Inhoud
Woord vooraf11 1 Typeringen van generaties13 1.1 Wat is een generatie? 13 1.2 Wat is het realiteitsgehalte? 14 1.3 Veteranengeneratie (70-plussers) 15 1.4 Babyboomers (50 tot 70 jaar) 16 1.5 X-generatie (30 tot 50 jaar) 16 1.6 Y-generatie (15-30 jaar) 17 1.7 Z-generatie 17 1.8 Overlap tussen generaties 18 1.9 Empirische ondersteuning? 19 1.9.1 Grenzeloze generatie 19 1.9.2 Zelf bewuste en zelfingenomen generatie 20 1.10 Geeft de huidige generatie reden tot zorg? 20 1.11 Samenvatting 22 2 Invloed van het internet23 2.1 Algemeen 24 2.2 Jeugdigen op het internet 25 2.3 Jongens en meisjes 27 2.4 Uitdagingen en gevaren 27 2.5 Enkele concrete gevaren 29 2.6 Aantal jeugdigen met negatieve ervaringen 32 2.7 Samenvatting 33 3 Het onmisbare mobieltje35 3.1 Gebruik van de mobiele telefoon 35 3.2 Voordelen 37 3.3 Gevaren 37 3.4 Enkele veel genoemde negatieve kanten 38 3.5 Het sluipende gevaar van een negatieve beeldvorming 40
6
Kijk op de Nederlandse jeugd
3.6 Verslaving aan de smartphone 41 3.7 Jeugdigen met een verhoogd risico op problematisch smartphonegebruik 42 3.8 Samenvatting 43 4 Typen internetgebruikers45 4.1 Wat zijn typologieën? 45 4.2 Vierdeling van Eynon & Malmberg (2011) 46 4.3 Typologie van Brandtzaeg, Heim & Karahasanovic (2011) 47 4.4 Indeling van het IVO – Instituut voor wetenschappelijk onderzoek 48 4.5 Indelingen nader bezien 48 4.6 Samenvatting 51 5 Ouders en het gebruik van internet53 5.1 Taak van de ouders 53 5.2 Algemene benadering 55 5.3 Belang van een positief opvoedingsklimaat 55 5.4 Overige factoren 56 5.5 Drie kerntaken van de ouders 57 5.6 School 57 5.7 Gebrek aan kennis 58 5.8 Adviezen aan de ouders 59 5.9 Samenvatting 59 6 Face-to-face contacten op hun retour?61 6.1 Voor- en nadelen van de elektronische communicatie 61 6.2 Verdringt de elektronische communicatie het face-to-face contact? 63 6.3 Afname van face-to-face contacten 64 6.4 Eenzame en depressieve jeugdigen 65 6.5 Samenvatting 66 7 Cyberpesten, een uitwas van het internetverkeer69 7.1 Hoe vaak komt cyberpesten voor? 69 7.2 Vormen van cyberpesten 70 7.3 Factoren die samenhangen met pesten 70 7.4 Slachtoffers en daders van cyberpesten 71 7.4.1 Slachtoffers 71 7.4.2 Daders 72 7.5 Gezinnen van slachtoffers en daders 72 7.5.1 Gezinnen van slachtoffers 72 7.5.2 Gezinnen van pestkoppen 73
Televisie en games 7.6 Wat zijn de gevolgen? 7.7 Cyberpesten en face-to-face pesten 7.8 Niet iedere jeugdige gaat gebukt onder het cyberpesten 7.9 Wat te doen? 7.10 Tot slot 7.11 Samenvatting
7 74 74 75 76 77 78
8 Televisie en games 81 8.1 Prevalentie van tv-kijken 81 8.2 Houding van ouders 82 8.3 Gevolgen van overmatig tv-kijken 83 8.4 Gewelddadigheden en agressie op tv 84 8.5 Prevalentie van gamen 85 8.6 Gevolgen van te veel gamen 86 8.7 Invloed van gewelddadige en agressieve games 87 8.8 Risicoverhogende factoren 88 8.9 Samenvatting 89 9 Sport, recreatie en cultuur91 9.1 Vrije tijd 91 9.2 Sport 92 9.3 Sport voor iedereen? 93 9.4 Dagelijks bewegen 94 9.5 Hoe vaak beweegt de jeugd? 95 9.6 Recreatieve activiteiten 96 9.7 Culturele activiteiten 97 9.8 Stappen en uitgaan 98 9.9 Samenvatting 99 10 Drank, drugs, roken en seks101 10.1 Aantal jeugdigen dat drinkt 101 10.2 Aantal problematische drinkers 102 10.3 Prevalentie drugsgebruik 104 10.4 Hoeveel jeugdigen roken? 106 10.5 Kwalijke gevolgen 108 10.6 Complexe samenhang tussen drank, drugs en gedragsproblemen 109 10.7 Risicofactoren 109 10.8 Seksueel gedrag 111 10.9 (On)veilig vrijen 112 10.10 Risico’s op onbeschermde en vroegtijdige seks 113
8 10.11 Tienermoeders 10.12 Samenvatting
Kijk op de Nederlandse jeugd 113 114
11 Fysieke gezondheid 117 11.1 Chronische aandoeningen 117 11.2 Bezoek aan arts 118 11.3 Medicijngebruik 119 11.4 Beleving gezondheid en welbevinden 120 11.5 Verschillen in gezondheidsbeleving 121 11.6 Samenvatting 122 12 Dikke kinderen123 12.1 Bepaling van overgewicht 123 12.2 Prevalentie 124 12.3 Oorzaken 126 12.4 Fysieke en sociale gevolgen 127 12.5 Gezin 128 12.6 Hoe zijn dikke kinderen te helpen? 129 12.7 Samenvatting 130 13 Psychosociale problemen133 13.1 Externaliserend probleemgedrag 133 13.2 Geïnternaliseerde problemen 134 13.3 Ontwikkelingsstoornissen 134 13.4 Trends in de ontwikkeling van psychosociale problemen 135 13.5 Delinquentie 136 13.6 Delinquentie in groepsverband 137 13.7 Tot slot 138 13.8 Samenvatting 139 14 Jeugdzorg nog steeds een zorgenkind?141 14.1 Jeugd en Opvoedhulp 141 14.2 GGZ-circuit 143 14.3 Bijdrage van het Ministerie van Justitie 143 14.4 Totaal aantal jeugdigen in de jeugdzorg 145 14.5 Om welke problemen gaat het? 146 14.6 Uitval 147 14.7 Arbeidssatisfactie 148 14.8 Samenvatting 149
Deelname aan het onderwijs
9
15 Deelname aan het onderwijs151 15.1 Jeugdigen met een beperkte leercapaciteit 151 15.2 Jeugdigen met leerproblemen 153 15.3 Oorzaken en gevolgen van leerproblemen 154 15.4 Voortijdige schoolverlaters 155 15.5 Spijbelen 156 15.6 Attractiviteit van het onderwijs 158 15.7 Inzet leerkrachten 158 15.8 Ouders 159 15.9 Samenvatting 160 16 Opvoeden van kinderen163 16.1 Kerndimensies van opvoeden 163 16.2 Opvoedingsproblemen 164 16.3 Gezinsproblemen 165 16.4 Hoe kijken jeugdigen tegen hun ouders aan? 166 16.5 Samenvatting 167 17 Ongunstige gezinsomstandigheden169 17.1 Problematische gezinssituaties 169 17.2 Ouders als risicofactor 170 17.3 Kindermishandeling 171 17.4 Echtscheidingen 173 17.5 Financieel-economische omstandigheden 174 17.6 Samenvatting 176 18 Verwende kinderen?179 18.1 Wat houdt verwennen in? 179 18.2 Verwennen een vorm van verwaarlozen? 180 18.3 Verwennen 181 18.4 Risico’s op verwennend gedrag 182 18.4.1 Angst voor onveiligheid 182 18.4.2 Angst om kinderen tekort te doen 183 18.4.3 Angst voor negatieve kritiek 184 18.4.4 Angst om te veel van het kind te vragen en het teleur te stellen 184 18.4.5 Angst om de sympathie van het kind te verspelen 184 18.5 Typering van verwennende ouders 185 18.6 Gevolgen van verwennen 185 18.7 Samenvatting 187
10
Kijk op de Nederlandse jeugd
19 Resumé189 19.1 Internet 189 19.2 Vrije tijd 190 19.3 Onderwijs 193 19.4 Gezondheid 194 19.5 Jeugdzorg 195 19.6 Opvoeding 197 19.7 Ongunstige gezinsomstandigheden 197 19.8 Afsluitend 199 20 Slotbeschouwing201 20.1 Ouders 201 20.2 Typering van de jeugdigen 203 20.3 Jeugd langs de meetlat van de Big Five 205 20.4 Nadere differentiaties 206 20.5 Jeugdigen met problemen 207 20.6 Dreigende gevaren 208 20.7 Verwachtingen 209 Bijlagen211 Geraadpleegde literatuur227 Register233
