Inhoud. Colofon. Mission statement

2/11

| Don Bosco-feest in Tarakan | ‘Kring van Barmhartigheid’ Tilburg | School in Mosocho geopend | Indonesische ‘Ambassadeurs’ | Veertig jaar frater | Definitieve binding twee geassocieerden | 1

Inhoud

column van de algemene overste

4

rond frater andreas

Mission statement

Colofon

Barmhartigheid is van alle tijden en plaatsen.

Fraters CMM (voorheen Ontmoetingen) is het drie­ maandelijks contactblad van de Congregatie van de Fraters van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barm­ hartigheid (‘Fraters van Tilburg’ of ‘Fraters CMM’). Een abonnement is gratis (aanvragen via adres ­hieronder). ISSN 1574-9193

Barmhartigheid staat centraal in alle wereldgodsdiensten: hindoeïsme, boeddhisme, jodendom, christendom en islam. De beweging van barmhartigheid heeft een spoor getrokken in de geschiedenis. De verschillende vormen waarin zij verschijnt, zijn uitdrukking van de samenleving waarin zij ontstond en van de spiritualiteit die haar draagt. De Congregatie van de Fraters van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid is geworteld in de christelijke barmhartigheid.

Redactie: Rien Vissers (hoofdredacteur), frater Edward Gresnigt, frater Ad de Kok, frater Lawrence Obiko, frater Ronald Randang, frater Jan Smits, Peter van Zoest (eindredacteur) Ontwerp en opmaak: Heldergroen www.heldergroen.nl Druk:

DekoVerdivas, Tilburg

Contact: Fraters CMM, Gasthuisring 54 5041 DT Tilburg tel.: 013 5432777 (Rien Vissers) fax: 013 5441405 e-mail: [email protected] website: www.cmmbrothers.org Een vrijwillige bijdrage als tegemoetkoming in de kosten is welkom op ING-bankrekening 106 85 17 t.n.v. Fraters CMM Tilburg Fotoverantwoording: Foto omslag voor: Frater Gustavus Menheere van de communiteit in het Belgische Zonhoven in gesprek met een Somalische vluchteling in fraterhuis ‘De Vuurhaard’, Udenhout (foto: frater Ad de Kok).

Verloren zoon, Rembrandt. 2

Foto omslag achter: olijfboom, ZuidSpanje (foto: frater Ad de Kok).

5

Don Bosco-feest in Tarakan

6

Kort nieuws

8

‘Kring van Barmhartigheid’ Tilburg

11

Van de redactie “We zijn bereid wegen te zoeken die het ­sommigen mogelijk maken met ons mee te leven en mee te werken als geassocieerd lid of anderszins zonder in alles onze levenswijze te delen.” Citaat uit de leefregel van de Fraters CMM. Wereldwijd worden mannen en vrouwen geraakt door de spiritualiteit van de congregatie. Dat kan leiden tot betrok­ kenheid bij een communiteit of tot het meewer­ ken met de zending van fraters. Door deze vormen van ‘participatie’ laten mensen barmhartigheid en broederschap in hun eigen leven tot uiting komen. De meest vergaande vorm van participatie is het ‘geassocieerd lidmaatschap’. Deze band met de Fraters CMM is ­momenteel binnen de congregatie volop in ontwikkeling. Geassocieerde leden leggen een belofte af, waarmee ze zich verbinden met de congregatie. Ze beloven in hun dagelijkse leven en werken zich de spiritualiteit van ­barmhartigheid en broederschap eigen te maken. Daarnaast delen ze in de zending van de congregatie door zich in te zetten voor bepaald werk en zijn ze betrok­ken bij een concrete communiteit. Geassocieerde leden kunnen eventueel in een communiteit wonen. Deze editie van Fraters CMM, met congregationeel nieuws uit alle windstreken, bericht ook over een belangrijke stap van twee geassocieerde leden. Henk en Christianne van de Wal werden ‘voor het leven’ opgenomen als geassocieerd lid in de congregatie. Hoofdredacteur Rien Vissers sprak met hen. Hij noteert: “Ze zijn opgenomen in een vorm van leven die hen gaandeweg steeds meer aantrok. ... De weg van barmhartigheid is steeds meer ook de hunne geworden.”

Saint Vincent de Paul Primary School geopend

12

Indonesische ‘Ambassadeurs’ lopen warm voor Madrid

14

17

23

Veertig Jaar frater

15

Kort Nieuws

Geasscocieerden In Memoriam

19

BRONNEN

3

Column

VAn de algemene overste

De moderne informatie- en communicatiemiddelen brengen wat er zich afspeelt in de wereld onmiddellijk bij ons allen in huis. Jammer genoeg betreft het voornamelijk negatief nieuws. De afgelopen maanden zijn we er weer in hevige mate mee geconfronteerd: de verwoestende tsunami in Japan, de problemen met kernreactoren, de bloedige opstanden in sommige Noord-Afrikaanse landen. In Nederland werden we onlangs opgeschrikt door een man die een bloedbad aanrichtte in een winkelcentrum in Alphen aan den Rijn. In de media blijven de verhalen komen over corruptie, misbruik en mensenhandel. Je leest over financiële en economische crises in het ene land met onmiddellijke gevolgen voor de rest van de wereld. Dan denk je: het houdt nooit op. Geweld, rampen en dood: dat alles komt bijna dagelijks ons leven binnen. En daardoor leven we meer in een tijdperk van angst en onzekerheid dan van vertrouwen en harmonie, wonen we meer in een wereld van onbarmhartigheid dan van barmhartigheid. Ook in eigen, kleinere kring worden we ­geconfronteerd met tegenslagen, met ziektes en met dood. Zo stierf in korte tijd een viertal fra­­ters in Nederland en België. Een medebroeder kwam me zelfs vertellen dat het aantal fraters in Kenia nu even groot is als in Nederland. In die zin gaat de ‘afbouw’ in Nederland snel, met alle gevolgen van dien. We realiseren ons vooral dat we steeds minder kunnen, terwijl er nog zo veel te doen is! Maar dan is het fijn als er af en toe iets gebeurt dat tot louter vreugde stemt. Op zaterdag 2 april verbonden twee geassocieerde leden zich voorgoed aan de congregatie. In een ingetogen eucharistieviering in de kapel van het fraterhuis Joannes Zwijsen beloofden ze zich voor het leven te willen binden aan de congregatie. Het werd een dag van louter vreugde en de zon scheen overvloedig. Maar het was niet alleen de warmte van de zon die bij ieder binnenkwam. De onderlinge ontmoeting tijdens en na de viering verwarmde ons allen en bracht alleen maar blijdschap. Het was niet slechts de blijdschap van het moment;

4

het was ook de vreugde om de belofte die het tweetal uitsprak om barmhartige mensen te zijn en daar binnen en vanuit de congregatie meer werk van te willen maken. Enkele dagen na de viering las ik in het boek van Hein Stufkens Mededogen als menselijke b­ estem­ming over de vreugde. Hij ziet het doorbreken van de vreugde in een mensenleven als een vorm van genade. En hij heeft er een gedicht over geschreven; het tweede couplet luidt als volgt: Ze (de vreugde) maakt mijn passen lichter en geeft mijn liefde lucht. Ze lacht in mijn gezicht en herademt waar ik zucht.

frater Broer Huitema

rond frater andreas

De regel van de sigarendoos De congregatie kende vanaf haar ontstaan een eindeloze reeks regels en bepalingen. Voor elke dagelijkse bezigheid was er wel een voorschrift met de toegestane maat. Zo was precies geregeld hoeveel boterhammen een frater bij het ontbijt te eten kreeg, hoeveel Weesgegroetjes hij moest bidden, hoeveel wandelingen hij per week mocht maken en hoe lang deze mochten duren. In deze sfeer waarin alles afgewogen en geregeld was, deed frater Andreas zijn noviciaat. Hij was een van de jongeren die met al die bepalingen goed overweg kon. Eigenlijk was er nooit speling tussen wat een regel voor­ schreef en wat hij in de praktijk bracht. “Hij was de regel in eigen persoon, een schitterend voorbeeld van stipt­ heid en ­volmaaktheid”, zei een van zijn medebroeders over hem. Als er zich echter een situatie voordeed die in de ­reglementen niet was voorzien, of waarin twee ­verschillende regels van toepassing waren, kon hij in verlegenheid raken. Er zijn nogal wat anekdotes over die regelvastheid van frater Andreas: zijn medebroeders letten als heuse schriftgeleerden op zijn gedrag en stelden er een zeker genoegen in hem op de proef te stellen. Tegen deze achter­ grond moeten we het volgende verhaal lezen. Anders dan gebruikelijk liet een overste op Ruwenberg de sigarendoos twee keer rondgaan. De fraters keken elkaar verwonderd aan, maar staken gezellig een extra sigaar op. De volgende dag liet de overste de doos weer rondgaan. Zonder beden­ kingen namen de fraters opnieuw een sigaar. Toen dit de

dag erna nog eens gebeurde, ging een jonge frater naar frater Andreas, die stilletjes in een hoekje zat te roken. Hij vroeg: “Hoe kan het dat u zo rustig zit te roken, terwijl de regel ons dit niet toestaat? Ik heb de doos voorbij laten gaan.” Frater Andreas keek de jongen glimlachend aan: “Het is nooit in me opgekomen dat een overste iets toe­ staat dat buiten zijn bereik ligt.” In een wereld waarin voor alles een strikte maat was, veroorzaakte de vrijmoedigheid van de overste verwarring. Maar niet bij frater Andreas. Verschool hij zich achter het gezag van de overste? Was zijn trouw aan de regel slechts een slaafs gehoorzamen aan de leidinggevende? Of was juist de jonge frater een slaaf van de regel? Opvallend is dat we hier een zo ontspannen frater Andreas tegenkomen en geen angstige reglementenman. Hij wees de jonge ijveraar vriendelijk doch gedecideerd terecht: niet overdrijven! Wat is nu een regel van een sigarendoos? De in regels ervaren frater Andreas wist dat respect voor de overste en de medebroeder uiteindelijk belangrijker is dan welke regel ook. Charles van Leeuwen

Sigaar- en pijprokende fraters in de tuin van Ruwenberg, rond 1912.

5

Indonesië

Leerlingen Don Bosco-school tijdens de gymles.

Don Bosco-

feest in Tarakan De meeste katholieke scholen in Indonesië hebben een beschermheilige of patroon. Giovanni Bosco (18151888), beter bekend als ‘Don Bosco’, is de patroonheilige van fraterscholen in Manado, Tomohon, Banjarmasin en Tarakan. Deze Italiaanse priester wilde verbetering brengen in de situatie van achtergestelde, kansarme jongeren. Hij stichtte hiervoor twee congregaties: de paters en broeders salesianen en de zusters van Don Bosco. Zijn kerkelijke feestdag valt op 31 januari. In de plaats Tarakan, in het noordoosten van Kali­ mantan, heeft de congregatie vier Don Bosco-scholen: een kleuterschool, een basisschool, een lagere middel­

6

bare school en een hogere middelbare school. De scholen hebben op grootse wijze een week lang het patroonfeest van Don Bosco gevierd.

Voorbeeld De week werd geopend op 24 januari met een ge­ zamenlijke vlagceremonie, bijgewoond door 760 leerlin­ gen en ongeveer tachtig leerkrachten. “Wij als mannen, vrouwen en kinderen van Don Bosco moeten het voor­ beeld van onze patroon overnemen”, zei frater Frans Ki­ lat, namens het schoolbestuur, in een toespraak tijdens de ceremonie. “Wij komen hier niet alleen om onderwijs te volgen, maar ook om ons de goede, ­gelovige mentali­ teit van Don Bosco eigen te maken. ”Na de vlagceremo­ nie waren er sportactiviteiten, waar leerlingen en leer­ krachten aan deelnamen. Op het schoolterrein stond een stand van de katholieke ­boekhandel ‘Gramedia’ met alle mogelijke boeken voor de schooljeugd en het personeel.

Don Bosco School, Tarakan.

Bezinningsdag Van 25 tot en met 27 januari werd het feest op de af­ zonderlijke scholen gevierd. Op 28 januari was er een bezinningsdag voor alle personeelsleden, geleid door de voorzitter van het centrale schoolbestuur, frater Dion Lamere. Hent thema was: ‘Een professioneel heils­ werktuig in Gods hand’. Er waren ongeveer zeventig deelnemers, onder wie een groepje stagestudenten van de Borneo Universiteit van Tarakan. Zowel plenair als in kleine groepen overwogen de deelnemers suggesties om een goede leerkracht te zijn. De dag werd ­afge­sloten met een eucharistieviering. Hoogtepunt van het feest was op 31 januari. Aan het begin van de dag kreeg frater Dion Lamere bloe­ menkransen ­omgehangen. In het bijzijn van Antonius Rajabana OMI, vicaris generaal van het bisdom Tanjung Selor, begeleid door de ­drumband ‘Don Bosco’, betrad men het ­feestterrein voor de eucharistieviering. Er waren on­ geveer 900 ­mensen aanwezig. Na de preek werd met het doorknippen van een lint een nieuw schoolgebouw voor de Hogere Middelbare ­­ School geopend. Daarna volgde de ­inzegening van het gebouw. Na de mis werd het feest voortgezet met een plechtige bijeenkomst. Vier personeelsleden die 25 jaar bij het schoolbestuur werken, ontvingen een gouden ring. De gezamenlijke maaltijd werd opgeluisterd met optredens van de diverse scholen, dansen uit de streek en zang en muziek uitgevoerd door de leerlingen. Don Bosco. frater Anton Kean

7

kort kortnieuws nieuws

Religieuzen Indonesië bezorgd over terugloop roepingen Religieuzen in het bisdom Semarang organiseerden 29 en 30 januari in Klaten op het Indonesische eiland Java een congres over roepingen. De CMM-communiteit van Yogyakarta ligt in dit bisdom en de fraters waren uit­ genodigd om aan het congres deel te nemen. De bijeen­ komst werd bijgewoond door de fraters Martinus Man­ gundap en Lambertus Kato’o. Het congres werd gehouden vanwege de terugloop van het aantal ­roepingen in de afgelopen vijf jaar. Geconcludeerd werd dat ordes en congregaties de handen ineen moeten slaan om effec­tief jonge mensen warm te maken voor het religieuze leven met een benadering die aansluit bij hun leefwe­ reld. Het streven zou er op gericht kunnen zijn om per religieus één roeping te verwerven. Aan het slot van de bijeenkomst, die in kleine groepen en plenaire zittingen verliep, is een roepingenteam samengesteld, waar frater

Lambertus Kato’o namens de congregatie deel van uitmaakt. Ook de jaarlijkse ­bestuursvergadering van het Nationale Religieuzen­beraad in Indonesië, van 22 tot 25 februari in Jakarta, wijdde aandacht aan de dal­ing van het aantal roepingen. Aanwezig waren hogere oversten van de priester-, zuster- en broedercongregaties in Indonesië. De ­bijeenkomst werd bijgewoond door frater Martinus Leni, provinciale overste van de fraters in Indonesië. Hij vertegenwoordigde ook de gezamenlijke broedercongregaties in het land. Vastgesteld werd dat het krimpend aantal roepingen op de agenda komt van het plenaire Nationale Religieuzenberaad, dat gehouden wordt van 12 tot 18 oktober. Thema van het beraad is: ‘De mystieke en profetische roeping tot het apostolische leven in deze tijd’.

Goede eindexamenresultaten in Kenia en Tanzania “De eindexamenresultaten van het middelbaar onderwijs zijn bekend gemaakt. Ik ben blij die van onze scholen met u te delen.” Dat schrijft de provinciale overste frater Andrea Sifuna in de CMM Nieuwsbrief van Kenia, die hij namens het ­provin­ciaal bestuur samenstelt. Er valt een belangrijke verbetering te constateren. St. Justino in Nairobi sprong eruit. “In de categorie privéscholen stond de school landelijk op de 34ste plaats. De gemiddelde uitslag voor St. Justino was 8.3, voor St. Vincent 6,6 en voor St. George 6,2”, aldus de frater. Hij vervolgt: “Wij feliciteren onze stu­ denten, de onderwijzers, ouders, fraters en alle anderen die hun bijdragen hebben geleverd om tot deze resultaten te komen. Ze zijn belangrijk voor onze studenten, vooral gezien het feit dat ze tegen de achtergrond van sociale ontbe­ ring en een verre van ideale leersituatie behaald zijn. De scholen hebben bewezen dat deze hindernissen overwonnen kunnen worden.” De reeks goede eindexamresultaten van de afgelopen jaren van de St. Vincent de Paul Secondary School in Urambo, Tanzania, werd ook in 2010 voortgezet. Nu onder het nieuwe leiderschap van frater Eric Magoka. Hij volgde frater James Ochwangi Nyakundi op, die sinds de start van de school vier jaar lang de bouw van het pand en de ontwikkeling van het onderwijs succesvol begeleidde.

De algemene CMM overste frater Broer Huitema (rechts) bekijkt met plaatsvervangend algemeen overste frater Edward Gresnigt de school in Urambo tijdens een bezoek in 2008. 8

Reacties op restyling ‘Fraters CMM’ De restyling van Fraters CMM in 2010 heeft veel positieve reacties opgeleverd. Vooral de overgang naar full colour en een veel sterkere nadruk op beeldmateriaal bleek bij de lezers in goede aarde te vallen, zoals ook blijkt uit de reacties van frater Eduardus Senu van de CMM-communiteit in Lembata, Indonesië en van geassocieerd lid Christianne van de Wal uit Oirschot. “Fraters CMM wisselt informatie uit en communiceert met fraters en belangstellenden over de hele wereld”, zo vat de Indonesische frater samen. “Het is niet helemaal nieuw, want daarvoor was er al een wat eenvoudiger communicatie­blad, dat echter niet helemaal meer aan de behoeften van vooral de fraters beantwoordde. In de uitgave van het voorafgaande blad overheerste de blauwe kleur, zowel wat betreft de cover als de foto’s. De artikelen en berichten waren tot 2009 in het Nederlands, een taal die veel fraters niet beheersen. Gelukkig heeft het generaal bestuur, op grond van een wens van het generaal kapittel van 2008, het roer omgegooid. En zo is Fraters CMM met ingang van 2010 is een aantrekkelijke full colour uitgave geworden met veel foto’s en tekst in drie talen: Nederlands, Engels en Indonesisch. De hele uitvoering van het blad is van hoge kwaliteit. Ik ben heel blij met ons tijd­schrift. Ik hoop van harte dat de fraters over de hele wereld de redactie steunen met het leveren van berichten en artik­elen. Dan zal Fraters

Christianne van de Wal.

Frater Eduardus Senu.

CMM de opbouw en de verspreiding van de geest van broederschap en barmhartigheid bevor­deren. Christianne van de Wal noemt Fraters CMM “een blad om heel trots op te zijn”, zo laat ze weten. “De foto’s op de voorkant hebben mij tot nu toe steeds bijzonder geprikkeld om het blad op een rustig plekje open te slaan en verder te bladeren. En opnieuw nodigen dan de vele heldere en spre­ kende foto’s uit om over de CMM-familie meer te weten te komen en de artikelen bij de foto gretig te gaan lezen. Die herkenbaarheid van wat er door fraters gerealiseerd is en wordt, de verhalen over en van bevriende en bekende fraters, de geschiedenisjes , de dromen en activiteiten ... het maakt me steeds weer nieuwsgierig naar méér. Het blad nodigt me ook uit om zelf eens in de pen te klimmen. Een bron van inspiratie heb ik al, nu nog een klaterende fontein van woorden.”

9

kort Indonesië nieuws

Jonge fraters van Oost-Timor met, in geel shirt, frater Edward Gresnigt. Rechtsboven frater Silvino Belo, regionaal overste.

Werkbezoek met hindernissen Van 24 januari tot 17 februari brachten de generaal bestuursleden frater Edward Gresnigt en frater Ronald Randang een werkbezoek aan Oost-Timor en Indonesië. Nadat ze de fraters hadden bezocht in de regio Oost-Timor, zouden ze van de hoofdstad Dili naar de CMM-communiteit in SoE, op het Indonesische deel van het eiland, rijden. “Maar bij de grens tussen Indonesië en Oost-Timor kreeg ik geen verlof om Indonesië in te gaan omdat ik daar geen visum voor had”, vertelt frater Edward Gresnigt. “Er zat niets anders op dan terug te keren naar Dili. De volgende dag vloog ik eerst naar Denpasar op Bali, waar mijn visum voor Indonesië in orde gemaakt werd en toen via Lubuan Bajo en Ende terug naar Kupang, de hoofdstad van West-Timor. Intussen had frater Martinus Leni, de provinciale overste van Indo­ nesië, in Kupang al tickets geregeld voor het eiland Lembata, zodat we de volgende dag onze communiteit aldaar als eerste konden bezoeken. Daarna kwamen de fraters in SoE en Kupang aan de beurt. Al met al een werkbezoek met hindernissen. Maar het is toch allemaal goed gekomen.”

Surinaamse onderscheiding voor frater Laurenti Verhoeven De Surinaamse president Desi Bouterse heeft op 16 maart zeven grondleggers en medewerkers van de ‘Special Olympics’ gedecoreerd op het presidentieel paleis. Eén van hen was frater Laurenti Verhoeven. Hij mag zich sindsdien ‘Officier in de Ere-Orde van de Gele Ster’ noe­ men. De on­der­scheiding werd hem toegekend omdat hij gedurende de dertig jaren dat de Special Olympics in Suriname actief is, bestuurslid en penningmeester is geweest. De Special Olympics is een internationale or­ ganisatie die sporttrainingen en -wedstrijden organiseert voor mensen met een verstandelijke beperking. Bij de uitreiking van de onderscheidingen sprak Bouterse zijn waardering uit voor de mensen achter de Special Olym­ pics: “Ze zijn erin geslaagd om sporters met een geeste­ lijke achterstand op de voor­­grond te krijgen. Thans zijn de Special Olympics niet meer weg te denken. Onze sporters hebben tot nog toe bij alle wereldspelen kunnen partici­ peren en hebben steeds medailles teruggebracht”, aldus Bouterse. Hij beloofde dat de reg­­ering zich zal inzetten om de atleten van de Special Olympics de nodige aan­ dacht en ondersteuning te geven. Elke twee jaar vinden in Suriname spelen voor de jeugd met een geestelijke 10

beperking plaats, met medewerking van de scholen voor speciaal onderwijs. De opening vindt altijd plaats met groot ceremonieel. De kapel van het Korps Politie verleent muzikale medewer­ king, er is een vlaggenparade en er wordt olympisch vuur ontstoken. De officiële opening geschiedt door een hoogwaardig­heidsbekleder.

Frater Laurenti Verhoeven met de Surinaamse onderscheiding.

NEDERLAND

‘Kring van Barmhartigheid’ in Tilburg bijeen in fraterhuis Elim In Nederland is onlangs in enkele plaatsen een ‘Kring van Barmhartigheid’ gestart. Het zijn groepen mensen die bijeen komen om samen te spreken over de wijze waarop ze gestalte kunnen geven aan barmhartigheid in de eigen wijk, gemeenschap of op de werkplek. Ook Tilburg kent een Kring van Barmhartigheid. De zusters SCMM hebben hiervoor het voortouw ­genomen. Al enkele keren kwamen geïnteresseerden bijeen in het provincialaat van de zusters in Tilburg. Wegens een ingrijpende verbouwing aldaar kwam de

groep voor de bijeenkomst van 12 februari naar het fraterhuis van de Elimcommuniteit in Tilburg. Veertig ­belangstellenden waren aanwezig om hun betrokken­heid te delen en elkaar te stimuleren. Onder hen acht fraters en ­geassocieerden.

‘Tedere kracht’ De bijeenkomst werd geopend met een overweging onder de titel ‘Barmhartigheid, Tedere Kracht - Kracht­ige Tederheid’, gebaseerd op het boek Eindelijk thuis van Henri Nouwen, een bezinning over de parabel van de ­ verloren zoon. Marius Buiting, voorzitter van de landelij­ ke B ­ eweging van Barmhartigheid, gaf een inleiding over ­barmhartigheid in de maatschappij en op de werkvloer. Erik de Ridder (CDA), wethouder Economische Zaken van de gemeente Tilburg, vertelde dat in deze moei­ lijke tijd het gemeentebestuur probeert barmhartig te zijn. Maar het verlenen van een subsidie betekent niet altijd ­‘behulpzaam-zijn’. Vooral het ‘geven om elkaar’ moet niet uit het oog worden verloren bij het in prak­ tijk ­brengen van barmhartigheid, aldus de wethouder. Bic Driessen, coördinator van het ‘Huis van de Wereld’ in Tilburg, een podium voor multiculturele ontmoeting en mondiale bewustwording, benadrukte dat je barmhartig­ heid niet alléén moet doen maar samen met anderen. Na de inleidingen was er gelegenheid om te reageren, vragen te stellen of met ideeën te komen. Hier werd intensief ge­ bruik van gemaakt. De bijeenkomst maakte duidelijk dat ‘barmhartigheid’ geen stoffig begrip is, maar midden in de realiteit van het hier en nu aan de orde is. De Tilburgse Kring van Barmhartigheid laat zien dat mensen vanuit barmhartigheid bewogen zijn en in actie willen komen.

Barmhartigheid in beeld gebracht door kunstenares Corry Ammerlaan-van Niekerk. Kunstwerk in de tuin van het CMM-generalaat in Tilburg.

frater Jan Koppens

11

Kenia

Saint Vincent de Paul Primary School geopend In Mosocho, Kenia, vond op 5 maart de officiële opening plaats van de ‘Saint Vincent de Paul Primary School’. Onder de aanwezigen waren bisschop Joseph Mairura van het diocees van Kisii, algemeen overste frater Broer Huitema, generaal bestuurslid frater Lawrence Obiko en leden van het Keniaanse provinciale CMM-bestuur. In 2009 kocht de congregatie de privéschool, waarvan het management niet goed had gewerkt. Het gebouw werd helemaal opgeknapt en de school kreeg een nieuw bestuur. Het schoolbestuur bestaat uit vijf leden: Peter ­Nyamweya en de fraters Leo van de Weijer, Richard Sure, Andrea Sifuna, Francis Ogero. Hoofd van de school is frater Francis Ogero. Hij had met het schoolpersoneel en zijn ­medebroeders van de communiteit van Mosocho de ope­ ning voorbereid.

‘Education for life’ Genodigden, fraters, onderwijzers en leerlingen woonden voorafgaand aan de openingshandeling een eucharistieviering bij. De mis werd opgeluisterd met zang en dans door de leerlingen van de nieuwe school, en van andere scholen van de fraters.

De Saint Vincent de Paul Primary School. 12

Na de viering verrichtte frater Broer Huitema de ope­ ningshandeling. Hij knipte een lint door en onthulde een ­gedenkplaat met de tekst: ‘Deze school is door bisschop Joseph Okemwa Mairura van het diocees van Kisii ­inge­wijd en op 5 maart 2011 geopend door frater Broer Hui­ tema, algemeen overste van de Fraters CMM’. In een korte toespraak memoreerde de algemene overste dat de fraters vanuit Nederland in 1958 naar Mosocho wa­ ren gekomen en de Saint Mary’s Primary School hadden overgenomen. Vanwege het teruglopend aantal fraters in Nederland moesten ze echter de school verlaten. Met het groeiend aantal Keniaanse fraters is de congregatie weer in staat zelf het lager onderwijs ter hand te nemen.

Leerlingen van de Saint Vincent de Paul Primary School zingen een lied.

Frater Broer Huitema onthult de gedenkplaat.

De algemene overste haalde twee citaten aan uit de ­Constituties van de congregatie: “De zorg van onze con­ gregatie richt zich vooral op de jonge mens. Door onder­ wijs en andere vormen van begeleiding willen wij hem helpen, in de wereld van morgen zijn weg te vinden.” En: “De godsdienstige opvoeding ging onze stichter Joannes Zwijsen bijzonder ter harte. Hij wilde dat zijn volgelingen, met als voorbeeld Vincentius a Paulo, God zouden dienen in de ­medemens en hem daardoor tot God zouden brengen.” “Deze citaten”, zei hij, “weerspiegelen heel goed het motto van de school ‘Education for life’ (‘Onderwijs voor het leven’) en zijn ook typerend voor de patroon van de school, Vincent de Paul. Maar de zending van de fraters gaat verder dan het onderwijs. Deze is er vooral ook op gericht om een menselijker wereld te ontwikkelen en op die manier bij te dragen aan een beter bestaan voor iedereen. Dat kan bereikt worden in een klimaat van toewijding, discipline en liefde.” Bisschop Mairura liet in een woord tot de aanwezigen ­weten dat hij bij de fraters op school heeft gezeten. Hij toonde zich dankbaar voor alles wat hij van hen heeft geleerd.

Tachtig leerlingen

Onder het toeziend oog van bisschop Mairura zet frater Broer Huitema zijn handtekening in het gastenboek.

Ter bevestiging van de opening van de nieuwe school zetten bisschop Mairura en frater Broer Huitema hun ­handtekeningen in het gastenboek. Het aansluitende ­traditionele aansnijden van de taart ging gepaard met gezang en dans en was een vreugdevolle afsluiting van het openingsfeest. De Saint Vincent de Paul Primary School ­bestaat uit de vijfde en zesde klas van de lagere school en is met tachtig leerlingen van start gegaan. frater Edward Gresnigt 13

Indonesië

Indonesische ‘Ambassadeurs’ lopen warm voor Madrid In Brazilië, Indonesië, Kenia, Namibië, Nederland, Tanzania en Oost-Timor zijn de voorbereidingen van start gegaan voor een internationale ontmoeting van de ‘ambassadeurs van een wereldwijde broederschap’. In Tarakan, op Noord-Oost Kalimantan, Indonesië, werden acht jongeren geselecteerd om als ambassadeur uitgezonden te worden. Frater Wilfridus Bria begeleidt met zijn medebroeder Agustinus Nai Aki het ambassadeursproject in Indonesië. Hij bericht erover. Sinds december 2010 komen de ambassadeurs elke derde zaterdagavond van de maand bijeen om zich voor te ­bereiden op hun taak als ambassadeur van een w ­ ereldwijde broederschap. Tijdens de ­bijeenkomst van januari 2011 kwam het idee naar voren een medi­ tatieprogramma te organiseren voor een grotere groep ­jongeren. Hiervoor zijn de bestuursleden van de katho­ lieke jongerenorganisaties in Tarakan uitgenodigd. Ook is een commissie ‘Sebuku-Sepao’ opgericht, die de viering van de Wereldjongerendagen in het ­bisdom

Tanjung S­ elor organiseert, waar Tarakan in ligt. In Sebuku worden de jongerendagen op diocesaan niveau ­gevierd. Sepao is de plaats in West-Kalimantan, waar de ­manifestatie op nationaal niveau worden ge­ houden. Naast een meditatieprogramma zijn er nog andere ­activiteiten, zoals het doneren van bloed, het planten van bomen, het vieren van de eucharistie in Taizé-stijl en culturele activiteiten. frater Wilfridus Bria

De jongeren uit Tarakan bereiden zich voor op hun taak als ambassadeur. Met het oog op de katholieke Wereldjongerendagen in Sydney (15-21 juli 2008) begon de congregatie in de landen waar fraters actief zijn een ‘ambassadeursproject’ om jongeren warm te maken zich in te zetten voor een wereldwijde ‘beweging van barmhartigheid en broederschap’. In 2008 vond een voorbereidende ontmoeting van alle ambassadeurs plaats in Tomohon op het Indonesische eiland Sulawesi. Dit jaar komen de ambassadeurs bijeen in Tilburg aan de vooravond van de Wereldjongerendagen in Madrid, van 16 tot 21 augustus 2011. Het motto van het voorbereidingstraject van de ambassadeurs luidt: ‘Jezus ons kompas, onze weg naar barmhartigheid’.

14

Indonesië

Frater Lukas Mandagi.

Frater Antonius Kodoati

Lukas Mandagi en Antonius Kodoati veertig jaar frater De fraters Lukas Mandagi en Antonius Kodoati vierden op 11 februari in Banjarmasin, Zuid-Kalimantan, Indonesië, hun veertigjarig kloosterjubileum. Ze vierden het daar omdat er nog nooit een fraterjubileum is gevierd en de fraters er nog niet erg bekend zijn. Een dergelijke jubileumviering zou roepingen kunnen opwekken, was de achterliggende gedachte. Het feest werd, op verzoek van de jubilarissen, in alle eenvoud gevierd. Zij wilden met een ingetogen ­jubileumviering hun solidariteit betuigen met arme en ­gemarginaliseerde mensen. Het was een bijzonder feest voor de jubilarissen, omdat het werd bijgewoond door de bisschop van Banjarmasin, Petrus Boddeng Timang, en de bisschop van Ambon, Pe­ trus Kanisius Mandagi MSC, de oudere broer van frater Lukas. Onder de aanwezigen waren ook vicaris-generaal van het bisdom Banjarmasin, Theodorus Yuliono MSC, de pastoor van de plaatselijke parochie, Ignatius Alparis, en Frans Mandagi MSC, de jongere broer van frater Lukas. Als gasten waren verder aanwezig familieleden van de jubilerende fraters, religieuzen uit het bisdom Banjarma­ sin, personeel van de Hogere Middelbare School van de fraters en vertegenwoordigers van de parochie en het Marialegioen.

Uitdagingen In de sporthal van de Hogere Middelbare School van de fraters vond de jubileummis plaats. De viering be­ gon met het voorlezen van de levensloop van de beide ­jubilarissen. Frater Anton werd geboren op 21 april 1951 in Kokoleh, Noord-Sulawesi. Frater Lukas zag het levens­ licht op 18 oktober 1951 in Kamangta, Noord-Sulawesi. In plaats van de gebruikelijke preek, spraken de jubilaris­ sen over hun fraterleven. Beiden gaven aan dat ze dik­ wijls het gevoel hadden een berg te moeten ­beklimmen om het doel te bereiken dat zij nastreefden. Maar ze ‘daalden ook vaak af naar het dal’ om uitdagingen te­ gemoet te treden. Op sommige momenten moesten zij stoppen om terug te kijken hoe de weg van hun roeping verlopen was, om weer nieuwe energie te krijgen. Ze hebben veel moeilijkheden ondervonden maar konden steeds weer steunen op hun oorspronkelijk

15

Indonesië

engagement, vanuit de overtuiging dat beiden “de veelge­ liefde zonen zijn, in wie God welbehagen heeft” (vgl. Mar­ cus 1,11). Dit was ook het thema van de eucharistieviering.

Verdiepen Na de mis was er een feestelijke bijeenkomst waarin bisschop Mandagi, ook namens de bisschop van Ban­ jarmasin, het woord voerde. Hij noemde beide fraters gewone mensen, die afstammen van eenvoudige fa­ milies. “Maar vandaag zijn ze heel bijzonder”, aldus de bisschop,“omdat ze er blijk van hebben gegeven hun fraterleven te hebben volgehouden, zij het met vallen en opstaan. Trouw hebben ze hun weg vervolgd te mid­ den van de uitdagingen, zodat zij nu hun veertigjarig ju­ bileum kunnen vieren.” De bisschop zei dat hij niet alleen aanwezig was voor zijn jongere broer, frater Lukas, maar ook voor frater Antonius, want beide fraters kende hij al toen ze nog aan het begin van hun fraterleven stonden. De tweede toespraak werd gehouden door frater Max Mangundap. Hij sprak namens de provinciale overste van

16

Indonesië, frater Martinus Leni. Deze kon niet ­aanwezig zijn omdat hij twee leden van het generaal bestuur ver­ gezelde naar het eiland Lembata. Zijn vervanger sprak de hoop uit van het provinciaal bestuur dat het jubileum de beiden nog lang zou stimuleren om als fraters te leven in nederigheid, versterving en eenvoud, en dat zij zich steeds meer zouden verdiepen in de Constituties en de congregationele spiritualiteit. Het dankwoord werd uitgesproken door frater Lukas. Hij dankte God voor Zijn trouw gedurende veertig jaar religieus leven. Hij bedankte de familie die gekomen was van Manado en Jakarta en de congregatie, die de ­gelegenheid gaf dit feest te mogen vieren. Tot slot be­ dankte hij alle aanwezigen voor hun steun en gebed en in het bijzonder de communiteit van Banjarmasin, die het feest zo goed had voorbereid. Het programma werd vervolgd met een gezamenlijke maaltijd en optre­ dens van leerlingen van het internaat Wilhelmus. frater Nikodemus Tala Lamak

Kort nieuws

Studiebeleid in Indonesië vastgesteld Het generaal bestuur heeft de Indonesische provincie eind 2010 gevraagd regels op te stellen voor fraters die begin­ nen te studeren of al aan het studeren zijn. In de vergadering van het provinciaal bestuur van 15-16 ­februari 2011 zijn de beleidslijnen voor studie geformuleerd. Basisprincipe is dat elke frater de gelegenheid krijgt om een formele studie of informele studie (cursussen) te volgen. Nadat een frater minimaal twee jaar in een communiteit heeft geleefd en zijn bijdrage heeft geleverd aan de apostolaatstaken van de gemeenschap, hetzij op het gebied van onderwijs, verple­ ging of pastoraat, kan de frater, indien hij daartoe de mogelijkheden heeft, met zijn studie beginnen. De studie moet overeenkomen met de studieprioriteiten van de congregatie.

Inlooplunch Elimcommuniteit Een jaar geleden is in de Tilburgse Elimcommuniteit begonnen met het organiseren van een ‘inlooplunch’ op donderdag voor mensen die vaak alleen zijn en be­ hoefte hebben aan wat aanspraak. Gebleken is dat het project aanslaat. Soms moeten zelfs mensen worden geweigerd omdat er geen plaats meer is. De activiteit wordt­­gedragen door de Frater Andreasparochie, ­­zusters SCMM en Fraters CMM en kan alleen plaatsvinden dankzij een grote groep vrijwilligers. Vanaf september gaan iedere dinsdag en donderdag de deuren in Elim open voor lunchgasten. Er wordt nog gezocht naar enkele sponsors om de kosten van de lunch zo gering mogelijk en daarmee de drempel laag te houden.

Algemeen overste geeft retraite in Suriname Tijdens zijn werkbezoek aan de fraters in de regio Suri­ name, van 25 januari tot 5 februari, heeft de ­algemene overste frater Broer Huitema aan een dertigtal priesters en religieuzen van het diocees Paramaribo een retraite gegeven. De retraite vond plaats in het conferentiecen­ trum Asewa Otono naast het fraterhuis St. Stephanus in Paramaribo. De retraite was toegespitst op ‘barmhartig­ heid en broederschap’. De algemene overste belichtte ‘Maria Moeder van Barmhartigheid’ en ‘Broederschap/ zusterschap’. Hij portretteerde Vincent de Paul en Louise de Marillac als grote profeten van liefdadig­ heid. Hun leven, werk en spiritualiteit gelden als voor­ beelden voor het leven van religieuzen en priesters in deze tijd. Verhalen uit de Schrift, de kerkelijke traditie en de ­geschiedenis van de congregatie vormden de bedding van de dagen van bezinning en gebed. Frater Broer Huitema maakte voor de retraite gebruik van een PowerPointpresentatie en deelde na afloop de teksten van het besprokene uit. Op 2 februari, het feest van de Opdracht van de Heer (Maria Lichtmis) en de ‘Dag van het Godgewijde leven’, was er in de Driekoningenkerk in Paramaribo een plechtige eucharistieviering waarbij de retraitanten aanwezig waren.

Pand van de Elimcommuniteit aan de Schiphollaan in Tilburg.

17

Kort nieuws

De gasten tijdens de door vluchtelingen bereide maaltijd.

Fraters uit België bezoeken ‘De Vuurhaard’

Onderonsje met één van de vluchtelingen.

Op 22 november 2010 brachten de fraters en zusters die in het fraterhuis in het Belgische Zonhoven wonen met personeelsleden een bezoek aan communiteit ‘De Vuur­ haard’ in Udenhout. Na ontvangst met koffie en gebak schoven de gasten aan voor een uitgebreide maaltijd, bereid door vluchtelingen die in het fraterhuis onderdak vinden. Er waren gerechten uit China, Somalië, Ethiopië, Irak en Burundi. “Onze Belgische gasten hadden het zichtbaar naar hun zin, ook al door de gesprekjes die ze met de vluchtelingen mochten hebben”, aldus ­frater Ad de Kok, die na de maaltijd vertelde over mensen die in De Vuurhaard verblijven of daar ooit te gast zijn ge­ weest. Daags na het bezoek kwam er bij de fraters in Udenhout een enthousiaste e-mail binnen: “Mensen vertel­ len vol lof over hun ervaringen en jullie gastvrijheid. Kosten noch moeite werden gespaard om ons een onvergetelijke dag te bezorgen.”

‘Familiedag’ Een aantal geassocieerde leden en fraters reisde op 23 januari naar Limburg om daar, na een eucharistieviering in de kapel van de redemptoristen in Wittem, een bezoek te brengen aan de bekende kruisweg van Aad de Haas in het oude kerkje van Wahlwiller. Daar was ruimschoots tijd voor persoonlijke en gezamenlijke bezinning. Ieder werd verzocht een statie van de kruisweg uit te kiezen, er over te mediteren en dit later te delen binnen de groep. De dag werd besloten met een bezoek aan een pannenkoekenhuis. In een komende aflevering van Fraters CMM verschijnt een verslag van deze ‘familiedag’ van geassocieerden en fraters.

18

Nederland

Het uitspreken van de definitieve binding. Links: frater Jan Koppens, provinciaal overste van Nederland. Rechts: frater Broer Huitema, algemeen overste.

Definitieve binding twee geassocieerden Henk en Christianne van de Wal werden zaterdag 2 april tijdens een viering in de kapel van fraterhuis Joannes Zwijsen voor het leven opgenomen als geassocieerd lid in de congregatie. De plechtigheid vond plaats in aanwezigheid van fraters, familieleden en vrienden. Aan de definitieve binding van het Oirschotse echtpaar ging een tijdelijke vooraf van drie jaar. Rien Vissers interviewde hen over hun leven met de fraters. Henk (56) en Christianne (58) schreven in 2008 allebei een motivatie voor hun geassocieerd lidmaatschap. Frater Anthony Koning (1939-2005) speelt daarin een belang­ rijke rol. Hij vroeg hen in 1998 actief te worden in het Oyugis Integrated Project in Kenia. De ervaringen met de zorg voor aidspatiënten en de mentaliteit van de fraters die ze leerden kennen, waren belangrijke merkstenen op weg naar CMM.

‘Allermeeste moeder’ Het leven van Jezus van Nazareth en de spiritualiteit van Vincent de Paul werden, in navolging van de ­fraters die ze ontmoetten, ook steeds meer hun eigen bron van inspiratie. Wanneer Henk en Christianne daar iets meer over willen zeggen, vallen voortdurend de woorden open­ heid, warmte, betrokkenheid en broederschap. Maar de wortels gaan verder terug dan 1998. Henk noemt zijn

Christianne en Henk van de Wal met hun dochters Janske en Geertje tijdens de viering.

19

Christianne van de Wal drinkt koffie met frater Jan Damen.

ouders en de “natuurlijke manier” waarop ze hem iets probeerden mee te geven. Zijn moeder met haar ­aan­dacht, hoe ze er altijd was wanneer de kinderen thuis kwamen. Zijn vader die actief was (en nog steeds is) in allerlei vormen van vrijwilligerswerk. En Christianne heeft het met de haar eigen taalgevoeligheid over “Onze Lieve Vrouw, Maria de allermeeste moeder die ik me wensen kan. Mijn oma en mijn moeder waren helemaal weg van haar, en ook ik voel me gedragen in mijn doen en laten door de wakende vrouwe die zij is.”

‘Vanzelfsprekend’ Toen ze als nagenoeg onbekenden bij de communiteit van Joannes Zwijsen in Tilburg binnenkwamen, zijn ze afzonderlijk met alle fraters kennis gaan maken. Het onderling vertrouwen groeide snel. En nu na drie jaar

20

kunnen ze zich nog helemaal vinden in hun motivatie van toen. Gevraagd naar het eerste woord dat bij haar opkomt, terugkijkend op deze periode, zegt Christianne “thuis” en Henk “vanzelfsprekend”. Ze voelen zich op een vanzelfsprekende manier thuis bij de fraters. Henk heeft een dienstverband van 36 uur op Joannes Zwijsen en is er ook buiten die uren vaak te vinden. Hij is de assistent van de overste, frater Harrie van Geene, en sinds enige tijd is hij ook bestuurslid van de communiteit. Dat laat­ ste is een heel nieuwe ontwikkeling in de congregatie. Christianne, die buiten de communiteit nog veel andere activiteiten heeft, is op woensdag en tijdens het week­ end aanwezig. Om de maand begeleidt ze een ‘Fraterge­ sprek’. Een groep van tien tot vijftien fraters bezint zich dan op een thema of de tekst van een gebed of psalm. Er is rond het thema altijd een bloemschikking aanwezig en er is bijpassende muziek.

in memoriam

Frater

Ben (L.B.A.D.) Westerburger Hij werd geboren te Tilburg op 30 oktober 1925 en trad in de Congregatie van de Fraters van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid te Tilburg op 29 augustus 1942. Hij legde zijn professie voor het leven af op 15 augustus 1947. Hij overleed op 24 maart 2011 in het St. Elisabeth Ziekenhuis in Tilburg en werd begraven op het kerkhof van de fraters op landgoed ‘Huize Steenwijk’ in Vught.

Bevestigd en verrijkt Henk als Christianne deden bijzondere ervaringen op met fraters in de laatste fase van hun leven. Juist dan is het vaak mogelijk iemand zeer nabij te zijn met een woord, een gebaar. De vriendschap en de aandacht die ze geven krijgen ze ook terug. Fraters vragen altijd hoe het met hun kinderen is. De indruk van drie jaar geleden heeft zich verdiept. Ze zijn opgenomen in een vorm van leven die hen gaandeweg steeds meer aantrok. Ze voelen zich hierin ­bevestigd en verrijkt. De weg van barmhartigheid is steeds meer ook de hunne geworden. Niet voor niets werd tijdens de viering van hun definitieve binding God vooral aangesproken als de Barmhartige. Rien Vissers

Tijdens zijn werkzaam leven heeft frater Ben zich op velerlei wijzen ingezet voor kinderen met een beperking, met name in het speciaal onderwijs. Hij was schoolhoofd en werd aangesteld tot orthopedagoog. Vele jaren was hij medewerker van het Katholiek Pedagogisch Centrum te ‘s-Hertogenbosch. Ook bekleedde hij het voorzitter­ schap van een parochievergadering in Vught, en van een catechetisch centrum in Tilburg. Maatschappelijk werd zijn werk gewaardeerd. In 1982 ontving hij de koninklijke onderscheiding Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Hij vervulde de dienst van de leiding in het provinciaal ­bestuur en als communiteitsoverste in Vught en Reusel. Frater Ben gaf leiding aan het ‘Frater Andreasbureau’ en was de auteur van de officiële biografie Frater Andreas van den Boer 1841-1917. Hij schreef een vita documentata over frater Andreas in het kader van het zaligverklarings­ proces. De laatste jaren op Joannes Zwijsen werden in toenemende mate gekenmerkt door ‘duisternis’. Het moet voor hem wel heel moeilijk geweest zijn om de regie over zijn leven te moeten verliezen. De jaren dat hij er woonde, hing boven zijn bureau de volgende tekst: ‘Zorg dat ik niet blijf staan bij wat voorbij is, dat ik mij niet verschuil in ruïnes’. Zo zag frater Ben zijn levensprogram.

21

in memoriam

Frater

Frater

Honoratus (A.) Smeets

Koos (C.T.) van der Straaten

Hij werd geboren te Bocholt op 8 augustus 1920 en trad in de Congregatie van de Fraters van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid te Tilburg op 19 maart 1937. Hij legde de professie voor het leven af op 10 augustus 1942. Hij overleed op 18 maart 2011 in Woon- en Zorgcentrum H. Catharina te Zonhoven en werd begraven op de begraafplaats van Zonhoven-Centrum.

Hij werd geboren te Wanroy op 9 februari 1922 en trad in de Congregatie van de Fraters van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid te Tilburg op 29 augustus 1939. Hij legde zijn professie voor het leven af op 15 augustus 1944. Hij overleed op 23 maart 2011 in de communiteit van Joannes Zwijsen te Tilburg en werd begraven op het kerkhof van de fraters op landgoed ‘Huize Steenwijk’ in Vught.

Hij was met veel toewijding, stiptheid en inzet ­werkzaam in enkele lagere scholen toen hij een aanstelling kreeg in het Koninklijk Instituut voor Doven en ­Spraakgestoorden te Hasselt waar hij meer dan twintig jaar aan het hoofd stond van de lagere school. Na de ­opheffing van het fraterhuis in Hasselt ging hij in Houthalen wonen en vervolgens in Zonhoven. De laatste jaren verbleef hij in Woon- en Zorgcentrum H. Catharina. De ­overgang uit de vertrouwde omgeving naar het rusthuis heeft hij moeilijk kunnen verwerken. Frater Honoratus was een vurige ­Maria-vereerder. Hij ging meermaals op ­bedevaart naar Medjugorje. Een concreet blijk van zijn liefde voor Maria bestond in het maken van ­rozenkransen, die gretig ­afname vonden bij missionarissen. Hij was ook ­bedreven in het maken van iconen, die dikwijls gul werden uitgedeeld. ­Jarenlang was hij een actief lid van het ­Marialegioen en van de Charismatische Vernieuwing waarvoor hij veel tek­ sten redigeerde. Daarnaast was ­frater Honoratus biddend lid en propagandist van de Anti-Abortus-Liga. Hij heeft véél gebeden. Vooral het bidden van de ­rozenkrans was hem dierbaar. Moge frater Honoratus in de ­geborgenheid van de Heer vredig ­rusten onder de beschermende mantel van Maria die hij zo trouw gediend en zo liefdevol vereerd heeft.

Op verschillende plaatsen in Nederland, onder meer in ­Tilburg, Boxtel, Amsterdam en Udenhout, heeft hij ­gewerkt in het basis- en in het speciaal onderwijs. Hij hield van zijn leerlingen en zij hadden graag met hem te doen. Na zijn pensionering was hij jarenlang het ­gastvrije gezicht voor theologiestudenten in het fraterhuis aan de Tivolistraat in Tilburg. Hij zette zich in binnen de communiteit van het generalaat en was jaren lang het middelpunt van de Stichting Correntina, die het werk van wijlen pater Bérénos in Brazilië ondersteunt. ­Frater Koos was een vriendelijk man, altijd opgewekt, met gevoel voor humor. Hij verstond de kunst om te ­kunnen gaan met volwassenen en kinderen, met studen­ ten en bejaarden, met ­huisgenoten en gasten. De band met zijn familie was hecht en warm. Vanaf 2002 woon­ de hij in de ­communiteit van Joannes Zwijsen. De laatste jaren v­ erbleef hij op de verpleegafdeling. Zijn krachten namen af. Maar steeds bleef hij een opgewekt man van wie ­iedereen hield. De mensen die hem verpleegden en verzorgden, hebben dit met een glimlach gedaan. Het evangeliewoord ‘wees niet bezorgd’ kenmerkte zijn leven waarin eenvoud en trouw, bezinning en gebed de basis vormden. Hij heeft het in grote vrede mogen voltooien.

22

Bronnen

‘Er is geen groter werk in de wereld dan het uwe!’

Een bemoedigend en uitdagend woord van Zwijsen Joannes Zwijsen zegt in zijn ‘Gemeenzame Gesprekken’ maar liefst driemaal: “Er is geen groter werk in de wereld dan het uwe!” “Ja, hoe verheven is het apostolisch leven dat zich richt op de werken van barmhartigheid!” Zwijsen spreekt tot zijn zusters. Dus tot een groep vrouwen in de samenleving van de negentiende eeuw, een groep lekenreligieuzen in de kerk van die dagen, tegen een groep mensen die zorg dragen voor kinderen, zieken en bejaarden. Zulke zusters maken volgens Zwijsen het verschil uit! Je zou dat positieve discriminatie kunnen noemen; het bevorderen van emancipatie. Wel opvallend als een kerkvorst zo spreekt!

Verrassend is het dat Vincent de Paul in de zeventiende eeuw verschillende keren precies hetzelfde verwoordde. Ook hij heeft het allereerst tegen vrouwen, tegen leken, tegen mensen van barmhartigheid. Het klerikalisme en de daarmee verbonden status was sterk in die dagen. De nood van de mensen was vaak schrijnend. Religieuzen in abdijen en slotkloosters waren bekend en geaccepteerd. Maar religieuzen op straat en in de maatschappij, dat was echt iets nieuws. Vincentius zegt tegen de mensen van die nieuwe beweging die hij op gang bracht: “Er is geen groter werk in de wereld dan het uwe!” Met andere woorden: “Jullie maken het verschil uit.” Een opvallend profetisch geluid van een overtuigd priester! De uitspraak “Er is geen groter werk in de wereld dan het uwe” kan aanmatigend klinken. Van achter het bureau is zo’n uitspraak ook nauwelijks te verantwoorden. Maar je kunt er ook in onze tijd een woord van bemoediging in zien: een uitnodiging om bewust en fier in de beweging van barmhartigheid te staan. Je kunt er ook in deze eeuw een uitdaging in lezen. Precies als religieus, als zuster en broeder, als leek, in de kerk te staan. Is het vreemd om te denken dat in onze eeuw die spiritualiteit van Vincentius enzovele geestverwanten het verschil kan uitmaken? frater Harrie van Geene

23

Wij hopen zo te mogen leven dat anderen uitgenodigd worden zich bij ons aan te komen sluiten omwille van onze zending in de kerk. (uit de leefregel van de Fraters CMM)

Blad van de Congregatie van de Fraters van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid 24