Voeding en Ouderen Lisette CPGM de Groot; Wageningen Universiteit Symposium Voeding en Ouderen - november 2014 -
Heel oud worden: 115 (NL) of 122 (F)
Ouder worden?
Levensverwachting 2013
● man: 79,4 jaren ● vrouw: 83,0 jaren Blijvende stijging
● > 1840; + 3 mnd/jr ● + 17,6 jr in 100 jr Gezond ouder worden
● Leefstijl ??
Gezonde leefstijl op 70-jarige leeftijd - voeding, beweging, niet roken, matig alcoholgebruik -
Ongezonde leefstijl
65 % minder sterfte bij gezonde leefstijl t.o.v.
4 factoren: 2.0 ± 0.3 extra levensjaren
EU: increase the average healthy lifespan by two years by 2020 Haveman-Nies et al, Am J Epidemiol 2002 Knoops, de Groot et al, JAMA 2004 Sofi, Am J Clin Nutr 2010
Mediterraan - Richtlijnen Goede Voeding
25% minder sterfte bij meer Mediterraan-achtige voeding
VCP ouderen en de Schijf van Vijf
“Zelfstandig wonende 70-plussers eten meer ongezonde verzadigde vetzuren, zout en minder volkoren producten, fruit en vis dan aanbevolen Daarmee gelden voor hen dezelfde aanbevelingen om het voedingspatroon te verbeteren als voor de rest van de bevolking” (RIVM factsheet)
Onderbouwing vanuit epidemiologie
Meta-analyse
n
Patroon
Reductie
Endpoint
Sofi (2014)
18
Mediterraan
8%
mortaliteit
Jankovic (2014)
11
Healthy Diet Indicator
10% 6%
Mortaliteit CVD-mort
Alexsandrova (2014)
EPIC
Healthy Lifestyle Index
37%
CRC risico
Gezond ouder worden VWS: “Het gaat bij gezond ouder worden niet alleen om het voorkomen en uitstellen van ziekte, maar met name om het voorkomen en terugdringen van beperkingen in het functioneren, het bevorderen van zelfredzaamheid en een goede kwaliteit van leven” (2011)
Botgezondheid Prevalentie: Osteoporose:
850.000 (CBO 2011)
Fracturen: Na heupfractuur:
80.000/ jaar (50+) 3-8 x sterfterisico (3 mnd)
Vitamine D, fracturen en valincidenten
> 800 IU of
20 µg vitamine D
11 studies, 31.022, 65+ samengevat
risicoreductie 20-28 % fracturen valincidenten
Bischoff-Ferrari, NEJM 2012, BMJ 2009
Vitamine D (sunshine vitamin) Bronnen Voeding
4,6/ 5,2 3.5/ 5,1
g/d (men 70 +, VCP’13) g/d (women 70+, VCP’13)
Vette vis, ei, lever, zuivel, vlees.. Sunshine
Telt niet op tot 20
g/ dag
6-7
g/d (Gezondheidsraad, 2011)
Hebben ouderen extra vitamine D nodig? De adviezen voor een vitamine D supplement
vrouwen tussen 50-70 jaar
10 mcg/dag
iedereen vanaf 70 jaar
20 mcg/dag
iedereen met donkere huidskleur of onvoldoende zonlichtblootstelling
10 mcg/dag
VCP 2013: “Gemiddeld over het jaar gebruikt 26% van de vrouwen en 18% van de mannen een supplement met vitamine D” Gezondheidsraad, 2012
D als panacee
Vitamine D
Vitamine B12
50 - 100 % deficiënt
25 % deficiënt
Verouderen - cognitieve achteruitgang
Traag en multifactorieel Dementie
● 65+ ● 90+
1% 40%
Voedingsfactoren
● Vetzuren ● Antioxidanten ● B-vitamines
B vitamines en het brein
‘Gezonde ouderen’
- Nog geen effecten aangetoond (Clarke 2014, van der Zwaluw 2014))
MCI
- geheugenproblemen - atrofie 30% Walker 2012, de Jager 2011, Dangour 2011
The shrinking brain - MCI
Veroudering: sarcopenie
Bamman 2004
Belangrijke anabole stimuli - 1
Verlies van LBM is geassocieerd met eiwitinneming Houston et al; Am J Clin Nutr 2008
Anabole stimuli - 2: Lichamelijke activiteit
Nederlandse Norm Gezond Bewegen:
● tenminste vijf dagen per week 30 minuten matig intensieve lichaamsbeweging
Aanpassing voor ouderen (TNO, 2008)
● Dagelijks bewegen, 15-30 min, matig intensief Leidraad Geriatrie (2010)
● Dagelijks 15 minuten wandelen
BETEKENIS VAN KRACHTRAINING ??
Effect van eiwitsuppletie en ‘resistance exercise’
Kwetsbare ouderen
VCP: “ouderen met functionele beperkingen hebben een lagere inname van energie, eiwit, .., calcium en magnesium en een verhoogd risico op ondervoeding” ProMuscle
● 2x daags 15 g eiwit extra ● 2x per week training Twee studiearmen
● Training + extra eiwit ● Training + placebo
Resistance-type exercise training
Eiwitsupplement vs placebo - met resistance training 2.0
Placebo Protein
1.5 1.0 0.5 0.0 -0.5 -1.0 12
24
Time (wks)
Eiwit voor spiermassa
Verbetering van kracht en functionaliteit 200 180
12
Placebo
11
Protein
Placebo Protein
10
160
9 140 8 120
7
100 0
12
6
24
0
Time (wk)
Treatment Time Treatment x Time
0.431 0.000 0.956
12
24
Ti
Guralnik
Treatment Time Treatment x Time
0.456 0.000 0.232
Eiwit effect (icm RT) zichtbaar in meta-analyse 1-repetition maximum leg press in both younger and older subjects (weighted mean difference: 13.5 kg; 95% CI: 6.4, 20.7 kg; P < 0.001).
Cermak N M et al. Am J Clin Nutr 2012;96:1454-1464
©2012 by American Society for Nutrition
ProMuscle in de praktijk?
Zorggroep genomineerd voor Veluwse Innovatieprijs 2014: Project ProMuscle 65PK
Voeding voor ouderen voor functiebehoud - kwaliteit van leven Kwaliteit van Leven
Voeding
er kunnen aanvullende specifiekere adviezen nodig zijn
Voeding & bewegen Vetzuursamenstelling beter Meer groente en fruit Beperking suikers, alcohol, zout
Specifiek voor ouderen
Nadruk op totale voedingspatroon!!
Nutriënt-dichte voeding (dreigende) ondervoeding
Extra vitamine D Aandacht voor vocht & eiwit
