Inhoud
Voorwoord
11
Hoofdstuk 1 Treasury 13 1.1
1.2
Treasurytaken 13 1.1.1 Cash & liquidity management / Financiering 14 1.1.2 Renterisicobeheer 14 1.1.3 Valutarisicobeheer 15 1.1.4 Beheer van prijsrisico van commodities 15 Treasurystatuut 15 1.2.1 Doel van de treasuryafdeling 16 1.2.2 Beleid met betrekking tot het indekken van risico’s 16 1.2.3 Lijst met toegestane instrumenten 17 1.2.4 Lijst met toegestane tegenpartijen 17 1.2.5 Toezicht 18
Hoofdstuk 2 Gebruik van valutaderivaten 19 2.1 2.2 2.3
2.4 2.5
2.6
Terminologie 19 Soorten valutarisico 22 Vaststellen van het valuta-exposure uit hoofde van transactierisico 23 2.3.1 Contract exposures 23 2.3.2 Cash flow exposure 25 Beleid met betrekking tot valutarisico 25 Valutatermijncontracten 26 2.5.1 Gebruik van valutatermijncontracten door ondernemingen 27 2.5.2 Gevolgen van het niet doorgaan van een exporttransactie 27 2.5.3 Gebruik van valutatermijncontracten bij beleggingsportefeuilles 29 2.5.4 Non deliverable forwards 31 Valutaopties 32 2.6.1 De optiepremie 32 2.6.2 Toepassingen van valutaopties 33 5
handboek derivaten
2.7 2.8
2.9
3.1
3.2
Optiestrategieën 36 Aanpassen van de leveringsdatum van valutatransacties 39 2.8.1 Valutaswap 39 2.8.2 Doorswappen van valutatermijncontracten 41 Cross currency swaps 44 2.9.1 Veranderen van de valutasoort van een nieuwe lening 46 2.9.2 Veranderen van de valutasoort van een bestaande langlopende lening 48
Hoofdstuk 3 Gebruik van rentederivaten 53 Renteswaps 53 3.1.1 Productkenmerken van renteswaps 54 3.1.2 Indekken van het risico van een lening met een variabele rente 55 3.1.3 Gevolgen van vervroegd aflossen; overdekking 56 3.1.4 Forward start renteswaps 59 3.1.5 Het risico van het gebuik van forward start renteswaps 60 Renteopties 60 3.2.1 Cap 61 3.2.2 Floor 65 3.2.3 Collar 65 3.2.4 Swaption 67
Hoofdstuk 4 Gebruik van commodity derivaten 71 4.1 4.2
4.3
Vaststellen van het exposure 71 Commodity swap 73 4.2.1 Commodity swapcontract met verrekening van gemiddelde prijzen 74 4.2.2 Commodity swapcontract met eenmalige verrekening 76 Commodity opties 78
Hoofdstuk 5 Waardering van derivaten
5.1 5.2 5.3 6
79
Inleiding 79 Disconteringsfactoren 80 Clean en dirty market value 81 Veranderingen in de waarde van een derivatencontract
83
inhoud
5.4
5.5 5.6
5.7 5.8
Waardering van een valutatermijncontract 84 5.4.1 Waardebepaling van een valutatermijncontract met behulp van een offsetting transactie 85 5.4.2 Waardebepaling van een valutatermijncontract door het berekenen van de contante waarde van de kasstromen in de verschillende valuta’s 86 De waardering van een valutaswap 88 De waardering van een renteswap 89 5.6.1 De waardering van de vaste coupons van een renteswap op een betalingsmoment van een vaste coupon 89 5.6.2 Tussentijdse waardering van de vaste coupons van een renteswap 91 5.6.3 De waardering van de variabele coupons van een renteswap 93 De waardering van cross currency swaps 95 De waardering van opties 97
Hoofdstuk 6 Raamovereenkomsten voor financiële derivaten 101 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6
Werkingssfeer 101 Bevestiging 102 Saldering van tegengestelde betalingen 102 Aansprakelijkheid 103 Beëindiging en afrekening bij tussentijdse beëindiging 105 Zekerheden 106
Hoofdstuk 7 Marginverplichtingen 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5
107
Current exposure 107 Margin calls 110 Contractual netting en drempel 111 Marginverplichtingen bij opties 111 Het gebruik van central counter parties
112
Hoofdstuk 8 Verantwoording in de commerciële verslaggeving 115 8.1
Nederlandse verslaggevingregels 115
7
handboek derivaten
8.2
8.3
Basisprincipes ten aanzien van de waardering van financiële instrumenten in RJ 290 117 8.2.1 Eerste waardering is reële waarde 117 8.2.2 Vervolgwaardering 119 8.2.3 Voorbeelden van boekingen gedurende de looptijd van derivatencontracten bij waardering op kostprijs of lagere marktwaarde 120 8.2.4 Voorbeelden van boekingen bij beëindiging van derivatencontracten bij waardering op kostprijs of lagere marktwaarde 125 Hedge accounting 131 8.3.1 Fair value hedge 132 8.3.2 Cash flow hedge 134 8.3.3 Hedge van een netto investering 135 8.3.4 Eisen aan toepassen van fair value hedge, cash flow hedge en hedge van een netto investering 135 8.3.5 Kostprijs hedge accounting 136
Hoofdstuk 9 Fiscale behandeling van derivaten 147
9.1 9.2
9.3 9.4 9.5 9.6
8
Inleiding 147 Verschillen tussen de commerciële en de fiscale jaarrekening: latente belastingen 148 Fiscale behandeling zonder toepassen van hedge accounting in de commerciële jaarrekening 149 9.2.1 Fiscaliteit van derivaten die als zelfstandig instrument worden aangehouden 149 9.2.2 Verplichte samenhangende fiscale waardering bij derivaten die als hedge instrument worden gebruikt terwijl niet gekozen wordt voor hedge accounting 151 9.2.3 Fiscale behandeling bij (tussentijdse) beëindiging van een derivatencontract zonder toepassen van hedge accounting in de commerciële jaarrekening 155 Fiscale behandeling bij het toepassen van kostprijs hedge accounting in de commerciële jaarrekening 157 Fiscale behandeling bij het toepassen van fair value hedge accounting in de commerciële jaarrekening 159 Fiscale behandeling bij het toepassen van cash flow hedge accounting in de commerciële jaarrekening 160 Fiscale behandeling bij het toepassen van een hedge van een netto investering in een buitenlandse deelneming in de commerciële jaarrekening 161
inhoud
1 2 3 4 5
Bijlage 1 Beleidsregels gebruik financiële derivaten door toegelaten instellingen volkshuisvesting 165 Doel van de treasuryafdeling 165 Beleid met betrekking tot het indekken van risico’s 166 Lijst met toegestane instrumenten 166 Lijst met toegestane tegenpartijen 167 Toezicht 167 Bijlage 2 De voorkeur van banken voor leningen met een variabele rente 169 Bijlage 3 Voorbeeld generieke hedge documentatie: afdekking van valutarisico van Inkoopcontracten 173 Voorbeeld 1. Kostprijshedge accounting; waardering valutaderivaten: kostprijs 173 Voorbeeld 2. Kostprijshedge accounting; waardering rentederivaten: kostprijs 174 Bijlage 4 Bevindingen en aanbevelingen uit onderzoek naar de kwaliteit van de jaarrekening met betrekking tot de verslaggeving van derivaten 177 Aanbevelingen 178
Register 183
9
