INFORMATIE BIJEENKOMST WMO EN DE ROL VAN DE VRIJWILLIGER dd 9 mei 2012 In Zuiderpark – Gagelbosch
Lenie Scholten, wethouder gem. Eindhoven: De Gemeente Eindhoven gaat Welzijn anders inrichten. Zij gaat weer meer kijken naar de eigen kracht van mensen. Zij wil met minder geld, meer gaan doen. De kern van de WMO is hoe mensen actief te houden zijn. Hoe de eigen kracht van mensen meer kan worden aangesproken. Kwetsbaarheid van mensen zit voor een deel in de omgeving, hoe de maatschappij is ingericht. Het is zaak om mensen minder kwetsbaar te maken. Mensen weten meestal goed wat zij willen maar worden niet begrepen door de omgeving. De eigen kracht is het uitgangspunt. De burger kan niet alles zelf. De formele en informele zorg dienen wijkgericht hand in hand , samen op te trekken. De hulpverlening dient anders te worden georganiseerd.
Marius Ernsting , voorzitter Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk (NOV): “ZORG MAG NIET STOPPEN ALS HET MEDELIJDEN OP IS” De AWBZ wordt overgeheveld naar de Gemeentes. Maar intussen zijn mensen wel afhankelijk van zorg. 80% van de hulp thuis wordt nu al opgelost door vrijwilligers. In Nederland zijn 400.000 vrijwilligers en daarnaast 1.1 miljoen mantelzorgers in de zorg. 42% van de Nederlanders doet vrijwilligerswerk (meer dan 5 miljoen). Het is de vraag of uitdaging om dit percentage op te krikken naar bijv. 50%. Bijvoorbeeld door een beroep te doen op 70 - plussers is geen gekke gedachte. Vrijwilligers zijn overal, niet alleen in de zorg. Er zijn bijv. 1 miljoen vrijwilligers in de sport en 1 miljoen vrijwilligers bij de amateurkunst. Daarnaast werkt de politie weer met meer vrijwilligers en de brandweer bestaat voor ¾ uit vrijwilligers. Ook bij de inburgering, vele activiteiten etc. zijn zeer veel vrijwilligers te vinden. Vrijwilligerswerk is een natuurlijke hulpbron! Maar… dit kan uitgeput worden. Opvallend is dat bij 70plus het aantal vrijwilligers zeer sterk zakt. Zij worden niet meer gevraagd. Het is geen gekke gedachte om hier aandacht aan te schenken. Daarnaast is het een goed plan om met werkgevers te gaan praten over de mogelijkheid van een klein stukje vrijwilligerswerk in de baas zijn tijd. Vrijwilligers zijn goedkoper maar niet gratis. Het is noodzakelijk dat vrijwilligers worden gecoached en ondersteund o.a. door middel van training en deskundigheidsbevordering. Het is belangrijk dat vrijwilligers weten wat zij wel en niet tot hun verantwoordelijkheid kunnen en mogen maken.
INLEIDING LENIE SCHOLTEN
Dank aan OVO voor de uitnodiging van vandaag om hier te mogen vertellen over onze plannen met WIJ Eindhoven. WIJ Eindhoven gaat over nieuw sociaal beleid. Niet ingegeven door bezuinigingsdrift, ook als we niet hoefden te bezuinigingen zou ik deze beweging maken. Het gaat wel over geld, we kunnen namelijk met minder geld het sociale beleid beter organiseren, daar ben ik van overtuigd. Maar we doen deze beweging vooral omdat het beter is voor iedereen. Mensen met een vraag worden beter geholpen, hulpverleners kunnen met hun inzet meer effect bereiken en de overheid besteedt haar middelen effectiever. WIJ Eindhoven gaat over mensen meer in hun eigen kracht zetten. Wij hebben als overheid heel veel daadkracht bij mensen weggenomen, doordat we professionals inzetten om voor iedere vraag een antwoord te hebben. Geldproblemen, ga naar schulddienstverlening. Opvoedingsproblemen, ga naar centrum jeugd en gezin. Eenzaam, krijg je een indicatie dagbesteding. Overgewicht, krijg je een beweegkuur. Die kern – werken vanuit de kracht van mensen - klinkt misschien heel eenvoudig, maar is in zijn uitwerking een hele complexe aangelegenheid. Als je vanuit die nieuwe basisgedachte om je heen kijkt naar wat wij op dit moment in Eindhoven allemaal georganiseerd hebben, namelijk uitgaande van wat mensen niet kunnen, dan past het meeste daar niet meer in. Dat maakt het proces gevoelig en complex. In geen enkel ander land ontfermen instituties zich zo over burgers als in Nederland (Hans van Ewijk). Vergelijk het aantal mensen dat in Nederland staat ingeschreven bij een instelling in de geestelijke gezondheidszorg met andere landen, en we staan bovenaan. Vergelijk het aantal TBS'ers, het aantal mensen in de reclassering, in de jeugdzorg, het aantal mensen bij een uitkeringsinstantie, het aantal psychiatrische patiënten, zelfs het aantal mensen in gevangenissen, het aantal mensen met een 'rugzakje', en we staan op nagenoeg elk institutioneel ontfermingterrein in Europa aan de top. Daar kunnen we trots op zijn, dat is onze welvaartsstaat. Maar die internationale koppositie staat ook voor een vorm van denken 'voor' en 'over' mensen. We nemen burgers – hoe vraaggericht en klantvriendelijk we ook zeggen te zijn – toch vooral bij de hand. Ze zijn klant of cliënt en zelden eigenaar. En zodra er sprake is van wachtlijsten in de jeugdzorg reageert de overheid met institutionele groei. De reflexen van ontferming en insluiting zijn diep in de genen van de systemen doorgedrongen, en dames en heren ook in uw genen maar vooral ook de onze, de overheid. Daar willen wij dus van af met deze vernieuwing van het sociale beleid: naar de eigen kracht van de burgers. De verantwoordelijkheid voor het eigen leven wordt primair bij de burger en zijn omgeving teruggelegd. Met die verantwoordelijkheid krijgen zij ook weer de zeggenschap terug. Dat klinkt zo eenvoudig, en er zijn positieve ervaringen mee opgedaan. Denk aan de eigen krachtconferenties in de jeugdzorg. Mensen worden daar met hun familie, vrienden en kennissen in een ruimte gezet om samen zonder de hulpverlening erbij, tot oplossingen te komen. In 60% van de gevallen lost men het helemaal zelf op! Maar het is een enorme omslag: burgers gaan zelf zeggen wat er moet gebeuren met de problemen waar ze mee te maken hebben. Dat vraagt dienstbaarheid van de professionals, in plaats van dienstverlening.
Kunnen mensen eigenlijk wel vanuit hun kracht redeneren is een vraag die ik vaak krijg, ze hebben toch niet voor niets een hulpvraag, ze zijn toch kwetsbaar. Vaak zie je echter dat de omstandigheden mensen kwetsbaar maken, maar dat mensen zelf heel veel kracht hebben. Maar als hun werk weg valt, of er komt een nieuwe zorgaanbieder, of ze moeten verhuizen, een naaste overlijdt, dan worden mensen kwetsbaar. Wij onderschatten het vermogen van mensen om zelf problemen op te lossen, en we gebruiken dat vermogen dus ook onvoldoende. Nu wil ik vier voorbeelden uit Eindhoven noemen die mij inspireren voor dat nieuwe sociale beleid waar we de eigen kracht van mensen centraal stellen. - Op de Kronehoeflaan staat een pand, het huis van de informele zorg. Daar komen wekelijks zo'n tachtig zelfhulpgroepen bij elkaar. Allemaal vrijwilligers, gewone burgers die elkaar helpen door ervaringen te delen met elkaar. Alcoholisten, mensen die een herseninfarct hebben gehad, ouders van kinderen die zelfmoord hebben gepleegd, mensen met eetstoornissen. Zij hebben vaak een hulpverleningsverleden, maar nu met de zelfhulpformule leren ze te leven, te overleven met hun beperking. Van hun kwetsbaarheid maken ze hun kracht. - De Boei: psychiatrische patiënten zochten hulp, projectvoorstel voor spreekuur en dagactiviteiten ging naar gemeente, maar het geld voor professionele begeleiding hebben ze op dat moment niet gekregen. Wat nu, stoppen? Nee, kijken hoever we kunnen komen met de groep zelf. IJzersterke formule, tientallen vrijwilligers met zelf een ervaring in de psychiatrie draaien nu zelf het spreekuur, activiteiten, belangenbehartiging. Professional zorgt voor ondersteuning, is dienstbaar aan hun wensen, en niet dienstverlenend, neemt het niet uit handen. - Vrijwillige hulpdienst. Organisatie die op diverse terreinen vrijwilligers inzet om mensen een helpende hand te bieden. Basisprincipe is dat een vrijwilliger op basis van gelijkwaardigheid een op een als maatje inzet voor een Eindhovenaar met een hulpvraag. Het gaat over schulddienstverlening, ex-gedetineerden die in isolement leven, gescheiden moeders. - Homestart. Ouders met kleine kinderen die zich onzeker voelen over de opvoeding van hun kinderen. Een keer in de week komt er een andere ouder met hen praten, uitwisselen van ervaringen. De vrijwilligers krijgen training en coaching, en wisselen onderling ervaringen uit. Allemaal initiatieven waarin hulp geboden wordt door vrijwilligers. De kracht ligt in De onderlinge betrokkenheid De intrinsieke motivatie van de vrijwilliger De onorthodoxe werkwijze De coaching door professionals. Sinds een jaar zijn we nu bezig met dat nieuwe sociaal beleid. Vanuit dit besef, waar ik mee begon: nemen we niet teveel over van de mensen? En geïnspireerd door initiatieven uit Eindhoven komen we tot een zog. Nieuw sociaal beleid.
We vragen van de professional om anders naar mensen te kijken, Niet naar wat zij niet kunnen (probleemgericht), Maar naar wat de mensen wel kunnen. Welke stappen moeten gezet worden, naar zij zelf denken, om het leven te verbeteren, en hoe kan de professional dat ondersteunen?
Afronding. De burger doet veel, kan veel, maar staat vaak buiten spel. Dat moet anders, nogmaals niet alleen en niet primair omdat het onbetaalbaar is om op deze schaal professionele zorg in te blijven zetten, maar vooral omdat mensen die zelf de verantwoording dragen voor hun eigen welbevinden zich prettiger voelen en omdat oplossingen die een mens zelf organiseert voor problemen beter werken dan oplossingen die een ander aandraagt. Dat betekent dat wij zoals we hier aanwezig zijn meer en beter moeten aansluiten bij de vermogens van mensen zelf. Kan de burger alles? Nee, dat denk ik niet. Er blijven mensen en situaties waarin ondersteuning nodig is. Maar die ondersteuning in het sociale werk moet beter. Vanuit de burger de vraag georganiseerd. En vanuit de filosofie dat maatwerk leveren de boventoon moet voeren. Overigens zal ook hier in mijn optiek nog steeds vertrokken moeten worden vanuit de kracht van mensen zelf en vanuit hun eigen directe omgeving. Ik kom tot een afronding door u te danken voor uw belangstelling, u uit te nodigen om straks uw vragen te stellen, uw opmerkingen te maken, en verder op weg dit jaar met elkaar en met de gemeente in gesprek te gaan over de uitwerking van het gedachtegoed.
INLEIDING MARIUS
ERNSTING
Relevante gegevens over de decentralisatie van de extramurale begeleiding in de langdurige zorg I.
Om hoeveel mensen gaat het? Aantal cliënten met een geldige indicatie voor extramurale AWBZ-zorg met begeleiding: 1 juli 2010: 195.710 1 januari 2011: 202.270 1 juli 2011: 206.315 Toename in 1 jaar: 10.605 (5,4%)
II. Om hoeveel geld gaat het? Budget plm. 2,8 miljard (bandbreedte tussen 2,1 en 3,3 miljard) Doelmatigheidskorting 5 % , plm. 140 miljoen Decentralisatie-uitkering wordt geïndexeerd met 2,4 á 2,5 % (Budget komt neer op 14.000,- per cliënt, 10.000 cliënten erbij kost dus 140 miljoen terwijl de indexatie 70 miljoen oplevert)
III. Om hoeveel tijd gaat het? Begeleiding individueel vergt minimaal 2 en maximaal 25 uur per week, gemiddeld 13 uur; daarvan maken 141.500 mensen gebruik, afgerond komt dat neer op 92 miljoen uur Groepsbegeleiding vergt 1 tot 9 dagdelen per week, gemiddeld 20 uur; daarvan maken 99.880 mensen gebruik, afgerond komt dat neer op 100 miljoen uur Samen 192 miljoen uur, oftewel 120.000 voltijdbanen (oftewel 1 miljoen vrijwilligers)
IV. Hoeveel vrijwilligers en mantelzorgers zijn er? Er zijn plm. 400.000 vrijwilligers in de zorg, waarvan 150.000 in de begeleiding van langdurige zorg Er zijn 3,7 miljoen mantelzorgers, waarvan 1,1 miljoen meer dan 8 uur per week én langer dan 3 maanden 75-80 % van de thuishulp is hulp van mantelzorgers en vrijwilligers, slecht 20 % is betaalde professionele hulp N.B. De meeste van deze vrijwilligers en mantelzorgers hebben al cliënten,zijn dus maar beperkt in te zetten voor deze doelgroep Motto: “de zorg mag niet stoppen als het medelijden op is”. (Richard Sennet) “De doelgroep groeit, het budget houdt geen gelijke tred, er moet meer opgevangen worden met mantelzorg en vrijwilligerswerk, maar het is de vraag of daar nog wel rek in zit
Lijn van het verhaal: 1. State of the art van het vrijwilligerswerk in Nederland: top of the world! 42 %, ruim 5 miljoen, alle leeftijdsgroepen minus 35-50 en boven de 70, vervangingswaarde plm 20 miljard 2. Top 3: sport (1 mln.), amateurkunst (1mln.), zorg (400.000) 3. Veel claims: politie, brandweer, inburgering, buurtinitiatieven, reclassering en zeker de zorg 4. Tragedy of the commons dreigt? Vrijwilligerswerk als natuurlijke hulpbron; natuurlijke hulpbronnen kun je uitputten! 5. Onder welke condities kan het vrijwilligerswerk de claim beantwoorden? - Verdere vergroting van het bestand (70 + ers, werknemersvrijwilligerswerk) - Deskundigheidsbevordering en training, zeker in de zorg: belangrijk om budgetten te genereren, ook van/met fondsen - Professionele organisatie en ondersteuning: een vrijwilligerscentrale met 0,5 fte en een hoekje in een hal is niet serieus - Goede afbakening met professionele betaalde zorg (geen verdringing, wel achtervang)! Daarom goede samenwerking NOV met Mezzo en Actiz
-
Erkenning, ook maatschappelijk, vooral van de intrinsieke waarden: eigen keuze, civiele kracht, onafhankelijk van overheid en instituties
Afsluitend statement: vrijwilligerswerk is niet hetzelfde als zorg, het is ook niet meedoen met iets wat anderen voor je bedacht hebben, het is zélf doen, uit eigen beweging, wat jij belangrijk vindt. En dan die anderen erbij halen, samen de schouders eronder, dingen voor elkaar krijgen: dat is de beste zorg die er is. *Onderzoek Resto VanHarte: 75-85 % zegt dat Resto VanHarte bijdraagt aan hun lichamelijke, mentale en sociale gezondheid (sociaal contact, bestrijden eenzaamheid, gezonde leefstijl)
