T.IS.03
Voeding en de vrouwelijke endocrinologie De hormoonhuishouding van vrouwen is complex en bepaalt in grote mate hoe goed of slecht een vrouw zich voelt. Het systeem reguleert zichzelf in hoge mate, maar is ook te beïnvloeden door externe factoren, met name voeding. Met gezonde voeding en voedingssupplementen - zo wijzen steeds meer onderzoeken uit - kunnen hormoongerelateerde klachten verlicht of weggenomen worden. Invloed op hormonale klachten
een andere aanpak vereisen. De verschillende aspecten staan niet los van elkaar. Hormonen zijn subtiele regelstoffen die een enorme impact kunnen hebben op fysiek en emotioneel niveau. Ruw ingrijpen op deze endocrinologie kan nogal
Positieve feedback op dag 12 t/m 14 van de cyclus
gezondheidszorg de benadering en behandeling van vrouwen
hypothalamus
hypofyse LH en FSH ovaria
oestrogeen en progesteron
wat bijwerkingen met zich meebrengen. Van alle vrouwen wordt 40 - 80% in een bepaalde levensfase geconfronteerd met hormoongerelateerde klachten. Voeding speelt een rol in de vrouwelijke hormoonhuishouding
Negatieve feedback gedurende vrijwel de hele cyclus
Het vrouw-zijn kent fysieke en mentale aspecten waardoor in de
baarmoeder
Afbeelding 1 Terugkoppelingssysteem tussen vrouwelijke endocriene klieren
en is van betekenis in de preventie en het verloop van
In de luteale fase (na eisprong tot menstruatie) vindt secretie
hormonale klachten. Het onderzoek naar de mate waarin
plaats van de klieren van het baarmoederslijmvlies - ter
voeding verbetering geeft bij hormonale klachten is nog jong.
bevordering van een mogelijke innesteling - en remmen
Toch vormen voedingsrichtlijnen en voedingssupplementen,
oestrogeen en progesteron samen de productie van follikel
naast leefstijladviezen, in de klinische praktijk al onderdeel
stimulerend hormoon (FSH) en luteïniserend hormoon
van een behandeling bij hormonale klachten.
(LH), waardoor het gele lichaam snel wordt afgebroken. Door deze negatieve terugkoppeling dalen op hun beurt
Vrouwelijke hormoonhuishouding
tegen het einde van de cyclus de spiegels van oestrogeen en
De werking van de hypothalamus, hypofyse en eierstokken is
progesteron, waardoor de menstruatie inzet. De eerste dag van
haarfijn op elkaar afgestemd en wordt indirect beïnvloed door
de menstruatie wordt de eerste dag van de cyclus genoemd
de schildklier en de alvleesklier. Zolang alle organen goed
(zie afb. 2).
functioneren, verloopt de dynamiek binnen deze hormonale balans zonder problemen. Als echter één van de organen LH
niet goed werkt of het transport van de hormonen niet verloopt zoals het hoort, dan heeft dit zijn weerslag op het
FSH
Hormonen van de hypofyse
hele proces. Dit veroorzaakt effecten die uiteenlopen van Progesterone
klachten rondom de menstruatie tot overgangsproblemen en postnatale depressie.
Estradiol
Hormonen van de ovaria
De endocriene klieren die verantwoordelijk zijn voor de productie van vrouwelijke hormonen in de voort plantingsfunctie zijn de hypofyse, de pijnappelklier (epifyse)
Corpus Luteum
Ovulatie
Follikel
Corpus Albicans
Ovarium aanwerving
selectie
aanwerving
dominatie
en de ovaria (gonaden). Daarnaast zijn bij het evenwicht van vrouwelijke hormonen de schildklier, de bijnieren en de alvleesklier betrokken. Endocriene klieren geven hun
Uterine Endo-metrium 2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
2
hormonen af aan de bloedbaan. Het hormonale systeem omvat positieve en negatieve terugkoppeling: in het eerste geval leidt een hoge spiegel van een bepaalde stof tot een verhoogde
Afbeelding 2 De menstruele cyclus onder invloed van hormonen
uitscheiding van andere stoffen, in het tweede geval leidt een verhoogde spiegel van een bepaalde stof tot uitscheiding van
De synthese van steroïde hormonen
stoffen die de spiegel van de eerdere stof doen dalen. Door
Zowel de vrouwelijke als de mannelijke geslachtshormonen
deze subtiele correcties wordt de homeostase gehandhaafd
vinden hun basisstof in cholesterol. Ongeveer 50% van het
(zie afb. 1).
cholesterol komt via de voeding binnen; de andere 50% wordt
Uitsluitend bestemd voor beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg, niet bestemd voor de consument. Deze informatie is samengesteld onder auspiciën van Stichting Folia Orthica.
endogeen in de lever gesynthetiseerd. Cholesterol vormt,
Stress kan op zijn beurt weer leiden tot hormonale disbalans
met als tussenstappen pregnenolon en progesteron, ook de
via de neuro-endocriene relatie vanuit de hypothalamus.
basisstof voor de aanmaak van het stresshormoon cortisol.
Premenopauzaal zal bij te hoge oestradiolspiegels de nadruk moeten liggen op voeding die anti-oestrogene, SERM- of pro-
Gevoeligheid van receptoren
progesterogene activiteit heeft. Postmenopauzaal zal door
In verschillende weefsels zijn receptoren te vinden voor
dalende oestrogeenspiegels de nadruk meer moeten liggen op
de vrouwelijke oestrogenen oestradiol, oestron en oestriol;
voeding die zwakke oestrogene impulsen kan geven.
bijvoorbeeld in de ovaria, maar ook in de borsten. Bepaalde stoffen, onder meer uit de voeding, hebben invloed op deze
Het aandeel voeding
receptorfunctie. Selective Estrogen Receptor Modulators
Door ongezonde voeding raakt het subtiele regelsysteem
(SERM) zijn bijvoorbeeld stoffen die selectief receptoren
dat de hormonale balans in stand houdt gemakkelijk
kunnen beïnvloeden. Bij hoge oestrogeenconcentraties in het
verstoord. Zo verandert overgewicht de endocriene balans
bloed kan een SERM-stof de receptorfunctie dempen, maar
doordat vetweefsel bij obesitas verschillende hormoonachtige
bij lage concentraties juist stimuleren. Een voorbeeld van een
stoffen - waaronder oestrogeen - aanmaakt. Dit kan leiden tot
dergelijke stof is het isoflavon genisteïne uit soja. Bij hoge
verschillende hormonale klachten en een verhoogd risico op
concentraties oestradiol blokkeert genisteïne de receptor
borstkanker. Te hoge bloedsuikerspiegels en hyperinsulinemie
en beschermt het weefsel tegen een oestrogeendominantie.
ten gevolge van overgewicht, metabool syndroom of diabetes
Bij lage concentraties oestradiol werkt genisteïne als een
verminderen de omzetting van essentiële vetzuren in gunstige
plantaardig oestrogeen en versterkt het de oestrogeenimpuls.
prostaglandines. Hyperinsulinemie bij het polycysteus ovarieel
Continu te hoge spiegels van een bepaald hormoon putten
syndroom (PCOS) leidt tot infertiliteit, ovariële cystes en
een receptorfunctie uit. Dit fenomeen is te zien bij burnout;
anovulatie. Bij het PCOS is de primaire behandeling gericht op
er is concentratieverlies omdat de hypothalamus als het ware
het opheffen van hyperinsulinemie.
uitgeput is door chronisch hoge cortisolspiegels. Vrouwen
Een voeding die arm is aan vet en rijk aan vezel leidt tot een
in burnout kunnen dan opvliegers krijgen waardoor het net
lagere estradiolspiegel in het bloed; dat kan mogelijk een
lijkt of ze in de overgang zijn. Deze neurocriene relatie is te
preventieve rol spelen bij borstkanker.
beïnvloeden door een antistressbehandeling met kruiden die de sympaticus sederen, zoals Passiflora officinalis, Avena sativa en Melissa officinalis.
Voedingsstoffen in relatie tot de hormoonhuishouding Bepaalde bestanddelen in de voeding spelen een rol in de
Premenopauzale oestrogeendominantie kan een reeks
hormoonhuishouding. De rol van deze voedingsstoffen is
klachten veroorzaken. Een laag libido, menstruatiestoornissen,
uitgewerkt in tabel 1 [1].
fibroïden, depressie, mastalgie, oedeem, schildklierdisfunctie, hoge bloedsuikerspiegels en borst- en endometriumkanker
Besturing door de hersenen
zijn aandoeningen die met hoge oestradiolspiegels in verband
Ons belangrijkste controlemechanisme om met stress
worden gebracht. Oestrogeendominantie kan veroorzaakt
om te gaan wordt gereguleerd door de as hypothalamus/
worden door overgewicht, door cycli waarbij geen ovulatie
pijnappelklier/bijnier (HPA; zie afb. 3). Indien de mens wordt
plaatsvindt, door xeno-oestrogenen uit de leefomgeving, maar
blootgesteld aan stress scheidt de hypothalamus corticotroop
ook door postmenopauzale hormoonvervangende therapie
releasing factor (CRF) af, waarop de hypofyse voorkwab
(HRT).
adrenocorticotroop hormoon (ACTH) aanmaakt. ACTH zet de bijnierschors aan tot de vorming van steroïden, waaronder
Symptomen van schommelingen in de bloedsuikerspiegel
cortisol. Dat is het belangrijkste antistresshormoon omdat
kunnen soms lijken op oestrogeendominantie, premenstrueel
het onder andere remmend werkt op de HPA-activiteit.
syndroom (PMS) en schildklierproblemen. De hormonen
Overstimulering van de hypothalamus leidt tot een ‘overflow’
insuline en glucagon, het acute stresshormoon adrenaline
van prikkels naar het endocrien systeem. Nauw betrokken in
en het chronische stresshormoon cortisol controleren
de respons op stress zijn vitamine B5, magnesium en vitamine
bloedsuikerspiegels. Cortisol wordt gesynthetiseerd uit
C. In een behandeling van hormonale klachten die hun
progesteron. Een (relatief) lage progesteronspiegel kan het
oorsprong vinden in chronische stress zijn deze vitaminen
aanpassingsvermogen van de vrouw aan stress negatief
en mineralen een belangrijk onderdeel omdat ze de bijnieren
beïnvloeden, wat gezien wordt bij oestrogeendominantie.
ondersteunen.
Voedingsstof
Rol in de hormoonhuishouding
Ondersteunt bij
Vitamine B2
Eliminatie van geslachtshormonen
Ophoping geslachtshormonen, bemoeilijking afgifte gonadotrofinen (LH, FSH en HCG) door hypothalamus
Vitamine B3
Bevordert de aanmaak van prostaglandine E1 (zie I.VET.01, afb. 3) Zorgt voor adequate stressrespons via de bijnieren Ondersteunt delta-6-desaturase en bevordert de aanmaak van prostaglandine E1 (zie I.VET.01, afb. 3) Stimuleert de productie van progesteron Cofactor bij synthese van dopamine en serotonine [2] Cofactor voor acetyl-COA carboxylase (ACC) dat nodig is voor de ketenverlenging van meervoudig onverzadigde vetzuren Stimuleert de hypofyse Ondersteunt foliumzuurmetabolisme en beïnvloedt daarmee de oestrogeenproductie Verantwoordelijk voor de aanmaak van serotonerge en dopaminerge neurotransmitters Verantwoordelijk voor de aanmaak van serotonerge en dopaminerge neurotransmitters Ondersteunt bijnieren in stressrespons Activeert de aanmaak van progesteron Bevordert de aanmaak van prostaglandine E1 (zie I.VET.01, afb. 3) Verlichting van mastopathie [4] Voorkomen oxidatieve stress door anticonceptiepil [5] Vermindert de pijn en de duur van de menstruatie Vermindert het bloedverlies bij tienermeisjes met primaire dysmenorrhea Inname gedurende de luteale fase vermindert symptomen van PMS zoals angst, toegenomen eetlust en depressie [6,7] Aanmaak wordt bevorderd door oestrogeen Als methyldonor betrokken bij membraanfunctie en neurotransmissie Voorkomt oxidatieve stress door anticonceptiepil [5] Maakt aanmaak van prostaglandine E1 mogelijk bij beperking van delta-6-desaturase (zie I.VET.01, afb. 3) Verlaagt de gevoeligheid van receptoren voor oestrogeen en progesteron Ondersteunt de bijnieren in de stressrespons Ondersteunt delta-6-desaturase en bevordert de aanmaak van prostaglandine E1 (zie I.VET.01, afb. 3) Bevordert aanmaak van de juiste prostaglandines voor verbetering vasculaire functies Verbeteren signaalfunctie celmembraan Beïnvloedt het vetzuurmetabolisme positief Antiproliferatieve werking op borstkankercellen [13] Ondersteunt delta-6-desaturase en bevordert de aanmaak van de juiste prostaglandines Ondersteunt de doorbloeding van de baarmoeder
PMS-klachten
Vitamine B5
Vitamine B6
Biotine
PABA
Foliumzuur Vitamine B12 Vitamine C
Vitamine E
Choline
Co-enzym Q10 Gammalinoleenzuur (GLA) uit teunisbloem- en borage-olie
Magnesium
Omega-3-vetzuren
OPC Tocotriënolen Zink
Tabel 1 De rol van voedingsstoffen in de hormoonhuishouding
Afwijkingen in de vruchtbaarheid PMS-klachten zoals stemmingswisselingen [3]
Aanmaak van essentiële vetzuren en daling noodzakelijke prostaglandines Vruchtbaarheidsproblemen
Depressie Depressie Stressgerelateeerde klachten PMS
Mastopathie Verhoogde oxidatieve stress dysmenorrhoe [8,9] PMS
Preventie van leververvetting, vooral bij post menopauzale vrouwen (Tweemaal zo groot risico als premenopauzale vrouwen) [10,11] Verhoogde oxidatieve stress Premenstruele klachten [2] Mastalgie (ook niet cyclisch)
Stress Premenstruele klachten
Menstruatieklachten Preventie hart en vaatziekten Preventie postnatale depressie [12] Premenstruele klachten Preventie van borstkanker Premenstruele klachten Dysmenorrhoe [14]
en PMS gunstig kunnen beïnvloeden. De werking van stress
teunisbloemolie wordt ondersteund door deze voedingsstoffen. Aan de andere kant wordt de omzetting
Hypothalamus
bemoeilijkt door verzadigde vetten, transvetzuren,
CRF
geraffineerde suikers en veel alcohol, cafeïne, stress,
hypofyse
cholesterol en te veel linolzuur (zie afb. 3). De vitamine B6-status heeft ook een regulerende rol in de centrale
ACTH
productie van neurotransmitters zoals serotonine en
bijnieren
GABA-neurotransmitters die depressie, pijnperceptie
nieren
Cortisol
en angst controleren. In een review naar de effectiviteit van vitamine B6-suppletie bij PMS (n=940) bleken
Metabole effecten
doseringen van 50 tot 100 mg per dag de symptomen
Afbeelding 3 De HPA-as (Hypothalamus-Pituitary-Adrenal) is
van het premenstruele syndroom - waaronder premen-
betrokken bij de regulatie van de stress respons
struele depressie - gunstig te beïnvloeden [3]. Vitamine B6 suppletie kan gecombineerd worden met
Klachten rond de menstruatie
(GLA-)suppletie uit teunisbloemolie of borage-olie [2].
Het premenstruele syndroom (PMS) kenmerkt zich
Dysmenorrhoe kenmerkt zich door ernstige uterine
door aan de cyclus verbonden klachten. Deze mani-
krampen. Zinksuppletie (30 mg één tot drie keer per
festeren zich in de tweede helft van de cyclus en
dag, één tot vier dagen voor de menstruatie begint)
verdwijnen binnen twee dagen na het inzetten van
vermindert en voorkomt uteriene kramp significant.
de menstruatie. Klachten als stemmingswisselingen,
Zink verbetert de doorbloeding van de baarmoeder en
vochtophoping, pijnlijke borsten, hoofdpijn en eetbui-
reguleert de aanmaak van de juiste prostaglandines.
en worden mogelijk veroorzaakt door een verhoogde
Ook magnesium kan een rol vervullen bij uterine
gevoeligheid van het individu voor normale hor-
krampen, vanwege de rol van magnesium bij spieront-
monale schommelingen van de cyclus. Disregulatie
spanning [18].
in de hypothalamus- hypofyse- ovariële as leidt tot
Inname van 200 iu vitamine E (134 mg) twee keer per
verstoringen in de ratio progesteron-oestrogeen. Door
dag of 500 iu (335 mg) vitamine E één keer per dag,
daling van het oestrogeen vlak voor de menstruatie
beginnend twee dagen voor de menstruatie en ingeno-
en rond de eisprong wordt minder serotonine aan-
men gedurende de eerste drie dagen van het vloeien,
gemaakt, wat stemmingswisselingen kan geven. Ook
vermindert de pijn en de duur van de menstruatie en
bèta-endorfine speelt mogelijk een rol. Dit is een neu-
vermindert het bloedverlies bij tienermeisjes met pri-
rotransmitter die werkzaam is bij het vrijkomen van
maire dysmenorrhea [8, 9].
hypofysehormonen, en zou, samen met gebreken in
Inname van vitamine E gedurende de luteale fase
het vetzuurmetabolisme, PMS-klachten verklaren
[15]
.
vermindert symptomen van premenstrueel syndroom
Essentiële vetzuren worden onder invloed van enzy-
zoals angst, toegenomen eetlust en depressie [6, 7].
men omgezet in hormoonachtige stoffen, de prosta-
Gebruik van visolie (1080 mg EPA, 720 mg DHA, en 1,5 mg
glandines (zie ook I.VET.01, afb. 3). Bij blokkades in
vitamine E), alleen of in combinatie met vitamine B12
dit omzettingsproces kunnen PMS-klachten ontstaan.
vermindert pijn bij dysmennorhoe bij adolescente
Teunisbloem- en borage-olie bevatten gammalinoleen-
meisjes
zuur (GLA), dat zich gemakkelijk laat omzetten in
borsten en stemmingsklachten ten gevolge van PMS
de juiste prostaglandines. GLA is daarom de eerste
wanneer het ingenomen wordt vanaf de 16e dag van
keuze bij premenstruele klachten en mastalgie, zowel
de menstruatie tot aan de 5e dag van de volgende
cyclisch als niet-cyclisch. De therapeutische dosering
cyclus [21].
is minimaal 160 mg per dag, gedurende tien dagen
Calcium gecombineerd met mangaan heeft een gun-
voorafgaande aan de menstruatie. Het kan vier tot
stig effect op klachten die verbonden zijn met de
zes maanden duren voordat de gunstige effecten
cyclus [22].
[2, 16, 17]
[19, 20]
. Ginkgo biloba verlicht gevoeligheid van
. In tabel 1 is
Vitex agnus castus wordt toegepast bij PMS, gevoe-
aangegeven welke voedingsstoffen op welke wijze de
lige borsten en een onregelmatige menstruatiecy-
vorming van de juiste prostaglandines bevorderen
clus en is voor deze indicaties geaccepteerd door de
van GLA geoptimaliseerd zijn
Commission E [23]. Het op progesteron gelijkende effect
Voor de omzetting van de precursors naar genisteïne
van Vitex agnus castus is vastgesteld door endome-
en daïdzine speelt een gezonde darmflora een essen-
trische biopsie, analyse van hormoonspiegels in het
tiële rol. Isoflavonen uit soja zijn de best onderzochte
[24, 25]
bloed en onderzoek van vaginale secretie
.
en sterkst werkzame fyto-oestrogenen. Daarnaast zijn er nog de lignanen (halmen van lijnzaad) en coumesta-
De menopauze
nen (rode klaver).
De menopauze wordt gekenmerkt door een daling van
In 2006 is een overzichtsartikel gepubliceerd in JAMA,
oestrogeen. Hieruit komen verschillende menopauzale
waarbij onder meer gekeken is naar de effectiviteit van
klachten voort zoals opvliegers, vaginale droogheid,
soja-isoflavonen in gerandomiseerde gecontroleerde
nachtzweten en stemmingswisselingen.
studies bij opvliegers [30]. De gebruikte dosering in de
Daarnaast is er na de overgang een verhoogd risico
meeste studies varieert van 35 mg tot ruim 100 mg.
op het ontstaan van osteoporose en cardiovasculaire
Uit elf studies konden drie een vermindering van het
aandoeningen veroorzaakt door dalende/lage oestro-
aantal opvliegers aantonen ten opzichte van placebo.
geenspiegels. Een behandeling moet erop gericht zijn
De gebruikte doseringen varieerden van 54 tot 70 mg
het lichaam te ondersteunen in de aanpassing aan
soja-isoflavonen. Sojasupplementen lijken ongeveer
veranderende hormoonniveaus.
30% van de vrouwen met postmenopauzale klachten
Hormoon vervangende therapie (HRT), als conven
te helpen
tionele behandeling, vult het verlies aan oestrogeen
een geschiedenis van borstkanker lijkt niet effectief
en progesteron exogeen aan. HRT staat in verband
te zijn voor opvliegers. Ook is er verontrusting over
[31]
. Inname van soja door vrouwen met
met verschillende bijwerkingen; 30-40% van de vrou-
de mogelijke stimulatie van kankercellen door soja
wen ervaren gedurende het eerste jaar van gebruik
[32]
abnormaal bloedverlies, dat vaak leidt tot stopzetten
effect uit te gaan van soja. Amerikaanse en Europese
van gebruik. Grootschalige onderzoeken zijn beëin-
voeding verhogen de plasmaniveaus van geslachtshor-
digd toen bleek dat vrouwen die HRT gebruikten een
monen. Hierdoor wordt de blootstelling van weefsel
verhoogd risico hadden op borstkanker en cardiovas-
aan lichaamseigen geslachtshormonen sterk vergroot.
culaire aandoeningen [26]. HRT kan niet worden toe-
Voeding die rijk is aan soja vermindert de hoeveelheid
gepast als behandeling bij vrouwen die in het verleden
ongebonden geslachtshormonen. Een hoge inname
oestrogeengevoelige tumoren hebben gehad.
van isoflavonen vermindert LH-niveaus en secundair
. Aan de andere kant lijkt er juist een preventief
daaraan dus ook oestrogeenproductie. Dit mechanis-
Soja-isoflavonen
me speelt een rol in de preventie van borstkanker [33].
Om de hiervóór genoemde redenen is er onder vrou-
Aziatische voeding is rijk aan soja en levert per dag
wen veel belangstelling voor alternatieven. In Amerika
40 - 80 mg aan soja-isoflavonen per dag. Amerikaanse
en Engeland gebruikt 80% van de peri- en postmeno-
voeding levert slechts 3 mg isoflavonen per dag.
pauzale vrouwen voedingssupplementen en 60 - 70%
Sojaproteïne kan de botdichtheid verbeteren, botver-
van de gebruikers geeft aan dat zij ervan overtuigd zijn
lies verminderen en het botmetabolisme gunstig beïn-
[27]
dat het goed is voor de gezondheid
.
vloeden bij peri- en postmenopauzale vrouwen.
In de voeding zijn bio-actieve stoffen terug te vinden
Het effect van sojaproteïne op het botweefsel lijkt toe
met een zwakke oestrogene impuls: fyto-oestrogenen.
te schrijven te zijn aan het isoflavongehalte van soja.
De meeste fyto-oestrogeen fenolen hebben agonistisch-
Inname van 80 - 90 mg isoflavonen in 40 gram soja is
antagonistische eigenschappen. Dat betekent dat bij
noodzakelijk om de botdichtheid te verbeteren [34].
een hoge concentratie oestrogeen (premenopauze) door competitie om de receptorplaatsen een oestro-
Kruiden
geenverlaging plaatsvindt en omgekeerd, bij een lage
Studies met rode klaver-isoflavonen geven nog onvol-
concentratie oestrogeen (postmenopauze) de fyto-oes-
doende onderbouwing voor effectiviteit [30].
trogenen juist voor een verhoging zorgen [28, 29].
Kruiden die overgangsklachten verminderen zijn
De twee natuurlijke glycoside (=gebonden aan glucose)
Cimicifuga racemosa (zilverkaars) en Hypericum perfora-
vormen die voorkomen in peulvruchten en vooral in
tum (St. Janskruid). Een combinatie van beide kruiden
soja, zijn genisteïne en daïdzine. Dit zijn de precursors
blijkt effectief te zijn om aan de menopauze gerela-
van de oestrogeen isoflavonen genisteïne en daidzeïne.
teerde depressie en angst te verminderen [35,
36]
.
Een open, multicenter, postmarketing onderzoek om de effec-
Het lijkt er zelfs op dat Cimicifuga geschikt is bij vasomotorische
tiviteit en de tolerantie voor een combinatie van cimicifuga
klachten van vrouwen met borstkanker die Tamoxifen gebrui-
en hypericum te onderzoeken, liet 90% verbetering zien bij de
ken. In het bijzonder vanwege het feit dat het een serotonerg
812 deelnemende vrouwen in de overgang. Zij noemden een
mechanisme kent en geen oestrogeen, zoals onderzoekers
reductie in opvliegers en een verbetering in gemoedstoestand.
eerder vermoedden. Uit twee recente studies bij vrouwen die
Effecten traden op vanaf drie weken na aanvang van de behan-
Tamoxifen gebruikten, blijkt dat Cimicifuga het aantal en de ernst
deling[37].
van de opvliegers significant vermindert, de slaap verbetert en vermoeidheid en abnormaal transpireren vermindert
[43, 44]
.
Hypericum heeft een gunstig effect op slapeloosheid, nervosi-
De werkzame stoffen van Cimicifuga racemosa zijn triterpeen
teit, stemmingswisselingen en seksuele klachten tijdens de
glycosiden (zoals acteïne, cimicifugoside en 27-deoxyacteïne),
overgang. Een klinisch onderzoek, uitgevoerd met uitsluitend
isoflavonen (zoals formononetine) en aromatische zuren (iso-
Hypericum (300 mg), mat 80% verbetering bij klachten ten
ferulinezuur en ferulinezuur). Cimicifuga bevat verbindingen
gevolge van de overgang. Ook klachten van seksuele aard ver-
met een SERM-activiteit. Het hecht zich aan oestrogeenrecep-
beterden gedurende de behandeling met Hypericum
[38]
toren die de pijnappelklier en het botmetabolisme beïnvloe-
.
Cimicifuga is uitgebreid klinisch onderzocht en de resultaten
den, maar geen activiteit in de baarmoeder laten zien [39, 45].
zijn veelbelovend voor wat betreft alle menopauzale klachten,
SERM-stoffen staan zeer in de belangstelling vanwege hun
in het bijzonder opvliegers en stemmingswisselingen [36]. De
vermogen negatieve gezondheidsrisico’s ten gevolge van een
toegepaste dosering is 40 - 80 mg extract (4 - 8 mg triterpenen),
oestrogeendaling op te vangen, zonder een verhoogd risico op
het effect is al na vier weken merkbaar. Cimicifuga is net zo
borstkanker te veroorzaken [46, 47].
effectief als 0,625 mg geconjugeerde oestrogenen
[39, 40]
.
Gesteld kan worden dat gezonde voeding, plantenextracten
Vroeger dacht men dat Cimicifuga racemosa oestrogene impul-
en voedingssupplementen hormonale klachten positief kun-
sen had, maar uit recent onderzoek blijkt dat het geen effect
nen beïnvloeden. Een multi vitaminen en mineralenpreparaat
heeft op hormoonspiegels (FSH, LH, prolactine, SHBG en estra-
kan naast een evenwichtige voeding zorgen voor een opti-
[41]
. Duidelijk is geworden dat het positieve
male nutriëntenstatus, aangevuld met gerichte suppletie ter
effect van Cimicifuga op de opvliegers en stemming berust op
ondersteuning van specifieke klachten zoals menopauzale en
diol) in het bloed
[42]
het beïnvloeden van de serotonine-receptoren
.
menstruatieklachten.
Referenties:
3. Wyatt, K., et al., Efficacy of vitamin B-6 in the treatment of premenstrual syndrome: systematic review. Br. Med. J., 1999. 318(7195): p. 1375–1381. 5. Palan, P.R., et al., Effects of menstrual cycle and oral contraceptive use on serum levels of lipid-soluble antioxidants. Am J Obstet Gynecol, 2006. 194(5): p. e35-8. 8. Ziaei, S., M. Zakeri, and A. Kazemnejad, A randomised controlled trial of vitamin E in the treatment of primary dysmenorrhoea. Bjog, 2005. 112(4): p. 466-9. 10. Fischer, L.M., et al., Sex and menopausal status influence human dietary requirements for the nutrient choline. Am J Clin Nutr, 2007. 85(5): p. 1275-85. 14. Eby, G.A., Zinc treatment prevents dysmenorrhea. Med Hypotheses, 2007. 69(2): p. 297-301. 16. Gateley, C.A., et al., Drug treatments for mastalgia: 17 years experience in the Cardiff Mastalgia Clinic. J R Soc Med, 1992. 85(1): p. 12-5. 30. Nelson, H.D., et al., Nonhormonal therapies for menopausal hot flashes: systematic review and meta-analysis. Jama, 2006. 295(17): p. 2057-71. 34. Alekel, D.L., et al., Isoflavone-rich soy protein isolate attenuates bone loss in the lumbar spine of perimenopausal women. Am J Clin Nutr, 2000. 72(3): p. 844-52. 39. Wuttke, W., D. Seidlova-Wuttke, and C. Gorkow, The Cimicifuga preparation BNO 1055 vs. conjugated estrogens in a double-blind placebo-controlled study: effects on menopause symptoms and bone markers. Maturitas, 2003. 44 Suppl 1: p. S67-77. 47. Mills, S. and K. Bone, Principles and Practise of Phytotherapy. 2001: Churchill Livingstone. 38-41.
De volledige referentielijst kunt u terugvinden op het ‘professional’ gedeelte van de Orthica website (www.orthica.nl). T.SI.03 NL 27102009
Uitsluitend bestemd voor beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg, niet bestemd voor de consument. Deze informatie is samengesteld onder auspiciën van Stichting Folia Orthica.
