Brokkel de fetakaas erover en bak de taart 40 minuten in een 180 graden voor verwarmde oven. Succes en eet smakelijk. Ingezonden door Tiny Dijkstra

39

Colofon De Brief is het blad van de Landelijke Federatie van Doopsgezinde Zusterkringen. Het verschijnt vijf maal per jaar. Redactie Hermie Dorman-van Kerkvoorde, Ida Feijen-Rijkens, Jolanda Valk Druk Drukkerij Roggeband, Breda Contact redactie Jolanda Valk, Koolveen 9, 7938 TD Nieuw Balinge, tel. 0528-354113 e-mail [email protected] / [email protected] Uw bijdrage kunt u sturen per e-mail als Word bestand. Is dat niet mogelijk dan kunt u een getypte tekst met de post sturen. Noteer a.u.b. uw naam, adres, telefoonnummer en mailadres bij de kopij. De redactie heeft het recht om bijdragen in te korten. Indien nodig overleggen we met u. Inleveren kopij voor de September Brief: uiterlijk 1 augustus 2015 Contact abonnementen Imy de Vries-de Wal Wilhelmina Druckerstraat 28, 2135 HH Hoofddorp tel. 023-5652950 / e-mail [email protected] Een abonnement kost € 10,-- per jaar. U kunt dit bedrag overmaken op rekeningnummer NL83 INGB 0000 599344 t.n.v. LFDZ, Wilhelmina Druckerstraat 28, 2135 HH Hoofddorp o.v.v. ‘nieuw abonnement’. Contact Federatiekoffer T. Dijkstra-de Vries Schoener 3, 1771 EA Wieringerwerf tel. 0227-501050 / e-mail [email protected] Rekeningnummer NL26 INGB 0003 237703 t.n.v. Adm. Federatiekoffer van de LFDZ, Hoofddorp Informatie over de projecten: blz. 15-18 40