Inhoud 1. JEUGDRECHT DEEL I. DE HISTORISCH MAATSCHAPPELIJKE SITUERING VAN DE JEUGDBESCHERMING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 2. De eerste wetten op de jeugdbescherming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 2.1. De Wet van 15 mei 1912. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 2.2. De Wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming . . . . . . . . . . . . . . . . 8 2.2.1. Situering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 2.2.2. Maatregelen voor de minderjarigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 2.2.3. Maatregelen voor de ouders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 2.2.4. Onduidelijke lijn tussen gerechtelijke en vrijwillige bescherming . . 11 3. De herziening van de wet op de jeugdbescherming en voorstellen tot verandering in het jeugdrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 3.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 3.2. De Bijzondere Jeugdbijstand in België. Ontstaan en evolutie . . . . . . . . . . . . . . 13 4. De Wet van 2 februari 1994. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 5. De Wet van 1 maart 2002 / de Everbergwet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 6. De hervorming van de Wet op de jeugdbescherming van 8 april 1965 . . . . . . . . . . . 16 6.1. Voorbereidende stappen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 6.2. Krachtlijnen van de nieuwe jeugdwet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 7. De integrale jeugdhulp in Vlaanderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 7.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 7.2. Basisprincipes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 7.2.1. Integraal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 7.2.2. Modulering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 7.2.3. Vrij toegankelijke en niet vrij toegankelijke hulp . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 7.2.4. De toegangspoort – diagnose en toewijzing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 7.2.5. Trajectbegeleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 7.3. Verdere stappen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 7.4. Kritische geluiden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 8. Decreet van 7 maart 2008 inzake bijzondere jeugdbijstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 9. Het Globaal Plan Jeugdzorg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 10. Tijdsoverzicht van de federale wetgeving en de decretale gemeenschapsregelgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 11. Discussiepunten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Intersentia
xi
Jeugd- en strafrecht voor het sociaal-pedagogische werkveld
DEEL II. DE BIJZONDERE JEUGDBIJSTAND . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. De sociale jeugdbijstand. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1. De kenmerken van de sociale jeugdbijstand in Vlaanderen . . . . . . . . . . . . . . . 1.2. De opdracht van de sociale jeugdbijstand. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3. De Comités voor Bijzondere Jeugdzorg (CBJ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3.1. De organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3.2. De werking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4. De Bemiddelingscommissies (B.C.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4.1. Samenstelling en uitgangspunten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4.2. De input (aanvragers) van de Bemiddelingscommissie . . . . . . . . . . . 1.4.3. De eigenlijke bemiddeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4.4. De output of afsluiting van de bemiddeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. De minnelijke regeling (M.R.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Uit handen geven door de B.C. – stopzetting van de hulpverlening. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Verwijzing naar het Parket . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4.5. B.C. anno 2009 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. De gerechtelijke jeugdbijstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. De actoren binnen de gerechtelijke jeugdbijstand en hun taken . . . . . . . . . . . 2.1.1. De Jeugdbrigade en de Cel jongerencriminaliteit . . . . . . . . . . . . . . . . A. De Jeugdbrigade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Cel jongerencriminaliteit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.2. Het jeugdparket . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Samenstelling en beeldvorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Concrete taken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.3. De jeugdrechtbank. Samenstelling en organisatie . . . . . . . . . . . . . . . A. De jeugdrechter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De sociale dienst van de Vlaamse Gemeenschap bij de jeugdrechtbank . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Maatregelen die de jeugdrechter kan opleggen . . . . . . . . . . . . . . 4. De “materiële” bevoegdheidsverdeling tussen staat en Gemeenschappen (sinds 1980) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Discussiepunten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DEEL III. DE “NIEUWE” EN “VERNIEUWDE” MAATREGELEN VAN DE JEUGDWET VAN 2006 VOOR MINDERJARIGEN DIE FEITEN PLEGEN, MISDRIJF GEHETEN. . . . . . 1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1. Startervaringen in Vlaanderen via de arrondissementele stuurgroep en het samenwerkingsprotocol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Maatregelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. De dienstverlening of gemeenschapsdienst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. Vorming – leerprojecten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3. Herstelbemiddeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
xii
31 32 32 34 35 35 35 36 36 37 37 39 39 41 41 43 43 44 44 44 44 45 45 47 49 49 51 51 61 62
63 63 65 66 66 69 73
Intersentia
Inhoud
3.
2.4. Herstelgericht groepsoverleg (hergo) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.1. Oorsprong. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.2. De Vlaamse hergo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.3. Het concrete verloop van een hergo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.4. Vaststellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.5. Troeven en knelpunten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.6. Herstelgericht groepsoverleg in de Vlaamse schoolcontext . . . . . . . 2.5. Het huisarrest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.6. Plaatsing in de gemeenschapsinstelling “de Grubbe” te Everberg . . . . . . . . . 2.6.1. Afschaffing van artikel 53 van de Jeugdbeschermingswet van ’65 op 1 januari 2002 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.6.2. Voorwaarden en termijnen van plaatsing (na de Wet van 13 juni 2006) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.6.3. Dossieranalyse van Vlaamse jongeren die tussen 2002 en 2003 in Everberg verbleven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Kenmerken van de jongeren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Verblijfsduur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Oriëntatieverslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Impact op de jongere . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.6.4. Visie en aanbevelingen van de Kinderrechtencoalitie inzake kinderen, vrijheidsberoving en vrijheidsbeperking . . . . . . . . . . . . . . . 2.6.5. Bezoek aan het Centrum “De Grubbe” te Everberg op 14 december 2007 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.7. De “nieuwe” uithandengeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.7.1. Inleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.7.2. De uithandengeving (art. 38 JBW) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.7.3. De uithandengeving volgens Onkelinx . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.7.4. De uithandengeving in de praktijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.7.5. Waarom wordt uit handen gegeven? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Discussiepunten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
75 75 76 77 78 79 79 80 82 82 84 85 85 85 86 86 86 87 88 88 89 90 91 91 93
DEEL IV. EEN MAATSCHAPPELIJKE REFLECTIE OP DE BEELDVORMING VAN DELINQUENTE JONGEREN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 1. Onderzoeksrapport uit 2007 van het Nationaal Instituut voor Criminalistiek en Criminologie (NICC) betreffende instroom op de jeugdparketten in 2005 . . . . . . . . 97 2. Analyse gevatte verdachten 2000-2006 voor Antwerpen – bevindingen . . . . . . . . 101 3. Onderzoeksgegevens naar oorzaken van agressief of delinquent gedrag. . . . . . . 102 3.1. Doctoraat L. Pauwels over buurtinvloeden en jeugddelinquentie . . . . . . . . . 102 3.2. Onderzoek C. Scoyer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 3.3. Onderzoek naar het voorkomen van agressief en delinquent gedrag bij jongeren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 3.4. Verband persoonlijkheid jonge schoolkind en probleemgedrag bij twintigers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
Intersentia
xiii
Jeugd- en strafrecht voor het sociaal-pedagogische werkveld
4. Samenvattende gedachten van socioloog Koen Raes in het werk “Unvarnished, een reflectie op het leven van delinquente jongeren” . . . . . . . . . . . 5. De effectiviteit van strafrechtelijke interventies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1. Alternatieve interventies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2. Aanpak in andere landen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Stoppen of doorgaan? Onderzoek naar “desistance from crime” of stoppen met het plegen van delicten bij persistente jeugddelinquenten . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Discussiepunten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
104 105 107 109 109 111
DEEL V. GEESTESZIEKE MINDERJARIGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Maatregelen in het kader van de Wet betreffende de bescherming van de persoon van de geesteszieke (WBPG) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Maatregelen in het jeugdrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Maatregel in het strafrecht: internering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Initiatieven naast de maatregelen in de wetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1. Klinische en residentiële behandeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2. Zorgcircuits. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3. Projecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3.1. Het BIJPASS-project . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3.2. Het STENT-project . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3.3. De projecten voorzien in mobiele teams . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3.4. Projectontwerp “Netwerk jeugdtherapeuten Antwerpen” voor de nabije toekomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Discussiepunten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
120 122
DEEL VI. RECHTSPOSITIE VAN DE MINDERJARIGE EN PERSOONLIJKE RECHTEN VAN VERDEDIGING VAN MINDERJARIGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Het veranderende kindbeeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Het VN-Verdrag inzake de Rechten van het Kind. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. Het IVRK of het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind . . . 2.2. Doelstellingen van het Verdrag. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3. Verdragsartikelen van belang voor de jeugdbescherming . . . . . . . . . . . . . . . 3. Creatief met kinderrechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1. De kinderrechtswinkels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2. Het Comité voor de Rechten van het Kind . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3. Het Kindeffectrapport (het KER). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4. Het Kinderrechtencommissariaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5. De Kinderrechtencoalitie Vlaanderen (KRC) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6. De Kinder- en jongerentelefoon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.7. De JO-lijn. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.8. De Nationale Commissie voor de Rechten van het Kind . . . . . . . . . . . . . . . . .
123 123 125 125 126 127 129 129 130 131 131 134 134 135 135
xiv
113 113 113 114 115 116 116 116 116 116 117 118
Intersentia
Inhoud
4. De rechten van minderjarigen in de jeugdhulp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1. Het Decreet van 7 mei 2004 betreffende de rechtspositie van de minderjarige in de integrale jeugdhulp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.1. Wat eraan voorafging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.2. Bekwaamheid van de minderjarige. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.3. Het belang van de minderjarige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.4. De rechten van de minderjarige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Kinderrechten in de gezondheidszorg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Proceswaarborgen voor de minderjarige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.1. De beperkte duur van de voorlopige maatregelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2. Het hoorrecht van de minderjarige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3. Inzage in het dossier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.4. Publiciteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.5. De rechtsbijstand. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.5.1. Deelname van minderjarigen aan gerechtelijke en buitengerechtelijke procedures . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. De principiële procesonbekwaamheid van minderjarigen . . . . B. Minderjarigen betrokken bij gerechtelijke procedures . . . . . . . 6.5.2. De jeugdadvocaat en de jeugdpermanentie aan de balie van Antwerpen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.5.3. De huidige stand van zaken. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.5.4. Concrete toepassing uit recente rechtspraak betreffende “het hoorrecht van minderjarigen” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Discussiepunten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
135
144 146
DEEL VII. AANSPRAKELIJKE PERSONEN BIJ ONRECHTMATIGE DAAD VAN DE MINDERJARIGE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Aansprakelijkheid van de minderjarige. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1. Het strafrechtelijk statuut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2. Het burgerrechtelijk statuut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Aansprakelijkheid van de ouders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Aansprakelijkheid van de onderwijzer/begeleider . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Aansprakelijkheid van de jeugdinstelling en de opvoeder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Aansprakelijkheid van de overheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Het verzekeringscontract. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Praktijkvoorbeeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8. Beroepsgeheim en schuldig verzuim van de begeleider . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.1. Het beroepsgeheim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2. Het doorgeven van vertrouwelijke informatie aan overheden/derden . . . . . 9. Discussiepunten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
147 147 148 148 149 150 152 153 153 154 155 155 155 157
135 136 136 136 136 138 139 139 139 140 140 140 141 141 141 142 143
BIBLIOGRAFIE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
Intersentia
xv
Jeugd- en strafrecht voor het sociaal-pedagogische werkveld
2. STRAFRECHT DEEL I. INLEIDING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Historisch maatschappelijke situering van het strafrecht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. De primitieve maatschappij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. De Middeleeuwen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3. De Verlichtingsperiode (18e eeuw) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4. Het huidige Belgische strafrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Waarom moeten misdrijven bestraft worden? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Discussiepunten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
165 165 166 166 166 167 167 169 171
DEEL II. DE MISDRIJVEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Indeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2. De verschillende wijzen van indeling van de misdrijven . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2.1. De wettelijke driedelige indeling, gebaseerd op de zwaarte van het misdrijf (art. 1 Sw.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. De overtreding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Het wanbedrijf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. De misdaad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2.2. Volgens de uitvoeringswijze: handelingsmisdrijf of verzuimsmisdrijf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2.3. Volgens het moreel element . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2.4. Volgens de Grondwet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2.5. Volgens de waarde die beschermd moet worden. . . . . . . . . . . . . . . . 2. Rechtvaardigingsgronden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. Het wettelijk voorschrift en het hoger bevel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. De wettige verdediging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3. Toestemming van het slachtoffer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4. De noodtoestand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Verzachtende en verzwarende omstandigheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1. Verzachtende omstandigheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2. Verzwarende omstandigheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Verschoningsgronden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Schuldbekwaamheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. De strafbare poging. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Strafbare deelneming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8. Discussiepunten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
173 173 173 174
x vi
174 174 174 174 174 176 177 177 178 178 178 178 179 179 179 179 180 180 182 182 184
Intersentia
Inhoud
DEEL III. DE STRAFFEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Soorten straffen in België . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1. De hoofdstraffen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1.1. Criminele straffen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1.2. Correctionele straffen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1.3. Politiestraffen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2. De bijkomende straffen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2.1. Ontzetting uit de burgerlijke en politieke rechten . . . . . . . . . . . . . . . 1.2.2. Afzetting van titels en benoemingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2.3. De publicatie van een vonnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2.4. De bijzondere verbeurdverklaring. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2.5. Het verval van het recht tot het besturen van een voertuig . . . . . . . 1.2.6. Beroepsverbod, sluiting van een bedrijf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3. De geldboete . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4. De werkstraf als autonome straf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4.1. Vernieuwend . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4.2. Legitimiteitswaarde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4.3. De werkstraf als hedendaagse straf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4.4. Toepassing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4.5. De uitvoering van de werkstraf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4.6. De projectplaatsen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4.7. Eerste bevindingen en ervaringen vanuit de justitiehuizen . . . . . . . 2. Discussiepunten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
185 185 185 185 186 187 187 187 187 188 188 189 189 190 191 191 191 193 193 194 195 195 197
DEEL IV. DE STRAFRECHTELIJKE PROCEDURE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199 1. Verloop procedure voor de uitspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199 1.1. De politie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199 1.2. Het Parket . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199 1.3. De onderzoeksrechter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203 2. De strafuitspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 2.1. Bevoegde rechtbanken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 2.2. Een effectieve straf, een straf met uitstel en de opschorting van de uitspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208 2.2.1. Effectieve straf. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208 2.2.2. Opschorting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 2.2.3. Uitstel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210 2.3. Recidive of wettelijke herhaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 3. Discussiepunten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
Intersentia
x vii
Jeugd- en strafrecht voor het sociaal-pedagogische werkveld
DEEL V. DE STRAFUITVOERING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213 1. De uitvoering van de vrijheidsstraf. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213 2. De “nieuwe” strafuitvoeringsrechtbank . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214 2.1. Opdracht en samenstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214 2.2. Een plaats voor het slachtoffer in de strafuitvoering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 3. Strafuitvoeringsmodaliteiten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 3.1. Beperkte detentie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 3.2. Penitentiair verlof . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 3.3. Voorlopige invrijheidstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 3.4. De voorwaardelijke invrijheidstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217 3.5. De virtuele gevangenis of elektronisch huisarrest (ET) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219 3.5.1. Inleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220 3.5.2. Werking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220 3.5.3. Juridisch statuut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 3.5.4. Cijfers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 3.5.5. Sociaal statuut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 3.5.6. Toekomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 4. De uitvoering van internering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222 4.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222 4.2. Cijfers voor België . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224 4.3. Profiel van de geïnterneerde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224 5. Het tenietgaan van de straf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225 6. Discussiepunten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226 DEEL VI. DE SITUATIE VAN HET SLACHTOFFER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227 1. Wetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227 2. Burgerlijkepartijstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229 3. Voorzieningen voor slachtoffers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230 4. Discussiepunten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233 DEEL VII. VERRUIMING VAN DE STRAFRECHTELIJKE BESCHERMING VAN MINDERJARIGEN IN BELGIË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235 1. Internationale ontwikkelingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235 2. De vernieuwde strafbaarstellingen in België . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236 2.1. De Wet van 28 november 2000 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236 2.2. De Wet van 10 augustus 2005 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237 2.3. Algemeen besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239 3. Discussiepunten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
x viii
Intersentia
Inhoud
DEEL VIII. HUISELIJK GEWELD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241 1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241 2. De multidisciplinaire aanpak in Antwerpen, Turnhout en Mechelen . . . . . . . . . . . . 243 2.1. De aanpak in de provincie Antwerpen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244 2.2. Situatie in Mechelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246 2.3. Initiatieven in Turnhout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247 3. Het politieoptreden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247 4. Conclusies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248 5. Discussiepunten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249 BIBLIOGRAFIE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251
Intersentia
xix
