Informatiebrochure NQplus Een onderzoek naar voeding en gezondheid 2011 - 2015
Afdeling Humane Voeding Wageningen Universiteit
Het onderzoeksteam: Prof. Dr. Ir. Edith Feskens Dr. Ir. Anouk Geelen Anne van de Wiel, MSc
Contactgegevens: Afdeling Humane Voeding Anne van de Wiel Biotechnion, kamer 212 Bomenweg 2 6700 EV Wageningen Tel: 0317-482314 E:
[email protected] W:www.NQplus.nl
NQplus www.NQplus.nl
2
Voorwoord Allereerst hartelijk dank voor uw interesse in ons onderzoek! Deze brochure bevat informatie over het doel en de opzet van het NQplus-onderzoek. Leest u de informatie rustig door. Als u daarna nog vragen heeft, kunt u contact opnemen met het onderzoeksteam. Op bladzijde 2 staan alle contactgegevens. Voor het NQplus-onderzoek zoeken we mannen en vrouwen van 20 tot 70 jaar. Iedereen kan meedoen aan het onderzoek, maar u kunt niet gelijktijdig meedoen aan een ander wetenschappelijk onderzoek. Het onderzoek wordt uitgevoerd door onderzoekers van Wageningen Universiteit en start in 2011. Als u wilt meedoen aan het NQplusonderzoek kunt u uw aanmelding definitief maken op onze website www.NQplus.nl. U wordt dan vanzelf benaderd door één van de leden van ons team voor uw eerste afspraak. Hopelijk tot ziens Anne van de Wiel Namens het onderzoeksteam
NQplus www.NQplus.nl
3
Waarom NQplus? Voor de wetenschap Voeding speelt een belangrijke rol bij het ontstaan en bij het voorkómen van ziekten, zoals overgewicht, suikerziekte, hart- en vaatziekten en kanker. Dat wordt de laatste jaren steeds duidelijker. Maar we weten nog niet precies welke onderdelen? uit de voeding belangrijk zijn. En daarvoor moeten we weten wat mensen in Nederland gewoonlijk eten. Met het NQplus-onderzoek willen we antwoorden vinden op twee vragen: •
Wat is de beste manier om uw voeding te meten?
•
Hoe hangen verschillende eetpatronen samen met uw gezondheid?
Voor uzelf Dit onderzoek is niet alleen belangrijk voor de wetenschap, maar ook voor uzelf! Want u krijgt zo beter inzicht in uw eigen gezondheid. U krijgt, indien u dat op prijs stelt, gegevens over uw Body Mass Index (een maat voor lichaamsgewicht
in
verhouding
tot
lichaamslengte),
middelomtrek,
cholesterolgehalten, triglyceriden, bloedsuikergehalte en bloeddruk.
NQplus www.NQplus.nl
4
Voor wie? Wij zoeken voor NQplus meer dan 1000 mannen en vrouwen van 20 tot 70 jaar uit Ede, Wageningen, Renkum en omgeving.
U kunt niet meedoen als u: •
geen Nederlands spreekt of kunt lezen
•
al meedoet aan een ander wetenschappelijk onderzoek
Twijfelt u of u kunt meedoen aan NQplus? Neem dan contact op met het onderzoeksteam.
NQplus www.NQplus.nl
5
Uw bijdrage Wat houdt meedoen aan NQplus in? Als eerste vult u de bereidheidverklaring in. Hierin verklaart u dat u genoeg informatie heeft gekregen over het doel en de uitvoering van het onderzoek. Ook geeft u toestemming dat wij uw bloed en urine bewaren, zodat wij in de toekomst nieuwe metingen en technieken kunnen toepassen voor ons onderzoek. Wij vragen u ook om toestemming om in de toekomst uw medische dossier te kunnen inzien. Nu hebben wij deze informatie niet nodig, maar straks, na afloop van dit vierjarige onderzoek, kan het zinvol zijn om, anoniem, gegevens over voeding te kunnen koppelen aan bepaalde ziekten. En u geeft toestemming dat wij u mogen benaderen voor deelonderzoeken van NQplus. Voor deze deelonderzoeken wordt u apart uitgenodigd en kunt zelf beslissen of u hieraan mee wilt doen of niet. De toestemmingsverklaring neemt u mee bij uw eerste bezoek aan de onderzoekslocatie of tekent u daar ter plaatse.
Voedingsonderzoeken Gedurende het onderzoek benaderen we u een aantal keer per jaar om een voedingsvragenlijst in te vullen via internet. We willen dan weten wat u de afgelopen maand of de vorige dag gegeten en gedronken heeft. Het invullen van
deze
vragenlijsten
duurt
ongeveer
30
minuten.
Daarnaast kan het zijn dat we u het in het eerste jaar van het onderzoek een aantal keer telefonisch benaderen om te vragen wat u de vorige dag gegeten en gedronken heeft.
NQplus www.NQplus.nl
6
Gezondheidsvragenlijsten Tijdens het onderzoek willen we ook andere aspecten van uw gezondheid meten met vragenlijsten. Deze kunt u via internet invullen. De vragenlijsten gaan onder andere over uw algemene gegevens, ziektegeschiedenis, eetgedrag, lichamelijke activiteit, rookgewoonten, depressieve klachten, geestelijk functioneren en kwaliteit van leven. We zullen u verspreid over het eerste half jaar vragen om deze gezondheidsvragenlijsten in te vullen. We vragen dit nogmaals na een jaar en na 4 jaar. Hiervoor zult u via de mail uitgenodigd worden en dan kunt u de vragenlijst in de desbetreffende week invullen. Ook kunt u de vragenlijst tussendoor opslaan en op een ander moment verder gaan. De gezondheidsvragenlijsten zullen u maximaal 40 minuten per maand kosten. Lichamelijke onderzoeken Voor
de
lichamelijke
onderzoeken
komt
u
een aantal
keer naar
de
onderzoekslocatie bij u in de buurt (Ede of Wageningen). De 1e keer is bij de start van het onderzoek, de 2e keer na 1 jaar, de 3e keer na 2 ,3 of 4 jaar. We meten bij elk bezoek uw gewicht en lengte, middel- en heupomtrek, bloeddruk en vaatstijfheid, vetpercentage, geheugen, huidfluorescentie en we
doen
een
geur-
en
smaaktest.
De vaatstijfheid zal gemeten worden door een druksensor op een ader in uw onderarm tezetten, hier voelt u bijna niets van. Deze meting duurt 15 minuten en veroorzaakt geen pijn of ander ongemak. Uw vetpercentage zal gemeten worden met behulp van een DEXA-scan. De DEXA-scan maakt hiervoor
gebruik
van
een
kleine
hoeveelheid
röntgenstraling
(0,2
microSievert); dit is vergelijkbaar met de blootstelling aan röntgenstraling tijdens een halve dag skiën of wandelen in het hooggebergte. De scan wordt liggend gedaan en zal ongeveer 10 minuten duren. Uw geheugen zal worden getest met 3 eenvoudige testjes. Bij de huidfluorescentie meting wordt de NQplus www.NQplus.nl
7
ophoping van bepaalde stoffen in de huid gemeten. Dit is een maat voor het risico op diabetes en hart- en vaatziekten. Bij de geurtest krijgt u 16 keer een geur aangeboden waarbij u moet kiezen uit 4 mogelijke antwoorden, waarvan één de geur het beste omschrijft. Bij de smaaktest krijgt u 20 strips op uw tong te proeven. Bij iedere strip vragen wij u aan te geven of u iets proeft en welke smaak (zoet, zuur, zout, bitter of hartig) dat is. Het lichamelijk onderzoek zal iets meer dan 1 uur duren.
Urine verzamelen Wat houdt 24 uur urine verzamelen in? Wij vragen u om uw urine van een hele dag en een nacht te verzamelen. Deze ‘24-uurs urine’ verzamelt u bij de start van het onderzoek, na 1 jaar en na 4 jaar. Vooraf krijgt u van ons alle benodigde materialen. In uw urine zullen we de hoeveelheid stikstof, natrium en kalium bepalen. Dat leert ons iets over de inname van eiwit, zout en kalium met uw voeding. Ter controle of uw urineverzameling compleet is, vragen we u tijdens deze 24 uur 3x bij de maaltijd een PABA-tablet te slikken. Over PABA-tabletten PABA heeft geen nadelen voor uw gezondheid. Het wordt namelijk niet in uw lichaam opgeslagen, maar weer uitgescheiden via uw urine of ontlasting. PABA-tabletten worden zonder problemen in veel onderzoeken gebruikt. De tabletten bevatten 80 milligram PABA per stuk. PABA is een afkorting van het aminozuur para-aminobenzoëzuur, een eiwit. Na afloop van het lichamelijke onderzoek ontvangt u de materialen en een uitgebreide uitleg over het verzamelen van de urine en het innemen van de PABA-tabletten.
NQplus www.NQplus.nl
8
Bloedafnames Tijdens het NQplus-onderzoek nemen we een aantal keer bloed af: bij de start, na 1 jaar en na 2, 3 of 4 jaar. Deze bloedafnames zullen plaatsvinden op de prikpost bij u in de buurt. Een medewerker zal bij elk bezoek 85 milliliter bloed afnemen. Dat is ongeveer een derde van een kopje, u zult hier geen bloedarmoede van krijgen. Uw totaal- en HDL-cholesterolgehalte, triglyceriden (vet)gehalte en uw bloedsuikergehalte worden hieruit bepaald en enkele stoffen die inzicht geven in uw voedingsinname. Daarnaast zullen we erfelijk materiaal (DNA) isoleren in de vorm van genen. Genen zijn heel kleine stukjes erfelijk materiaal in ons lichaam. De genen zorgen ervoor dat iemand bepaalde eigenschappen van zijn ouders krijgt. Overigens zijn ook de leef- en eetgewoonten hierbij natuurlijk belangrijk. Door tijdens deze meting bloed af te nemen, kunnen we onderzoek doen naar kenmerken die met erfelijkheid te maken hebben en deze beoordelen in samenhang met de leefstijl en andere omstandigheden die van belang zijn voor de ontwikkeling van gezondheidsproblemen. Sommige van de stoffen in het bloed die wij gaan onderzoeken zijn het beste meetbaar als iemand nog niet gegeten heeft. Daarom vragen we u nuchter naar de bloedafname te komen.
Nuchter blijven Het is belangrijk dat u voor de bloedafname nuchter bent. Nuchter blijven begint al de avond ervoor: •
Avond voor de bloedafname: o
Tussen 20.00 uur en 22.00 uur: alleen koffie (zonder melk/suiker), thee (zonder melk/suiker) en water drinken. Niets eten.
o •
Ochtend van de bloedafname: o
•
Vanaf 22.00 uur: alleen nog water drinken, niets eten. Alleen water drinken, niets eten.
Gebruikt u medicijnen? Neemt u deze in zoals u dat gewend bent. NQplus www.NQplus.nl
9
De resultaten Van uzelf Wij zullen u per email op de hoogte stellen van uw Body Mass Index (een maat
voor
lichaamsgewicht
in
verhouding
tot
lichaamslengte),
uw
middelomtrek, uw bloeddruk en uw bloedwaarden voor totaal en HDLcholesterol, triglyceriden en bloedsuiker. Hierbij ontvangt u ook een algemene toelichting. Dat gebeurt elke keer na een lichamelijk onderzoek. De uitslagen worden bovendien bekeken door een internist, en indien hiervoor aanleiding is (dat wil zeggen bij te hoge of te lage waarden) ontvangt u van hem ook een persoonlijke toelichting. Daarbij zal hij u ook doorverwijzen naar uw huisarts. Het is aan u om te beslissen of u dit ook doet. Enkele keren per jaar ontvangt u een digitale nieuwsbrief met informatie over het verloop van het NQplus-onderzoek. Van het hele onderzoek De resultaten van dit onderzoek zullen wij gebruiken voor het maken van een overzicht over voeding en gezondheid in de regio. Ook zullen we wetenschappelijke schrijven.
Ten
publicaties
slotte
kunnen
over we
voeding met
deze
en
gezondheidsaspecten
gegevens
ook
nieuwe
voedingsvragenlijsten opstellen. Op die manier kunnen zoveel mogelijk geïnteresseerden gebruikmaken van deze resultaten.
NQplus www.NQplus.nl
10
Privacy Over het NQplus onderzoek is een positief oordeel uitgesproken door de Medisch Ethische Toetsingscommissie van Wageningen Universiteit. Wij behandelen al uw gegevens en het afgestane biologische materiaal (bloed en urine) strikt vertrouwelijk en zullen het anoniem behandelen. Bloed en urine dat wordt verzameld zal worden bewaard voor bepalingen die achteraf van nut blijken te zijn. Alle onderzoekers die direct bij het onderzoek betrokken zijn, hebben een ‘Verklaring
tot
geheimhouding
van
privacy-gevoelige
gegevens’
ondertekend. De persoonsregistratie van dit onderzoek is aangemeld bij het college van bescherming persoonsgegevens.
Uw gegevens en bloedmonsters Uw gegevens en bloed- en urinemonsters worden voor langere tijd bewaard. Misschien kunnen we daar in de toekomst nog andere (gerelateerde) onderzoeksvragen mee beantwoorden. Alle gegevens en materialen worden bewaard onder een code nummer en niet op naam. Alleen de leden van het onderzoeksteam kunnen zo nodig achterhalen welke deelnemer bij welke gegevens hoort.
NQplus www.NQplus.nl
11
Onafhankelijke arts Heeft u vragen over dit onderzoek die u liever niet met de onderzoekers wilt bespreken? Dan kunt u zich tot een onafhankelijke arts richten: Dr. J.J. van Binsbergen, huisarts te Brielle, voedingskundige
en
bijzonder
hoogleraar
Voedingsleer
en
Huisartsgeneeskunde aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Contactgegevens: Prof. dr. J.J. van Binsbergen UMC St. Radboud Nijmegen, Afdeling Eerstelijnsgeneeskunde 117 HAG Postbus 9101 6500 HB Nijmegen E-mail:
[email protected] Telefoon: 0181-412155 (huisartsenpraktijk in Brielle). U kunt bellen tussen 8 en 10 uur ’s ochtends, de praktijkassistente noteert uw gegevens en dr. Van Binsbergen neemt daarna contact met u op. Veiligheid Dit onderzoek is goedgekeurd door de Medisch Ethische Toetsingscommissie van Wageningen Universiteit. De risico’s voor deelname aan dit onderzoek zijn
minimaal.
De
bloedafname
wordt
verricht
door
deskundig
en
gediplomeerd personeel. Uit vergelijkbare studies weten we dat PABAtabletten geen bijwerkingen vertonen.
NQplus www.NQplus.nl
12
Verzekering Alle
onderzoekers
en
onderzoeksmedewerkers
van
NQplus
zullen
zo
zorgvuldig mogelijk werken. Dat garanderen wij. Mocht u echter toch schade ervaren door uw deelname, dan bent u hiervoor verzekerd via een verzekering die Wageningen Universiteit heeft afgesloten volgens de wet ‘medisch wetenschappelijk onderzoek met mensen’. Voor meer informatie over de voorwaarden en de dekking van deze verzekering zie pagina 14. Stoppen We hopen natuurlijk dat u de hele studieperiode wilt meedoen aan het onderzoek. Het kan echter gebeuren dat u, om welke reden dan ook, uw deelname aan het onderzoek wilt beëindigen. U bent altijd vrij om te stoppen met het onderzoek. U hoeft hiervoor geen reden op te geven. Als u besluit te stoppen met het onderzoek, gaan wij er vanuit dat wij de al verzamelde gegevens mogen gebruiken.
NQplus www.NQplus.nl
13
Informatie over de verzekering voor deelnemers aan onderzoek De opdrachtgever van dit onderzoek (Wageningen Universiteit) heeft conform wat is vereist in de Wet Medisch-wetenschappelijk Onderzoek met Mensen, voor de uitvoering ervan een verzekering voor u afgesloten. Deze verzekering dekt de schade die u lijdt door een aantasting van de gezondheid waarvan op grond van medische kennis kan worden vastgesteld dat deze redelijkerwijs het gevolg is van het onderzoek. Het gaat om schade die zich openbaart tijdens of binnen vier jaar na deelname aan het onderzoek. Uitsluitingen Van de dekking van deze verzekering is uitgesloten: •
Schade waarvan op grond van de aard van het onderzoek zeker of nagenoeg zeker was dat deze zich zou voordoen.
•
Schade die zich bij nakomelingen openbaart als gevolg van een nadelige inwerking van het onderzoek op het genetisch materiaal van de verzekerde.
•
Schade die zich ook zou hebben geopenbaard wanneer de verzekerde niet aan het onderzoek zou hebben deelgenomen.
•
Schade veroorzaakt, bevorderd of verergerd doordat de verzekerde zich opzettelijk niet aan de voorschriften en instructies van de met de uitvoering van het onderzoek belaste personen heeft gehouden.
Dekking De verzekering biedt dekking voor een schade tot een maximum bedrag van € 450.000 per deelnemer, met een maximum van € 3.500.000 per onderzoek. Hierbij geldt een maximum van € 5.000.000 voor al het onderzoek aan de Wageningen Universiteit per verzekeringsjaar. Verplichtingen van de verzekerde De deelnemer dient: •
zich te houden aan de voorschriften en instructies van de met de uitvoering van het onderzoek belaste personen;
•
zich, zodra hij/zij vermoedt dat een aantasting van zijn/haar gezondheid het gevolg is van het onderzoek, direct onder behandeling van een arts te stellen en al het mogelijke te doen om herstel te bevorderen en zo spoedig mogelijk de verzekeraar hiervan in kennis te stellen;
•
alle door verzekeraar nodig geoordeelde gegevens te verstrekken of te doen verstrekken aan verzekeraar of door haar aangewezenen geen feiten of omstandigheden te verzwijgen, die voor de vaststelling van de schade van belang kunnen zijn.
Als u van mening bent dat u door het onderzoek schade aan uw gezondheid hebt opgelopen, adviseren wij u zo snel mogelijk contact op te nemen met de hieronder genoemde verzekeraar Gerling-Konzern Allgemeine Versicherungs-AG Directie voor Nederland Herengracht 520 1017 CC Amsterdam Verzekeringnemer: Wageningen Universiteit NQplus www.NQplus.nl
14
