5
Inhoud
Woord vooraf
11
1 Diverse aspecten van de controle 1.1 Doelstelling van de controle van de jaarrekening 1.1.1 Basisprincipes 1.1.2 De specifieke Belgische context 1.2 Andere controleopdrachten 1.2.1 De opdrachten zoals bepaald in het Wetboek van Vennootschappen 1.2.2 Controle van welbepaalde ondernemingen 1.2.3 Controle van bepaalde rubrieken of delen van de jaarrekening 1.2.4 Een beperkte controle 1.2.5 Het onderzoek van de interne controlemaatregelen 1.2.6 Andere controleopdrachten 1.3 Controle en beheer 1.4 Fraude 1.4.1 Hoe worden vergissingen, fraude en andere onwettige handelingen gedefinieerd? 1.4.2 Boekhoudkundige fraude 1.4.3 Soorten van fraude 1.4.4 Te volgen procedure bij aanwijzingen van fraude 1.4.5 Meldingen door de revisor 1.5 Strijd tegen het witwassen 1.6 Het onderscheid tussen de verantwoordelijkheid van de onderneming, de interne auditor en de externe auditor 1.7 Controlenormen 1.7.1 Inleiding 1.7.2 Algemeen aanvaarde controlenormen 1.7.3 Algemene controlenormen 1.7.4 De normen bij de controlewerkzaamheden 1.7.5 De normen voor de verslaggeving 1.7.6 De bevestigingsbrief 1.8 Interne controle 1.8.1 Inleiding 1.8.2 Begripsomschrijving 1.8.3 De voornaamste karakteristieken van de interne controle 1.8.4 De functie van de interne auditafdeling 1.8.5 De studie van het interne controlesysteem 1.8.6 Het verband tussen interne controle, onregelmatigheden en de externe revisor 1.9 Technologie in de controle 1.9.1 Inleiding
13 14 14 15 18 18 21 21 22 22 22 22 23 23 24 24 25 27 30 31 31 31 32 33 33 34 37 42 42 42 44 44 45 46 46 46
6
inhoud
1.9.2 1.9.3 1.9.4 1.9.5 1.9.6 1.9.7
De complexiteit van IT-systemen Technische complexiteit De inherente risico’s van een IT-systeem voor de organisatie Interne controles binnen een IT-omgeving Audit met behulp van de computer Audit rond de computer
47 47 48 49 53 54
2 2.1 2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.2 2.3 2.3.1 2.3.2 2.4
Controle van de jaarrekening Auditrisico en controledoelstellingen Auditrisico Controledoelstellingen Verband tussen de controledoelstellingen en controlewerkzaamheden Tijdsspanne van de controlewerkzaamheden Risicoprofiel van de onderneming Belangrijkste bekommernissen bij de controle Referentiekader voor risico-identificatie Verwerven van het inzicht in de omgeving en kenmerken van de onderneming Materialiteitsprincipe Initiële risicobepaling Begrijpen van de omgeving van de onderneming Inzicht verwerven in de financiële positie van de onderneming Begrijpen van de effectiviteit van het management van de onderneming Verwerven van inzicht in de informatiestromen en procedures van de onderneming Bepalen van de uit te voeren controlewerkzaamheden Proceduretesten Substantieve testen Bijkomende voorafgaande controlewerkzaamheden Eindejaarscontrolewerkzaamheden
55 56 56 58 59 60 62 62 62
2.4.1 2.4.2 2.4.3 2.4.4 2.4.5 2.5 2.6 2.6.1 2.6.2 2.7 2.8
3 Organisatie van de controle 3.1 Controleprogramma 3.2 Controledossier 3.2.1 Het permanente dossier 3.2.2 De werkdossiers per jaar 4 4.1 4.2 4.2.1 4.2.2 4.2.3 4.3 4.3.1 4.3.2
Testen van de basisprocedures Inleiding De test van de verkoopprocedures Interne controleaspecten Doelstellingen van de controle Controlewerkzaamheden De test van de uitgavenprocedures Interne controleaspecten Doelstellingen van de controle
63 64 65 65 66 67 68 71 72 73 74 75 77 78 80 81 82 93 94 94 94 96 97 99 99 101
inhoud
7
4.3.3 4.4 4.4.1 4.4.2 4.4.3 4.5
Controlewerkzaamheden De test van de procedure voor wedden en lonen Interne controleaspecten Doelstellingen van de controle Controlewerkzaamheden Praktijkstudie
101 103 103 105 105 107
5 5.1 5.1.1 5.1.2 5.1.3 5.1.4 5.1.5 5.2 5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.2.4 5.2.5 5.2.6 5.3 5.3.1 5.3.2 5.3.3 5.3.4 5.3.5 5.4 5.4.1 5.4.2 5.4.3 5.4.4 5.4.5 5.4.6 5.5 5.5.1 5.5.2 5.5.3 5.5.4 5.5.5 5.5.6 5.6 5.6.1 5.6.2 5.6.3
Controle van de balans Oprichtingskosten en immateriële vaste activa Oprichtingskosten Immateriële vaste activa Interne controleaspecten Doelstellingen van de controle Controlewerkzaamheden Materiële vaste activa Elementen van de jaarrekening Interne controleaspecten Doelstellingen van de controle Controlewerkzaamheden Modelbrief voor de aanschrijving van de hypotheekbewaarder Praktijkstudie Financiële vaste activa en geldbeleggingen Financiële vaste activa Geldbeleggingen Interne controleaspecten Doelstellingen van de controle Controlewerkzaamheden Vorderingen Elementen van de jaarrekening Interne controleaspecten Doelstellingen van de controle Controlewerkzaamheden Modelbrief voor de aanschrijving van klanten voor saldobevestiging Praktijkstudies Voorraden Elementen van de jaarrekening Interne controleaspecten Doelstellingen van de controle Controlewerkzaamheden Modelbrief voor de aanvraag tot opgave van goederen bij derden Praktijkstudies Liquide middelen Elementen van de jaarrekening Interne controleaspecten Doelstellingen van de controle
115 116 116 117 117 118 118 119 119 121 122 123 127 128 134 134 135 135 136 136 140 140 141 143 143 151 152 166 167 168 172 172 184 185 191 191 191 193
8
5.6.4 5.6.5 5.6.6 5.7 5.7.1 5.7.2 5.7.3 5.7.4 5.8 5.8.1 5.8.2 5.8.3 5.8.4 5.8.5 5.9 5.9.1 5.9.2 5.9.3 5.9.4 5.9.5 5.10 5.10.1 5.10.2 5.10.3 5.10.4 5.10.5 5.10.6 5.11 5.11.1 5.11.2 5.11.3 5.11.4 5.12 5.12.1 5.12.2 5.12.3 5.12.4 5.13 5.13.1 5.13.2 5.13.3 5.13.4
inhoud
Controlewerkzaamheden Modelbrief voor de aanschrijving van banken Attest Overlopende rekeningen van het actief Elementen van de jaarrekening Interne controleaspecten Doelstellingen van de controle Controlewerkzaamheden Eigen vermogen Elementen van de jaarrekening Interne controleaspecten Doelstellingen van de controle Controlewerkzaamheden Modelbrief met opgave van de vergaderingen van de aandeelhouders en van de Raad van Bestuur Schulden op meer dan een jaar en ontvangen kapitaalsubsidies Elementen van de jaarrekening Interne controleaspecten Doelstellingen van de controle Controlewerkzaamheden Modelbrief voor de aanvraag tot bevestiging van leningen Schulden op ten hoogste één jaar Elementen van de jaarrekening Interne controleaspecten Doelstellingen van de controle Controlewerkzaamheden Modelbrief voor de aanvraag van saldo-opgave aan leveranciers Praktijkstudies Voorzieningen voor risico’s en kosten en overlopende rekeningen Elementen van de jaarrekening Interne controleaspecten Doelstellingen van de controle Controlewerkzaamheden Controle van de verschuldigde en terugvorderbare vennootschapsbelasting Elementen van de jaarrekening Interne controleaspecten Doelstellingen van de controle Controlewerkzaamheden Controle van de resultatenrekening Elementen van de jaarrekening Interne controleaspecten Doelstellingen van de controle Controlewerkzaamheden
193 196 197 199 199 199 199 200 201 202 202 202 203 204 205 205 206 206 207 210 211 211 212 212 213 217 218 230 230 231 232 232 234 234 235 236 236 238 239 239 240 240
inhoud
9
6 Het controleverslag 6.1 Inleiding 6.2 Het controleverslag en het Wetboek van Vennootschappen 6.3 De eisen gesteld aan een degelijk controleverslag 6.4 De inhoud van het controleverslag 6.4.1 Inleiding van het controleverslag 6.4.2 Verklaring over de jaarrekening 6.4.3 Bijkomende verklaringen en inlichtingen 6.5 Goedkeurende verklaring 6.6 Het toevoegen van een toelichtende paragraaf 6.7 Voorbeelden van teksten voor andere dan goedkeurende verklaringen 6.7.1 Verklaring met voorbehoud 6.7.2 Afkeurende verklaring 6.7.3 De onthoudende verklaring 6.7.4 Praktijkstudies 7 7.1 7.2 7.2.1 7.2.2
Bijzondere controlewerkzaamheden bij een eerste of eenmalige controleopdracht Inleiding De bijkomende controlewerkzaamheden Het onderzoek van de werkpapieren van de vroegere revisor De controle van bepaalde openingssaldi
8 De controle van de geconsolideerde jaarrekening 8.1 Inleiding 8.2 De bepaling van de uit te voeren controlewerkzaamheden betreffende de afzonderlijke jaarrekeningen 8.3 Interne controleaspecten 8.4 De controlewerkzaamheden betreffende de consolidatie 8.5 Het controleverslag over de geconsolideerde jaarrekening 8.5.1 Het controleverslag en het Wetboek van Vennootschappen 8.5.2 Voorbeeld van een tekst voor een goedkeurende verklaring over een geconsolideerde jaarrekening 8.5.3 Voorbeeld van een verklaring als ondernemingen door een andere revisor gecontroleerd zijn
245 246 246 247 247 248 248 249 251 254 256 256 256 257 258
263 264 264 264 265 269 270 270 271 272 274 274 275 277
