in t er n f u n ct io n er en

i n t e r n f u n ct i o n e r e n i n t e r n f u n ct i o n e r e n i n t e r n f u n ct i o n e r e n i n t e r n f u n ct i o n e r e n Het r ap p or t v an d e i nOn t ed er rnzo fe u n ct i o n e r e n k sco m m i ssi e i ni nttee rrnnf ufnuctni oct r en n e ri eonnNeZa i n t e r n f u n ct i o n e r e n i n t e r n f u n ct i o n e r e n i n t e r n f u n ct i o n e r e n i n t e r n f u n ct i o n e r e n i n t e r n f u n ct i o n e r e n i n t e r n f u n ct i o n e r e n i n t e r n f u n ct i o n e r e n i n t e r n f u n ct i o n e r e n drs. H. Borst lap m r. P.F.M. van der Meer Mohr drs. L.J.E. Sm it s

Het r ap p or t v an d e On d e r zo e k sco m m i ssi e i n t e r n f u n ct i o n e r e n N Za

3

4

I nhoud Deel I D e h o o f d st u k k e n 1

D E H OOFD V RA GEN EN D E OPZET V A N H ET ON D ERZOEK

2

D E W I JZE W A A ROP D RS. A .R. GOTLI EB I S B EH A N D ELD : V A N 1 JA N UA RI 2 0 0 0 TOT 2 9 N OV EM BER 2 0 1 3 2.1. De loopbaan van Art hur Got lieb bij het CTG: 2000- 2006 . . . . . . . . . . . . 14 2.2. Wer ken voor de NZa: 2006- 2014 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 2.3. Resum é . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

3

4

5

6

9

D E W I JZE W A A ROP D RS. A .R. GOTLI EB I S B EH A N D ELD : V A N 2 9 N OVEM B ER 2 0 1 3 TOT 2 2 JA N UA RI 2 0 1 4 EN D E N A SLEEP TOT 9 A PRI L 2 0 1 4 3.1. Het beoordelingsgespr ek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2. De ziekm elding van Art hur Got lieb op 16 decem ber 2013 . . . . . 3.3. De t er ugkeer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4. De indiening van het bezwaar schrift . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5. Moet en er niet m et een m aat regelen w or den genom en? . . . . . . 3.6. De re- int egrat ie van Ar t hur Got lieb. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.7. Ar t hur Got lieb ver schij nt niet op zij n wer k . . . . . . . . . . . . . . . . 3.8. Gespr ek ken van Mar cel Got lieb m et de leidinggevenden . . . . . . 3.9. Een ex t er n onder zoek ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.10. De inst elling van de Onder zoek scom m issie . . . . . . . . . . . . . . . 3.11. Resum é. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . .

35 36 37 38 39 42 43 46 48 50 51

BELEI D EN PRA K TI JK OP H ET 4.1. HRM- Beleid . . . . . . . . . 4.2. Prakt ij k . . . . . . . . . . . . 4.3. Ar t hur Got lieb . . . . . . . 4.4. Resum é. . . . . . . . . . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

53 60 67 70

W ERK SFEER EN ORGA N I SA TI ECULTUUR 5.1. Analyse van de wer ksfeer en organisat iecult uur . . . . . . . . . . . . 5.2. Ver dieping van de r esult at en . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3. Ty peringen van de ver schillende dir ect ies . . . . . . . . . . . . . . . . 5.4. Andere fact or en van invloed op de belev ing van de wer kcult uur . 5.5. Resum é. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

73 75 78 82 86

GEB I ED V AN H RM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13

35

53 . . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

D E BEV EI LI GI N G VA N EN OM GA N G M ET VERTROUW ELI JK E 6.1. Ont wikkelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2. De inr icht ing van de I CT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3. Verant woor delij kheden binnen de organisat ie . . . . . . . . 6.4. De nor m en voor infor m at iebeveiliging . . . . . . . . . . . . . 6.5. I nfor m at iebeveiliging in de prak t ij k . . . . . . . . . . . . . . . 6.6. Get roffen m aat regelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.7. Resum é. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

73

I N FORM A TI E . . . . . . . . . . . 89 . . . . . . . . . . . 90 . . . . . . . . . . . 92 . . . . . . . . . . . 93 . . . . . . . . . . . 97 . . . . . . . . . . 101 . . . . . . . . . . 105

89

5

7

8

D E VERH OUD I N G TUSSEN H ET M I N I STERI E EN D E N ZA 7.1. De verant woor delij k heidsver deling t ussen het m inist erie en de 7.2. De casus van de m ark t scan m edisch specialist ische zor g . . . . 7.3. De casus van het Oogziekenhuis Rot t erdam . . . . . . . . . . . . . 7.4. Waar borging van het wet t elij k k ader in de prak t ij k . . . . . . . . . 7.5. Resum é. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

107 NZa . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . .

107 109 111 117 121

CON CLUSI ES EN A A N BEV ELI N GEN 125 8.1. Vooraf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125 8.2. Conclusies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125 8.3. Aanbevelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137

D ee l I I Ov e r h e t b e zw a a r s ch r i f t 1. I nleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Bej egening van Ar t hur Got lieb door zij n leidinggevenden en HRM 3. Beleid en prak t ij k op het gebied van HRM . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Wer ksfeer en organisat iecult uur binnen de NZa . . . . . . . . . . . . . 5. De beveiliging van en om gang m et ver t rouw elij ke infor m at ie . . . 6. De ver houding t ussen het m inist erie en de NZa . . . . . . . . . . . . .

. . . . . .

. . . . . .

. . . . . .

. . . . . .

143 150 170 175 177 189

I nst ellingsbesluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lij st van afkor t ingen en begrippen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De ont st aansgeschiedenis van de NZa en haar or ganisat ie . . . . . . . . . Het wet t elij k k ader van de ver houding t ussen het m inist er ie en de NZa Organogram m en van het m inist erie en de NZa . . . . . . . . . . . . . . . . . Enkele feit elij ke gegevens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Chronologisch overzicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lij st van per sonen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Geraadpleegde docum ent at ie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verantwoording van het onderzoek naar de werksfeer en organisatiecultuur Verant woording van het onder zoek van de Onder zoek scom m issie . . . . Over de Onder zoekscom m issie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

208 246 253 271 294 299 303 313 317 321 329 343

D ee l I I I De bij lag en 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

6

Deel I D e h o o f d st u k k e n

7

8

1

DE H OOFD V RA GEN EN D E OPZET V A N H ET ON D ERZOEK

Dit eerst e – inleidende – hoofdst uk beschr ij ft de hoofdv ragen en de opzet van het onderzoek naar het int er ne funct ioneren van de Nederlandse Zorgaut orit eit ( NZa) . D e a ch t e r g r o n d v a n d i t o n d e r z o e k Op 8 apr il 2014 infor m eerde de t oenm alige voorzit t er van de raad van best uur van de NZa de m inist er van Volksgezondheid, Welzij n en Spor t over in aant ocht zij nde publicat ies in NRC Handelsblad en uit zendingen van het NOS- j ournaal. Het belangr ij k st e br onnenm at er iaal voor deze publicat ies en uit zendingen was een om vangr ij k bezwaar schrift van drs. A.R. ( Art hur) Got lieb, senior beleidsm edewerker van de dir ect ie zorgm arkt en cur e van de NZa. Ar t hur Got lieb was sinds 1 j anuari 2000 in dienst van de NZa en van een van haar r echt svoorganger s. Op 29 novem ber 2013 vond het j aarlij kse beoordelingsgespr ek plaat s, waarvan de uit kom st luidde dat Ar t hur Got lieb onvoldoende funct ioneerde. Tegen dit beoordelingsbesluit , dat op 4 decem ber 2013 for m eel werd vast gelegd, st ond de m ogelij k heid van bezwaar open. Van deze m ogelij kheid heeft Art hur Got lieb gebruik gem aakt . Op donderdag 9 j anuari 2014 zond hij zij n bezwaar schrift naar de t oenm alige voor zit t er van de raad van best uur van de NZa. Ar t hur Gotlieb m aak te op w oensdag 22 j anuari 2014 een eind aan zij n leven. Zij n bezwaar schr ift is een docum ent sui generis. Het kent een voor een bezwaar schrift ongebr uikelij ke om vang. Het bezwaarschr ift t elt zeshonder d bladzij den m et daar naast nog digit ale bij lagen, die gezam enlij k de om vang van het hoofddocum ent over t r effen. De opbouw volgt niet die van het beoordelingsform ulier m aar die van een chronologisch- t hem at ische beschr ij v ing van de periode t ussen 2000 en 2013, m et een accent op de r eor ganisat ie van de NZa die in 2010 st ar tt e. Aan de hand van deze beschr ij v ing gaat Ar t hur Got lieb in op de door hem ondervonden bej egening door opeenvolgende leidinggevenden binnen de dir ect ie zorgm ark t en cur e. Hij doet dat onder m eer door de naar zij n m ening ont er echt e kr it iek aan zij n adres t e plaat sen t egenover het falen van de or ganisat ie en vooral van een aant al van zij n ( voorm alige) m anagers. Zij n ‘aanklacht ’ best aat daarbij uit gedet ailleer de en m in of m eer gedocum ent eerde beschr ij vingen van wat er op aller lei t er r einen binnen de NZa naar zij n m ening is m isgegaan of nog st eeds m isgaat . De t oon en de st ij l die Art hur Got lieb hier bij hant eert ver raden som s ( heft ige) em ot ies over wat hij heeft onder vonden. Tegelij kert ij d gebruikt hij r egelm at ig hum or en ironie, die hij - zo schrij ft hij - bewust heeft gekozen als st ij lm iddelen om voor de lezer het om vangr ij ke leeswerk t e ver licht en. Wie die beoogde lezer is, valt niet gem ak kelij k uit zij n bezwaarschr ift op t e m aken. Art hur Got lieb richt zich herhaaldelij k persoonlij k t ot een denkbeeldige lezer die buit en de NZa lij kt t e st aan. De beoogde lezer is dan een buit enst aander die bij de hand m oet wor den genom en om hem of haar door het relaas t e leiden. Tegelij ker t ij d laat Ar t hur Got lieb niet na om t e benadrukken dat zij n bezwaarschr ift onder geen beding buit en de NZa t er echt m ag kom en en uit sluit end voor int er n gebr uik bedoeld is. Ar t hur Got lieb geeft aan dat hij beslist geen klokkenluider wil zij n m aar hoopt bij t e dragen aan een verbet er ing van het funct ioner en van de NZa. I nhoudelij k liggen de voor naam st e kr it ische accent en van het bezwaarschr ift op een aant al hoofdt hem a’s: de m anier waar op hij zelf is bej egend; de cult uur en wer ksfeer binnen de NZa; de gebreken bij I CT- beveiliging; de volgens Art hur Got lieb som s problem at ische r elat ie van de NZa m et haar st akeholders en m et het m inist er ie van Volksgezondheid, Welzij n en Spor t . Het feit dat Ar t hur Got lieb op 2 februar i 2012 begonnen is m et het op schrift st ellen van wat uit eindelij k als een bezwaar schrift zou dienen, duidt erop dat het op 9 j anuar i 2014 verzonden docum ent en het beoor delingsbesluit van 4 decem ber 2013 niet onlosm akelij k m et elkaar zij n ver bonden. Het beoor delingsbesluit heeft de t im ing van ver zending bepaald, m aar niet het t oen r eeds gr ot endeels volt ooide docum ent .

9

Dit onder zoeksrappor t best aat uit drie delen. I n deel I kom en de onder zoek sv ragen aan de orde. Een uit gebr eider e weergave van het bezwaarschr ift kom t aan bod in deel I I . Deel I I I best aat uit t waalf bij lagen. De m inist er van Volk sgezondheid, Welzij n en Sport dr oeg op 8 apr il 2014 nog geen kennis van de inhoud van het bezwaar schr ift m aar zag desalniet t em in voldoende aanleiding om een ex t erne, onafhankelij ke com m issie ( ver der: de Onderzoekscom m issie) in t e st ellen en deze m et een onder zoeksopdracht t e belast en. Meer infor m at ie over de sam enst elling van de Onderzoekscom m issie en haar onder zoek ssecret ar iaat is t e vinden in bij lage 12. De m inist er heeft de Onder zoekscom m issie gevraagd de handelwij ze van de NZa j egens Art hur Got lieb t e onder zoeken, alsm ede de hierm ee ver band houdende wer ksfeer binnen de NZa. Tevens heeft zij gev raagd het bor gen van de I CT- veiligheid en de ver t rouwelij k heid van dossier s bij de NZa t e onder zoeken. I n dit ver band v raagt de m inist er een beoor deling van de inm iddels door de NZa genom en m aat regelen. Op 9 m ei 2014 heeft de m inist er de Onderzoekscom m issie een aanvullende opdracht gegeven. Ze heeft de Onder zoek scom m issie gevraagd aan de hand van de casus van de m ar kt scan m edisch specialist ische zorg en de casus van het Oogziekenhuis Rot t erdam een oor deel t e geven over de ver houding t ussen het m inist erie en de NZa. Dit , t egen de acht er gr ond van het geldende wet t elij ke k ader van de Wet m ar kt or dening gezondheidszorg ( Wm g) , de Kaderw et zelfst andige best uursor ganen en het I nfor m at iest at uut VWS – NZa en in aanv ulling op de r eeds lopende evaluat ie van de NZa op basis van de Kader wet zelfst andige best uur sorganen. Voor het I nst ellingsbesluit en de aanv ulling hierop verw ij st de Onder zoek scom m issie naar bij lage 1. De hoofdonderzoeksvragen die de m inist er aan de Onder zoek scom m issie heeft voorgelegd kom en aan de or de in deel I van dit onderzoeksrapport . Dat geldt ook voor 109 schr ift elij ke vragen van de Tweede Kam er.

On d e r z o e k sv r a g e n : 1. Hoe was de handelw ij ze van de NZa j egens dr s. A.R. Got lieb? 2. Hoe kan de hierm ee ver band houdende wer ksfeer binnen de NZa wor den beschr even? 3. Hoe is de I CT-veiligheid en de vertrouwelij kheid van dossiers bij de NZa geborgd en hoe m oeten de inm iddels door de NZa genom en m aatregelen op dat vlak worden beoordeeld? 4. Hoe oor deelt de Onder zoek scom m issie aan de hand van de casus van de m ark t scan m edisch specialist ische zor g en de casus van het Oogziekenhuis Rot t er dam over de verhouding t ussen de NZa en het m inist er ie? I n hoofdst uk 2 en hoofdst uk 3 gaat de Onder zoekscom m issie in op de eer st e onderzoek svraag. De t weede onderzoeksv raag is aan de or de in hoofdst uk 4 en hoofdst uk 5. De derde onder zoek sv raag kom t aan bod in hoofdst uk 6. De vierde onder zoeksvraag wordt aan de hand van t wee casussen onderzocht in hoofdst uk 7.

D e o p ze t v a n h e t o n d e r z o e k De Onderzoekscom m issie heeft zow el van het m inist er ie van Volksgezondheid, Welzij n en Sport als van de NZa alle r elevant e infor m at ie ver kr egen die bet rekk ing heeft op de hoofdvragen die aan dit onder zoek t en gr ondslag liggen. Voor zover nodig heeft de Onder zoekscom m issie een ber oep gedaan op de broer van Ar t hur Got lieb: de heer M.E. ( Marcel) Got lieb. Het bet reft dan in het bij zonder infor m at ie van per soonlij ke aard. Hier naast heeft de Onderzoekscom m issie gesprekken gevoer d m et t acht ig per sonen. Met t ien personen heeft de Onder zoekscom m issie t wee of m eer gespr ek ken gevoer d. Een deel van deze gesprekken was or iënt erend en inform eel van aar d. Deze or iënt er ende gespr ekken kregen een vervolg in form ele gespr ekken. Alle gesprekken zij n op basis van ver t r ouwelij k heid gevoerd. Van de for m ele gesprekken zij n gespr eksverslagen gem aakt die voor aanvullingen en ver bet er ingen zij n voor gelegd aan de gespr ekspart ners. Alle ver slagen zij n geaut oriseerd. Waar cit at en zij n gebr uik t uit deze verslagen zij n deze cit at en m et de hier bij hor ende cont ext voor gelegd voor goedkeur ing. Het gespr ek spr ot ocol dat voorafgaande aan elk gesprek aan de bet rokkenen is voorgelegd is opgenom en in bij lage 11.

10

De Onder zoekscom m issie heeft m edewer kers van de NZa de gelegenheid geboden om zich r echt st reeks t e wenden t ot de Onderzoek scom m issie m et alle benodigde waar bor gen van vert rouwelij k heid. Meer dan t wint ig m edewerkers hebben van deze m ogelij kheid gebr uik gem aak t . Met een aant al van deze m edew er ker s heeft de Onderzoekscom m issie gesproken. De Onder zoekscom m issie heeft ongeveer v ij ft ig ( oud- ) m edew er ker s van de NZa voor gespr ekken uit genodigd en gespr oken. De Onderzoekscom m issie heeft ook m et m edewer kers van het m inist erie, de m inist er en ver schillende ( oud- ) bewindsper sonen gesproken. De Onder zoekscom m issie heeft m et enkele per sonen gesproken m et desk undigheid en ervaring bij het funct ioneren van zogehet en zelfst andige best uur sorganen. Ten slot t e verm eldt de Onder zoek scom m issie dat zij m et de br oer van Art hur Got lieb heeft gesproken. I n bij lage 11 is een verant woor ding opgenom en waar in wordt ingegaan op de wij ze waarop de Onder zoekscom m issie m et alle verk regen infor m at ie is om gegaan. De Onderzoek scom m issie heeft er voor gekozen om geen op per sonen her leidbar e inform at ie t e gebr uiken, behoudens voor zover dit voor een goede uit voering van de onder zoeksopdracht onverm ij delij k is. Dit bet ekent dat personen die vanuit hun funct ie als zicht baar boegbeeld funger en of in de m edia als zodanig zelf naar buit en zij n get r eden m et naam in dit rappor t w or den genoem d. Dit geldt voor de ( oud- ) bewindsper sonen, ( oud- ) leden van de raad van best uur van de NZa, am bt enar en van het m inist er ie van Volk sgezondheid, Welzij n en Sport die deel uit m aken van de Algem ene Best uursdienst ( ABD) , alsm ede Ar t hur Got lieb en Marcel Got lieb. De over ige personen die in dit rapport worden genoem d w or den aangeduid m et een geanonim iseer de om schr ij v ing, t enzij zij anders hebben aangegeven. Voor collega’s Co l l e g a m et hieraan t oegevoegd een num m er, voor m edewer ker s van de NZa M e d e w e r k e r m et hieraan t oegevoegd een num m er, voor leidinggevenden van Art hur Got lieb Le i d i n g g e v e n d e m et hieraan t oegevoegd een num m er, voor andere leidinggevenden binnen de NZa A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e m et hieraan t oegevoegd een num m er en voor overigen Ov e r i g e m et hieraan t oegevoegd een num m er. Wellicht t en over vloede wij st de Onder zoek scom m issie er op dat haar onder zoek bet r ekk ing heeft op beleidsv ragen, zoals vragen naar de w ij ze waar op de NZa is om gegaan m et een van haar m edewerker s en naar de wij ze waar op de NZa door Ar t hur Got lieb geconst at eer de pr oblem en naar m aat st aven van pr ofessionalit eit heeft aangepak t . Het is goed erop t e w ij zen dat zulke m aat st aven niet dezelfde zij n die een recht er zou aanleggen indien hij of zij t ot beoor deling van het zelfde handelen zou zij n ger oepen. Dit bet ekent dat de oordelen van de Onderzoekscom m issie niet zij n vervat in j uridische t erm en en daar in ook niet kunnen w or den ver t aald. De Onderzoekscom m issie heeft de t ek st delen van de hoofdst ukken die feit elij k van aar d zij n voor gelegd aan de m inist er van Volk sgezondheid, Welzij n en Sport . Voor zover t ek st delen ber ust en op infor m at ie afkom st ig van de NZa zij n deze voor hoor en w eder hoor voor gelegd aan de NZa. Het hoofdst uk m et de conclusies en aanbevelingen is niet voor gelegd aan de opdrachtgever. Na ont vangst van feit elij k com m ent aar heeft de Onderzoek scom m issie haar conclusies en aanbevelingen gefor m uleerd en vast gest eld. Hier bij heeft de Onderzoekscom m issie dankbaar gebr uik gem aakt van het com m ent aar dat ze heeft m ogen ont vangen van een klank bor dgr oep. Meer infor m at ie over de leden van deze k lankbordgr oep en over de w ij ze waar op ze aan de afronding van dit onderzoeksrappor t hebben bij gedragen is t e vinden in bij lage 11. Voor dat de Onder zoekscom m issie het bezwaar schrift behandelt en ingaat op de onder zoeksvragen die de m inist er haar heeft voorgelegd, worden - voor een goed begr ip van het geheel eer st het ont st aan en de t aken van de NZa kort t oegelicht . De opr icht ing van de NZa op 1 okt ober 2006 viel sam en m et de inw er kingt reding van de Wm g. De int r oduct ie van een nieuwe t oezicht houder in de zorgsect or hield dir ect ver band m et de gr ot e verander ingen in het Neder landse zor gst elsel op dat m om ent . Op 1 j anuari 2006 was de Zor gver zeker ingswet in wer king get reden, waarm ee de over heidsst ur ing van het zor gaanbod geleidelij k zou wor den verm inder d en ger eguleerde m ark t werk ing het nieuwe st ur ingsconcept zou wor den. Bij de opricht ing van de NZa zij n het College t ar ieven gezondheidszorg ( CTG) , belast m et de uit voering van de Wet t ar ieven gezondheidszor g ( Wt g) , en het College t oezicht op de zor gverzeker ingen ( CTZ) , belast m et het t oezicht op de uit voering van de zor gver zekeringswet t en,

11

opgegaan in de NZa. De t aken van het CTG en het CTZ werden voor t gezet , m aar t egelij kert ij d nam de NZa nieuw e t aken als m ar kt m eest er op zich, het geen gepaar d ging m et een ver gr ot ing van het dom ein van t oezicht . Om de nieuwe t aken als m ark t m eest er en t oezicht houder goed t e kunnen uit oefenen, t raden m edewer kers t ot de nieuwe or ganisat ie t oe m et kennis van en ervaring m et het ont wikkelen van de m ar kt . Met hen werd het best aande per soneelsbest and van wer knem er s van het CTG en het CTZ aangevuld. Het sam enbr engen van deze dr ie verschillende gr oepen van werk nem er s en het uit oefenen van haar nieuwe t aken, in com binat ie m et het acht er st allige onderhoud wat de int er ne bedr ij fsvoering bet r eft , de er fenis die de NZa van haar voorganger s had m eegekr egen, m aak t en dat de beginj ar en van de NZa t ur bulent waren. De NZa is vier t aken t oebedeeld: reguler ing, t oezicht , handhaving en adviser ing. Over de com binat ie van reguler ing ( het om zet t en van - polit iek geïnspir eer de - beleidskader s in bekost igingsregels) en t oezicht ( op de m ededinging en de doelm at ige en recht m at ige uit voer ing van de zor gverzekeringsw et t en) binnen dezelfde organisat ie is alt ij d veel discussie geweest . Op de wij ze waarop het NZa is ont st aan en zich t oelegt om deze t aken uit t e voer en w or dt ingegaan in bij lage 3.

12

2

DE W I JZE W A A ROP D RS. A .R. GOTLI EB I S BEH A N D ELD : V A N 1 JA N UA RI 2 0 0 0 TOT 2 9 N OV EM B ER 2 0 1 3

W a t s ch r i j f t A r t h u r Go t l i e b i n z i j n b e z w a a r sch r i f t o v e r d e w i j z e w a a r o p d e N Za h em h eef t b eh an d eld ?

Ar t hur Got lieb geeft in zij n bezwaarschr ift zij n gr ieven over ‘door m anagem ent onder nom en act ies’ als volgt weer: 1. 2.

3.

4.

5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.

12.

13.

14.

15. 16.

17.

Het act ief belem m er en, weiger en of neger en van door Art hur voor gest elde of aangev raagde t rainings- en ont plooiingkansen. Onzorgv uldige HRM- pr ocedur es. Evident onzorgv uldige beoor delingen. Het weiger en van verzoeken om gesprekken t e voer en in het kader van de j aarlij kse HR- cyclus. Het negeren van her inner ingen daarover. Het t ekort schiet en in de zor gplicht die werk gever dient t e bet onen t egenover wer knem er. Nalat en van react ie op signalen m edewer ker over ar beidsom st andigheden, in het bij zonder hoge werk druk . Het uit sluit en van deelnam e aan over leg dat cr uciaal is voor het goed volbr engen van t oegekende t aken. Het buit ensluit en van overleg waarbij Ar t hur Got lieb eerder bet rokken was. Het cr eër en van sit uat ies m et aanm er kelij k afbr eukr isico voor Ar t hur Got lieb. Het ont nem en van ver wor venheden zonder ( deugdelij ke) m ot ivering ( persoonlij ke t oeslag, voor zit t er schap t echnisch overleg) . Het ver hinder en van pr om ot ie of grat i cat ie, door de opzet t elij ke onderwaar der ing in de j aar lij k se HR- cyclus ( gesprekken en form ulieren) . Het t oekennen van een t opzwaar wer kpak ket , m et de nadr uk op werk zaam heden van de m inst e voor keur. Afzij digheid van de afdeling per soneelszaken ( HRM) , ook als Ar t hur Got lieb daar op een nadrukkelij k ber oep doet . Het uit blij ven van belangr ij ke en her haalde verzoeken om react ie per e- m ail door leidinggevenden. Het t oebr engen van een slecht e reput at ie aan Ar t hur Got lieb, gevoed door de ‘vlootschouw ’ en vervolgens gefor m aliseer d in de beoor deling. Aant ast ing van de goede naam . Het uit spr eken of opschr ij ven van aanm at igende en int im iderende t aal j egens Ar t hur Got lieb. Het geven van een onveilig gevoel en het aanj agen van st r ess, m et als r esult aat dat Ar t hur Got lieb in een m edisch t raj ect beland is. Een onzor gvuldige uit gevoer de reorganisat ie. De v rij e inv ulling die de raad van best uur t oest ond aan de dir ect eur en om ‘via m aat werk per soneelsbeleid t e st ur en op m obilit eit ’. Zonder enige duiding van de t er m ‘m aat wer k’, k an dit een vr ij br ief voor psychot er reur bet ekenen. Het uit vent en van de m et hode ‘cr eat ieve dest r uct ie’. Een obst ruct ieve en dest ruct ieve aanpak, die zich onder ander e uit in pr ofessionele belem m er ing, het opblazen van t r ivialit eit en, het onder het t apij t vegen van goed wer k en het bewust opsparen van zaken om in de beoor deling t en last e t e kunnen leggen. Afwezigheid van coaching of een per soonlij k ont wikkelingsplan. Acht er houden of doen verdw ij nen van bewij sst ukken. Het ver draaien van de waar heid. Het ont houden van r elevant e infor m at ie. Het verant woordelij k m aken van Art hur Gotlieb voor fout en van collega’s. Het doelbewust t oewerken naar een ver t r ek van Ar t hur Got lieb bij de NZa.

Zie voor een uit gebr eider e weergave van het bezw aar schr ift deel I I

13

Hier onder wordt ingegaan op de w ij ze waar op Art hur Got lieb is behandeld vanaf het m om ent van indienst t r eding t ot aan het beoor delingsgesprek op 29 novem ber 2013. I n hoofdst uk 3 gaat de Onderzoekscom m issie in op de handelwij ze van de NZa na die per iode. De Onderzoekscom m issie heeft gekozen voor een feit elij ke, chronologische reconst r uct ie.

2 .1 .

D e l o o p b a a n v a n A r t h u r Go t l i e b b i j h e t CTG: 2 0 0 0 - 2 0 0 6 1

Op 11 sept em ber 1999 sollicit eerde de t oen bij na 36- j arige Ar t hur René Got lieb bij het Cent raal or gaan t ar ieven gezondheidszorg ( COTG) in Ut r echt . Op dat m om ent was hij wer kzaam bij de TNT Post Groep in Hoofddorp. De in Gr oningen afgest udeerde bedr ij fseconoom had ervaring bij bedr ij ven als Sara Lee/ Douwe Egber t s, Aver y Dennison en Digit al Equipm ent . Op 23 novem ber 1999 voer de de algem een dir ect eur, drs. A.L.M. ( Arnold) Bar endr egt , een gesprek m et hem en beiden t ekenden de arbeidsovereenkom st . Op 1 j anuari 2000 t rad Ar t hur Got lieb in dienst van het inm iddels t ot het CTG om gedoopt e Cent raal Orgaan. 2 I n de loop van de t ij d passer en verschillende leidinggevenden die zich r egelm at ig uit spraken over het funct ioner en van Art hur Got lieb. I n zij n bezwaar schr ift heeft Ar t hur Got lieb een overzicht opgenom en: Periode

Direct leidinggev ende

Funct ie

2000 – 2004

Le i d i n g g e v e n d e 1

Secret aris Kam er I

2004 – 2005


Sect orhoofd som at iek

2006


Direct eur zorgm arken cure

2007 – 2010


Unit m anager cure TSZ

j anuari 2010 – j uni 2010


Unit m anager cure TSZ ad int erim

j uni 2010 – j uni 2012



j uni 2012 – decem ber 2012



j anuari 2013 – [ 22 j anuari 2014]


Unit m anager cure GGZ

Br on: Bezwaarschr ift , blz. 8

Naast de in dit overzicht genoem de leidinggevenden best eedt Art hur Got lieb in zij n bezwaarschrift veel aandacht aan zij n dir ect eur, Le i d i n g g ev e n d e 9 . I n dit hoofdst uk volgt de Onderzoekscom m issie de in het personeelsdossier van Art hur Got lieb vast gelegde infor m at ie en docum ent at ie over hoe de NZa m et hem en m et zij n funct ioner en als beleidsm edewerker is om gegaan. Waar nodig gr ij pt de Onder zoek scom m issie t erug op wat hij in zij n bezwaar schrift heeft opgenom en en op de zienswij ze van zij n t oenm alige leidinggevenden, t e beginnen m et Le i d i n g g e v e n d e 1 . 2000 – 2004


Secret aris Kam er I

Op 14 j uni 2001 vond het eer st e funct ioner ingsgespr ek plaat s. Le i d i n g g e v e n d e 1 r oem de de collegialit eit en de hulpvaar digheid van Ar t hur Got lieb, alsm ede ‘de uit st ekende m ot ivat ie en werk lust ’. De r esult aat gericht heid en planm at ige werk wij ze van Art hur Got lieb spraken zij n leidinggevende aan en ‘zouden als voorbeeld voor ander en kunnen dienen’. Ze war en het ook eens over een van de m inder st er ke punt en van Art hur Got lieb: ‘zou zoals hij zelf vindt iet s m eer relat iveringsverm ogen m oet en hebben om wer k los t e lat en/ afst and t e nem en’. Het op 3 decem ber 2001 gevoerde beoor delingsgesprek verliep posit ief: op negen van de elf ‘gezicht spunt en’ in het funct iepro el scoor de Ar t hur Got lieb een voldoende. Wat nauwkeurigheid bet r eft ging hij zelfs boven de eisen uit , m aar besluit vaar digheid lever de een m inpunt op: ‘Ar t hur funct ioneer t naar volle t evr edenheid. [ …] Alleen t en aanzien van zij n besluit vaardigheid kom ik t ot een B, om dat [ hij ] t en onr echt e zij n onzekerheid pr obeert t e beper ken. En som s bevest iging v raagt van zij n zienswij ze op zaken. Hij zou m eer lef/ r isico m oet en t onen/ nem en. Dat m aakt zij n opt reden daadkracht iger ’. Op gr ond van deze beoordeling kr eeg Art hur Got lieb een per iodieke verhoging en een grat i cat ie van duizend gulden ( 450 euro) .

14

Op 23 j uli 2002 volgde het t weede funct ioneringsgesprek, waarvan Art hur Got lieb het conceptverslag had geschreven. Weer kreeg Art hur Got lieb com plim ent en voor zij n planm at igheid en nauwkeurigheid, voor zij n collegialit eit en hulpvaardigheid. Zij n m inder st erke punt lag bij zij n ‘neiging naar onzekerheid’. Die verm inderde de besluit vaardigheid en daadkracht van Art hur Gotlieb, m aar werd ‘allengs bet er ’. Art hur Got lieb had een ‘goede band en const ruct ieve sam enwerking m et collega’s’. De afdeling waar hij werkt e ( Kam er I ) was ‘een goed op elkaar ingespeeld t eam : dit heeft een m ot iverende invloed’. Er werden ‘geen concret e afspraken gem aakt ’. Het t weede beoordelingsgesprek volgde op 4 decem ber 2002. Dit keer voldeed Art hur Got lieb aan alle eisen. Voor nauwkeurigheid en organisat ieverm ogen kreeg hij een ext ra plus: ‘Oordeel over Art hur is posit ief. Daadkracht iger geworden in opt reden door ont wikkeling van kennis/ inzicht in Kam er I - m at erie’. Vanaf 1 j anuari 2003 zou hij een funct ionele t oelage krij gen: daar had hij als coördinerend beleidsm edewerker recht op. Hij zou die t oelage negen j aar lang houden. Van het funct ioner ingsgespr ek op 9 j uli 2003 is geen verslag in zij n per soneelsdossier beschikbaar. Het der de beoordelingsgespr ek op 19 j anuari 2004 leverde ex act het zelfde beeld op als dat van 2002: ‘Beoor deling van Ar t hur is posit ief. Weet zich goed t e r edden m et relat ief zwaar pakket inst ellingen en ander e t aken’. 2004 – 2005


Sect orhoofd som at iek

Op 9 j uni 2004 voer de Le i d i n g g e v e n d e 2 een funct ioner ingsgespr ek m et Ar t hur Got lieb. Ook t oen volgde het zelfde pat r oon als eer der. Leidinggevende en Ar t hur Got lieb waren het geheel m et elkaar eens dat Art hur Got liebs st er ke punt en planm at igheid en nauw keur igheid, hulpvaar digheid en collegialit eit alsm ede plezier in het wer k waren. Ar t hur Got lieb noem de zelf als m inder st er k punt dat hij zich niet pr o leer de en onvoldoende afst and kon nem en, m aar Le i d i n g g ev e n d e 2 not eer de dat er ‘geen aandacht spunt en’ war en ‘die er direct uit springen’, hoewel hij aandacht vr oeg voor op t ij d aanwezig zij n. Zij n beoordeling op 16 decem ber 2004 vert oonde een st ij gende lij n. Naast nauw keur igheid en organisat iever m ogen ging nu ook vak kennis boven de eisen uit . Zij n collegialit eit wer d ex t ra genoem d. Het is in het personeelsdossier de laat st e beoordeling voor dat het CTG op 1 okt ober 2006 opging in de NZa.

2 .2 . 2006

W e r k e n v o o r d e N Za : 2 0 0 6 - 2 0 1 4 Le i d i n g g e v e n d e 3

Direct eur zorgm arken cure

Het duur de ver volgens t wee j aar - t ij dens de over gang van het CTG naar de NZa - voor dat de volgende beoordeling volgde. Op 14 decem ber 2006. Maar het ver slag in het per soneelsdossier is niet onder t ekend. Noch door Ar t hur Got lieb, noch door zij n nieuwe leidinggevende. De t ot ale beoor deling was ongewij zigd, m aar op onderdelen war en er ver schuiv ingen. Analy t isch ver m ogen was nog st eeds voldoende, m aar zij n nieuwe leidinggevende plaat st e wel een kantt ekening. Hier t egenover st ond dat Art hur Got liebs opt reden, int er n en ext ern, posit ief wer d beoor deeld: ‘gaat boven de eisen uit ’. Het verslag van het funct ioner ingsgespr ek op 4 j anuar i 2007 zou een apar t vel m oet en bevatt en waar op zij n leidinggevende de st er ke en m inder st er ke punt en van Ar t hur Got lieb heeft genot eer d. Het ont breekt echt er in zij n per soneelsdossier. Hij was inm iddels coör dinat or algem ene ziekenhuizen en er was sprake van ‘cum ulerende werk druk ’, ook door het ver t r ek van ervar en collega’s. Dit gespr ek zou een m aand na het laat st e beoor delingsgespr ek hebben plaat sgevonden. Op het ver slag st aat dat het laat st e beoor delingsgespr ek op 7 j uli 2005 en het laat st e funct ioneringsgesprek op 7 decem ber 2005 zouden hebben plaat sgevonden. Ver slagen van beide gesprekken ont br eken in het per soneelsdossier.

15

2007 – 2010



Ui t h e t b e z w a a r s ch r i f t : ‘ 4 .1 .1 H R- cy cl u s 2 0 0 7 I n het j aar 2007 heb ik geen Planningsgesprek gehad, geen Funct ioneringsgespr ek en geen Beoor delingsgespr ek. Van de afdeling HRM geen t eken van leven. 4 .1 .2 H R- cy cl u s 2 0 0 8 Op 10 apr il heb ik m ij n Planningsgesprek 2008 m et Le i d i n g g e v e n d e 4 . Op zich is dat al bij zonder laat in het j aar. Een week lat er st uur ik hem een e- m ail m et het ver zoek het concept form ulier t e accor deren. Le i d i n g g e v e n d e 4 reageer t niet op m ij n m ail. I n het eer der door m ij ingev ulde concept for m ulier ver zoek ik Le i d i n g g e v e n d e 4 om deel t e m ogen nem en aan een cur sus ‘Tim e Managem ent ’. Gezien de hoge wer kdr uk, lij k t m ij dat een nut t ige t raining. Daar zou ik graag een ant woord op k rij gen. Le i d i n g g e v e n d e 4 reageert w eder om niet . Dr ie m aanden na het Planningsgesprek , op 10 j uli 2008, st aat m ij n Funct ioner ingsgesprek gepland. Le i d i n g g e v e n d e 4 heeft echt er nog st eeds m ij n Planningsgesprek for m ulier niet geaccor deer d. Feit elij k ont br eek t dan de basis om het funct ioneren t e m et en. Daarom heb ik Le i d i n g g ev e n d e 4 t ussent ij ds al enkele m alen aan zij n j asj e get r okken. Diens r eact ie luidt st eevast : “ Goed dat j e het ze”. Maar ver volgens gebeur t er niet s. Daar om st uur ik hem een t weede her inner ing per e- m ail. Ook m ij n ver zoek van 7 j uli blij ft onbeant woor d.’

Op 10 j uli 2008 voer de Le i d i n g g e v e n d e 4 het funct ioner ingsgespr ek m et Ar t hur Got lieb. Le i d i n g g e v e n d e 4 gaf aan dat ‘Ar t hur een belangr ij ke bij dr age lev er t aan het I - t eam . Hij heeft een br ede kennis van de sect or en st elt zich dienst ver lenend op naar buit en t oe. Daarnaast heeft hij als PI A/ Key - user een belangrij ke rol om de onderst eunende I CT- syst em en goed t e lat en ( blij ven) wer ken. Hoewel daar veel t ij d in gaat zit t en, is Art hur verder weinig zicht baar binnen de unit . Art hur m ag zich nog wel wat m eer pr o leren op de dossiers waar hij op zit .’ Nog geen drie weken lat er, op 29 j uli 2008, ver scheen het door dr s. H. ( Hans) Ander sson uit gevoer de ( evaluat ie) onder zoek van de NZa: ‘Bij de uit voer ing van de evaluat ie is ons opgevallen dat de or ganisat ie zwaar w or dt belast . Dit geldt in ieder geval voor [ …] , farm acie/ dur e geneesm iddelen. De w er kdr uk m oet m inder. Er w or dt op een deel van de m edewerker s ‘r oofbouw’ gepleegd m et alle r isico’s van dien voor de m edewerker s zelf’. 3 Opm er kelij k is dat het ver slag van het op 10 j uli gevoer de funct ioner ingsgespr ek pas op 15 decem ber 2008 is onder t ekend door Le i d i n g g e v en d e 4 en Art hur Got lieb. Kort daarvoor, op 7 decem ber 2008, volgde een beoordeling, die posit ief was. Maar m et een enkele kant t ekening. Hij zou zich wat m eer m oet en pr o ler en en m eer eigen init iat ief m oet en nem en. Zij n schr ift elij ke uit dr ukk ingsvaardigheid kr eeg een hoge waar der ing. Ook dit ver slag is op 15 decem ber 2008 ondert ekend. Ter ugblik kend, in zij n gespr ek m et de Onder zoek scom m issie, noem t Le i d i n g g e v e n d e 4 Ar t hur Got lieb t er zake kundig, m aar hij plaat st e ook kr it ische k ant t ekeningen: ‘oude r egels dienden echt er her ij kt t e w or den en Art hur Got lieb had m oeit e m et deze ver ander ing. [ Hij ] had hier over cont act m et Ar t hur Got lieb en de r elat ie v er liep vr ij st r oef. Hij om schrij ft Ar t hur Got lieb als sociaal enigszins onhandig, bangelij k en defensief. Ar t hur Got lieb kon m oeilij k m et ver ander ingen om gaan [ …] .’

16

Verslagen die bet r ek king hebben op het j aar 2009 ont br eken in het personeelsdossier.

Ui t h e t b e z w a a r s ch r i f t : ‘ 4 .1 .3 H R- cy c l u s 2 0 0 9 De geschiedenis herhaalt zich. Op 16 april 2009 verzoek ik per e- m ail aan Le i d i n g g ev en d e 4 om het form ulier van het op 12 februari gevoerde Planningsgesprek 2009, t e accorderen. Uit m ij n e- m ail van 16 apr il: “ Op 12 februar i hadden we m ’n planningsgesprek. Het door m ij ingevulde form ulier hebben we t oen besproken. Kan ik s.v .p. een kopiet j e krij gen als j e akkoor d bent ?” I n het zelfde ber icht v raag ik nadr uk kelij k om m ij n wer kpakket door t e licht en. I k doe concr et e voor st ellen en geef m ij n voor keuren aan. Le i d i n g g e v e n d e 4 ant woordt m et één zin: “ wellicht kunnen we dat m aandag even m eenem en in ons gesprek” . I k k rij g dus geen inhoudelij ke r eact ie, t er wij l ik m ij niet voor niet s zorgen m aak over m ij n pakket . I n het gespr ek zelf blij k t Le i d i n g g e v e n d e 4 m ij n m ail niet t e hebben gelezen en als ik het t oelicht er geen m ening over t e hebben. “ Zie m aar even hoe het loopt ” , zegt hij . Op 15 j uli 2009 st uur ik een voor zet voor het form ulier Funct ioner ingsgespr ek naar Le i d i n g g e v e n d e 4 . Ook op deze m ail kr ij g ik geen ant woor d. Het is vergeefse arbeid. Er kom t geen gespr ek en geen ver slag. Zou het zin hebben om t e klagen bij HRM? Daar is bekend dat Le i d i n g g e v e n d e 4 een slons is en m en berust erin. Dus er kom t geen geluid van HRM, niet van Lei d i n g g ev en d e 9 , noch van zij n secret aris. Zesm aal vragen om het Beoordelingsgesprek Een licht e ir rit at ie begint zich van m ij m eest er t e m aken. Aangezien ik m ij j aar in j aar uit m axim aal inzet , ver neem ik graag t egen j aar einde van wer kgever hoe de gelever de dienst en bevallen zij n. Een beoordelingsgespr ek is naast m eet m om ent ook de gelegenheid om event uele salarisgr oei t e bespreken. Daar zit echt er nul beweging in. Na het lezen van bovenst aande alinea’s hebt u onget wij feld een indr uk. Het was slecht s een opwar m er t j e. Hoe schr ij nend de sit uat ie wer kelij k is, blij kt uit het navolgende. Op 12 novem ber 2009 st uurt Le i d i n g g e v e n d e 4 naar een gr oot aant al m edew er kers een e- m ail m et st andaar dt ekst over ver t raging in de Beoor deling 2009. Hij zal er “ snel m ee aan de slag gaan” . Er volgt niet s. Sint er klaas, Ker st en Nieuwj aar passeren m aar geen Beoordelingsgespr ek . I n de eer st e week van 2010 lees ik op het NZa I nt ranet dat de Raad van Best uur heeft beslot en Le i d i n g g e v e n d e 4 t e benoem en t ot Plaat svervangend direct eur Zorgm ark t en Cure. Toe m aar. Waar om eigenlij k? Kor t daar op ont vang ik van de Dir ect iesecret ar is een uit nodiging voor een borr el m et de hele dir ect ie Cure ‘om de pr om ot ies en grat i cat ies 2009 t e v ier en’: “ Het MT nodigt j ullie uit voor een bor rel op 4 februar i van 17: 00 t ot 19: 00 uur in het Polm an’s huis. Tij dens deze bij eenkom st zal Le i d i n g g e v e n d e 9 t oelicht ing geven op de t oekenning v an de gr at i cat ies en de bevor deringen binnen Cur e. Ook is dit dé gelegenheid m een t oost uit t e br engen ( en m isschien een leuke sket ch....! ! ! ; - ) op de benoem ing van Le i d i n g g e v e n d e 4 t ot plaat sv er vangend direct eur.”

17

Dat is wel w rang. Kennelij k m ag ik klinken op het succes van collega’s die wél hun Beoordelingsgesprek hadden, t er wij l ik daar zelf nog steeds op zit t e wacht en. Voor m ij bet ekent een Beoordeling een t er ugblik en gem ot iveerde waar der ing. Dan weet j e waar j e st aat en hoe j e ver der m oet . Nu st a ik dubbel m et lege handen. Daar bij kom t dat ik uit gerekend in 2009 m ij een slag in de r ondt e heb gewerk t en bovendien m ij n halve Kerst vak ant ie opoffer de om enkele concept rappor t en van een consult ancy bedrij f t e becom m ent ar iër en. Zonder bedank j e van Le i d i n g g e v e n d e 4 . Toch ga ik opgewekt naar de feest elij ke gebeur t enis. I n café Polm an’s Huis proost ik m et collega’s op hun grat i cat ie en schud Le i d i n g g e v e n d e 4 de hand t er gelegenheid van zij n Bevor dering. I k neem nog m aar een slok van m ij n bit t er lem on. Een consum pt ie van de zaak; dat is in elk geval iet s. Dus t er wij l het m anagem ent zichzelf en collega’s lauw er t , wor dt aan m ij ont houden waarop ik r echt heb en waar om ik bij her haling vr oeg; m ij n j aar lij k se Beoor delingsgesprek. I n het halfj aar dat ver st r ij k t m aak ik vij fm aal afspraken m et Le i d i n g g e v e n d e 4 om hem alsnog t ot een Beoordeling 2009 t e bewegen. St eeds belooft hij er snel aan t e zullen werken. Minst ens dr iem aal st a ik op een afgesproken m om ent voor zij n kant oor, m aar t elkens blij k t hij de afspraak verget en t e zij n: “ Hebben we wat ?”.’

Door het ont breken van de ver slagen uit 2009 is het niet m ogelij k na t e gaan of er een verandering in de waarder ing voor Art hur Got lieb opt reedt . Wel vr oeg Ar t hur Got lieb op 16 apr il 2009 aan zij n unit m anager om zij n ‘werk pakket door t e licht en’. 4 Hij kr eeg hier op - zie hierboven - de react ie dat hij m aar even zelf m oest aanzien. De t oenm alige unit m anager liet in zij n gespr ek m et de Onder zoekscom m issie wet en: ‘in de per iode 2007- 2009 [ wer den m edewer ker s] [ naar zij n idee] ander s/ st renger beoordeeld dan voorheen. Dat had niet alleen t e m aken m et de beoordeling, m aar ook m et de ont w ikkeling. Het beoor delingssyst eem was bij zij n binnenkom st v rij kwalit at ief en weinig gericht op ont wikkeling van m ensen. I n de j aren daar na is de slag gem aakt naar een beoor deling die m eer is ger icht op het ont w ikkelen en vast houden van m edewerker s en het voorkom en dat m ensen v ast lopen of de ont wikkelingen niet bij kunnen houden. Er werden daar door ook hogere eisen gest eld om de last ige verander ingst r aj ect en t e handelen. Er was een door st room v an j ongeren naar v er ant woor delij ke funct ies; t egelij kert ij d was er aandacht voor de ont w ikkeling van de oudere w er knem er op een plek binnen of buit en de NZa. Deze m edewerker s w aren in het algem een langer in dienst en iet s ouder ( 40- 4550+ ) en kwam en voor een deel uit het CTG en het CTZ. Zij zat en goed in de ( beleids- ) r egels en st onden hoog aangeschr ev en in het veld. Som m igen voelden zich bedr eigd door de nieuwe ont wikkelingen en com pet ent ies die gev raagd werden.’

Ui t h e t b e z w a a r s ch r i f t : ‘Een halfj aar ver st r ij k t Het uur U is daar. Het Beoordelingsgespr ek 2009 vindt plaat s op 18 j uni 2010. Eindelij k zitt en wij aan t afel. De t ot aalscor e is zoals alt ij d voldoende. Toch kr ij g ik de wind van vor en: “ er schort veel aan m ij n com m unicat ie, ik ben iem and die op zij n st repen st aat , zit op solist ische dossiers en ben beper kt inzet baar ” . Dat is nogal wat . Hij voegt eraan t oe: “ En die e- m ail bom bardem ent en v an j ou werken nat uur lij k ook niet ” . Tj a, denk ik : wie geen kennis neem t van de inhoud, kan alt ij d nat rappen over de hoeveelheid. Een zwak t ebod. Had Lei d i n g g ev en d e 4 m ij ooit eerder iet s van die st rekking gem eld? Dat had hij niet . Zij n krit iek kom t uit de lucht vallen. St erker nog; het lij kt de m iddag ervoor ont st aan t e zij n. Gepikeerd als hij is over m ij n e- m ail m et kopie aan Lei d i n g g ev en d e 9 . Dat zal ik bezuren.

18

Maar we zij n er nog niet . Le i d i n g g e v e n d e 4 heeft nog m eer krit iek. Op pagina 4 schrij ft hij : “ Ar t hur heeft m oeit e v er andering t e weeg t e br engen op het dossier dure geneesm iddelen, t er wij l dat w el nodig is. Kan zich daar m eer op st or t en. Zou goed zij n als hij zij n t anden eens zet in een dossier w aar in hij nog geen j ar enlange er var ing heeft .” I k st a voor een raadsel. Wat voor verander ing? Het lij kt m ij dat de gew enst e “ verandering” concr eet en m eet baar bij de Planningsafspraken 2009 opgenom en had kunnen wor den. Of t ussent ij ds aangekaart . Dat was niet het geval. Wat Le i d i n g g e v e n d e 4 bedoelt weet hij nam elij k zelf niet . Dat kan ook niet , om dat hij m ij n init iat ieven niet leest . Een m anager die plot seling en zonder enige t oelicht ing “ v er andering” had willen zien, m ist blij k baar de kennis van de inhoud om speci eker t e zij n. Een st apj e hoger kun j e j e afvragen of hij de basisbeginselen van m edewer kersbegeleiding wel snapt . Haalbare doelen st ellen, coachen, bij st ur en enz. Bovendien gaat niet de m edewerker, m aar het MT over de wer kt oedeling. Als ik m ij op een ander dossier had m oet en st or t en; pr im a. Maar st el dat dan in het Planningsgespr ek aan de orde en niet ander half j aar na dat o. Van de gr oot st e schr ik bekom en, st uur ik Le i d i n g g e v e n d e 4 op 22 j uni 2010 een beleefde m ail m et het ver zoek om het geschrevene eens t e her over wegen. Le i d i n g g e v e n d e 4 beant w oordt deze m ail niet . Dezelfde dag geef ik aan Le i d i n g g e v e n d e 4 m ij n uit gepr int e opm erk ingen bij het form ulier. Le i d i n g g e v e n d e 4 doet er niet s m ee, reageert in het geheel niet . I k ben geen arbeidsr echt deskundige, m aar het lij kt m ij dat hij hier nogal over de schr eef gaat . I k geef schr ift elij k , op keur ige wij ze, t e kennen gr ot e pr oblem en t e hebben m et de Beoordeling. Daar op kan geen radiost ilt e volgen. Nooit afgerond De onverkwikkelij ke gang van zaken r ond m ij n Beoordeling 2009, deel ik m et een vert rouwde collega. Waar om ? Het m anagem ent geeft geen r eact ie, dus vraag ik om feedback aan een lot genoot die m ij goed kent . Het door Lei d i n g g e v e n d e 4 ingevulde concept form ulier laat ik haar zien en eveneens m ij n ingediende com m ent aar. Zij zegt Le i d i n g g e v e n d e 4 ’ s opm er kingen in het geheel niet t e k unnen plaat sen en dit “ weer geen st ij l” van hem t e vinden. De pr oblem at iek k aar t ik overigens ook kor t aan bij een collega- unit m anager van Le i d i n g g e v e n d e 4 , in de hoop er gens gehoor t e vinden. Het is duidelij k dat ik er radeloos van word. The end of t he st or y is dat er nooit een gezam enlij k ondert ekend Beoordelingsfor m ulier 2009 t ot st and is gekom en. Het k ladj e dat Le i d i n g g e v e n d e 4 in elk aar ge anst had, is ergens in een la ver dwenen. Of in de blauwe kliko, waar hij vaker st ukken deponeerde waarvan de houdbaarheidsdat um was verst reken. I n m ij n personeelsdossier zal dan ook geen onder t ekend Beoordelingsver slag 2007 en 2009 t e vinden zij n. Er g vervelend, na j aren van har d wer ken.’

j anuari 2010 – j uni 2010


Unit m anager cure TSZ ad int erim

I n 2010 werd een nieuwe HR- cyclus ingevoer d. Het planningsgespr ek m et een nieuwe leidinggevende, Le i d i n g g e v e n d e 5 , vond plaat s op 31 m ei 2010, bij na halver wege het j aar waarop de planning bet r ek king had. Zevent ien - SMART- geform uleer de - w er kafspraken werden vastgelegd plus vij f ont wikkelingsafspraken. Om alle doelst ellingen t e kunnen halen k wam Ar t hur Got lieb in zij n planning r uim vij ft ig dagen t ekort : ‘Kor t om : het bovengenoem de pakket is niet

19

haalbaar binnen het beschik bar e aant al wer kdagen. I n de loop van 2010 zullen keuzes gem aak t m oet en w or den / prior it eit en gest eld’. Op 2 j uni 2010, het j aar zat er t oen bij na voor de helft op, wer d het form ulier ondert ekend door Le i d i n g g e v e n d e 5 . Het gevoel dat zij n dir ect e leidinggevenden het op hem hadden gem unt m oet bij Ar t hur Got lieb zij n verst er kt door t wee voor vallen. De st udier eis naar Milaan en zij n beoor deling aan het einde van het j aar. Over de st udiereis verm eldt Ar t hur Got lieb het volgende:

Ui t h e t b e zw a a r s ch r i f t : ‘ 6 .1 .1 N i e t m e e m e t sch o o l r e i s I n m aar t 2010 st elt een lid van de Raad van Bestuur voor dat het voor de Raadsadviseur en m ij int eressant zou zij n om deel t e nem en aan een t w eedaagse st udier eis over de nanciering van w eesgeneesm iddelen in Milaan. Een buit enkansj e. Het gaat over een zeer act ueel onder wer p waar ik m ij op dat m om ent vij f j aar m ee bezighoud. De Neder landse delegat ie best aat uit ver t egenw oor diger s van VWS, ziekenhuizen, zorgverzekeraar s, en pat iënt enverenigingen. Cat hy [ van Beek] ’s voor st el ervaar ik als een opst eker. Voor m ij zou het de eerst e keer zij n dat ik een buit enlandse dienst reis m aak bij de NZa. Le i d i n g g e v e n d e 9 en Le i d i n g g e v e n d e 5 blokkeren m ij n deelnam e aan deze st udier eis. Le i d i n g g e v e n d e 9 zet per soonlij k zij n voet voor een goed voorst el van de Raad van Best uur dat in m ij n voordeel uit w er kt . Wanneer de Raadsadv iseur infor m eert naar de reden, st uurt Lei d i n g g e v e n d e 5 hem het volgende ant woor d: “ A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 3 , Dit ver zoek is door dir. Cur e afgewezen, wil j ij dat m elden bij de or ganisat oren? Even inzoom end op de m ogelij ke deelnam e van Ar t hur, vind ik een st erke bet r okkenheid bij een r eis, die m ede wor dt ge nancierd door de br anche, niet wenselij k vanuit de onafh. r ol als t oezicht houder . Gr . Le i d i n g g e v e n d e 5 ” A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 3 reageer t : “ Hallo Lei d i n g g e v e n d e 5 , Helder. En j am m er voor Ar t hur . Hij v er dient wel een schouder klopj e. I k snap het dus niet , m aar dat hoeft ook niet . VWS en wij bet alen over igens zelf onze r eis. Dus dat argum ent lij kt m e niet v alide. Vr.Gr . A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 3 ” Na ingr ij pen van de Voor zit t er in dit m acht spellet j e, geeft Le i d i n g g e v e n d e 5 t andenknarsend t oe en st uurt m ij een week lat er een m ail m et de volgende t ekst : “ Er is v eel over en weer gepr aat , m aar j e kunt m ee naar I t alië. Wel is een uit gebreid v er slag noodzakelij k en overdr acht in t eam na de r eis. Gr .” ‘

Het lid van de raad van best uur dat de r eis voorst elde was m ev rouw drs. C.C. ( Cat hy) van Beek MCM, die vond dat Ar t hur Got lieb ‘een pluim ’ had ver diend en dat het voor het volgen van ont wikkelingen in andere landen en voor de bet ekenis daarvan voor de Neder landse gezondheidszor g van belang was dat Art hur Got lieb aan deze bij eenkom st in Milaan zou m eedoen. Ze had hier m ee de dir ect e leidinggevenden van Art hur Got lieb gepasseerd. 5

20

j uni 2010 – j uni 2012



Op 30 august us 2010 vond het funct ioneringsgesprek plaat s. Le i d i n g g e v e n d e 5 had het st okj e op 1 j uni overgedragen aan Le i d i n g g e v e n d e 6 . Het ver slag, dat Ar t hur Got lieb zelf heeft opgest eld, heeft een posit ieve bovent oon: ‘Art hur heeft een zeer divers pak ket ( inhoud en pr ocesdossiers) waar veel ballen in de lucht gehouden m oet en worden. Over het algem een gaat dit Ar t hur goed af.’ Maar er is ook een k rit ische ondert oon: ‘belangrij k aandacht spunt is het onder scheid t ot hoofdlij n en det ail. Ar t hur heeft de neiging om veel in det ails t e t r eden ( m ondeling, not a’s, m ail) , t er wij l dit som s niet nodig is. Dit kost niet alleen ( t e) veel t ij d, m aar heeft ook het risico dat de boodschap verloren gaat ’. Verder zou Art hur ‘ - naast de inhoud - m eer aandacht [ m oet en] best eden aan rollen, st rat egie, proces en relat ie’. I n zij n bezwaarschr ift geeft Ar t hur Got lieb aan dat hij in die periode voor zij n t oekom st bij de NZa begon t e v rezen. Op 13 sept em ber 2010 st ond het volgende bericht op het NZa int ranet : ‘Welke funct ies, en in welke aant allen, hebben we nodig om de t aken van de NZa goed uit t e kunnen voeren? Aan de hand v an deze v raag is onlangs het funct iegebouw van de NZa ingev uld. De kom ende t ij d zullen w e naar dit funct iegebouw t oegr oeien.’ Hij t ekent in zij n bezwaar schr ift het volgende op over deze aankondiging: ‘Wél was ik expliciet 6 aangem erkt als vallend in een gr oep m edew er kers waar van er op t erm ij n t wee ft e’s zouden m oet en ver t r ek ken’. 7 Hij ziet zij n unit m anager als degene die hem uit de or ganisat ie van de NZa zou m oet en w er ken: ‘Met ingang van 21 sept em ber 2010 begint Le i d i n g g e v e n d e 6 m ij de afgr ond in t e duwen’. 8 Bij Ar t hur Got lieb leeft het idee dat zij n unit m anager een in alles gehoor zam e uit voerder van de wil van zij n direct eur was: ‘Vanaf de dag dat de r eor ganisat ie wordt afgekondigd, 9 begint m ij n unit m anager Le i d i n g g e v e n d e 6 m ij act ief t e br eken. Waar om ? Hij is in snelt reinvaart gepr om oveer d; voor wat hoor t wat . Quid pr o quo’. 10 Zij n direct eur speelde een pr om inent e plek in de door Ar t hur Got lieb ver onderst elde plannen om een einde t e m aken aan zij n dienst ver band m et de NZa: ‘Hoewel ik Le i d i n g g e v e n d e 6 al een j aar of v ier ken als naast e collega, bem er k ik na 21 sept em ber 2010 een r adicale “ m indset ” - v er andering t egenover m ij . Net als Le i d i n g g e v e n d e 5 is hij over duidelij k door Le i d i n g g e v e n d e 9 voorgepr ogr am m eerd en geïnst r ueerd. Als het zo uit kom t , ver wij zen beiden naar Le i d i n g g e v e n d e 9 of “ het MT” . Met het noem en v an de naam v an de Dir ect eur is elk onderw er p daarm ee voldoende bear gum ent eer d, in hun ogen. Al vr ij spoedig na zij n aant reden als unit m anager geeft Le i d i n g g e v e n d e 6 in zij n com m unicat ie naar m ij , w aar m ogelij k, een negat ieve dr aai aan de dingen. I k keek daar van op, kon het aanvankelij k niet goed plaat sen. Ook m er kt e ik dat hij m et m ij anders om ging dan m et anderen. Deze houding v er st er kt e zich in de loop der t ij d en had naar m ij n st ellige over t uiging één duidelij k doel, nam elij k m ij uit de or ganisat ie t e verwij deren.’ 11 Acht dagen lat er bezocht Ar t hur Got lieb zij n huisart s: ‘I k m eld m ij bij de huisar t s m et klacht en van spanning, slapeloosheid en depressie. Na een lang consult , w aar in de ex act e aanleiding van m ij n klacht en genot eerd is, ben ik onder behandeling gest eld m et een ant idepr essivum . Bij m ij n huisar t senprakt ij k st a ik ingeschr ev en sinds 1988, dus zo’n v ij fent wint ig j aar. Niet eerder m eldde ik bij m ij n dokt er werkgerelat eerde spanningsklacht en. Onafgebr oken w as ik in loondienst gedur ende het zelfde aant al j ar en. Dan is er wel iet s bij zonders aan de hand. Een m edicij n in j e lij f is niet j n, m aar de nadelen neem ik op de koop toe.’ Hij kr eeg m ir t azapine ( Rem er ol® ) , een ant idepr essivum , voorgeschreven en zij n huisar t s not eerde dat de op zij n wer k aangekondigde reorganisat ie de aanleiding was voor zij n ziekt ebeeld. 12

21

De v rees van Ar t hur Got lieb om ‘er uit gewer kt t e worden’ w er d aangewakker d door een e- m ailbericht van zij n unit m anager op 24 novem ber 2010. Daar in liet deze wet en dat de beoor deling van Ar t hur Got lieb - net als over igens alle ander e m edewerker s van de dir ect ie zorgm ark t en cur e - al in het m anagem ent t eam was bespr oken, ook al m oest het beoor delingsgesprek m et hem nog plaat sv inden: ‘Dat is een nieuw e werkwij ze; im m ers wat Le i d i n g g e v e n d e 6 van m ij v indt , wordt kennelij k opeens m et alle m anager s bespr oken. Met zeker de helft van de MT leden heb ik v akinhoudelij k geen bem oeienis. Deze procedurewij ziging is niet aangekondigd op het NZa int ranet of in een unit over leg. Medewer kers v er bazen zich erover . Dus onzorgv uldig beleid.’ 13 De beoor deling op 25 novem ber 2010 luidde: ‘( 1) Art hur is op zij n dossier s een har de werker en bezit v eel kennis. Hij is bereid om collega’s t e helpen en unit over st ij gend een bij drage t e leveren. Dit alles m aakt hem een gewaardeer de collega. ( 2) Ar t hur kent een aant al ont wikkelpunt en: in het bij zonder aanbr engen van focus, nadenken over aanpak/ st r at egie, gevoel voor om gev ing/ r ollen en com m unicat ie op piekm om ent en. Ont wikkeling op deze punt en is het kom ende j aar noodzakelij k, zeker in de huidige t ij d waarin seniore m edewer ker s ( BM C) r elat ief zw aarder op dit soort com pet ent ies wor den beoor deeld. Ar t hur m oet hier gericht er m ee bezig zij n, niet alleen om zij n huidige wer kzaam heden t e opt im aliseren, m aar ook om effect ief inzet baar t e zij n op ander e ( nieuw e) dossiers waar hij m inder kennis van bezit . ( 3) dit laat st e is er g belangr ij k om dat Art hur al ger uim e t ij d op zij n huidige dossier s zit en het r isico op “ vast kom en zit t en” aanwezig is. Het is dan ook belangrij k dat Ar t hur nadenkt over zij n eigen ont wikkelpad en - om gev ing.’ Ar t hur Got lieb liet hieraan t oevoegen: ‘Art hur deelt const r uct ieve opm erk ingen van unit m anager en vraagt om w er kpakket 2011 m et voldoende ont w ik kelm ogelij kheden’. Toen zij n nieuwe unit m anager in j uni 2010 als zij n leidinggevende begon, viel het de nieuwe unit m anager t ij dens de int roduct iegesprekken m et zij n m edewerker s op, dat Ar t hur Got lieb aangaf dat hij zich in de per iode van zij n voor ganger s ‘ver waarloosd’ had gevoeld: ‘deels om dat er vaak geen HRM- gesprekken wer den gevoerd en voor zover dat wel het geval was m oest er veelvuldig wor den ger appelleerd op de form ulieren, of de gespr ekken wer den zelfs helem aal niet vast gelegd. Le i d i n g g e v e n d e 6 her kende dit beeld wel, dat gebeur de bij m eer m edewer ker s in die t ij d. [ …] [ Ar t hur Got lieb] voelde zich ook v er waarloosd in de dagelij kse cont act en: geen belangst elling v oor zij n dossier, geen ant woord op m ails et c. Art hur Got lieb gaf aan dat dit niet goed voelde.’ Zij n t oenm alige unit m anager heeft een ander e kij k op zij n houding j egens Ar t hur Got lieb en de door Ar t hur Got lieb ver onder st elde opst elling van het m anagem ent t eam : ‘Het r aakt hem dan ook per soonlij k dat Ar t hur Got lieb hem in zij n bezwaarschr ift neer zet als een soor t volgeling v an zij n leiding ( “ kindsoldaat ” ) , die niet zij n eigen oor deel heeft gevorm d. Zeker ook om dat Le i d i n g g e v e n d e 6 st evige discussies heeft gevoerd in het m anagem ent t eam om dat hij vond dat het beeld over Ar t hur Got lieb, m aar ook over som m ige andere m edewer ker s, veel t e st er k en t e snel wer d neer gezet . Hij heeft in voorkom ende gevallen uit gedragen dat hij het niet passend vond om t ien j aar lang iem and t e vr agen dezelfde w er kzaam heden t e verr icht en en daarin zij n expert ise op t e bouwen en hem dan ineens iet s ander s t e lat en doen en hem daar op af t e r ekenen. Hoewel Le i d i n g g e v e n d e 6 Art hur Got lieb wel heeft aangesproken op zaken die hij anders wilde, heeft hij hem r uim de t ij d gegeven om zich t e ont wikkelen in een andere r icht ing. Hij heeft hem in zij n t wee j aar als leidinggev ende van Art hur Got lieb dan ook nooit negat ief beoor deeld. Hij is alt ij d uit gegaan van een const ruct ieve benadering ( “ zes m innet j e” m et verbet er t r aj ect ) m et de waar schuwing dat Ar t hur Got lieb st evig aan de bak m oest om een voldoende beoordeling t e handhav en in de t oekom st . Als hij een j unior had m oet en beoor delen die dezelfde r esult at en zou behalen als Ar t hur Got lieb, zou de uit kom st zij n dat de j unior niet voldeed aan de eisen om door t e groeien naar senior. Zuiver gezien voldeed Art hur Got lieb dus niet aan de eisen die gest eld wer den aan een senior, m aar hij vond het niet fair om een onvoldoende beoor deling t e geven om dat Ar t hur Got lieb de afgelopen j ar en ook niet v oldoende was begeleid.’

22

Op 11 j anuar i 2011 vond het planningsgespr ek 2011 plaat s. De w er kafspraken bet roffen ongeveer 180 wer kdagen. De ont wikkelingsafspraken war en bedoeld om in het beoordelingsgespr ek geconst at eer de t ekort kom ingen t e ver helpen. Om het om gevingsbewust zij n t e vergr ot en, werd voorgest eld Ar t hur Got lieb st age t e lat en lopen bij het College voor Zorgverzekeringen ( CVZ) . Voor ‘bondigheid en concreet heid van com m unicat ie’ werd een t raining ‘boeiend pr esent er en’ voorgeschr even. Het voor stel voor het lopen van een st age bij het CVZ er voer Art hur Got lieb als een ‘verrassingsover val’. 14 De publicat ie van een lij st m et in kleur aangem er kt e herplaat singskandidat en en bovenform at ieve m edew er ker s door de raad van best uur t rof bij Art hur Got lieb een uit erst gevoelige zenuw. Uit de lij st kom t naar vor en dat Ar t hur Got lieb deel uit m aakt van een gr oep van acht die gezam enlij k de kleur blauw hebben gek regen ( 3,67 ft e bovent allig) . Zij n unit m anager nam van Ar t hur Got lieb het voorzit t er schap van het t echnisch overleg dur e geneesm iddelen over, een funct ie die Ar t hur Got lieb acht j aar had bekleed. Voor Art hur Got lieb voelde dit alsof hij aan de kant w er d geschoven. 15 I n 2011 werd Art hur Got lieb proj ect leider van het dir ect iebr ede proj ect beleidsregels. Dit pr oj ect hield de coör dinat ie in van alle op t e st ellen beleidsregels binnen de direct ie zorgm arkt en cur e m et als doel t e kom en t ot onder linge consist ent ie. Deze harm onisat ie had echt er, volgens een van de collega’s van Art hur Got lieb waar m ee de Onderzoekscom m issie heeft gesproken, niet veel om het lij f. De m eest e beleidsr egels war en al bezien en herzien. Als opdracht gever van dit proj ect t rad Le i d i n g g e v e n d e 8 op: ‘I k had in 2011 m aandelij ks overleg m et Ar t hur over de voort gang v an het proj ect beleidsr egels. Ar t hur st elde daar t oe op m ij n v er zoek een agenda op m et bespr eekpunt en en m ogelij ke knelpunt en waar hij act ie v an m ij ver wacht t e. De gespr ekken hadden een pr et t ig v er loop. Art hur gaf alt ij d aan dat de v oort gang naar w ens ver liep, er geen knelpunt en war en en dat hij een belangr ij ke rol ver vulde als pr oj ect leider. Hij verdeelde de wer kzaam heden onder zij n t eam leden en zorgde er voor dat iedereen op t ij d aanlev er de. Ar t hur nam zij n r ol zeer ser ieus. Tegelij ker t ij d bekr oop m ij het gevoel dat Ar t hur de om vang en com plexit eit van het pr oj ect er g groot m aakt e en zij n rol als pr oj ect leider nogal rooskleur ig voorspiegelde. Zij n t eam leden in het pr oj ect vert elden m ij dat het proj ect goed verliep m aar dat het ook niet al t e ingewikkeld was en de rol v an Ar t hur niet al t e groot . I k heb dit ook m et Ar t hur besproken. Hij waar deer de dat ik dit m et hem op deze m anier bespr ak.’ 16 Uit het funct ioner ingsgespr ek op 7 j uli 2011 kwam naar voren dat de unit m anager t evr eden was over wat Ar t hur Got lieb had ber eikt en hoe hij m et de ont wikkelingsafspraken was om gegaan. Het algem ene oor deel in het w eder om door Ar t hur Got lieb zelf opgest elde verslag luidde: ‘Ar t hur is een pret t ige kracht en houdt veel ballen in de lucht ’. Maar in de ‘Blik naar t oekom st ’ wer d Ar t hur Got lieb aangeraden na t e denken over m ogelij kheden buit en de unit ‘m iddels act ief nadenken over ander e ( int er ne/ ext erne) opt ies en gespr ek ken m et ander e unit m anager s ( bij voorbeeld A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 4 en Le i d i n g g e v e n d e 8 ) ’. Op 12 okt ober 2010, had de direct eur zorgm arkt en cure een e- m ailbericht aan alle m edewerkers van zij n direct ie gest uurd over het gebruik van inform ant en bij beoordelingen in die gevallen dat leden van het m anagem ent t eam ‘geen adequaat beeld hebben van iem ands funct ioneren’. Toen er gebruik werd gem aakt van inform ant en voor de beoordeling 2011 t rok Art hur Got lieb de conclusie dat zij n unit m anager kennelij k geen adequaat beeld had van zij n funct ioneren. 17 Kort daarna ont dekt Ar t hur Got lieb in de out look agenda van zij n dir ect eur een afspraak m et M e d e w e r k e r 1 . Het onderw er p was aanvankelij k ‘Koer sbepaling beoor delingsgesprek’, m aar wer d al snel gewij zigd in ‘M e d e w e r k e r 1 ’ . Bij Ar t hur Got lieb ver oor zaakt dit grot e com m ot ie: ‘het organiser en van een over leg m et als onder werp ‘Koer sbepaling beoordelingsgespr ek ’ lij kt een schaam t eloze schending van de beginselen van j uist dát gesprek in de HR- cyclus waaraan r echt sposit ionele gevolgen verbonden k unnen worden. Met gr ot e consequent ies voor het individu. Kennelij k nem en de dir ect eur [ zor gm ark t en] cure, de unit m anager HRM én de VPI ( vert rouwenspersoon int egrit eit ) het hierm ee niet zo nauw’. 18

23

De Onder zoekscom m issie heeft de HRM- adv iseur gev raagd of het gesprek bet r ekking had op Ar t hur Got lieb en of er sprake was van een ‘koer s’ die naar het vert r ek van Ar t hur Got lieb hoor de t e lopen. De HRM- adviseur heeft in haar gespr ek m et de Onder zoekscom m issie hierover het volgende m eegedeeld: ‘M e d e w e r k e r 1 ant woordt dat de koer sbepaling niet over Ar t hur Got lieb ging. Ar t hur Got lieb heeft die aannam e gedaan, m aar het bet r of een ander e persoon w aar m ee ex it gespr ekken zij n aangegaan. [ …] Er is geen koersbepaling geweest en er was geen spr ake van dat Ar t hur Got lieb naar buit en m oest .’ Het beoordelingsgespr ek op 10 novem ber 2011 werd gevoer d m et zij n unit m anager en zij n plaat svervangend unit m anager, die niet lang daar na de unit m anager zou opvolgen. Het verslag wer d onder t ekend door Le i d i n g g e v e n d e 8 . De t ot aalscore was voldoende, m aar het algem ene oor deel ( m et onvoldoende scores op bepaalde com pet ent ies) was niet m als: ‘Art hur is door zij n sociale en hulpvaar dige kar akt er een gewaar deer de collega binnen TSZ [ unit t weedelij ns som at ische zor g] . Ook levert hij door zij n kennis op een aant al nichedossier s een goede bij dr age aan de wer kzaam heden v an de unit , zowel zicht baar als m inder zicht baar. Hier in kan hij waar nodig zelfst andig t e wer k gaan en is hij ber eid hard t e wer ken. Het afgelopen j aar heeft hij m eer cont role gekregen ov er zij n eigen wer kzaam heden en heeft hij aandacht best eed aan zij n eigen ont w ikkeling. Door de v er anderende om gev ing en or ganisat ie worden er ook st eeds scher pere eisen aan senior m edewerker s gest eld. Concreet wordt er v er wacht dat ze op een ef ci nt e wij ze breed en exibel inzet baar zij n, effect uer end verm ogen t onen en zich een r ealist isch zelfbeeld kunnen vorm en. Deze punt en zij n bij Art hur duidelij k m inder ont wikkeld. Ondanks de inspanningen van Ar t hur , wat heeft geleid t ot enige bew eging, is het naar m ij n m ening de vr aag of bet r effende punt en st ruct ur eel v oldoende ont wikkelbaar zij n. Voor Art hur kom t daar speci ek bij dat zij n eigen nichedossier s binnen TSZ in de nabij e t oekom st a open. Voor Art hur bet ekent dit dan ook dat hij st evig aan de slag zal m oet en om aan de ( scherpere) eisen t e v oldoen. Tegelij kert ij d zal Ar t hur zich de vr aag m oet en st ellen of in een dergelij ke funct ie- invulling zij n kr acht ligt en hier het opt im ale plezier uit haalt , in v ergelij king m et m eer afgebakend en ex per t gericht werken. Ar t hur zou in ver volg op zij n visiev orm ing van eer der dit j aar , dan ook m oet en nadenken of zij n st er ke punt en in een andere om geving dan TSZ bet er t ot zij n recht kom en.’ De unit m anager plaat st e nog een slot opm erk ing: de m aandelij kse t oelage die Ar t hur Got lieb ont v ing ‘uit hoofde van een hist orische coördinat ier ol’ zou m et ingang van 1 j anuar i 2012 worden st opgezet . 19 Bij het beoordelingsfor m ulier zij n t w ee verk laringen van infor m ant en gevoegd: van Co l l e g a 1 en van Le i d i n g g e v e n d e 8 . Co l l e g a 1 gaf een uit gebr eide react ie en was hierin uit erst posit ief over Ar t hur Got lieb: goed gest ruct ur eer de m anier van w er ken, zeer behulpzaam , uit st ekende schrift elij ke uit drukk ingsvaardigheid. Le i d i n g g e v en d e 8 vond dat Art hur Got lieb m eer zij n eigen per cept ie van de werkelij kheid zou m oet en t oet sen. Hij leek het posit ieve t e veel t e benadruk ken. Voor een m anager was het dan m oeilij k inschat t en of bij st uring nodig en gewenst zou zij n, aldus Le i d i n g g e v e n d e 8 . I n het gespr ek m et de Onder zoek scom m issie heeft de t oenm alige plaat svervangende unit m anager zich uit gespr oken over de wij ze waar op Art hur Got lieb m et de t och kr it ische beoor deling is om gegaan: ‘Le i d i n g g e v e n d e 7 her inner t zich het funct ioner ingsgespr ek in [ 2011] m et Le i d i n g g e v e n d e 6 . Door Ar t hur Got lieb w er d dit gezien als een posit ief gespr ek, zo st aat dat ook in het bezw aarschr ift . Zij en Le i d i n g g e v e n d e 6 hadden zelf na het eind van het gesprek gr ot e t wij fels of de ernst van het gespr ek wel t ot Art hur Got lieb door drong. Hij lacht e heel gauw dingen w eg, hij werd nooit echt boos en dat gaf de indruk dat het allem aal weer goed was.’

24

Ar t hur Got lieb r eageer de op het beoor delingsgesprek als volgt . I n een brief van 20 decem ber 2011 verwees hij naar een op 8 decem ber gevoer d gesprek m et zij n unit m anager. Hij beklaagde zich er over dat hij het beoordelingsfor m ulier m et enkele onvoldoendes pas de m iddag voor het gesprek had ont vangen ‘wat weinig t ij d bood om het geschr evene t e overdenken. Door de inhoud was ik wat confuus en uit het lood geslagen. Zodoende heb ik in ons gespr ek helaas niet alt ij d adequaat m ij n m ening kunnen verwoorden’. De t ot aalscore was nog st eeds voldoende, zodat Art hur Got lieb – zo liet hij wet en – afzag van het beginnen van een for m ele bezwaarpr ocedur e: ‘voor het doel van deze br ief voert het dan ook t e ver om m ij n st andpunt en gedet ailleer d t e onder bouwen. Uit eraar d ben ik st eeds ber eid t ot ver der e dialoog’. Hij was het niet eens m et de onvoldoende beoor delingen voor om gevingsbewust zij n, analyt isch ver m ogen en overt uigingskracht . Ook was hij op enkele ont wik kelingsafspraken onvoldoende beoor deeld: st rat egisch nadenken en bondigheid en concreet heid van com m unicat ie. Ronduit gepikeer d was hij door het verwij t van gebr ek kige m ot ivat ie. Hij sloot zij n brief in het licht van wat er lat er zou gebeuren veelbet ekenend af: ‘Hiernaast m oet m ij van het har t dat ik de afgelopen j ar en m ij heb ingespannen om aan de v er wacht ingen t e voldoen. I n het beoor delingsverslag wordt dit ook bevest igd, al is het r endem ent - naar j ouw oor deel - op punt en nog onvoldoende. Om in 2012 een goede slag t e kunnen m aken, heb ik de inspanning v an de wer kgev er nodig. Sinds ik in 2008 de opdr acht kr eeg om t e werken aan m ij n ont wikkeling, heb ik de invulling ervaren als een nogal eenzaam av ont uur. Bij de NZa kom t het vaak voor dat m edewer ker s onder st eund wor den m et int ensieve t r ainingst raj ect en, w aar onder per soonlij ke coaching. Zelf kij k ik t er ug op slecht s een handvol cur susdagen in vier j aar t ij d, hoewel ik om m eer t r aining v roeg. Ook was er geen noem enswaar dige begeleiding. Telkens als ik infor m eer de naar de percept ie v an m ij n vorder ingen op ont w ikkelpunt en, luidde het ant woord: “ I k zie dat j e daar m ee bezig bent ” . Op die m anier is het weinig v er wonder lij k wanneer bij de beoor deling niet volledig aan de ver wacht ingen wordt v oldaan. Nu ik voor het eer st onvoldoendes blij k t e scoren op punt en die sinds m ij n indienst t reding in het j aar 2000 voldoende war en, heb ik nog st erker het gev oel r ond t e dobberen. St eeds heb ik aangegeven open t e st aan voor ont wikkeling en gr oei. Daar bij ben ik ber eid t e werken aan ev ent uele t ekort kom ingen en t e invest eren in kennis en kunde om m ij n wer k nog bet er t e m aken. Het lij kt m ij goed om sam en ( m et O&B HRM) t e bekij ken op welke wij ze de ont wikkelpunt en effect ief kunnen wor den aangepakt . Persoonlij k denk ik aan de cur sussen die GI TP aanbiedt in de cat egorie “ Com m unicat ie en Beïnvloeden” ( bij lage [ door Onder zoekscom m issie w eggelat en] ) . Deze lij st ov er legde ik eer der op 10 m ei 2011 bij onze bespr eking van m ij n docum ent “ Visie op eigen ont w ikkeling” . Wellicht weet M ed e w e r k e r 1 vanuit haar ex pert ise ook nog ander e m ogelij kheden. Graag wil ik nog opm erken dat ik geen pr obleem heb m et de dagelij kse om gang en dat de wer ksfeer goed is.’ Dr ie weken lat er - de ker st dagen en de j aarw isseling war en inm iddels voorbij - k reeg Ar t hur Got lieb per e- m ail een ant woor d op zij n brief. Het ber icht is de neer slag van een gespr ek dat de unit m anager en Ar t hur Got lieb op 10 j anuar i 2012 m et elk aar hebben gevoer d. Die dag st ond het planningsgesprek voor 2012 in de agenda’s van de unit m anager en Ar t hur Got lieb: ‘Op 20 decem ber 2011 heeft Ar t hur Got lieb - in v er volg op het “ voor gezien” t ekenen van het beoordelingsfor m ulier - schr ift elij k zij n onvrede geuit over ( een aant al onder delen uit ) de beoor deling 2011. Ten algem ene waar deer ik het t en zeer st e dat m edewer ker s act ief m et de eigen ont wikkeling bezig zij n en zich hier ov er r icht ing m anager m ondig opst ellen. Onder get ekende is evenwel van opv at t ing dat de schrift elij ke r eact ie van Art hur een aant al feit elij ke onj uist heden en v er keerde beelden bevat en hecht er in die hoedanigheid aan om deze t e benoem en. Onder st aande is ook m ondeling m et Art hur Got lieb bespr oken op 10 j anuar i 2012.’

25

De unit m anager van Ar t hur Got lieb sloot zij n ber icht , dat hij in cc aan M e d e w e r k e r 1 t oezond af m et het volgende: ‘Ar t hur geeft aan om t e willen kij ken naar de wij ze waar op zij n ont wikkelpunt en effect ief k unnen worden aangepak t in 2012. I k ben er g blij m et de pr oact ieve zienswij ze. Wat m ij bet r eft past deze gedacht ewisseling uit st ekend in de regulier e HR- cyclus, in het bij zonder het planningsgesprek’. Noch de br ief, noch dit ber icht zij n - zoals gezegd - in het personeelsdossier t erug t e v inden. Van de unit HRM kr eeg Ar t hur Got lieb geen r eact ie. Parallel aan de beoordeling 2011 ver liep de planning voor het wer kpakket 2012. Op de j aarlij k se k lussenm ar kt had Art hur Got lieb zich voor een gr oot aant al wer k zaam heden opgegeven die zij n inzet zouden ver breden. Hij had dat m et opzet gedaan, om dat dat ‘aansluit [ …] bij m ij n ont wik kelingsafspraken en v isie op door gr oei’. 20 Op 25 novem ber 2011 had zij n unit m anager hem gevraagd er m ee r ekening t e houden dat hij in 2012 aan de slag zou gaan m et ‘budgett ering en nacalculat ies’, een voor st el dat niet op zij n eigen wensenlij st j e st ond en naar zij n zeggen ‘w einig zal bij dragen aan die ont w ikkelpunt en’. Ook voor zag hij ‘er g veel com put erwer k ( m uisklik ken) ’. Dat gevoegd bij zij n vele ander e aut om at iser ingst aken zou wel eens ‘fysiek zeer belast end’ k unnen zij n. Desalniet t em in bood hij zij n unit m anager de nodige ruim t e om hem voor ‘budget t er ing en nacalculat ie’ in t e zet t en. Het planningsgespr ek op 10 j anuar i 2012 lever de een t ot aal van 195 werk dagen en negen wer kafspraken op. Het zwaar t epunt ( budget t ering en nacalculat ie cur e) nam pr ecies de helft van de wer klast in beslag. De geneesm iddelen in ziekenhuizen en de dur e geneesm iddelen, een por t efeuille die Art hur Got lieb zou m oet en afst ot en, zou nog 35 dagen aan wer k m et zich m eebrengen. Tegelij ker t ij d leidde dit gespr ek t ot dr ie ont wikkelingsafspraken, v ier verbet erafspraken in funct ionele com pet ent ies en vier ont wikkelingsafspraken. Ar t hur Got lieb vr oeg om ver schillende cursussen en coaching. I n zij n bezwaarschr ift t ekent Ar t hur Got lieb op: ‘Le i d i n g g e v e n d e 6 zet er een st reep door. Slecht s één cursus wor dt t oegekend’. 21 Ar t hur Got lieb liet de t er ugblik op zij n beoordelingsgespr ek en het planningsgesprek - zo lij kt het - gelaten over zich heen kom en. Het planningsgespr ek 2012 op 10 j anuari 2012 was - acht eraf gezien - de spr eekwoor delij ke druppel die de em m er deed over lopen. 22 Op 2 febr uar i 2012 zet t e hij zich acht er zij n com put er en begon een r elaas dat uit eindelij k zou uit gr oeien t ot een bezwaarschrift van zeshonder d bladzij den en zes gigabyt e aan onder liggende st uk ken en ver wij zingen. Op 1 m ei 2012 st uur de Le i d i n g g e v e n d e 6 zij n m edewerkers het bericht dat hij een nieuwe wer kkr ing had gevonden en de NZa zou gaan ver lat en. I n de t ussent ij d zou hij de nieuwe unitm anager, Le i d i n g g e v e n d e 7 , inwer ken. Zij zou ook bij de funct ioner ingsgesprekken aanwezig zij n, waaronder het funct ioner ingsgespr ek m et Ar t hur Got lieb. j uni 2012 – decem ber 2012



Dr ie infor m ant en, Co l l e g a 2 , Co l l e g a 3 en Co l l e g a 4 , werden gevraagd bij het kom ende funct ioner ingsgespr ek t e wor den bet r ok ken. Op 14 m ei 2012 vond dit funct ioneringsgesprek plaat s. Le i d i n g g e v e n d e 7 was de nieuwe unit m anager van Ar t hur Got lieb. Het oordeel van zij n vert r ekkende en kom ende unit m anager s luidde: ‘Art hur heeft zij n dossier s goed op orde en beheer st de m at erie. Daarbij wer kt hij pret t ig m et collega’s sam en en t oont veel inzet . Om verder aan t e sluit en bij de com pet ent ies die bij senior beleidsm edewerkers r elat ief zwaar wor den gewogen, is het zaak dat Ar t hur ver der e ont w ikkeling t oont op de afgesproken ont wikkelpunt en. Daar hoort ook bij het benut t en van de aanwezige/ geboden r uim t e/ ver ant w oordelij kheden binnen best aande of nieuw e dossiers; hier op is m eer m ogelij k. Art hur t oont inzet en heeft duidelij k aandacht voor zij n ont wikkelpunt en, m aar boekt nog niet voldoende cq de gewenst e voor uit gang. Het is dan ook zaak om hier expliciet in de dagelij kse wer kzaam heden m ee bezig t e blij ven, feedback t e or ganiser en en niet t e snel t evreden t e zij n ( “ get oonde inzet en init iat ieven is niet alt ij d het zelfde als effect ief gedr ag” ) .’

26

Co l l e g a 2 noem de Art hur Got lieb ‘een zeer j ne collega om m ee sam en t e werken’. Hij was echt er niet alt ij d ‘zicht baar / aanwezig’, hoewel hij dat vanwege zij n uit gebreide ervar ing behoor de t e zij n. Hij zou som s m eer risico en durf m oet en nem en om zich t e pr o ler en. Hij was zo kan hieruit wor den geconcludeer d - nogal bescheiden en geneigd de schaduwzij de t e kiezen. Co l l e g a 3 om schr eef Art hur Got lieb als een collega die open st ond voor inhoudelij ke input , ook van m inder er var en collega’s. Hij was de v rolij ke noot in huis en w er kt e gest r uct ur eer d, nauwkeur ig en m et voorbeeldige afst em m ing. Opm er kelij k is dat zij n unit m anager ook als infor m ant opt rad. Le i d i n g g e v e n d e 7 noem de Ar t hur Got lieb ‘een har de werker ’, die enerzij ds zij n t aken snel oppakt e m aar ander zij ds nogal zoekende was. Hij deed veel, m aar voor zij n leidinggevende, in dit geval Le i d i n g g e v e n d e 7 , was Ar t hur Got lieb iem and die ‘veel bevest iging’ nodig had: ‘hij m ag wat m eer ver t rouwen hebben in zij n eigen k walit eit en’. I n zij n bezwaar schr ift geeft Ar t hur Got lieb aan dit funct ioner ingsgespr ek een ander e draai: ‘t ot m ij n ver bazing blij k t er plot seling weinig m eer over van Le i d i n g g e v e n d e 6 ’ s eer der zo expliciet benoem de “ er nst ige kr it iekpunt en”. Weggesm olt en als sneeuw voor de zon. I k ben de bovenst e best e’. 23 Voor Art hur Got lieb st aat nu vast dat de ’er nst ige kr it iek punt en’ van zij n ver t rek kende unit m anager ‘gewoonweg ver zinsels’ en ‘oppor t unist ische fabelt j es’ zij n. Volgens Ar t hur Got lieb doet hij dit om t e voor kom en ‘dat de geschiedenis hem acht er volgt ’: ‘kennelij k is hij bang voor de nasleep die u nu in handen heeft ’. Op 12 novem ber 2012 voerde Ar t hur Got lieb zij n beoor delingsgespr ek m et Le i d i n g g e v e n d e 7 . Zij n scor es op de com pet ent ies om gevingsbewust zij n, analy t isch ver m ogen en overt uigingskracht waren niet voldoende. Ar t hur Got lieb vond deze drie onder delen ‘t e laag gewaar deer d’. Maar hij had de m ondelinge t oelicht ing van Le i d i n g g e v e n d e 7 er varen ‘als open en plezier ig. Zij heeft m ij gewezen op aandacht spunt en waar ik in de prakt ij k wat m ee k an’. I n een e- m ailber icht van Le i d i n g g e v e n d e 7 , dat aan het ver slag van het beoor delingsgesprek is t oegevoegd voegde zij n unit m anager hieraan t oe: ‘Het beeld is dat Art hur in het algem een zij n wor kload onder cont role heeft . Hij is in st aat om zij n werkzaam heden kwalit at ief goed en t ij dig gereed t e hebben. Art hur kan nog wel m eer in zij n wer kzaam heden pr ior it eren. I n een sit uat ie w aarin hij niet precies begrij pt wat er van hem wor dt verw acht , kan hij dat som s eerder aangeven. I n plaat s daar van gaat hij heel veel doen, w aar door hij zij n t ij d niet alt ij d ef ci nt inzet . Daar naast m oet hij er bij voor beeld v oor waken dat hij niet t eveel tij d best eedt aan aut om at iser ingsvr agen van collega’s.’ Een w eek na dit beoor delingsgesprek zag Ar t hur Got lieb in de out look agenda van zij n dir ect eur een afspraak st aan m et zij n unit m anager en t wee r elat ief nieuwe collega’s over ‘t oekom st ige nancier ing dur e geneesm iddelen’. Binnen de dir ect ie zorgm ark t en cure gold als r egel dat alle m edewer ker s t oegang hadden t ot elk aars out look agenda’s. Ar t hur Got lieb volgde op die m anier de act ivit eit en van collega’s. Hij kon - zij n eigen agenda was op dat m om ent leeg - geen ander e reden dan uit sluit ing bedenken. 24 Voor hem het zoveelst e bewij s dat hij ‘afgeschr even en ver vangen m oet worden’. Aan het beoor delingsgespr ek was de j aarlij kse ‘vloot schouw’ voorafgegaan. Zij n unit m anager had daar het voorst el gedaan om Ar t hur Got lieb gem iddeld een voldoende beoor deling t e geven. 25 Tegelij ker t ij d viel de naam van Ar t hur Got lieb ook in de gr oep m edewer kers waarvan het m anagem ent t eam het w enselij k vond dat ze bij verander ing van unit of direct ie nieuw e kansen er var en en gem ot iveerder t e wer k zouden gaan. Voor 2013 zou deze gr oep uit zes m edewerkers best aan. Ar t hur Got lieb was een van hen. De onder liggende gedacht e was dat Ar t hur Got lieb bij zij n unit niet goed funct ioneer de en geleidelij k aan op de acht er grond raakt e. Alle zes st em den in m et een over st ap naar een nieuwe unit . Op 26 novem ber 2012 liet Ar t hur Got lieb zij n kom ende unit m anager wet en dat hij in 2013 dr ie wensen had: de im plem ent at ie basis GGZ, pr est at iebekost iging GGZ en de m ark t scan GGZ of far m acie. Ver der gaf hij aan liever niet t e w or den ingedeeld voor de budget t er ing en nacalculat ies cure ( opbr engst ver r ekening) . 26 Voor de dr ie proj ect en die op het w ensenlij st j e van Ar t hur Got lieb st onden wilde hij graag in de hoedanigheid van lid deelnem en. Het leek zij n kom ende unit m anager goed dat Ar t hur Got lieb pr oj ect leider zou wor den van de m ark t scan GGZ. Dat ging niet door om dat het

27

aanwij zen van een pr oj ect leider bij m ar kt scans is voor behouden aan de dir ect ie st rat egie & j ur idische zaken en daar wilde m en Art hur Got lieb niet als pr oj ect leider. Hij werd over eenkom st ig zij n eigen wens lid van deze proj ect gr oep. Daarnaast zag hij zij n wens om lid t e w or den van het proj ect t eam pr est at iebekost iging GGZ gehonoreer d. Deelnam e aan het proj ect im plem ent at ie basis GGZ was wat zij n kom ende unit m anager bet r eft niet aan de orde om dat dit proj ect al in de eindfase ver keer de. j anuari 2013 – [ 22 j anuari 2014]


Unit m anager cure GGZ

Een van zij n collega’s die bij zij n vorige unit belast was m et de opbr engst verr ekening ging begin 2013 m et zwanger schapsver lof. Le i d i n g g e v e n d e 7 k lopt e daar om bij haar collega van de unit geest elij ke gezondheidszor g aan om Ar t hur Got lieb hier bij in t e schakelen: ‘I k heb daar m ee ingest em d. Daar bij vond ik dat Ar t hur een m ooi werkpakket had en het niet onredelij k was hem t e vr agen de opbrengst ver rekening in 2013 t e doen. Binnen de dir ect ie zij n alt ij d klussen die m inder belangst elling hebben van de m edew er kers m aar die wel m oet en wor den gedaan. Veel m edew er kers doen dan ook klussen waar ze m inder af nit eit m ee hebben. I k heb dit m et Ar t hur besproken en hij accept eer de m ij n keuze’. 27 Uit zij n bezwaar schr ift is af t e leiden dat hij zij n t eleurst elling afreageer t op papier : ‘op verzoek van Le i d i n g g e v e n d e 8 had ik eind novem ber 2012 lat en wet en op welk pr oj ect ik in 2013 NI ET zou willen worden ingezet . Mij n ant woor d: geen opbr engst verr ekening. Desondanks m aken Le i d i n g g e v e n d e 7 en Le i d i n g g e v e n d e 8 m ij in m ei 2013 verant woor delij k voor de hele handel; de cure br ede opbr engst verr ekening m et alles er op en eraan’. 28 Ar t hur Got lieb sleept e nog w er kzaam heden m ee uit zij n t ij d bij de unit t weedelij ns som at ische zorg. Het ging om bij zondere t andheelk unde, de nanciering van zes radiot herapeut ische inst ellingen, v ragen op het gebied van dure geneesm iddelen. Op 14 j anuari 2013 verzocht hij aan Le i d i n g g e v e n d e 7 aan wie hij t e zij ner t ij d deze w er kzaam heden kan overdragen. Binnen t ien m inut en ver zocht Le i d i n g g e v e n d e 7 om aan t e geven wat er speelde op het gebied van bij zonder e t andheelkunde, waar de dir ect ie handhaving & t oezicht in het k ader van fraudeonderzoek m ee bezig was. Ze zegde t oe t e lat en wet en wie de naar haar m ening in int ensit eit afnem ende werk zaam heden zouden kunnen over nem en. 29 Op dat m om ent was over igens nog niet de nit ief bekend hoe het w er kpr ogram m a voor 2013 eruit zou zien. Het planningsgespr ek 2013 vond plaat s op 31 j anuar i 2013. De nieuw e leidinggevende was Le i d i n g g ev e n d e 8 . Art hur Got lieb was t oen net begonnen bij de unit geest elij ke gezondheidszor g. I n het planningsgespr ek k wam naar vor en dat het aant al ingedeelde wer kdagen voor de ver schillende t aken van Ar t hur Got lieb ( 225) hoger was dan het m axim um van 195 dagen. Er was geen m ar ge voorzien. I n het gespr ek k wam aan de orde dat Art hur Got lieb bij de ‘vlootschouw’, een j aarlij kse v isie van het m anagem ent t eam op het gr oeiverm ogen van m edew erker s, was ingedeeld in het kwadrant ‘bakens’. Ook werd afgespr oken dat Ar t hur Got lieb een int er ne coach t oegew ezen k reeg. Dat zou Co l l e g a 5 wor den. Ar t hur Got lieb klaagde over over belast ing. Hij zag de t oewij zing van 225 w er kdagen in zij n wer kpr ogram m a als een doelbewust e poging van zij n leidinggevenden om hem op die m anier klein t e krij gen. Zij n unit m anager r eageerde m et het in zij n woor den vr ij war en van t ij dr ovende act iv it eit en als een I CT- aanbest edingst raj ect en het key- user over leg. Ar t hur Got lieb zag dit daar ent egen als het zoveelst e bewij s dat hij st apj e voor st apj e naar de afgr ond w er d geduwd. Op 25 februar i 2013 bezocht Ar t hur Got lieb zij n huisar t s en v roeg haar de behandeling m et het ant idepr essiv um m ir t azapine af t e bouwen. Dat ont raadde de huisar t s hem en ze adviseerde het gebr uik van m ir t azapine voor t t e zet t en. 30 Voor het funct ioner ingsgespr ek op 27 j uni 2013 werd weder om gebruik gem aakt van inform ant en. Co l l e g a 6 noem de hem sy m pat hiek , ber eidw illig, act ief en ber eid om verant w oordelij k heid t e nem en. Co l l e g a 7 wees er op dat bij het proj ect prest at iebekost iging de kwalit eit en voor t gang acht erbleven bij de ver wacht ingen, ondanks het feit dat de inzet van Ar t hur Got lieb ‘ent housiast ’ was. Ze ver wacht t e desalniet t em in van hem m eer door t ast endheid en het zou ook goed zij n als hij ‘wat m eer uit de verf zou kom en’.

28

Co l l e g a 1 1 t rad ook op als inform ant :

‘Hoi Art hur, Hier bij , t er bespreking v rij dag. Het kom t m isschien wat k rit isch over, m aar ik denk dat er zeker een goede slag t e m aken is. Gr oet , Co l l e g a 1 1 ALGEMENE I NDRUK Op inhoudelij ke kwalit eit ger icht e collega die nog weinig zicht baar is in de unit GGZ. Oppakken kennis gaat nog wat m oeizaam t er wij l dat niet nodig is. Aan t e raden is om hier in de 2e helft van 2013 act ief m ee aan de slag t e gaan, zodat de kwalit eit en van Art hur ook echt t ot uit ing kom en. STERKE PUNTEN Ar t hur is st erk gericht op inhoudelij ke kwalit eit en w et en hoe het zit . Dat is handig gezien de som s t aaie m at er ie, hij laat zich daardoor niet afschr ikken, er is daardoor pot ent ie voor een ex per t rol op der gelij ke onder werpen. Bij onderwerpen waar hij veel van weet m er k j e dat ook . Die kennis st raalt hij naar buit en ook uit . Verder com m uniceert hij op operat ioneel niveau duidelij k over verwacht ingen ( “ vandaag lever ik … op”, of “ dit kan ik deze week niet leveren” ) . VERBETERPUNTEN Het oppakken van alle nieuwe kennis gaat m oeizaam , waar schij nlij k door de com binat ie van oude werkzaam heden ( o.a. opbrengst ver r ekening) en een m ix van nieuw e werk zaam heden. Hier door st raalt Art hur op nieuwe onder wer pen weinig zelfvert r ouwen uit , en ga j e als proj ect leider/ pr oj ect lid t wij felen of het gelever de ook echt goed is. Ook lij k t hij “ vol” t e zit t en, nieuwe dingen kunnen er niet m eer bij . Dat is last ig gezien het dynam ische werk veld. Ar t hur is weinig zicht baar in de unit en biedt niet alt ij d zicht baar aan om ergens in m ee te draaien of er gens m ee t e helpen. Ook dit kom t waar schij nlij k uit angst om fout en t e m aken door t e w einig kennis. Hier door wet en collega’s niet wat ze aan hem kunnen vragen en wordt hij snel overgeslagen. Aan t e raden is om qua kennis en vaar digheden echt een inhaalslag t e m aken, niet alleen door in t e lezen, m aar ook door fy siek bij collega’s t e gaan zit t en en zo m in m ogelij k alleen of t huis t e w er ken. Dan gaat de opgebouw de kennis echt ‘leven’ door t e oefenen, m ee t e draaien en t e hor en hoe collega’s iet s aanpak ken. Mogelij k kan het t akenpakket zo herschikt wor den dat hij op een onderw er p k an focussen, bij voorkeur op een gebied waar hij al veel kennis van heeft ( bij voorbeeld opbr engst ver rekening, bezwar en of I CT) . Als dat goed loopt is het opbouwen van echt onbekende kennis ( bij voor beeld MBI ) ook gem ak kelij ker.’

Ar t hur Got lieb ont v ing deze infor m at ie op 12 j uni 2013 in zij n e- m ailbox . Hij vr oeg zij n collega in een ruim een uur dur end gespr ek om de m eer kr it ische opm erk ingen af t e zwak ken.

29

Dit is de ver sie die uit eindelij k in de ‘HRM- t ool’ is opgenom en, m aar niet t erug t e v inden is in het form ulier van het funct ioneringsgespr ek in het per soneelsdossier :

‘ A l g e m ee n b e e l d Op inhoudelij ke kwalit eit ger icht e collega die nog weinig zicht baar is in de unit GGZ. Oppakken van GGZ kennis gaat nog wat m oeizaam t er wij l dat niet nodig is. Aan t e raden is om hier in de 2e helft van 2013 in t e invest eren, zodat de kwalit eit en ook echt t ot uit ing kom en. St e r k e p u n t e n Ar t hur is st erk gericht op inhoudelij ke kwalit eit en w et en hoe het zit . Dat is handig gezien de som s t aaie m at er ie, hij laat zich daardoor niet afschr ikken. Er is daardoor pot ent ie voor een ex per t rol op der gelij ke onder werpen. Bij onderwerpen waar hij veel van weet m er k j e dat ook . Die kennis st raalt hij naar buit en ook uit . Ver der com m uniceer t hij op operat ioneel niveau duidelij k over ver wacht ingen ( “ vandaag lever ik … op”, of “ dit kan ik deze week niet lever en” ) . On t w i k k e l p u n t e n Het oppak ken van nieuwe GGZ kennis gaat wat m oeizaam , waarschij nlij k door de com binat ie van oude wer kzaam heden ( o.a. opbrengst ver r ekening) en een m ix van nieuw e werkzaam heden. Hier door st raalt Art hur op nieuwe onder werpen w einig zelfver t rouwen uit , en ga ik als proj ect leider/ pr oj ect lid t wij felen of het gelever de ook echt goed is. Ook lij k t hij ‘vol’ t e zit t en, nieuwe dingen kunnen er niet m eer bij . Dat is last ig gezien het dy nam ische werk veld. Art hur is weinig zicht baar in de unit en biedt niet ongevraagd aan om er gens in m ee t e draaien of ergens m ee t e helpen. Dit kom t waar schij nlij k ook uit angst om fout en t e m aken. Hier door wet en collega’s niet wat ze aan hem kunnen v ragen en w or dt hij snel over geslagen. Aan t e raden is om qua kennis en vaardigheden echt een inhaalslag t e m aken, niet door in t e lezen m aar door fy siek bij collega’s t e gaan zit t en ( explekken, kam er s m et m eerder e per sonen) . Dan gaat de opgebouwde kennis echt ‘leven’ door t e oefenen, m ee t e draaien en t e hor en hoe collega’s iet s aanpakken. Mogelij k kan het t akenpakket zo herschikt wor den dat hij op een beper kt aant al onderwerpen kan focussen, bij voor keur op een gebied waar hij al veel kennis van heeft ( bij voorbeeld opbr engst verr ekening, bezwar en of I CT) . Als dat goed loopt is het opbouwen van kennis over nieuwe aandacht sgebieden ook gem ak kelij ker.’

De laat st e infor m ant Co l l e g a 8 roem de de sam enwer king m et zij n ‘pr et t ige collega’, die veel kennis bezat en analy t isch st erk zou over kom en. Le i d i n g g ev e n d e 8 besprak het funct ioneringsgespr ek m et Art hur Got lieb voor m et de HRM- adv iseur, M e d e w e r k e r 1 . Het lag hem zwaar op de m aag ‘dat het funct ioner en gew oon t egenviel, hij had er m eer van v er wacht . Hij const at eerde dat het zou uit m onden in een onvoldoende bij de beoor deling lat er in het j aar als er niet s gebeur de. Dat m oest en wou Le i d i n g g e v en d e 8 dan wel t ij dig duidelij k m aken zodat er verbet erslagen m ogelij k zouden zij n. Hij vond dat een hele st ap, om dat hij wist dat Art hur Got lieb hier wel van zou schr ikken. I n de voorbespr eking is bespr oken dat Le i d i n g g e v e n d e 8 aan Ar t hur Got lieb zou v ragen om een plan op t e st ellen. Ar t hur Got lieb dr opt e af en t oe de problem en bij Le i d i n g g e v e n d e 8 , m aar had zelf geen idee voor een oplossingsr icht ing. Zeker van een senior v er wacht t e Le i d i n g g e v e n d e 8 dat die zelf m eedenkt of zeker een aanzet t ot een oplossing lev er t . Dat kwam er echt er niet uit ’, aldus Lei d i n g g e v e n d e 8 .

30

De HRM- adv iseur heeft hieraan in haar gespr ek m et de Onderzoekscom m issie het volgende t oegevoegd: ‘Er zij n m aar heel weinig m edewer ker s die acht erblij ven. Ar t hur Got lieb was één van de personen die in 2013 in het kwadrant acht erblij vers t erecht is gekom en. Dit was eigenlij k pas het laat st e j aar het gev al, daarv oor was hij alt ij d een baken. Wel m et de kant t ekening dat Art hur Got lieb de laat st e j ar en afzakt e in het kwadr ant baken. De afgelopen j ar en hebben de m anagers v an Art hur Got lieb hier in hun HR- cyclus gespr ekken m et Ar t hur Got lieb bij st ilgest aan en zij n er ook ont wikkelafspr aken gem aakt in de planningsgespr ekken.’ I n het ver slag van het funct ioneringsgesprek wees zij n unit m anager erop dat Art hur Got lieb veel wer k m et zich m eesleept e uit zij n eer der e unit . Hij voldeed niet aan de norm en verwacht ingen van Le i d i n g g e v e n d e 8 . I n zij n bezwaar schr ift schr ij ft Ar t hur Got lieb erover dat hij wer d ‘acht er volgd door het oude werk ’. Tot in de herfst van 2013 bleek er geen duidelij kheid wie in zij n oude unit nu welke wer kzaam heden had over genom en. Waar die duidelij k heid er wel was, bleek Ar t hur Got lieb niet goed best and t egen vragen en ver zoeken waar op hij desalniet t em in inging. De st ellingnam e van zij n unit m anager dat hij oud w er k m et zich m ee sleept e zag hij als de st ok om hem t e slaan. Verder had hij van een van zij n collega’s opgevangen dat hij niet aan de gest elde ver wacht ingen voldeed: ‘En zegt hij [ Le i d i n g g e v e n d e 8 ] t egen m ij n pr oj ect leider Co l l e g a 7 dat “Art hur niet het niveau heeft van een senior beleidsm edewer ker ”. Br engt bovendien onder haar aandacht dat als zij een vast e aanst elling wil hebben, wat hem bet r eft ik plaat s m oet m aken. Er is nu eenm aal beper kt e r uim t e in het Funct iegebouw. Dan kan zij daarm ee r ekening houden’. 31 Deze collega heeft desgevraagd in een e- m ailbericht aan de Onder zoek scom m issie t en st elligst e ont kend dat ze dit heeft uit gespr oken: ‘Deze passage is onj uist en heb ik zeker niet uit gespr oken r icht ing Art hur, noch heeft Le i d i n g g e v e n d e 8 dit t egen m ij gezegd’. 32 Begin august us, zo wer d hem opgedragen, zou Art hur Got lieb m et een plan kom en om wel aan de bij zij n leidinggevende best aande ver wacht ingen t e voldoen. Zij n unit m anager vond de opst elling van Ar t hur Got lieb ger icht op verant woorden en indek ken. Ar t hur Got lieb plaat st e hier bij de kant t ekening dat hij ‘t opzwaar ’ was ingezet op com plexe t echnische uit voer ingsdossier s. Zij n unit m anager ver wacht t e daarnaast van Ar t hur Got lieb pr est at ies op ‘beleidswer k’. I n zij n gesprek m et de Onder zoek scom m issie heeft Le i d i n g g e v e n d e 8 aangegeven wat hij van Ar t hur Got lieb ver wacht t e en hoe hij aankeek t egen het funct ioneren van Art hur Got lieb: ‘Le i d i n g g e v e n d e 8 heeft t ij dens het [ funct ioner ings] gespr ek duidelij k gem aakt wat hij van Art hur Got lieb verw acht t e aan de hand v an de ingev ulde w er kafspraken. Art hur Gotlieb verm eldde gedet ailleerd alle act ivit eit en, t er wij l Le i d i n g g e v e n d e 8 het liever had over de verw acht ingen. Met nam e liep Ar t hur Got lieb aan t egen zij n eigen gebr ek aan oplossend ver m ogen. Dat beseft e hij zelf ook, m aar zij n verw acht ing was dat de leidinggevende zij n pr oblem en zou oplossen. Le i d i n g g e v e n d e 8 zou hem w el op weg helpen, m aar principieel v ond hij dat Art hur Got lieb, zeker op zij n niv eau, de oplossing zelf m oest ont dekken. Er was dus spr ake van een ver schil van inzicht in de ver wacht ingen ov er en weer. Een belangr ij k elem ent in het funct ioneringsgesprek was ook dat v an de senior en van het t eam begeleiding v an de j unioren wer d ver wacht . Le i d i n g g e v e n d e 8 zag Art hur Got lieb dat niet doen, st erker nog de begeleiding kw am v aak v an de j unioren. Begeleiding houdt aldus Le i d i n g g e v e n d e 8 in het inhoudelij k sparr en ( aanpak, t e bewandelen wegen et c.) , het zij n van vr aagbaak, m aar ook het in de gat en houden hoe het m et de j unioren gaat en hen helpen. Art hur Got lieb legde die v er ant woor delij kheid echt er bij de pr oj ect leider s, ook al war en die som s oner var en. Voor een deel zei hij echt er ook dat hij de begeleider srol zou oppakken.’

31

De r ol van de HRM- adviseur beper kt zich t ot het beoor delen van de onder bouw ing en uit leg van een ( negat ieve) personeelsbeoordeling: ‘M e d e w e r k e r 1 geeft aan niet naar de inhoud t e gaan, w ant de m anager is v er ant woordelij k voor het opst ellen van de beoordeling en de indeling in het kwadr ant enm odel. Wel beoor deelde zij of de beslissing van de m anager v oldoende onderbouwd en ook uit legbaar w as voor Ar t hur Got lieb. Daarnaast heeft zij gekeken of de beoor deling synchr oon was aan de afspraken die aan het begin van het j aar w er den gem aakt . Ev eneens wor dt geveri eerd of in eerder e gesprekken in de acht er uit gang in het funct ioner en aan de or de is gew eest . Een ( onvoldoende) beoor deling m ag nam elij k nooit een ver rassing zij n, een funct ioner ingsgespr ek m oet al aangeven welke kant het dreigt op t e gaan. M e d e w e r k e r 1 is van m ening dat de procedur es die bij Art hur Got lieb zij n gehant eer d confor m de lij n van de HR- cy clus zij n. Echt er m et de kennis v an nu ligt dat t och iet s genuanceerder. De beoor deling is acht er af gezien wellicht wat st accat o opgeschreven, m ogelij k hadden er m eer zinnen aan best eed m oet en wor den. Zij kan zich voor st ellen dat de gebr uikt e for m uler ingen har d aankom en, hoewel een onvoldoende beoordeling alt ij d een bepaalde har dheid in zich heeft . Het st aat echt er buit en kij f dat een onvoldoende beoor deling in haar ogen t er echt was, ander s had zij wel geprot est eer d.’ Het plan dat in august us ger eed zou m oet en zij n is in het personeelsdossier niet t er ug t e vinden. 33 De voor m edewerker s van de NZa gebr uikelij ke geheim houdingsverk laring en ver klar ing over het a eggen van de am bt seed ont br eken eveneens in het per soneelsdossier. Medewerker s die eer der ver bonden waren aan het CTG en het CTZ hoefden een dergelij ke ver klar ing en am bt seed bij indienst t r eding bij de NZa niet t e onder t ekenen en af t e leggen. Wel is in zij n per soneelsdossier zij n laat st e beoor deling van 29 novem ber 2013 t e v inden, die als uit kom st had dat Ar t hur Got lieb op een groot aant al vlak ken onderm aat s scoorde, onder andere analy t isch verm ogen, om gevingsbewust zij n alsm ede vakkennis en vak bek waam heid.

2 .3 .

Re s u m é

Ar t hur Got lieb t rad op 1 j anuar i 2000 in dienst van het CTG. Zij n leidinggevenden r oem den zij n collegialit eit , hulpvaardigheid, alsm ede zij n ‘uit st ekende m ot ivat ie en wer klust ’. Zij n r esult aatgericht heid en planm at ige werk wij ze werden t ot voorbeeld voor ander en gest eld. I n 2002 kreeg hij een grat i cat ie van 1.000 gulden ( 450 eur o) . Een j aar lat er w er d hem een vast e t oelage als coör diner end beleidsm edewerker t oegekend. I n 2004 vert oonde zij n funct ioner en nog st eeds een opgaande lij n. Naast nauwkeur igheid en or ganisat ieverm ogen ging ook zij n vak kennis boven de eisen uit . Zij n collegialit eit werd weder om geroem d. Na 2007 is zij n ont wikkeling m et m eer m oeit e t e volgen. Hij was inm iddels coör dinat or algem ene ziekenhuizen, m aar de werk druk op hem nam t oe. Een ex t er n evaluat ieonder zoek wees op de gevolgen van het ver t r ek van m edewerker s m et veel ervar ing die de overst ap naar de nieuwe or ganisat ie niet w ilden of konden m aken. Degenen die wel naar de NZa overgingen kr egen het wat werk druk bet reft zwaar. Zij n leidinggevenden liet en de vast e aanpak van funct ionerings- en beoordelingsgespr ek ken ver slappen. Art hur Got lieb m oest her haaldelij k vragen om de in de HR- cyclus vast gelegde gespr ekken. Zij n verzoeken w er den lange t ij d genegeer d. Wat uit eindelij k - na gr ot e m oeit e - op papier k wam , was nog st eeds posit ief, m aar Ar t hur Gotlieb voelde geen er kenning, respect en waar der ing. Hij m ist e aandacht van zij n leidinggevenden voor de inhoudelij ke ker n van zij n werk . De om m ekeer kwam m et een funct ioner ingsgespr ek in 2010 dat nagenoeg sam enviel m et de aankondiging van een r eor ganisat ie. Art hur Got lieb kam pt e op dat m om ent m et k lacht en van depressieve aar d en k reeg van zij n huisar t s m edicat ie voor geschr even. Het was kort na een onver kwikkelij ke bot sing over zij n deelnam e aan een confer ent ie in het buit enland, een door een van de leden van de raad van best uur voor hem bedoelde pluim die bij na w er d get orpedeer d door t w ee van zij n leidinggevenden. Er volgde een periode m et veel en snelle wisselingen in de leiding. Art hur Got lieb kreeg in nog geen vier j aar m et vij f leidinggevenden t e m aken, die hem in beoordelings- en funct ionerings-

32

gesprekken de m aat gingen nem en. De acht erdocht van Art hur Got lieb werd gevoed door op het eerst e gezicht goedbedoelde init iat ieven. Een bij het CVZ voorgest elde st age werd opgevat als een verrassingsoverval. Een overzicht m et in blauw gem arkeerde herplaat singskandidat en en bovenform at ieve m edewerkers, waaronder Art hur Got lieb, raakt en uit erst gevoelige zenuwen bij de inm iddels aan de kant geschoven voorzit t er van het t echnisch overleg dure geneesm iddelen. Vanaf 2011 k wam hij in pr oj ect en en wer kzaam heden t er echt die een groot beslag op zij n t ij d legden, m aar zij n zicht baar heid navenant deden verm inder en. Op 1 j anuari 2012 wer d zij n t oelage voor zij n coördinerende r ol als beleidsm edew er ker st opgezet . De beoordelingsgespr ekken kregen een aansporende, in zij n ogen waarschuwende t oon, hoew el het inhoudelij ke eindoordeel nog st eeds per saldo posit ief is. Pogingen om zich t e ont doen van t ij drovende, m aar w einig t ot de ver beelding spr ekende werk zaam heden falen. Zij n leidinggevenden kozen uit eindelij k voor dit soor t opgaven voor Art hur Got lieb, die in het schr ij ven van zij n bezwaarschrift zij n gram haalt m aar die boosheid niet binnen de m ur en van de NZa kenbaar m aak t . Een overst ap naar een nieuwe unit zou hem nieuw elan m oet en brengen en hongerig m oet en m aken om nieuwe t er reinen t e ver kennen en t e cult iver en. Maar op de een of andere m anier kon hij zich niet v rij m aken van zij n eerder e werk zaam heden en k wam hij in een sit uat ie t erecht van overbelast ing. I nt ussen vor der de zij n bezwaarschr ift , in feit e een aanklacht t egen het funct ioner en van zij n leidinggevenden en het ont breken van erkenning en waardering voor hem , gest aag.

1

2

3 4 5 6

7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22

23 24 25 26 27 28 29

De Onderzoekscom m issie heeft ervoor gekozen voor de beschrij ving van de handelwij ze j egens Ar t hur Got lieb t e kiezen voor de periode t ij dens zij n indienst t r eding en het m om ent waarop de m inist er heeft beslot en een Onderzoekscom m issie in t e st ellen. I n de periode t ussen het overlij den van Ar t hur Got lieb op 22 j anuari 2014 en het besluit t ot inst elling van een com m issie op 8 april 2014 is de handelwij ze j egens Art hur Got lieb herhaaldelij k en vaak uit gebreid aan de orde gekom en in gesprekken en cont act en t ussen zij n leidinggevenden. Voor een j uist en volledig begrip van de gevolgde handelwij ze zou weglat ing van dat deel van de periode dit st r even naar volledigheid en j uist heid t ekor t doen. NZa, per soneelsdossier drs. A.R. Got lieb. De Onder zoekscom m issie heeft kennis genom en van het personeelsdossier en gebr uikt hieruit feit elij ke gegevens binnen de begr enzingen die de Raad van St at e in een uit spraak in 2007 heeft gest eld aan openbaar m aking van gegevens uit per soneelsdossiers, ht t p: / / www.raadvanst at e.nl/ uit spraken/ zoeken- in- uit spraken/ t ekst- uit spraak.ht m l?id= 17413 Zoals gecit eer d in het bezwaarschr ift , blz. 446. Zie bezwaarschr ift , blz. 18. E- m ailbericht van Le i d i n g g e v e n d e 9 aan de Onder zoekscom m issie van 17 august us 2014 om 17.06 uur. Zoals verm eld in CD D041 ( 20 sept . 2010 - BI JLAGE Funct iegebouw TSZ - bij e- m ail Le i d i n g g e v e n d e 6 m et agenda Unit overleg 21 sept . 2010) : Ber icht geving op int ranet , m ondelinge aankondiging van - en t oelicht ing op - de reorganisat ie aan het per soneel door de Voor zit t er. Mededelingen in een viert al inform at iebij eenkom st en over de reorganisat ie, door Le i d i n g g e v e n d e 9 .’ Bezwaarschrift blz. 181. Bezwaarschrift blz. 183. Bezwaarschrift : CD V267 - Out look Agenda - 21 sept em ber 2010 - unit overleg Cur e TSZ - op Prinsj esdag 2010. CD A036 - 21 sept . 2010 - genodigden unit over leg Cure TSZ - op Prinsj esdag 2010. Bezwaarschrift blz. 183. Bezwaarschrift blz. 179. Bezwaarschrift blz. 139, 446. Bezwaarschrift blz. 249. Bezwaarschrift , blz. 180. Bezwaarschrift , blz. 188. Lei d i n g g ev e n d e 8 , ‘Bezwaarschrift Art hur Gotlieb: visie en beleving van Le i d i n g g e v e n d e 8 ’, 18 j uni 2014, blz. 3- 4. Bezwaarschrift , blz. 240. Bezwaarschrift , blz. 264. Het bet r of een algem ene m aat regel die t ot doel had alle in het verleden t oegekende m aandelij kse t oelagen t e beeindigen. E- m ailbericht van Art hur Got lieb aan Le i d i n g g e v e n d e 6 van 25 novem ber 2012 om 18.18 uur. Bezwaarschrift , blz. 170. I n zij n bezwaar schr ift geeft Ar t hur Got lieb aan dat hij m et het vervaardigen van zij n om vangrij ke bezwaar schr ift begonnen is in het voor j aar van 2013. Volgens de broer van Ar t hur Got lieb heeft Ar t hur Got lieb de eerst e onderdelen van zij n bezwaar schrift op 2 februari 2012 op zij n t huiscom put er opgeslagen. Bezwaarschrift , blz. 274. Bezwaarschrift , blz. 256. Le i d i n g g e v e n d e 8 , ‘Bezwaarschr ift Art hur Got lieb: visie en beleving van Le i d i n g g e v e n d e 8 , 18 j uni 2014, blz. 4 en 5. E- m ailbericht van Art hur Got lieb aan Le i d i n g g e v e n d e 8 van 26 novem ber 2012 om 15.56 uur. Le i d i n g g e v e n d e 8 , Bezwaarschr ift Art hur Got lieb: visie en beleving van Le i d i n g g e v e n d e 8 ’, 18 j uni 2014, blz. 6 en 7. Bezwaar schrift , blz. 298. E- m ailbericht van Art hur Got lieb aan Le i d i n g g e v e n d e 7 van 14 j anuari 2013 om 16.45 uur en e- m ailbericht van Le i d i n g g e v e n d e 7 aan Art hur Got lieb van 14 j anuari 2013 om 16.53 uur.

33

30 31 32 33

34

Bezwaarschrift , blz. 315. Bezwaarschrift , blz. 128. E- m ailbericht van Co l l e g a 7 aan de secr et aris van de Onderzoekscom m issie van 21 j uli 2014 om 14.39 uur. I n zij n voor de Onderzoekscom m issie opgest elde not it ie wij st zij n unit m anager er op dat Art hur Got lieb een lij st m et wer kafspraken had gem aakt die hij vervolgens een voor een afvinkt e. Zij n unit m anager had gehoopt op een plan m et knelpunt en en oplossingsricht ingen. Hij heeft niet m eer aangedrongen op zo’n plan.

3

DE W I JZE W A A ROP D RS. A .R. GOTLI EB I S BEH A N D ELD : V A N 2 9 N OV EM BER 2 0 1 3 TOT 2 2 JA N UA RI 2 0 1 4 EN D E N A SLEEP TOT 9 A PRI L 2 0 1 4

3 .1 .

H e t b e o o r d e l i n g sg e sp r e k

Op 28 novem ber 2013 ont v ing Art hur Got lieb van zij n unit m anager zij n ‘beoor delingsfor m ulier in de nit ieve vorm ’. De volgende dag, 29 novem ber, om half t ien was het beoordelingsgespr ek. Ar t hur Got lieb was verlaat . Hij excuseerde zich m et de m ededeling dat hij ‘een beet j e slecht [ had] geslapen’. 1 I n een gespr ek dat bij na v ij f kwar t ier in beslag nam passeerden t ien werkafspraken, dr ie ker ncom pet ent ies, v ij f funct ionele com pet ent ies en vij f ont wikkelingsafspraken. De ‘t ot aalscore’ van deze 23 t oet sen, m et 12 onvoldoendes en 11 voldoendes, luidde: ‘Art hur is bij na een j aar bij de unit . I k vind zij n bij drage als senior onvoldoende, hij is nauwelij ks bet rokken bij de beslissingen in de unit ov er de koers. Daarbij heeft hij de neiging zich t er ug t e t rekken waar door v eel r elevant e info hem v oor bij glipt . Dat kan niet op zij n niv eau. Hij m oet invest er en in de inhoud m aar v oor al ook in daad- en ov ert uigingskracht . Voor volgend j aar gaan we sam en daar een st rak plan opzet t en.’ Ar t hur Got lieb m er kt e op dat hij zich niet in het eindoor deel ( ‘niet voldoende’) kon vinden. Het beoor delingsgespr ek is opgenom en en woor d voor woor d uit gew er kt en als een van de bij lagen aan het bezwaar schrift t oegevoegd. Het beoordelingsbesluit werd vast gelegd in een brief die op 4 decem ber 2013 is gedat eer d. Het is een brief van zij n dir ect eur en luidt als volgt : ‘Geacht e heer Got lieb, Onlangs is m et u het j aarlij kse beoor delingsgesprek gevoer d. Hier bij bevest igen wij dat u een onv oldoende beoor deling heeft ont v angen, om dat uw funct ioner en niet aan het gew enst e niv eau voldoet . Op gr ond van ar t ikel 7 lid 3 v an het BBRA ont v angt u geen per iodieke verhoging. Daar naast heeft u uw m ax im ale inschaling bereikt . Mocht u nog v ragen hebben, dan kunt u cont act opnem en m et uw HRM- adviseur . Hoogacht end, De Neder landse Zorgaut orit eit Le i d i n g g e v e n d e 9 dir ect eur Zor gm arkt en Cur e’ De br ief sluit af m et de m ededeling dat ‘belanghebbende binnen zes w eken na dat um van ver zending van dit besluit een bezwaar schrift , per post dan w el per fax, [ kan] indienen bij de Raad van Best uur van de Neder landse Zor gaut or it eit , Post bus 3017, 3502 GA Ut r echt . Het bezwaar m oet schr ift elij k en ondert ekend worden ingediend en m oet t en m inst e de volgende gegevens bevat t en: naam en adr es van de indiener, een om schr ij v ing van het besluit waart egen het bezwaar zich r icht en de gr onden van het bezwaar ’ De indiener kr ij gt st andaar d het adv ies ‘een afschrift van het best reden besluit bij t e voegen’. Tu s se n Si n t e r k l a a s e n K e r st m i s Voor Art hur Got lieb m oet de j aarlij kse sint erklaasviering op 5 decem ber bij zij n unit van de NZa zout in een verse wond zij n geweest . Hij kreeg als laat st e zij n surprise en gedicht . I n het logboek van de NZa st aat verm eld dat dit voor hem een pij nlij k m om ent m oet zij n geweest : de m aker van het gedicht zag Art hur Got lieb hard werken, m aar nam de result at en daarvan niet waar.

35

Pr ecies een week lat er, op donder dag 12 decem ber, vond het j aarlij kse ker st diner plaat s in een rest aurant in de Ut r echt se Zak kendragerst eeg. Volgens het logboek van de NZa zat Art hur Got lieb de hele avond naast zij n unit m anager. Volgens aanwezige collega’s kwam Ar t hur Gotlieb ver laat , na het voor ger echt , bij het diner van zij n unit aan. Hij m ist e daardoor de aankondigingen van zij n unit m anager van de bevorderingen en grat i cat ies van collega’s die in de ‘v loot schouw’ hadden geëxcelleerd. Naast zij n leidinggevende was nog een vr ij e plek, waar Ar t hur Got lieb plaat snam en in gespr ek m et zij n buur m an raakt e. Het gesprek zou volgens zij n unit m anager ‘pret t ig’ zij n ver lopen. De dag er na, op v rij dag 13 decem ber, vr oeg Ar t hur Got lieb wanneer hij zij n beoor delingsbesluit t egem oet zou kunnen zien. Hij k reeg om 14.28 uur van zij n unit m anager per e- m ailbericht: ‘Deze kr ij g j e m aandag van m ij ’. Op diezelfde vr ij dagm iddag st uur de hij naar enkele collega’s ver zoeken om act iv it eit en die voor de kom ende t ij d gepland war en van hem over t e nem en.

3 .2 .

De zi ek m el d i n g v an Ar t h u r Go t l i eb o p 1 6 d ecem b er 2 0 1 3

Art hur Gotlieb m eldde zich ziek op m aandag 16 decem ber om 8.28 uur. Hij deed dit aanvankelij k per e- m ail. De wij ze waarop hij zij n ziekm elding onder de aandacht van zij n leidinggevende bracht wij kt af van in het ‘Ziekt everzuim beleid’ van de NZa vastgelegde procedure. Die houdt in dat de m edewerker die zich ziek m eldt dit zelf in een telefonisch ‘verzuim gesprek’ aan zij n leidinggevende m eldt. Dit m oet op de eerst e ziekt edag voor 9.00 uur. 2 Naast deze m elding per e- m ail was er ook nog t elefonisch cont act waarvan het init iat ief was uitgegaan van zij n unitm anager: ‘Le i d i n g g e v e n d e 8 heeft Art hur Got lieb gebeld en vond hem heel afst andelij k in cont r ast m et de eer der e cont act en en het gespr ek paar dagen eer der t ij dens het kerst diner ( hij form aliseer de) .’ Zij n unit m anager heeft de Onder zoekscom m issie het volgende lat en wet en: ‘Die m aandag daar op 16 decem ber m eldde Art hur zich ziek. I k belde hem diezelfde ocht end en vr oeg naar de sit uat ie. Hij wilde daar op geen ant w oord gev en en [ zei] dat hij ook niet ver plicht was daar op t e ant woor den. Zij n r eact ie bev reem dde m ij om dat hij gewoonlij k m ij alt ij d zor gvuldig t e woor d st ond. Na het t elefoongesprek heb ik dir ect cont act opgenom en m et M e d e w e r k e r 1 . We m aakt en ons beiden onger ust vanw ege zij n afst andelij ke en for m ele r eact ie. Bov endien was het de laat st e w eek v oor kerst en het leek ons ver st andig dat hij die week een art s zou spr eken. We beslot en de bedr ij fsart s in t e schakelen die hem nog die vr ij dag uit nodigde voor een consult . Na het gespr ek m et de bedrij fsar t s heb ik Ar t hur t huis gebeld. Het advies van de bedr ij fsar t s was dat hij de kom ende drie w eken geen enkel cont act zou hebben m et de NZa en ook zij n m ail niet zou checken t ot dat hij de bedrij fsart s weer zou spreken. Dat bet ekende ook dat ik voor lopig geen cont act m et hem zou opnem en.’ 3 Het t elefoongespr ek had bij zij n unit m anager en M e d e w e r k e r 1 geleid t ot ‘een onbehaaglij k gevoel’: de ziekm elding van Art hur en zij n for m ele gedrag aan de t elefoon plus de m ededeling dat m et geen van beiden wilde spreken zor gden voor dat gevoel. Om 10.54 uur st uurde M e d e w e r k e r 1 een e- m ailber icht aan Art hur Got lieb m et als onderw er p ‘hoe gaat het ?’. De t ek st van het ber icht luidt als volgt : ‘Hoe gaat het erm ee? I k heb begrepen dat j ij j e ziek hebt gem eld. De gevr aagde br ieven ont v ang j e van Le i d i n g g e v e n d e 8 op j e t huisadr es per post . Zullen we in het nieuw e j aar in j anuari een keer afspr eken? I k wil graag een keer t j e m et j ou in alle rust j ouw ver haal hor en. I k ben zelf vanaf donder dag t wee weken vr ij . I k begin weer op m aandag 6 j anuari 2014.’ Vanw ege het onbehagelij ke gevoel over de st em m ing bij Ar t hur Got lieb nam M e d e w e r k e r 1 om 13.31 uur cont act op m et de bedrij fsar t s m et het verzoek nog dezelfde dag t elefonisch cont act m et Art hur Got lieb op t e nem en. Ze m eldde het volgende over de acht er grond van haar ver zoek aan de bedr ij fsar t s. Ar t hur Got lieb had een onvoldoende beoor deling gek regen. Dat was hem ‘rauw op het dak gevallen’. Hij had j ar en goed gefunct ioneer d, m aar de laat st e j aren was st eeds duidelij ker geworden ‘dat hij de ont wikkeling van de or ganisat ie niet lij kt t e kunnen bij houden. De j onge m edewerker s in schaal 10, 11 halen hem nu op heel veel vlakken in’. Zij n unit m anager en zij zelf wilden graag dat de bedr ij fsar t s hem zou opr oepen voor

36

het spr eekuur : ‘Zou het nog m ogelij k zij n dat j ij hem sowieso vandaag nog even belt ? I k vind het niet zo’n j n idee dat hij alleen t huis zit in deze per iode en niem and van het werk spreekt ’, aldus M e d e w e r k e r 1 aan de bedrij fsart s. Lat er die dag gaf de bedr ij fsar t s aan M e d e w e r k e r 1 door dat haar t elefoont j e door Ar t hur ‘duidelij k op prij s [ was] gest eld’. Maar volgens de bedr ij fsart s ‘speelt [ er ] wellicht wat m eer dan in j e m ail st aat ’. De bedr ij fsar t s en Ar t hur Got lieb m aakt en een afspraak voor vr ij dag 20 decem ber in Hilversum . De bedr ij fsar t s bepaalde die dag dat Ar t hur Got lieb dr ie weken geen cont act m eer zou m ogen hebben m et zij n wer k, geen e- m ailver keer en geen t elefonisch cont act . Hij zou overbelast zij n: ‘[ m et ] wer k ger elat eer de st r essfact oren en int ra- persoonlij ke fact or en’. De bedr ij fsar t s heeft de Onder zoek scom m issie in haar gesprek het volgende gem eld: ‘Toen heeft Ar t hur Got lieb het een en ander vert eld wat voor haar aanleiding was om op het spr eekuur ber icht , waar voor geen m edische geheim houding geldt , aan t e geven dat hij t wee weken t huis m oest blij v en, helem aal los van het w er k, zonder t elefoon of e- m ailver keer. 4 I n het spr eekuurber icht wordt m elding gem aakt van gebrek aan concent r at ie en een beper king in het om gaan m et em ot ies. Zonder schending v an het m edisch ber oepsgeheim valt daar uit af t e leiden dat er m eer aan de hand was dan een gebr oken been. [ De bedrij fsart s] geeft aan dat zij een bepaalde diagnose heeft gest eld, waar voor zij de r icht lij n heeft opgev olgd. De sit uat ie beoordeelde zij in zoverr e alar m erend dat zij bet rokkene t wee weken naar huis heeft gest uur d zonder dat er cont act was m et het werk. Dat is een t am elij k pit t ig advies. Het bet ekent nam elij k dat ook niet m eer gecom m uniceerd kan w orden ov er lopende w er kzaam heden.’ Maar dit bet ekent niet dat de bedrij fsart s r ekening heeft gehouden m et de m ogelij kheid van suïcide: ‘[ De bedrij fsart s] was ver bluft na de suïcide van Ar t hur Got lieb. Als zij dat had voorzien dan zou ze andere m aat regelen hebben voor gest eld’. Dit liet ze w et en in haar gespr ek m et de Onder zoek scom m issie, m aar st r ook t ook m et eerder e m ededelingen van haar aan anderen. De eerst volgende afspraak m et de bedr ij fsar t s was op m aandag 13 j anuar i 2014 om 9.00 uur. Volgens het logboek van de NZa ver t rouwde ook de direct eur van de direct ie zor gm ar kt en cur e de sit uat ie niet . Hij v roeg die dag, 20 decem ber, aan de unit m anager ‘of het ver t rouwd is om Ar t hur langere t ij d en r ond de Kerst t huis t e lat en zij n’. Die reageerde hier volgens het logboek op m et de m ededeling dat ‘naar zij n wet en’ Art hur Got lieb de ker st dagen bij zij n ouder s zou door brengen. Dat was - zo leert navraag bij de fam ilie - inderdaad het geval. Van 25 t ot 27 decem ber ver bleef Art hur Got lieb bij zij n ouder s. Op Tweede Ker st dag was ook zij n broer, Marcel Got lieb, bij zij n ouders.

3 .3 .

De t er u g k eer

Op donderdag 9 j anuar i 2014 vond een ver gadering van het m anagem ent t eam van de dir ect ie zor gm ark t en cure plaat s. Daar wer d aangekondigd dat Ar t hur Got lieb spoedig zou gaan r e- int egr eren. Het m anagem ent t eam vond het ver st andig als Le i d i n g g e v e n d e 8 en M e d e w e r k e r 1 m et Ar t hur Got lieb v óór de st ar t van de r e- int egrat ie infor m eel zouden spr eken. Op 13 j anuari om 9 uur voer de Ar t hur Got lieb m et de bedrij fsar t s een gespr ek . Art hur Got lieb volgde het advies van de bedr ij fsar t s om op woensdag 15 j anuar i m et r e- int egrat ie t e beginnen: t wee uur per dag bij de NZa. Een vervolggespr ek w er d afgespr oken voor 27 j anuar i 2014 om 15.30 uur. Daarna zou Ar t hur Got lieb m et een aant al oud- collega’s, waar onder Le i d i n g g e v e n d e 7 , Co l l e g a 9 en Co l l e g a 1 0 , bij eenkom en en sam en ergens gaan et en. De afspraak waaraan nog een aant al andere ( oud- ) m edewerker s zouden deelnem en was v ia ww w.afspr eken.nl t ot st and gekom en. Ar t hur Got lieb had als enige van de t waalf uit genodigden voor de dat um van 27 j anuari een vraagt eken acht ergelat en. Ook de dat a van 16, 20, 22, 29 en 30 j anuar i waren van een vraagt eken voor zien. Op 17 en 24 j anuar i, zo had hij aangegeven, was hij verhinder d. Het et ent j e zou uit eindelij k op het laat st e m om ent w orden afgezegd om dat op die dag het over lij den van Art hur Got lieb bij zij n ( oud- ) collega’s bekend w er d.

37

Op 13 j anuar i 2014 belde zij n dir ect e leidinggevende naar Art hur Got lieb m et het verzoek om m et hem en M e d e w e r k e r 1 de volgende dag, 14 j anuar i, t e lunchen. Ar t hur Got lieb r eageerde dat hij graag M e d e w e r k e r 1 bij de lunch w ilde bet r ek ken, m aar ook M e d e w e r k e r 2 . De r eden was - zo st aat in een e- m ailbericht van Le i d i n g g e v e n d e 8 aan M e d e w e r k e r 1 - dat M e d e w e r k e r 1 in de ogen van Ar t hur Got lieb niet m eer obj ect ief zou zij n. Nadr ukkelij k wees zij n unit m anager erop dat hij m et Ar t hur Got lieb had afgespr oken het ‘gesprek m orgen zoveel [ m ogelij k] los [ t e] zien van zij n bezwaarschr ift ’. Over zij n bezwaarschr ift ver derop m eer. Bij dit gespr ek waren naast Ar t hur Got lieb zij n unit m anager en M e d e w e r k e r 1 aanwezig. I n het gespr ek, t ij dens een lunch in het Park café Buit en aan het Ut recht se Wilhelm inapar k, wer d voorgest eld om eer st t huis dagelij ks t wee uur t e w er ken en vanaf 20 j anuar i 2014 weer aan het wer k t e gaan bij de NZa zelf: ‘Ar t hur geeft aan dat hij dit een pr im a suggest ie vindt . Hij geeft t evens aan dat hij ook t ij d nodig heeft om zij n huis weer schoon t e m aken, r ekeningen t e betalen et cet era. Hij geeft aan dat hij dit wat verwaar loosd heeft om dat hij heel veel t ij d kwij t was aan het afr onden van het bezwaarschr ift .’ Het gespr ek zou volgens zij n unit m anager gem oedelij k zij n ver lopen.

3 .4 .

D e i n d i e n i n g v a n h e t b e z w a a r sch r i f t

Ar t hur Got lieb, senior beleidsm edewerker C, hield zich nauwgezet aan de for m ele ver eist en voor de indiening van een bezwaar schrift t egen zij n beoordeling. Van de m ogelij k heid om m et zij n HRM- adviseur cont act op t e nem en en deze adviseur vragen voor t e leggen m aakt e hij geen gebr uik . Op donderdag 9 j anuari 2014 om 16.38 uur 5 st uurde hij per aanget ekende post zij n bezwaarschr ift t oe aan de voorzit t er van de raad van best uur van de NZa, m r. dr s. T.W. ( Theo) Langej an: ‘Mij n bezwaar schr ift is een kr oniek van de r eor ganisat ie en een aanklacht t egen de wij ze waarop ik j arenlang behandeld ben.’ Op vr ij dag 10 j anuar i 2014 om 8.04 uur nam een van de recept iem edewer kers van de NZa het bezwaarschr ift in ont vangst en t ekende een ont vangst bevest iging van Post NL. Het bezwaarschr ift t elt exclusief bij lagen pr ecies 600 bladzij den en past in t wee wit t e ringbanden. ‘Om prakt ische redenen’ bracht hij op m aandag 13 j anuari 2014 t ien ext ra exem plaren naar de NZa en over handigde deze aan de secr et aris van de Com m issie v an adv ies voor bezwaar schrift en v an personeel van de NZa. D e u i t w e r k i n g v a n h e t b e z w a a r sch r i f t Op of om st r eek s dinsdag 14 j anuar i dr ong bij Le i d i n g g e v e n d e 9 , Le i d i n g g e v e n d e 8 en M e d e w e r k e r 1 door wat de uit w er king van het bezwaar schr ift van Ar t hur Got lieb zou k unnen zij n. Die uit wer k ing zou wel eens ernst ig k unnen zij n. Le i d i n g g e v e n d e 9 r iep de hulp in van een or ganisat iepsycholoog, Ov e r i g e 1 . Le i d i n g g ev e n d e 8 begon het bezwaarschr ift op woensdag 15 j anuar i t e lezen. Die dag was hij al t ot de ont dekk ing gekom en dat Ar t hur Got lieb het beoordelingsgespr ek had opgenom en en een w oor delij k verslag daar van in een van de bij lagen bij het bezwaar schrift had opgenom en. Een k west ie waarm ee hij hoogst ongelukkig was en waar over hij cont act had opgenom en m et de unit m anager j uridische zaken: ‘Le i d i n g g e v e n d e 8 heeft t en slot t e nog t egen m ij gezegd niet blij t e zij n m et de ver spr eiding van het int egrale st uk . Duidelij k is dat hij er in de ogen van Ar t hur niet best van af kom t en hij m aakt zich zorgen over de vraag hoe dat aan hem kan blij ven plakken. I k heb aangegeven dat het bezwaar schrift aan j ou is ger icht en dat het niet aan m ij is om het t e censur eren.’ Op vr ij dag 17 j anuari overlegden Le i d i n g g e v e n d e 9 , Le i d i n g g e v e n d e 8 en M e d e w e r k e r 1 in de ocht end ‘hoe het best om t e gaan m et r e- int egrat ie gezien het bezwaar schr ift ’. H o e o m t e g a a n m e t h e t b e z w a a r s ch r i f t ? Aan de bespr eking op 17 j anuar i ging een ber icht van A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 1 aan Langej an op 16 j anuari om 22.02 uur vooraf. Langej an was door een e- m ailber icht op 15 j anuar i 2014 op de hoogt e gebracht van het bezwaar schrift . I n de bij het e- m ailber icht van 16 j anuar i hor ende not it ie ( ‘I nt roduct ie Bezwaar schr ift Art hur Got lieb’) gaf A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 1 aan dat de im por t ant ie van het bezwaar schr ift bij hem op m aandag 13 j anuar i door dr ong: ‘dat was r eden om Eit el [ dr. M.E. Hom an, lid van de raad van best uur] t e infor m eren’. Die had - zo

38

bericht t e A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 1 - t elefonisch cont act gehad m et Langej an, die m et een besef had van de er nst . ‘Dank voor j e m ail. Ziet er ernst ig, m aar vooral ook t r iest voor hem zelf uit ’, zo bericht t e hij op de lat e avond van 16 j anuari 2014. I n de not it ie wor den vier ‘invalshoeken’ genoem d die van belang zij n om het handelen van de leiding en het m anagem ent t e verk laren. Het bezwaarschr ift t egen het beoor delingsbesluit . Daar van werd aangegeven dat het ‘in beginsel’ v ia een hoorzit t ing bij de adviescom m issie aan de raad van best uur t er her overweging zou wor den voor gelegd. I n de hierop volgende dagen zouden Le i d i n g g e v e n d e 8 en Le i d i n g g e v e n d e 9 proberen om de bezwaar pr ocedur e ( nog) niet in gang t e zet t en. I n de bezwaarpr ocedur e zou Le i d i n g g e v e n d e 8 zich m oet en ver weren t egen het bezwaar schrift van Art hur Got lieb en in het re- int egrat iet raj ect werd van zij n unit m anager ver wacht dat hij Ar t hur Got lieb zou onder st eunen. Een ‘dubbelzinnig’ signaal. De k rit iek op het m anagem ent en m et nam e op de leidinggevenden binnen de dir ect ie zorgm ar kt en cur e: Le i d i n g g e v e n d e 4 , Le i d i n g g e v e n d e 6 , Le i d i n g g e v e n d e 5 , Le i d i n g g e v en d e 8 en hun dir ect eur Le i d i n g g e v e n d e 9 . Daarbij viel ook de naam van de voor zit t er van de raad van best uur. I n zij n e- m ailbericht wees A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 1 op het gevaar van im agoschade door publicit eit als het bezwaarschr ift in de openbaarheid zou worden gebracht . Ver derop in zij n bericht pleit t e A n d e r e Le i d i n g g ev e n d e 1 voor m ediat ion: ook om dat dat ‘de best e waarborg’ zou zij n ‘dat het bezwaar schrift niet bij [ D] e Telegraaf belandt ’. Het was voor de leiding van de NZa van belang om de kr ing van kennisnem er s van de inhoud van het bezwaarschr ift zo beperk t m ogelij k t e houden. Op 17 j anuar i 2014 st uur de M e d e w e r k e r 1 nam ens Langej an om 14.16 uur een bericht aan al degenen die het bezwaar schr ift reeds kenden om ‘gr ot e vert r ouwelij k heid t e bet racht en’. Het bezwaarschr ift wer d ook zakelij k bezien: het bevat t e ver bet er punt en op het gebied van de infor m at iebeveiliging. Een lij st m et verbet erpunt en zou wor den opgest eld. Een m edewer kst er van de unit j ur idische zaken, M e d e w e r k e r 3 , belast t e zich hier m ee. Een eer st e ver sie draagt de dat um van 14 j anuar i, een t weede ver sie waaraan ‘op 20 en 21 j anuar i’ was gewer kt de dat um van 22 j anuar i. Maar het bezwaar schrift zelf w er d aan de hoogst e graad van geheim houding onder worpen. De direct eur bedrij fsvoer ing & infor m at ie alsm ede zij n unit m anager infor m at ie- en facilit air m anagem ent wer den niet op de hoogt e gest eld van de inhoud van het bezwaar schr ift . Pas op 23 j anuari kr eeg de voor I CT verant w oordelij ke dir ect eur eerst m ondeling, lat er ook in de vorm van een bek nopt over zicht , infor m at ie over m ogelij ke er nst ige t ekor t kom ingen in de beveiliging van ver t rouwelij ke infor m at ie.

3 .5 .

Mo et en er n iet m et een m aat r eg elen w or d en g en o m en ?

Dit laat st e, de opst elling van een over zicht van verbet er punt en op het gebied van inform at iebeveiliging, gebeur de in een vert r ouwelij ke not it ie van M e d e w e r k e r 3 , een m edewer kst er van de unit j uridische zaken: ‘bij gaand heb ik gevoegd een best and waar in een aant al ” onregelm at igheden” is opgesom d waar van, ook als het bezwaar wordt inget rokken, denk ik m oet worden bekeken of dan wel t ot welke act ie dit zou m oet en leiden’. Eerder, op 14 j anuar i 2014, had ze al een lij st opgest eld van 22 inform at iebeveiligingspunt en. Die had ze op 22 j anuar i 2014 aangepast en ver j nd. Deze aangepast e ver sie k reeg de unit m anager j uridische zaken om 16.49 uur. Om 18.00 uur ber icht t e hij Langej an, Hom an en A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 2 als plaat sver vangend dir ect eur bedr ij fsvoering & infor m at ie, ‘om dat veel punt en via die dir ect ie m oet en worden aangepak t en zij ook beschikt over het bezwaar dossier, voor het geval nader e info nodig is. Speciale aandacht is nodig voor punt 20, om dat het m edische dossiers bet reft . Daar m oet onm iddellij k iet s aan gebeuren’. Hom an, binnen de raad van best uur port efeuillehouder inform at iebeveiliging, sprak de volgende dag m et Le i d i n g g e v e n d e 5 : ‘zeker wat bet r eft 20 [ de pat iënt endossiers op de V- schij f ] neem t Le i d i n g g e v e n d e 5 dir ect act ie’. Uit het bij de NZa opgest elde logboek is op t e m aken dat op 23 j anuari 2014 Nobel Soget i de opdracht heeft gekregen om de zo gehet en V- schij f af t e sluit en. Dat gebeurde om 18.00 uur. Dat was nogal onverwacht . De afsluit ing was weliswaar op 21 j anuari 2014 van 8.06 uur aange-

39

kondigd door de securit y of cer in een e- m ailbericht aan de cont act personen inform at iebeveiliging. Maar t oen was de afsluit ing nog niet urgent : eerst zou bezien worden wat voor best anden op de V- schij f zouden st aan en dan zou halverwege februari de V- schij f worden opgeschoond. Op zat erdag 25 j anuari 2014 volgde onderzoek in Corsa en CRM, de digit ale post- en docum ent at iesyst em en van de NZa, om na t e gaan of daarin vertrouwelij ke docum ent en t oegankelij k waren. Op ver zoek van Hom an nam A n d e r e Le i d i n g g e v en d e 2 op 13 j anuar i cont act op m et een ext erne j urist om na t e gaan of Ar t hur Got lieb onrecht m at ig zou hebben gehandeld en of er m aat r egelen t egen hem zouden m oet en wor den genom en. Ook was het de vraag hoe m et het uit zonder lij ke bezwaarschr ift m oest w or den om gegaan: ‘Zij heeft er t oen ook m et een de j urist bij bet rokken die zich m oest buigen over de vraag of het t oegest aan is dat een m edewerker zo persoonlij k de aanval opent op verschillende m ensen ( zij noem t Eit el Hom an, Le i d i n g g e v en d e 8 , Theo Langej an, Le i d i n g g e v e n d e 9 , Le i d i n g g e v e n d e 5 en nog een paar oud- m anagers) . Het eerst e j uridische advies luidde dat er aanknopingspunt en waren om t e oordelen dat dit niet zou kunnen. Daarbij speelde ook m ee dat er een re- int egrat iet raj ect gaande was. Het t weede advies gold de behandeling van het bezwaarschrift zelf. I n eerst e inst antie - voor het overlij den - adviseerde de j urist het bezwaarschrift conform de regels t e behandelen en een hoorzit t ing t e plannen. Verder heeft ze de j urist gevraagd of hij de ernst van de sit uat ie en de risico’s onderschreef. Ja, hij gaf aan dat dit dossier risico’s bevat . Met nam e im agoschade door de inform at ie over de bankpassen, de pincodes en de m edische gegevens. Dat gold ook t en aanzien van de beschuldigingen van de belangenverst rengeling t ussen Theo Langej an, VWS en de farm aceut ische indust rie. Hij beaam de wel het gevoel van urgent ie en crisis.’ ‘ D i t i s i n v e e l o p zi ch t e n g e e n g e w o o n b e z w a ar ’ : H o e g i n g h e t m a n a g e m e n t o m m et h e t b e z w a a r s ch r i f t ? Aan het overleg m et de voorzitter van de raad van bestuur op vrij dag 17 j anuari 2014 ging in de ochtend het eerder genoem de beraad vooraf van Lei d i n g g ev en d e 9 , Lei d i n g g ev en d e 8 , M ed ew er k er 1 en Ov er i g e 1 . Volgens het logboek ging het over de re- integratie van Arthur Gotlieb. I n de m iddag spraken Langej an en A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 2 m et Le i d i n g g e v e n d e 9 en Le i d i n g g ev e n d e 8 . Langej an besloot het advies van de bedr ij fsar t s t e volgen en de r e- int egrat ie van Ar t hur Got lieb t e st ar t en. Verder besloot hij m et Ar t hur Got lieb een gespr ek t e hebben over zij n bezwaarschr ift . Na dit overleg belde Le i d i n g g e v e n d e 8 m et Ar t hur Got lieb. Over dit t elefoongesprek bericht t e Le i d i n g g e v e n d e 8 als volgt : ‘Het was een pr et t ig gespr ek, ook gezegd dat ik het v oor negent ig pr ocent [ heb] gelezen, m aar nog niet s v an de dvd gezien/ gehoor d heb en dat het veel indr uk op m ij heeft gem aakt . [ …] Gezegd dat Theo [ Langej an] graag ook gespr ek m et hem wil, ook om dat het aan hem ger icht is. Dat zal wel via uit nodiging [ van de secr et aresse van Langej an] gaan. Hij reageert daar posit ief m aar wel lauwt j es op. Lij kt t e schrikken ( m ij n indr uk) dat Theo [ Langej an] al exem plaar heeft en aan het lezen is.’ Le i d i n g g ev e n d e 8 en Ar t hur Got lieb m aakt en een afspraak voor een gesprek op m aandag 20 j anuari om half t ien. Wat in ieder geval op de 17 de j anuari ook is bespr oken is om niet langer de onderlinge com m unicat ie t e lat en verlopen via de e- m ailboxen van de NZa. Allereer st om dat er m edewerker s gem acht igd waren om ber icht en in de in- boxen t e lezen. Klaar blij kelij k best ond ook vanwege de gr ot e hoeveelheid ( ver wij zingen naar) e- m ailverkeer de indruk dat Ar t hur Got lieb t oegang had t ot de e- m ailboxen. Hom an, Langej an, Le i d i n g g e v e n d e 9 , Le i d i n g g e v e n d e 8 , A n d er e Le i d i n g g e v e n d e 2 , M e d e w e r k e r 1 en A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 1 gebruikt en vanaf dat m om ent hun pr ivé e- m ailaccount s om elkaar t e inform er en over het bezwaar schr ift en over Art hur Got lieb. Le i d i n g g e v e n d e 8 ver zond om 18.24 uur een bericht vanuit zij n NZa- account . Dat lokt e bij Le i d i n g g e v e n d e 9 de vraag uit of Lei d i n g g e v e n d e 8 dit bericht ‘bewust op de NZa- m ail [ had] gezet ?’ Dat was inder daad welbewust gedaan, zo liet Le i d i n g g e v e n d e 8 de volgende dag wet en: ‘Ja, ik wou de dir ect belanghebbenden zo spoedig m ogelij k infor m eren dat Ar t hur dus m aandagocht end [ 20 j anuari] op het wer k ver schij nt , beseffende dat m ij n m ail m ogelij k gehackt is [ en] beseffende dat het [ t elefoon] gespr ek [ op 17 j anuari] hoogst waar schij n-

40

lij k is opgenom en. Daarom een zo feit elij k m ogelij ke weergave van het gespr ek m et zo weinig m ogelij k subj ect ieve zij sprongen. Tij dens de r e- int egrat ie wil ik m ij zo nat ur el m ogelij k opst ellen, ook om dat ik niet wil dat de unit t eveel hinder gaat onder vinden. Dus zonder angst en over dreven v oorzicht igheid van m ij n kant . Kans dat er nog leuke v erhalen ver schij nen of een act ie die verkeer d uit pakt is niet ondenkbeeldig. Dat risico hebben wij v rij dagm iddag m et z’n allen m ij ns inziens bewust genom en.’ De t er ugkeer van Ar t hur Got lieb op 20 j anuar i legde een bepaalde dr uk op zij n leidinggevende Le i d i n g g ev e n d e 8 : ‘I k voel m ij rust ig en zelfver zekerd voor m or gen, alleen uit zelfbescherm ing en aandacht voor de unit wil ik wat leger e agenda. GGZ en FZ zal ik veelal over lat en aan Co l l e g a 1 2 zodat ik m ij m eer k an r icht en op beschikbaar heidsbij drage. Co l l e g a 1 2 weet dat . HRM wil m ij volgende w eek al helpen m et voor ber eiding verw eer schr ift . Lij kt m e absur de gang van zaken. Mij n oor deel blij kt nu is gerelat eer d aan zij n psychische gest eldheid [ …] . Een dergelij ke confr ont at ie kan nat uur lij k niet voor de com m issie [ van advies en bezwaar] . En als het gaat om voor beelden en feit en denk ik dat ik het ar senaal van Art hur niet ga over t r effen’. Over dit laat st e spraken Le i d i n g g e v e n d e 9 en Le i d i n g g e v e n d e 8 elk aar kor t na ver zending van dit e- m ailber icht op zondag 19 j anuar i 2014. I n dat t elefoongespr ek kwam en zij overeen dat verdere behandeling van het bezwaar schr ift niet gewenst was en dat Le i d i n g g e v e n d e 9 hier over m et Langej an en Ander e Leidinggevende 2 cont act zou opnem en. Dat gebeur de kor t na het t elefoongesprek in een e- m ailbericht van Le i d i n g g e v e n d e 9 : ‘Afgelopen vr ij dag besproken dat Ar t hur m aandag in het kader v an r e- int egr at ie t och alweer kom t , eerst t her apeut isch. Le i d i n g g e v en d e 8 nog even gebeld zoj uist . Hij gaat daar naar m ij n m ening goed m ee aan de slag. Nu hoorde ik dat er plannen zij n om de bezw aarpr ocedure gewoon nu t e gaan volgen en dat er al dat a voor hoorzit t ing zij n, dat Le i d i n g g e v e n d e 8 gevr aagd is/ wordt om verweer voor t e bereiden. Dit ver baast m e nogal. We hebben hier t e m aken m et iem and die duidelij k niet in orde is ( eufem ism e) , waarv an we naar m ij n m ening m oet en uit zoeken wat er aan de hand is, wat hem drij ft en w at hij wil. Dit is in veel opzicht en geen gew oon bezwaar . Le i d i n g g e v e n d e 8 kr ij gt de last ige t aak om m et iem and die “ get r ouwd” is m et de NZa, die zich door een per de NZa- t op ver lat en v oelt , een zeer dubbele per soonlij kheid lij kt t e hebben en die GGZ- hulp nodig heeft langzaam weer bij ons t e lat en int egrer en. Uit het Dan Br ownacht ige boekwer k blij kt wel hoe diep de v er t rouwensbr euk is. Tegelij kert ij d nu de bezwaar zaak v er der oppakken lij kt m ij een dubbel signaal naar Art hur, om dat wij sim ult aan aan ver binden een form alist isch “ gevecht ” aangaan, als een gewone m edewer ker . Dat is hij duidelij k niet . Begreep v an Le i d i n g g e v e n d e 8 ook dat Art hur hem m eldde helem aal geen behoeft e t e hebben aan hoorzit t ing en der gelij ke. 6 Lat en wij de bezwaarzaak voor dit m om ent op de plank leggen, er kan vast een form ule wor den afgespr oken waarbij zowel Art hur als wij aangeven dat ieder s recht en behouden blij ven. En lat en we nu eer st kij ken wat er aan de hand is m et deze m an. Hoewel ik zelf Art hur nog even t huis w ilde houden, ben ik inm iddels blij dat Le i d i n g g e v e n d e 8 hem m aandag weer bij zich neem t . I k zou gr aag bij hem ook lead willen houden voor de P- kant . Dat gaat niet goed als we deze zaak beschouw en als een gew one bezwaar procedur e en beiden for m eel t egenov er elkaar wor den geplaat st . Het belang voor dit m om ent is re- int egr at ie. En als gezegd, v ind ik eigenlij k nog wezenlij ker wat er aan de hand is en wie we v oor ons hebben. Ben er ook nog niet van overt uigd dat er geen ongelukken gebeur en, lat en we daar v an ons uit geen onnodige r isico’s nem en. I k zou gr aag horen hoe j ullie dit zien.’

41

I n haar r eact ie gaf A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 2 aan dat het bezwaarschr ift inderdaad nog even kon blij ven r ust en: ‘I n het gespr ek dat Theo [ Langej an] en ik m et hem [ op 28 j anuar i] hebben, zullen we vragen wat hij pr ecies wil en of hij een hoorzit t ing wil’. Ander half uur lat er reageerde ook Langej an: ‘Je hebt gelij k dat het m ooi zou zij n om in een pr oces t er echt t e kom en waar in we even afzien van de bezw aarpr ocedure. Dat is ook pr ecies de reden waar om ik zelf m et hem wil pr at en, ook al om dat ik de signalen v an Le i d i n g g e v e n d e 8 van afgelopen vr ij dag over Ar t hur m oeilij k t e r ij m en v indt m et de t ekst en in zij n levenswer k. Nadenkend over zij n vuist dikke boekwer ken r ij st bij m ij st eeds m eer de vr aag hoe het kan dat iem and kennelij k al drie j aar zo onder zij n werk lij dt dat hij daarv oor m edicat ie gebruikt , m aar t egelij k er in slaagt daarover in drie j aar m et niem and t e com m unicer en. Het kan best zij n dat hij helem aal niet aanst uurt op behandeling van het bezwaar schrift m aar daarm ee is de kous niet af. Wat m ij nog het m eest e puzzelt is hoe hij zelf aankij kt t egen het ver volg. Het lij kt er bij na op dat hij eer st alle schepen acht er zich v er br andt en ver volgens verbaasd is over de react ies? Hoe ziet hij zelf in de t oekom st sam enwer king m et anderen binnen de NZa, m oet en die allem aal beducht zij n om in een volgend geschrift genadeloos neer gesabeld t e worden? Het gaat m ij er voor al om om t e kij ken of w e hem linksom of r echt som kunnen helpen t eneinde t e voor kom en dat er zaken in gang gezet worden die hem ook niet verder helpen, m aar we m oet en ook wel zeker st ellen dat er ook voor de anderen binnen de NZa een veilige wer kom geving blij ft best aan waar in m ensen som s ook fout en m oet en kunnen m aken. Om dat zij n bew eegr edenen v oor m ij nu een com pleet raadsel zij n v ind ik het ver st andig om geen overhaast e besluit en t e nem en. Het st ar t en van de pr ocedur e kan dus inder daad in ieder geval wel even wacht en t ot dat ik hem gesproken heb.’

3 .6 .

D e r e - i n t e g r a t i e v a n A r t h u r Go t l i e b

De volgende dag, 20 j anuari, st ar t t e de r e- int egrat ie van Ar t hur Got lieb. Op 16 j anuar i 2014 had de unit m anager j ur idische zaken al de vr ees uit gesproken ‘dat hij zichzelf wat zou kunnen aandoen en t oen ik dat opper de bevest igde Le i d i n g g e v e n d e 8 die gedacht e’. I n het bezwaarschrift liet Ar t hur Got lieb, aldus de unit m anager j uridische zaken, zien ‘dat het [ indienen van het bezwaarschr ift ] een afgewogen beslissing is. Om dat hij zich zo in het nauw gedr even voelt , acht hij deze r eact ie gerecht vaar digd. Ar t hur gaf de indruk dat hij een belangr ij ke t aak had volbracht ’. De v rees van de unit m anager j ur idische zaken w erd niet gedeeld door de inm iddels geraadpleegde bedrij fsar t s: ‘M e d e w e r k e r 1 heeft die vraag ver volgens aan de bedr ij fsart s voor gelegd. Zij had die indr uk niet . Ook zag zij geen aanleiding om uit veiligheidsover wegingen hem de t oegang t ot het gebouw t e ont zeggen’. A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 1 heeft in zij n gesprek m et de Onder zoek scom m issie er op gewezen dat hij bevr eesd was dat Art hur Got lieb anderen of zichzelf iet s zou w illen aandoen. Hij had zij n dir ect eur gev raagd ‘of er nog m aat regelen m oest en wor den get r offen. Het was im m er s m ogelij k dat Art hur Got lieb m et een wapen het gebouw zou binnenkom en. Uit eindelij k is afgespr oken dat [ zij n dir ect eur] beschikbaar was om Ar t hur Got lieb bij binnenkom st op t e vangen, zodat dit niet zou w or den over gelat en aan een r ecept ionist e’. Dit alles hoew el volgens de bedrij fsart s de noodzaak voor zulke bij zondere m aat r egelen niet aanwezig was. Art hur Got lieb zou t wee uur per dag op een kam er m et Co l l e g a 1 2 m et zij n r e- int egrat ie beginnen. Na r uim t wee uur st uurde Co l l e g a 1 2 Art hur Got lieb naar huis. De volgende dag, 21 j anuar i, sprak Le i d i n g g e v e n d e 8 weder om m et Art hur Got lieb: ‘een kort gesprekj e’. Na t wee uur w er ken ver t r ok Art hur Got lieb naar huis. Diezelfde dag k reeg Art hur Got lieb een t elefoont j e van A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 2 m et het bericht dat Langej an een afspraak voor een gesprek wilde m aken. Volgens het logboek van de NZa werd een voor lopige afspraak op 28 j anuar i om 12.30 uur, m et een na de w ekelij kse bij eenkom st van de raad van best uur, in de agenda van Langej an gezet . Lat er die week, de 23 st e, zou de bevest iging volgen. 7

42

Aan deze uit nodiging ging over leg m et de bedrij fsart s vooraf. A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 2 had haar op 21 j anuar i gebeld: ‘De bedrij fsar t s gaf aan dat Ar t hur hier [ gespr ek m et Langej an] aan t oe is. Hoe eer der, hoe bet er, denkt ze. Zo kan hij zij n verhaal doen en wor dt hij serieus genom en. Wel kan hij geëm ot ioneerder r eager en dan norm aal. Event ueel break inlassen bij gr ot e em ot ies of gespr ek op lat er t ij dst ip voor t zet t en’. Langej an voelde echt er niet s voor het advies van de bedr ij fsar t s: ‘Vandaag bellen en dan m orgenocht end om 9.45 uur best ellen voor m axim aal 45 m inut en vind ik dan niet zo’n goed idee. Dat klinkt naar Ar t ur t oe ook als een over val.’ Le i d i n g g e v e n d e 9 sloot zich bij het st andpunt van Langej an aan. Goed dat er een gespr ek zou kom en, m aar bet er volgende week. Wel wees hij er op dat er int ussen sprake was van een ‘bom m et j e dat elk m om ent kan afgaan: het com plot boek. En loopt er iem and r ond die opnieuw kan bespioner en. I k denk dat w e ook niet m oet en doorgaan m et het bezwaar . Lij kt m e een t e pr im it ieve m et hode om via opdrij v en van spanning er acht er t e kom en waar het pij npunt zit . En ook niet door gaan m et r e- int egrat ie, kans op v er vallen in oude pat r onen. Maar dat w e kij ken hoe we Ar t hur in een diagnoset r aj ect krij gen, opdat we t e wet en kom en of/ dat hij ziek is en wat er aan de hand is. Beet j e in de m arge hierv an, m aar t och. Zou int eressant zij n om hem in ieder geval uit t e nodigen ons t e helpen om de t ekor t kom ingen in de or ganisat ie t e helpen oplossen. Dat com m it t eert hem aan de oplossing en ont neem t hem ook de st at us v an klokkenluider . Lij kt m e een v an de ingr ediënt en om de bom die hij heeft gem aakt , t e dem ont er en. Een ander dem ont ageargum ent is dat we hem lat en beseffen, dat openbaarheid van het st uk self- defeat ing is voor [ …] zij n wens om zich aan de NZa t e binden: t ient allen m edewerkers zullen zich nam elij k belazerd vinden door hem , m et deze precieze beschr ij v ing van hun gevoelens, en openbaar heid, al is het m aar op int er net en niet in de pers, m aakt zij n voort gezet verblij f bij de NZa onm ogelij k.’ Langej an reageer de m et een en waar schuwde er t egen ‘de onbezoldigde psychiat er ’ uit t e hangen: ‘We kunnen hem in het gespr ek r uim t e bieden, hulp bieden, onder zoeken of hij zich wel r ealiseer t wat hij over zichzelf afroept et c. Maar wij k unnen niet voor hem besluit en dat hij hulp m oet vragen. Dat zal hij zelf m oet en doen. Doet hij dat niet dan m oet en wij als NZa ook ons eigen plan t rekken’.

3 .7 .

A r t h u r Go t l i e b v e r sch i j n t n i e t o p z i j n w e r k

Op woensdag 22 j anuar i kon Co l l e g a 1 2 geen oogj e in het zeil houden. Hij was die dag door zij n enkel gegaan. Le i d i n g g e v e n d e 8 was in de ocht end voor afspraken in Den Haag. Zodoende was het bij de NZa niet duidelij k of Ar t hur Got lieb op zij n werk was verschenen. Wel had hij - zo bleek lat er - v ia zij n com put er t huis die dag nog ingelogd op zij n NZa- account . Lat er die avond voerde Marcel Got lieb, de t wee j aar j ongere br oer van Art hur, een lang t elefoongesprek m et hem , zo heeft hij de Onder zoek scom m issie in een gespr ek lat en wet en: ‘Art hur belde hem en dat deed hij zelden doordeweeks. Hij was duidelij k in paniek en vert elde dat hij de volgende week een gesprek zou hebben m et Theo Langej an en A n d er e Lei d i n g g ev en d e 2 . I n eerst e instantie dacht Arthur dat het gesprek diende om een inschat ting t e m aken of hij iet s m et het bezwaarschrift zou gaan doen buit en de NZa. Hij was heel erg gaan t wij felen, hij had dingen genoem d en m ensen negatieve annot aties gegeven ( “ m inkukel” , “ prutser” , “ aut ist” ) . Echt er, plotseling gaf hij aan dat hij bang was dat het m anagem ent bepaalde zaken uit zou licht en en uit hun cont ext zou halen om hem er alsnog uit t e werken m et een vastst ellingsovereenkom st. De heer Marcel Got lieb beschrij ft hoe zij n broer in een enorm e angst aanval t erecht was gekom en, hij voelde zelf de st ress en paniek. Zij n broer was wel vaker em otioneel, m aar hij had het idee dat het nu echt m is was.’

Dit gespr ek vond plaat s op een par keerplaat s waar Mar cel Got lieb zij n aut o had st ilgezet om m et zij n broer t e spr eken. Na ver loop van t ij d reed hij het laat st e st uk naar huis en vervolgde daar het t elefoongesprek. Aan het eind van dat gesprek had Marcel Got lieb ‘het idee dat zij n br oer gekalm eerd was en hij hem voldoende t ips en handvat t en had gegeven om het gesprek m et Theo Langej an m et ver t rouwen in t e kunnen gaan’.

43

Op donderdag 23 j anuar i zag Le i d i n g g e v e n d e 8 Ar t hur Got lieb niet bij de NZa. Volgens het logboek van de NZa st uur de Le i d i n g g e v e n d e 8 een e- m ailber icht naar Ar t hur Got lieb m et de m ededeling dat ‘hij het j am m er v indt dat hij hem heeft gem ist m aar dat hij hem v rij dag zal spr eken om 10 uur ’. 8 Het e- m ailber icht van 16.41 uur luidt als volgt : ‘Hoi Ar t hur Vandaag m oest ik om 10 uur bij de st uur groep zij n en w as pas net v oor 12 w eer t erug op m ij n plek. I k probeer de j e nog t e spr eken m aar kon j e niet vinden. Morgen ben ik w el aanwezig dus goed om elkaar even t e spreken. Co l l e g a 1 3 – zou j ij om 10 uur m et Ar thur willen inplannen? Le i d i n g g e v e n d e 8 ’ Die m iddag belde A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 2 m et Ar t hur Got lieb, m aar k reeg hem niet t e pakken. Ze probeer de het om 15.56 uur nog een keer en sprak de voicem ail in: het gesprek m et Langej an op 28 j anuar i wer d bevest igd. Op vrij dag 24 j anuari was er nog steeds geen bericht van Arthur Gotlieb. Leid i n g g ev en d e 8 belde hem die ocht end twee keer: om 10.30 uur en om 11.29 uur. Het eerste bericht luidde als volgt: ‘Dag Art hur , m et Le i d i n g g e v e n d e 8 . I k dacht ev en ik bel ev en, want ik m is j e hier. Gist eren heb ik j e volgens m ij ook niet gezien, m aar dat kan ook om dat ik veel in ov er leg was. Kunnen we even cont act hebben vandaag? Dat zou ik wel heel erg op pr ij s st ellen, v oordat j ij m aandag afspr aak hebt m et de bedrij fsart s. I k pr obeer j e v andaag nog t e bellen ander s kun j e m ij t erugbellen op m ij n m obiele num m er ? Hopelij k spreek ik j e vandaag nog.’ Het t w eede bericht luidde: ‘Dag Art hur , nog een keer m et Le i d i n g g e v e n d e 8 . I k kan j e niet bereiken. I k wor d t och wel een beet j e onger ust . I k ga even m et HRM ov er leggen wat t e doen, want j e hebt j e ver der ook niet ziek gem eld. I k ben ev en aan het zoeken wat de r eden is. Je hoort nog van ons.’ Met een na dit ingesproken bericht schakelde Le i d i n g g e v e n d e 8 de unit HRM in: ‘I k [ heb] geprobeer d t e bellen ( en m ail[ en] ) , m aar t ot nu t oe geen react ie. For m eel nog geen ziekm elding, m aar wel graag ver m elding van afwezigheid in zij n dossier.’ 9 Na luncht ij d nam en Le i d i n g g e v e n d e 8 en M e d e w e r k e r 1 het besluit om de polit ie om advies t e v ragen. Om ongeveer 16 uur m eldde de polit ie aan M e d e w e r k e r 2 dat Art hur Got lieb in zij n woning levenloos was aanget roffen. Ar t hur Got lieb had een kor t e afscheidsbr ief acht er gelat en, waarin geen beweegredenen wor den genoem d. Dezelfde dag, om 19.03 uur, nam Le i d i n g g e v e n d e 9 cont act op m et Ov e r i g e 1 , psycholoog waar hij al eer der m ee had gesproken. De volgende dag zouden ze elkaar t elefonisch spr eken. Een paar uur lat er st uurde hij een uit voerig ber icht naar een t weede per soonlij ke coach, Ov e r i g e 2 . Zij n bericht is als volgt : ‘[ I k] vert elde vorige week over een m edewer ker bij m ij n dir ect ie die zich m et bezw aarschrift als klokkenluider had benoem d. Duizend bladzij den lang. [ …] Zo’n dr ie j aar geleden zij n we als m anagem ent t eam begonnen om Art hur de m aat t e nem en. Daarv oor was er gedogen en ook v er waarlozing. Nu blij kt dat Ar t hur sinds hem de m aat wor dt genom en, m inut ieus een dagboek heeft bij gehouden. Alles wat er speelt heeft hij geregist r eerd. We zien dat nu in een schr ij fsel dat verbij st er t . Een helderheid, st ellingnam e, scherpt e, hum or, st ruct uur , en vooral dur f, die we nooit van hem hebben gezien. Maar ook een st uk dat verniet igend oor deelt over best uur en m anagem ent , ook over m ezelf. Som s de plank m isslaat , m aar ook r ake dingen zegt . Over gebr ekkige com m unicat ie, em pat hie. Zelden zo’n dir ect e feedback gehad. Voor Art hur w as - denk ik - zij n boek een t est am ent waar hij voor het eerst echt schr ij ft wat hij v indt . Waar hij zij n fa ade a egt v an gem oedelij ke goedv inder zonder pr o el. En, denk ik nu, een w er k dat zij n einde bet ekende. Want w ij hebben hem lat en t er ugkom en naar zij n werk, deze week. En hem m et een in een klem posit ie gebr acht . Het wer k

44

was zij n eigen ik, dat hij direct wilde verst oppen, m aar dat ging niet m eer . We hebben de bedrij fsar t s ger aadpleegd, die zou hem kom ende week [ op 27 j anuari] pas zien. Dan had ik onze bedrij fsart s ook willen v ragen om een oor deel of Art hur ziek is of niet . Helaas wet en we dat nu al. Het t riest e is hier v oor al dat Ar t hur nooit cont act heeft wet en t e m aken. En dat w ij dat niet hebben gesignaleer d en aangepakt . [ We] hebben dat alleen in for m ele HR- cy clus opgepakt . En los daarvan, hoe kan het dat iem and zo onv er m ogend is om zij n gev oel, wat vr eselij k beklem m end m oet zij n geweest , t e uit en. Had ik dat gehoor d, had ik w at kunnen doen. Nu denk ik, w at heb ik gem ist . Op ww w.ar t go.nl heeft Art hur m ooie fot o’s st aan van v er re reizen. Syr ië in 2008 onder andere. Voor alle ver woest ingen. Zij n r egist rer end verm ogen is daarin goed t e zien. Geen land w as t e v er , m aar dicht bij was elk echt cont act een brug t e v er . Waar om m oet / m oest dit leven ver lor en gaan.’ H e t g e s p r e k t u ss e n d e l e i d i n g v a n d e N Za e n d e f a m i l i e Op zat er dag 25 j anuari belde Langej an m et de ouder s van Ar t hur Got lieb om hen t e condoler en. Hij k reeg het t elefoonnum m er van de ouder s v ia de unit m anager HRM om 19.24 uur. Kort daar na belde hij . Het gesprek m et de vader van Art hur Got lieb nam voor Langej an een onaangenam e wending: het m anagem ent van de NZa was niet welkom bij de uit vaar t . De ouder s bleken op de hoogt e van de st r ubbelingen van hun oudst e zoon bij de NZa. Langej an sprak ook m et de br oer en bood Mar cel Got lieb aan ‘dat wij nat uurlij k graag ber eid zij n ook nog m et hem of de ouders t e spr eken als zij dat wensen’. Over de aanw ezigheid van Langej an liet de vader van Ar t hur Got lieb zich niet uit . Op m aandag 27 j anuar i zou de fam ilie ber icht en dat ook hij niet welkom was. A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 2 sprak dat weekeinde m et Marcel Got lieb af dat hij op m aandag 27 j anuari m et de collega’s van zij n broer zou spr eken. I n de woning van Ar t hur Got lieb was een dr ier egelige afscheidsbr ief gevonden en lagen v ier usb- st icks op het kast j e naast de com put er van Art hur Got lieb in diens werk kam er : ‘De heer Marcel Got lieb geeft aan dat hij voor de eer st e keer inzage in het dossier kr eeg na de dood van zij n br oer. Hij w ist wel dat Art hur bezig was m et het dossier, m aar hij was niet op de hoogt e van alle feit en’. Tij dens het gespr ek m et A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 2 in dat weekeinde vr oeg Marcel Got lieb om een exem plaar van het bezwaar schrift , zoals Art hur Got lieb het had ingediend. Dat exem plaar w er d hem over handigd op de dag dat hij de collega’s van zij n broer, 27 j anuar i 2014, bezocht . Pas lat er kwam hij eracht er dat op de usb- st icks de digit ale ver sie van het bezwaarschr ift was opgeslagen en dat de usb- st icks m et opzet zo zicht baar waren neer gelegd. Aan het gesprek van Marcel Got lieb m et de collega’s van zij n broer in de unit t weedelij ns som at ische zorg en geest elij ke gezondheidszorg ging om 9 uur ’s ocht ends een kort e t oelicht ing van Le i d i n g g ev e n d e 9 en Lei d i n g g ev en d e 8 voor de m edewerkers van de direct ie zorgm arkt en cure vooraf. Daarna sprak Langej an alle m edewerkers in de kant ine van het NZa- gebouw t oe. Op dinsdag 28 j anuari hadden A n d er e Le i d i n g g e v e n d e 2 , Le i d i n g g e v e n d e 8 en Lei d i n g g e v e n d e 9 een gesprek m et Langej an, die de dag ervoor had vernom en dat ook hij niet welkom was op de uit vaart plecht igheid. Er was sprake van ‘t oenem ende boosheid op de fam ilie’ bij Langej an en Le i d i n g g e v en d e 9 , aldus laat st genoem de. Volgens Lei d i n g g ev en d e 9 verwacht t e Langej an dat de fam ilie st appen zou gaan nem en t egen de NZa: een ‘recht szaak’. Maar op een andere plek in de organisat ie van de NZa kwam en de eerst e gedacht en op over het t rekken van lessen: ‘Het zou denk ik goed zij n als een deskundige ( psycholoog) [ …] zou kij ken om t e bezien of we dergelij ke processen in de t oekom st anders zouden m oet en begeleiden. Nu hebben we expliciet afgesproken dat het bezwaarproces z’n gang m oest hebben, j uist om t e lat en zien dat we Art hur serieus nam en’. Verder werd gepleit voor een krit ische t oet s van het proces van personeelsbeoordeling. A n d er e Lei d i n g g ev e n d e 1 opperde dat Langej an of Hom an in hun t oespraak bij de crem at ie daarover iet s zouden zeggen, niet wet ende dat de fam ilie de leiding van de NZa niet bij de uit vaart wilde. Langej an had inm iddels An d er e Le i d i n g g e v e n d e 2 gevraagd een logboek t e m aken, dat t e zij ner t ij d aan een ext erne deskundige ( psycholoog) zou worden voorgelegd. A n d e r e Lei d i n g g ev en d e 2 , zo gaf Langej an aan, zou de cent rale spil zij n bij de afhandeling van alle zaken die rond het overlij den van Art hur Got lieb speelden.

45

Op woensdag 29 j anuar i ver scheen een overlij densbericht in NRC Handelsblad: ‘We zij n diep geraakt door het overlij den van onze collega Ar t hur Got lieb. Ar t hur wer kt e bij ons als senior beleidsm edewer ker bij de direct ie Cur e. Hij was een j ne, bet r okken en hum or volle collega. Wij zullen hem er g m issen. Wij leven m ee m et de fam ilie van Art hur en wensen hen veel kracht en st er kt e t oe. De collega’s van de Nederlandse Zorgaut orit eit ’. De u it v aar t Twee collega’s van Ar t hur Got lieb spraken t ij dens de uit vaar t plecht igheid. Co l l e g a 1 4 beschreef Art hur Got lieb als een collega m et het hart op de goede plaat s voor het w er k en voor zij n collega’s. Een har de wer ker die zich volledig richt t e op wat van hem binnen bepaalde t ij dslim iet en ver wacht wer d. En een collega die opr echt geïnt er esseerd was in zij n collega’s. Co l l e g a 1 5 t ypeerde Ar t hur Got lieb als oprecht , eer lij k , aim abel en hulpvaar dig. Zij n br oer sprak nam ens de fam ilie en gaf een verder e inkij k in het leven van Ar t hur Got lieb: ‘de afgelopen zes j aar en vooral de laat st e dr ie j aar zij n heel zwaar geweest , j e had gr ot e problem en die j e weliswaar wel m et ons deelde m aar ook voor een deel van ons afscher m de om ons niet t eveel t e belast en ( sociaal en invoelend als j e was) ’.

3 .8 .

Ge sp r e k k e n v a n M a r ce l Go t l i e b m e t d e l e i d i n g g e v e n d e n

Op 31 j anuar i 2014, de dag na de uit vaart , sprak A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 2 m et Mar cel Gotlieb. I n dit gesprek vr oeg Mar cel Got lieb om een gespr ek m et Langej an en A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 2 : ‘Hij wil dit op een goede en net t e m anier doen. Daarna w il hij m et Theo [ Langej an] , Le i d i n g g ev e n d e 9 , Le i d i n g g e v e n d e 8 en m ij een gesprek . Daarna wil hij m et de voor zitt er van de [ bezwaren] com m issie in gespr ek’. Le i d i n g g e v e n d e 9 reageerde hierop m et de vast st elling dat hij de opm er king van Marcel Got lieb over een gesprek m et de bezwar encom m issie wel kon plaat sen, m aar hij zou het ‘j uridische gekt e’ v inden als niet de beoordeling m aar de beoor delaar s t er discussie zouden wor den gest eld. Hij had zich gest oor d aan ‘gift ige praat j es’ op de wer kvloer over hem en Le i d i n g g e v e n d e 8 . Le i d i n g g e v e n d e 8 deelde de vr ees voor ‘gift ige praat j es’, m aar had ook zo zij n bedenk ingen over een gespr ek van Le i d i n g g e v e n d e 9 en hem zelf m et Marcel Got lieb. Op 2 februari lucht t e Le i d i n g g e v e n d e 9 zij n gem oed in een aan hem zelf gericht e- m ailbericht , een concept dat hij aan zij n personal coach had willen st uren, m aar dat aan hem zelf is geadresseerd. Hierin wij st hij erop dat er een rat ionele argum ent at ie is die ert oe leidt dat bij hem ( en im pliciet bij Le i d i n g g e v e n d e 8 ) geen schuld is. Maar hiert egenover st aan em ot ies, een vat van con ict erende gevoelens: ‘Denk t och dat ander gedrag van m ezelf [ en] m anagers, bij voorbeeld het niet gewoon t oepassen van personeelsm aat regelen zoals beoordeling, m aar proberen t oe t e leiden naar m edisch t raj ect t ot een andere a oop had kunnen leiden. Eigenlij k dus wel behoeft e aan een soort “ em ot ional decharche” van de fam ilie, t erwij l ik het om gekeerde krij g’. Opm er kelij k is dat t ussen 2 en 14 februar i het bericht enverkeer van Le i d i n g g e v e n d e 9 en Le i d i n g g ev e n d e 8 opdr oogt . Pas na het gesprek van Langej an en A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 2 m et Marcel Got lieb op 14 februar i is er weer com m unicat ie per e- m ail over wat de afgelopen w eken was gebeur d. Langej an hield er rekening m ee dat de broer van Art hur Got lieb de bezwaarpr ocedure zou w illen voor t zet t en. Om daar de fam ilie en de NZa niet m ee t e belast en legde hij aan de unit m anager j ur idische zaken de vraag voor wat de consequent ies zouden zij n van int r ek king van het beoordelingsbesluit : ‘j e kunt - denk ik - geen bezwaar m aken t egen een niet- best aande beoordeling?’ Maar dat - zo hield de unit m anager nog dezelfde dag Langej an voor - kon niet als de indiener van het bezwaarschrift een belang had bij behandeling van het bezwaar t egen het beoordelingsbesluit . Het g esp r ek in Het W ap en v an Bu n n ik Op 14 februar i vond een gesprek plaat s van Marcel Got lieb m et Langej an en A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 2 . Bij dit gespr ek was een collega van Marcel Got lieb aanwezig. Voor Langej an had het gesprek hier door een valse st ar t . Na een uur liep het gespr ek t en einde. Mar cel Got lieb en zij n collega verliet en ‘Het Wapen van Bunnik ’ boos en t eleurgest eld, om dat naar hun m ening de hoogst e m an van de NZa t e weinig bet r ok kenheid, schuldbesef en em pat hie t oonde. I n het logboek van de NZa st aat : ‘Het gespr ek duur t een uur en verloopt wisselend st r oef en pr im a. Mar cel w il vooral van ons horen wat wij hier over t e vert ellen hebben. [ …] Marcel lij k t boos en

46

niet t ev reden m et onze ant woorden’. I n een langrij k vindt dat we ler en van de zaken die k e r 1 een aanzet m aken van een docum ent m inder boos m aakt . Het kan ook zij n dat ze

bericht st aat : ‘Mar cel gaf aan dat hij het heel beArt hur heeft opgeschreven. I k zal m et M e d e w e r m et daar in alle verbet eract ies. Het k an zij n dat dit dit lat er als een schulder kenning zien’.

Naast het ver slag van A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 2 is de Onder zoek scom m issie ook bekend m et een verslag van Marcel Got lieb: ‘I k opende het gesprek door t e zeggen dat ik vooral wilde luist eren en dat er alt ij d t wee kant en aan een ver haal zit t en.’ I n zij n gesprek m et de Onderzoekscom m issie heeft Mar cel Got lieb erop gewezen dat ‘[ m ] et nam e Theo Langej an [ …] een houding [ had] die uit st raalde dat hij er eigenlij k helem aal niet wilde zij n en eigenlij k niet m et de heer Marcel Got lieb wilde prat en. I n het hele gespr ek ging het voornam elij k over hoe j am m er het allem aal was, hoe erg het was dat Art hur niet naar hen t oe is gekom en m et zij n pr oblem en en de opm er king dat Ar t hur ziek was’. Na het gesprek bleef in het m idden hangen wat m et de wens van Marcel Got lieb zou gebeuren om m et Lei d i n g g ev en d e 9 en Lei d i n g g ev en d e 8 in gesprek te kom en. Lei d i n g g ev en d e 8 ging er klaarblijkelij k van uit dat hij en Le i d i n g g e v en d e 9 alleen m et Marcel Got lieb zouden spreken, m aar An d er e Lei d i n g g ev en d e 2 m aakt e gelij k duidelij k dat zij bij dat gesprek ook weer aanwezig zou zij n. Over wat zo’n gesprek zou m oet en opleveren, liepen de opvatt ingen van Lei d i n g g ev en d e 9 en Lei d i n g g ev en d e 8 uit een: ‘Twij fel of dat m et Le i d i n g g e v en d e 8 erbij kan. Die zit er veel st rakker in dan ik’. Al eerder, op 6 februari 2014, had Lei d i n g g ev en d e 9 voorgesteld het gesprek m et Marcel Gotlieb zonder Lei d i n g g e v e n d e 8 te voeren: ‘Het liefst zou ik hem op lat er m om ent dus nadat j ij hem ziet , alleen spreken geloof ik, m aar dat zien we nog wel’. Na dit gespr ek st okt e het cont act t ussen de NZa- leiding en de fam ilie Got lieb. Marcel Got lieb liet eind febr uari wet en dat hij ‘nog eens diep [ had] nagedacht ’ over een gespr ek m et Le i d i n g g e v e n d e 9 en Le i d i n g g e v e n d e 8 , m aar hij was ‘t ot de conclusie gekom en dat ik het - voorlopig alt hans - niet aank an. Het gespr ek m et Theo [ Langej an] en j ou vond ik er g m oeilij k en ook t eleur st ellend; ik proefde eigenlij k geen verant woor delij kheidsbesef of schuldgevoel over hoe Ar t hur is behandeld de afgelopen j aren. Dat vond en vind ik er g j am m er en het doet ook pij n’. Maar hij wilde het cont act niet afbreken. Hij had behoeft e aan een br ief of een e- m ailbericht van zowel Le i d i n g g e v e n d e 9 als Le i d i n g g e v e n d e 8 ‘om hun v isie t e ver nem en op dat gene wat er is gebeur d’. Hij deed al een duit in het zak j e: ‘Waar ik m e het m eest over heb verbaasd is het kennelij k t ot ale gebr ek aan elem ent aire m anagem ent- onder st euning van alle kant en en in alle opzicht en. Hoe kan het dat iem and aant oonbaar wordt over laden m et wer k en ver volgens geen goede onder st euning of r ugdekk ing kr ij gt ( ondanks de helder e en vele signalen) om t enslot t e aan het eind van het j aar een ext r eem slecht e beoor deling t e kr ij gen? Dat wil ik graag begrij pen m aar op dit m om ent kan ik dat niet ’. Twee uur lat er r eageer de Langej an m et de aankondiging dat hij over het ber icht van Mar cel Got lieb in het kom ende weekeinde [ 1 en 2 m aar t ] wilde gaan nadenken. Langej an voelde er weinig voor ‘om in een sit uat ie t e kom en dat wij het boek [ bezwaarschr ift ] woord voor w oord zouden m oet en weerleggen’. I n een schr ift elij ke r eact ie van ‘Le i d i n g g e v e n d e 9 en/ of Le i d i n g g e v e n d e 8 ’ zag hij weinig. Liever wilde hij vast houden aan het aanbod van een gesprek. Of dat alleen om Le i d i n g g e v e n d e 9 of ook Le i d i n g g e v e n d e 8 zou gaan liet hij onbespr oken. Le i d i n g g ev e n d e 9 voelde ‘helem aal niet [ s] [ …] om nu uit het blaue hinein een heel ver haal t e gaan schr ij ven op ver zoek ’. Hij hield vast aan een gespr ek : ‘Hij [ Mar cel Got lieb] m oet wat m ij bet r eft m aar lat en wet en wanneer hij wel in st aat is t ot een gespr ek en dan kan dat wat m ij bet r eft . Of Le i d i n g g e v e n d e 8 dat ook wil, is aan hem , daar is hij vr ij in. Maar ook dan ga ik geen verant woor ding a eggen. Voor een zinvol gesprek lij k t m e nodig dat Marcel Got lieb zelf enige afst and k an nem en van de v isie van Ar t hur. Ver der zie ik geen begin van besef bij Marcel Got lieb dat hij zwar e beschuldigingen uit naar Le i d i n g g e v e n d e 8 en m ij , en dat is geen goed voort eken voor een gespr ek ’. Op 1 m aart voelde M e d e w e r k e r 1 de st em m ing goed aan: ‘zoals ik het nu lees ver harden de st andpunt en zich aan beide kant en. I k lees dat beide k ant en zich niet gehoor d/ begr epen voelen’. Ze m aakt e zich zor gen om de t oon van de dialoog en pleit t e er ‘nogm aals’ voor om een gesprek aan t e bieden: ‘m isschien kan Ov e r i g e 1 daaraan deelnem en in de vor m van een gespr ek sbegeleider ’.

47

Haar poging t ot de- escalat ie had niet veel succes. Een dag lat er liet Le i d i n g g e v e n d e 8 het volgende wet en: ‘Voor m ij per soonlij k is het niet zo belangr ij k dat ik door hem [ Mar cel Got lieb] gehoord en begr epen w or d.’ Hij voelde er dan ook niet s voor om voor de vakant ie van Marcel Got lieb ( dus uit erlij k 5 of 6 m aar t ) een br ief t e st ur en. Op 4 m aar t zou Le i d i n g g e v e n d e 9 t erug zij n van vakant ie, zodat alleen al om prak t ische r edenen wat Mar cel Got lieb wilde onm ogelij k zou blij ken. Onwet end van het drukke int er ne overleg binnen de NZa had Mar cel Gotlieb sam en m et zij n ouder s een eigen plan get rokken. Op advies van een van zij n collega’s benaderde hij Joep Dohm en, redact eur van NRC Handelsblad. 10 Deze onder zoek sj our nalist onderkende m et een de publicit air e en polit ieke explosivit eit van het dossier dat hij op die m anier in handen had gekr egen. I nt ussen wor st elden Le i d i n g g e v e n d e 9 , Le i d i n g g e v e n d e 8 , Langej an en vooral A n d e r e Le i d i n g g ev e n d e 2 m et de t eleur gest elde react ie van Marcel Got lieb en zij n wens om van Le i d i n g g ev e n d e 9 en Le i d i n g g e v e n d e 8 een schr ift elij k ber icht t e k rij gen. De st andpunt en war en duidelij k en A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 2 koos een m iddenweg. Op m aandag 3 m aart legde ze Le i d i n g g e v e n d e 9 , Langej an, Le i d i n g g ev e n d e 8 , Hom an en M e d e w e r k e r 1 het voorst el voor om Mar cel Got lieb t e lat en wet en dat ‘Le i d i n g g e v e n d e 9 en Le i d i n g g e v e n d e 8 de voor keur geven aan een persoonlij k gespr ek. Zo kunnen ze duidelij k en in de j uist e t oon ver t ellen hoe ze Art hur begeleid hebben en bij event uele onduidelij kheden m et een ver helderen’. Le i d i n g g e v e n d e 8 , Hom an en - m et wat t ekst uele opm erk ingen - Le i d i n g g e v e n d e 9 reageerden posit ief, m aar Langej an zag in de t ek st voorst ellen van Le i d i n g g e v e n d e 9 pr oblem en. Hij pleit t e voor de oor spr onkelij ke t ekst van A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 2 . De t ij d begon echt er t e dr ingen. Het ber icht van Langej an was van dinsdagocht end om 9.47 uur. De door A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 2 en M e d e w e r k e r 1 voor gest ane voor t var endheid werd afgerem d door een r eact ie van Le i d i n g g e v e n d e 9 . Die had - zo liet hij woensdagocht end 5 m aar t wet en - van Le i d i n g g e v e n d e 6 een sm s gekr egen dat A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 3 was benaderd door de fam ilie van Ar t hur Got lieb voor een gesprek. Dat was voor Langej an r eden t ot t er ughoudendheid: ‘Vooral het feit dat de fam ilie niet open is naar ons bevest igt m ij dat ze op een pr ocedure zit t en t e broeden. Nog m eer reden om ze geen zaken op papier t e geven’. Le i d i n g g e v e n d e 9 had de kennis die hij v ia Le i d i n g g e v e n d e 6 had ver kr egen ook bij Ov e r i g e 1 neergelegd. Zij n r eact ie sloot naadloos aan bij wat Langej an al ver m oedde: ‘dit riek[ t ] naar ander e m ot ieven, zeker in sam enhang m et zij n poging om m edest ander s t e v inden en het m eenem en van “ get uigen” ’. A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 2 wer d aangeraden niet per e- m ail, m aar t elefonisch t e r eager en.

3 .9 .

Ee n e x t e r n o n d e r zo e k ?

Binnen de NZa- organisat ie was de inhoud van het bezwaarschr ift op dat m om ent in m aar heel beper kt e kring bekend. Dat Ar t hur Got lieb een bezwaarschr ift had ingediend t egen zij n beoordeling was t ot een wij dere k ring doorgedr ongen. Som m igen legden een verband t ussen het over lij den van Ar t hur Got lieb en zij n werk . Dat leidinggevenden op verzoek van de fam ilie bij de uit vaar t plecht igheid niet welkom waren, was bij som m igen een vinger wij zing in die r icht ing. Hoe het verder zou gaan m et de behandeling van het bezwaarschr ift was voor velen het volgende vraagt eken. Zes weken na het over lij den van Ar t hur Got lieb w ilde de onder nem ingsraad de raad van best uur m eegeven dat deze dram at ische gebeur t enis nog st eeds st er k leefde binnen de NZa en dat er behoeft e aan duidelij k heid was over wat er zou gaan gebeuren m et het bezwaarschr ift . 11 Wat de in het bezwaar schr ift genoem de or ganisat iebr ede onderw er pen bet reft w er den in die periode aan de onder nem ingsraad alleen de pr oblem en m et de V- schij f genoem d. Deze behoeft e bracht de voor zit t er van de ondernem ingsraad, m evr ouw dr s. E.J. ( Eva) Flikkem a- Knibbe, over aan de voorzit t er van de raad van best uur. Langej an bracht in het gesprek m et m evr ouw Flikkem a op 10 m aart 2014 zelf een ext erne t oet s van het handelen van de NZa op. Hij had - zo gaf hij aan - opdracht gegeven om nauwkeur ig op een r ij t e zet t en wat er was gebeur d en wat de NZa had gedaan.

48

Hij wilde dit over zicht aan een aant al ext ernen voorleggen om t e zien of er st eken war en gevallen en of - als dat het geval was - dit in de t oekom st t e voorkom en zou zij n als dat al m ogelij k zou zij n. Maar het schoot niet erg op m et de st ar t van dit onderzoek: ‘Vrij snel na het bekend worden van het overlij den van Art hur Got lieb heeft Theo Langej an haar gevraagd het onderzoek op t e st art en en M e d e w e r k er 1 is daarm ee aan de slag gegaan. Zij wij st op de drukke t ij den om dat zij ook de uit vaart aan het regelen waren en zij zelf m et haar gebroken voet aan huis gebonden was. Er ging dus een week of t wee- drie overheen. Toen is het docum ent uit gezet bij Le i d i n g g e v e n d e 8 en Lei d i n g g ev en d e 9 . De eerst e heeft daar snel op gereageerd, de t weede niet . Om een lang verhaal kort t e m aken, heeft dat proces t e lang geduurd’, aldus A n d er e Le i d i n g g e v e n d e 2 . Dat was de st and van zaken t ot het m om ent - op 2 april 2014 - waar op de unit corporat e com m unicat ie van de NZa een t elefoont j e kr eeg van NRC Handelsblad m et v ragen over het bezwaar schr ift . Het t elefoont j e zor gde voor een st room ver snelling. De inm iddels gem aak t e - m aar nog niet volledige - logboeken werden t en behoeve van het op 4 apr il 2014 m et t wee j our nalist en van NRC Handelsblad t e voer en gesprek ver spr eid onder bet r ok ken m edewerker s van de NZa. Dat gold ook voor een over zicht van onder nom en act ivit eit en ( ‘ver bet er punt en’) . Het eer st e logboek had bet r ekking op wat Art hur Got lieb onder m eer over infor m at iebeveiliging had opgeschr even in zij n bezwaarschr ift . Het t weede logboek had bet r ek king op de handelwij ze j egens Ar t hur Got lieb t ussen 28 novem ber 2013 en 24 j anuar i 2014. Dit t weede logboek heeft een r elat ie m et de aanzet voor een ext erne t oet s. Het was voorgelegd aan Ov e r i g e 1 die daar sam en m et een collega naar had gekeken. Hun conclusie was dat de NZa zor gvuldig had gehandeld. Die conclusie wer d aan het logboek t oegevoegd: ‘alles overziend hebben wij zor gvuldig gehandeld’. Op 4 apr il 2014 om 10.30 uur st ond het gespr ek m et Joep Dohm en en Jeroen West er in de agenda’s van Langej an, Hom an en de unit m anager cor porat e com m unicat ie. Het een uur eerder geplande vooroverleg m et Ov e r i g e 1 liep echter uit . Het gespr ek m et de t wee j our nalist en duur de t ot na het m iddaguur en was ‘pit t ig’. Het gesprek ver gde nogal wat nazorg. Ov e r i g e 1 werd gebeld om het idee van een ext ern onder zoek nieuw leven in t e blazen. Daarvoor zouden drie psychologen m oet en worden gevraagd, waar bij de v raag speelde of de nam en van de dr ie deskundigen aan NRC Handelsblad zouden m ogen wor den gegeven: ‘Ov e r i g e 1 schat in dat als we dat zouden willen, het een st uk last iger is om iem and t e v inden die ber eid is om dit t e doen’. Het was in ieder geval al last ig genoeg om m et dr ie nam en op de pr oppen t e kom en. Ov e r i g e 1 noem de de naam van een hoogleraar klinische psychologie m et als specialisat ie suïcide( pr event ie) , die - als deze hiert oe bereid was - t wee ander e deskundigen zou aanzoeken. Een ander pr obleem was de r eik wij dt e van de vraagst elling voor dit ext er ne onderzoek en het was ook de v raag of de onderzoeker s zich zouden willen beper ken t ot een gr ondige blik in het bezwaar schrift en ook gesprekken zouden w illen gaan voer en. Reden genoeg voor Langej an om ‘nu even niet s [ t e] beslissen’. Hij vr oeg zich af ‘of we het t och niet br eder aan m oet en vliegen’. Op bij na dat zelfde m om ent legde de unit m anager corporat e com m unicat ie de laat st e hand aan een e- m ailbericht aan Langej an m et het voor st el om een ‘cr isist eam ’ t e vorm en dat ‘alles op een r ij zet , bij voor beeld [ ...] het dossier doorspit ten op gevoelige zaken’. Op zoek naar gevoelige zaken was op dat m om ent ook Dohm en die r ond half zes Le i d i n g g e v e n d e 8 belde en aan de lij n k reeg. Die wilde graag eens afzonder lij k m et Le i d i n g g e v e n d e 8 spr eken en gaf zij n m obiele t elefoonnum m er om op een lat er m om ent een afspraak voor een gesprek t e m aken: ‘hij zou in de k rant let t erlij k cit er en uit het beoordelingsgespr ek en de opnam en. Liet ook duidelij k blij ken dat hij de gang van zaken ont luist er end vond. Begon over een bloem et j e t ij dens ziek bed Art hur wat ik heb geannuleer d. Annulering was t r ouw ens op advies HRM. De j our nalist had dit gehoor d van m edew er ker s [ van de dir ect ie zorgm ark t en cure] , j awel’.

49

De er nst van de dr eigende publicit eit hield de voorzit t er van de raad van best uur van de NZa op zondag 6 april 2014 bezig. De avond t evoren had hij van Le i d i n g g e v e n d e 9 nog een uit voer ig bericht ont vangen: ‘Mij viel op dat de beoor deling zorgv uldig is en rode dr aad [ is] duidelij k: we hebben hier een senior die onder - prest eert qua analyt isch ver m ogen, doorpakken, om gevingssensit ivit eit en dergelij ke. I k weet zeker dat wij hier m ee in de t op 10 van werkgevers m et bet rekking t ot consciënt ieuze personeelsbeoor delingen st aan’. Langej an reageer de hier op als volgt : ‘Dan de ext erne com m issie. Om t e beginnen heb ik st eeds gezegd dat ik al onze handelingen gelogd wil hebben en daarover een ex t erne t oet s wil hebben m et de v raag of wij het goed gedaan hebben. Dat kan dus geen verrassing zij n. Voor t schrij dend inzicht leert het v olgende. I k ben bang dat voor de NZa als or ganisat ie, het t weede deel, het al of niet slordig om gaan m et vert r ouwelij ke en m edisch v er t rouwelij ke dossiers uit t oezicht onder zoeken veel gev aar lij ker is.’ I n de loop van de m iddag van 6 april 2014 deed Ov e r i g e 1 een nog verder uit gewerkt voorst el voor een ext ern onderzoek. Naast de psycholoog m et deskundigheid op het t errein van suïcide( preventie) zou ook een m edicus ( bedrij fsart s) van de com m issie m oet en deel uit m aken. ‘Een belangrij k elem ent in het dossier ’ was volgens Ov er i g e 1 de rol van de bedrij fsart s, die ‘im m ers geen redenen [ had] gezien om Art hur niet t e lat en re- int egreren’. Als derde zou een adviseur of m anager personeel & organisat ie aan de com m issie m oet en worden t oegevoegd. Die zou m oet en nagaan of de leidinggevenden en de unit HRM geen st eken zouden hebben lat en vallen. Nauwelij ks t wee dagen lat er kwam Ov er i g e 1 t erug op zij n idee om een klinisch psycholoog in de com m issie op te nem en en de relat ie t ussen de handelwij ze van de NZa en het overlij den van Art hur Got lieb t e onderzoeken. Hij had m et hoogleraren en oud- leidinggevenden op personeelsgebied gesproken die hem van dat idee hadden afgebracht. De com m issie werd in het nadere voorst el t eruggebracht t ot één persoon, die wel al had ingest em d m et de uit voering van dit onderzoek. Maar aan de t op van de NZa was inm iddels voor een andere koers gekozen.

3 .1 0 . D e i n st e l l i n g v a n d e On d e r z o e k sco m m i ssi e De secr et ar is- generaal van het m inist er ie van Volksgezondheid, Welzij n en Spor t , drs. LA.M. ( Leon) van Halder, k reeg op zondag 6 april een t elefoont j e van Langej an en m eldde hier over het volgende in zij n gespr ek m et de Onder zoek scom m issie: ‘er [ zat ] publicit eit aan t e kom en ov er deze zaak. Hij hoor de dat er een st evig bezwaarschrift lag en dat dat in handen v an NRC Handelsblad en m ogelij k de NOS w as gekom en. Hier op heeft de heer Van Halder Theo Langej an verzocht dinsdag ( 8 apr il) bij hem t e kom en voor een gespr ek m et hem en de m inist er. Op m aandag heeft de heer Van Halder de m inist er geïnform eer d. Op dat m om ent is ook de m ogelij kheid v an een onderzoek bespr oken v oor het gev al de eer st e indicat ie zou kloppen, nam elij k dat er sprake was van een zware zaak en een dr eigende uit slaande brand ( door de zelfm oor d, het bezwaarschrift en de publicit eit ) .’ Vervolgens schr eef Langej an een brief aan de m inist er, die is m eegezonden m et de brief van de m inist er van 9 apr il 2014. 12 Op 8 apr il 2014 spraken de m inist er van Volksgezondheid, Welzij n en Spor t en de voor zit t er van de raad van best uur van de NZa m et elkaar. De volgende dag ber icht t e de m inist er aan de Tweede Kam er dat ze had beslot en t ot de inst elling van een ex t er ne, onafhankelij ke com m issie ( zie voor het I nst ellingsbesluit bij lage 1) .

3 .1 1 . Re s u m é Na het beoordelingsgespr ek op 29 novem ber 2013 m aak t en leidinggevenden en de HRM- adviseur zich zor gen over Ar t hur Got lieb. De bedr ij fsart s werd ingeschakeld m et een nadat Art hur Got lieb zich had ziek gem eld op m aandag 16 decem ber 2013. Die schr eef hem t wee weken r ust voor wat vanwege de vr ij e dagen in de ker st t ij d uit kwam op dr ie weken. Op 14 j anuari 2014 sprak hij m et zij n dir ect e leidinggevende en de HRM- adv iseur over zij n r e- int egrat ie.

50

I nt ussen had hij bezwaar aanget ekend t egen het beoor delingsbesluit dat hij na nav ragen op 16 decem ber 2013 had ont vangen. Zij n bezwaar schrift is een ongebr uikelij k docum ent , zowel wat om vang als inhoud bet reft . De r eact ies op zij n bezwaar schr ift liepen uit een. De een w ilde lat en nagaan of m aat r egelen t egen Ar t hur Got lieb aan de orde war en, de ander nam het init iat ief om in het bezwaar schrift na t e gaan welke problem en voor bij voor beeld de beveiliging van ver t rouwelij ke infor m at ie wer den genoem d en hoe deze problem en ver holpen kunnen w or den. Weer ander en bet r okken het bezwaarschr ift op zichzelf en m aakt en zich zorgen over de vraag wat de in het bezwaarschrift t egen hen geuit e gr ieven zouden k unnen bet ekenen. Van een st rak ke r egie en duidelij ke aanpak was geen sprake. Ter wij l de or ganisat ie van de NZa wor st elde m et het bezwaar schrift , begon Art hur Got lieb aan zij n r e- int egrat ie. Na t wee dagen waarin hij dagelij k s t wee ur en aan het werk was, k wam hij niet m eer opdagen. De ongerust heid was derm at e groot dat de polit ie wer d ingeschakeld. Het over lij den van Ar t hur Got lieb w er d op 24 j anuar i 2014 bekend. De leidinggevenden war en bij de uit vaar t plecht igheid niet welkom . Collega’s van Ar t hur Got lieb liet en ber icht en van verbij st ering acht er : ze hadden geen weet van de pr oblem en waarm ee Ar t hur Got lieb bij de NZa worst elde. Ook de huisar t s en de bedrij fsar t s hadden, net als de fam ilie, niet zien aankom en dat Ar t hur Got lieb geen andere uit weg zag. De cont act en t ussen de fam ilie Got lieb en de leiding van de NZa ver liepen niet goed. Een gespr ek t ussen de voor zit t er van de raad van best uur en de br oer van Art hur Got lieb eindigde in boosheid en deed de st andpunt en verhar den. Een t w eede afspraak voor een gespr ek m et zij n dir ect e leidinggevende en zij n dir ect eur k wam na veel geharr ewar niet t ot st and. Pas t oen bekend wer d dat NRC Handelsblad en het NOS- j our naal in het bezit van het bezwaarschrift waren, w er d int ern duidelij k dat handelen nodig was. Ook in dat st adium ont brak het aan een door dacht e en effect ieve aanpak: uit eindelij k nam de voor zit t er van de raad van best uur cont act op m et het m inist er ie en nam de m inist er het besluit t ot inst elling van de Onder zoek scom m issie.

1

Bij lage 17 bij het Bezwaar schrift van dr s. A.R. Got lieb. Geluidsfragm ent P789 op CD- Rom behor ende bij het Bezwaar schrift . 2 NZa, Verzuim beleid, de nit ieve versie, m ei 2013, blz. 9. 3 E- m ailbericht van Le i d i n g g ev en d e 8 aan de secret aris van de Onderzoekscom m issie van 18 j uni 2014 om 17.23 uur. 4 Gelet op de vr ij e dagen vanwege Kerst en Nieuwj aar bet ekende dit in feit e een periode van dr ie weken. 5 Aldus de st icker op het pakket die het in [ ver m oedelij k] Pr im era De Gaar d aan het Troost er hof in Ut recht gevest igde agent schap van Post NL op het pakket heeft bevest igd. 6 Of dat feit elij k j uist is, heeft de Onderzoekscom m issie niet kunnen vast st ellen. Wel is de Onderzoekscom m issie bekend m et de voor gest elde en door Art hur Got lieb geaccept eer de dat um van de hoorzit t ing over zij n bezwaar op 6 februari 2014 om 9 uur. De secr et aris van de com m issie van advies over bezwar en van personeel van de NZa heeft de Onderzoekscom m issie in zij n gesprek m et de Onderzoekscom m issie het volgende m eegedeeld: ‘Met bet r ekking t ot het bezwaarschr ift werd [ op 14 j anuar i 2014] afgespr oken om dit de regulier e bezwaar pr ocedure t e lat en volgen. Dit bet ekent dat de ont vangst procedure zou worden gest art en dat Art hur Got lieb zou wor den uit genodigd voor een hoor zit t ing, waarna de bezwaaradviescom m issie t ot een oor deel zou kom en.’ 7 I n de e- m ailbox van Ar t hur Got lieb is een ongedat eerde ( m aar uit eraar d uit erlij k 22 j anuari 2014 gedane) bevest iging van deze afspraak gevonden. Ook heeft Ar t hur een afspraak m et Le i d i n g g e v e n d e 8 voor een planningsgespr ek op dezelfde dag om 13.00 uur geaccept eer d. 8 NZa. Logboek A. Got lieb 28/ 11/ 2013- 24/ 01/ 2014. I n de out look agenda van Art hur Got lieb is een afspraakver zoek aanget r offen voor dit t ij dst ip. 9 I n het personeelsdossier van Art hur Got lieb bevindt zich een afschrift van het desbet r effende e- m ailbericht . 10 Websit e NRC Handelsblad, zoals bekeken op 10 j uli 2014: ‘De fam ilie van Art hur Got lieb, zij n broer en ouder s, nam en na zij n over lij den cont act op m et NRC Handelsblad. Dat gebeurde nadat de fam ilie, naar eigen zeggen, onvoldoende gehoor vond bij de NZa- leiding. De krant kr eeg beschikking over het dossier m et bij behorende dvd- r om m et vele gigabyt es aan onder st eunende docum ent en. De omvang van ver slaglegging is indr ukwekkend. Got lieb bouwde zij n bet oog bij na wet enschappelij k op, m et een uit gebr eid not enapparaat op vrij wel elke pagina. Die not en verwij zen naar corr espondent ie, fot o’s, lm s, geluidsfragm ent en of andere docum ent en.’ 11 E- m ailbericht van m evr ouw dr s. E.J. ( Eva) Flikkem a- Knibbe aan de secr et aris van de Onderzoekscom m issie van 18 j uli 2014 om 11.29 uur. 12 Tweede Kam er, vergader j aar 2013- 2014, 25 268, nr. 81.

51

52

4

BELEI D EN PRAKTI JK OP HET GEBI ED VAN HRM

4 .1 .

H RM - B e l e i d

4 .1 .1 .

HR- cy cl u s e n v l o o t sch o u w

De NZa kent een HR- cyclus, die best aat uit dr ie gesprek ken t ussen leidinggevende en m edewer ker. Aan het begin van het j aar een planningsgespr ek , halver wege het j aar een funct ioner ingsgesprek en aan het eind van het j aar een beoordelingsgespr ek . Het HR- beleid is voor het laat st op 8 novem ber 2011 vast gelegd in een docum ent ‘De HR- cyclus van de NZa’. 1 Funct ies wor den gewaardeer d volgens de bij de NZa geldende funct iewaar deringssyst em at iek . De basis van een funct iewaar deringssyst em at iek best aat uit een funct iebeschr ij v ing, kerncom pet ent ies en funct ionele com pet ent ies ( com pet ent iem at r ix ) . Elke funct ie heeft een funct iebeschr ij v ing, zoals neergelegd in het funct ieboek van 1 sept em ber 2011. I n het algem een is sprake van br eed om schreven funct iebeschrij vingen m et hier in genoem d de t aken, bevoegdheden en verant woordelij k heden van de bet reffende funct ie, alsm ede de plaat s binnen de organisat ie ( or ganogram ) en de bij drage aan het eindresult aat van de organisat ie ( het j aar lij kse wer kprogram m a van de NZa) . De dr ie ker ncom pet ent ies om gevingsbewust zij n, verant woordelij k heid nem en en sam enw er ken gelden voor alle m edewerker s van de NZa. De funct ionele com pet ent ies zij n com pet ent ies die speci ek voor een funct ie ( of voor m eer der e funct ies) zij n en kennen dr ie niveaus. Per niveau is bepaald wat van de m edewer ker ver wacht m ag w or den en wat de gr oeim ogelij kheden binnen de eigen funct ionele com pet ent ies zij n. Er kom en daarom funct ies voor waar van de salar isschalen verschillend zij n. I n de HR- cyclus ( plannen, funct ioneren en beoor delen) wor dt per m edewer ker afgesproken en vast gelegd in het j aar gespr ekfor m ulier : wat wor dt van de m edewer ker in dat j aar verwacht , hoe w or den de ver wacht ingen nagekom en en wat is het eindresult aat ? Tevens wor den de behoeft es en gem aak t e afspraken aan begeleiding, scholing, t raining om aan de verwacht ingen t e kunnen voldoen vast gest eld en wor den hierover afspraken gem aak t ( ont wikkelplan) . Het ont wikkelplan beperkt zich niet t ot een kalenderj aar. I n de HR- cyclus wordt ook st ilgest aan bij de loopbaan van de m edewerker op de kort e en lange t erm ij n en bij de duurzam e inzet baarheid van m edewerkers. Ook de ont wikkeling richt ing een andere funct ie of de overst ap naar een ander organisat ieonderdeel of een andere organisatie kan onderwerp van gesprek zij n. Het planningsgespr ek heeft t ot doel het m aken van concr et e afspraken over het t akenpakket en over de wer kr esult at en die daarbij m oet en w or den behaald in het bet r effende j aar. Het planningsgesprek kent het karak t er van een dialoog. Het funct ioneringsgesprek heeft ook een t weezij dig k arakt er. Van de m edewerker w or dt verwacht dat hij of zij de voor t gang van de werken ont wikkelingsafspraken, alsm ede event uele belem m er ende en st im uler ende om st andigheden naar vor en brengt . I n een open gesprek geven de m edewerker en de leidinggevende aan hoe zij t egen het funct ioner en van de m edewerker en de begeleiding van de leidinggevende in de eer st e helft van het j aar aankij ken. Hier bij kan gebr uik wor den gem aakt van inform ant en. Event uele nodige bij st ur ing, ext ra inzet of ander e dan wel ext ra begeleiding en t raining/ scholing w or den t ij dens dit gesprek bespr oken. Het doel van het funct ioner ingsgesprek is het in k aar t brengen van de st and van zaken en waar nodig ingr ij pen om ervoor t e zorgen dat aan het eind van het kalenderj aar een posit ieve beoor deling kan plaat sv inden.

53

Aan het einde van het kalenderj aar v indt het beoor delingsgesprek plaat s. De dir ect e leidinggevende is de beoordelaar. De beoor deling vindt plaat s aan de hand van een vij fpunt sschaal m et de volgende scor em ogelij k heden: a = slecht funct ioner en ( schiet in opvallende m at e t ekort in dat gene wat bij nor m aal/ goed funct ioner en ver wacht m ag w or den) b = niet in voldoende m at e funct ioneren ( voldoet niet aan dat gene wat bij nor m aal/ goed funct ioneren ver wacht m ag worden) c = in voldoende m at e funct ioneren ( voldoet aan dat gene wat bij nor m aal/ goed funct ioner en ver wacht m ag w or den) d = m eer dan in voldoende m at e funct ioner en ( voldoet aanzienlij k bet er dan wat bij norm aal/ goed funct ioneren ver wacht m ag wor den) e = uit st ekend funct ioner en ( over t reft in opvallende m at e dat gene wat bij norm aal/ goed funct ioneren ver wacht m ag wor den) De beoor deling kan aanleiding zij n voor een recht sposit ioneel besluit , bij voor beeld over een st r uct ur ele salarisver hoging, een incident ele beloning, een aanst elling in vast e dienst of een beëindiging van een aanst elling. I n het beoordelingsgespr ek is, in t egenst elling t ot de t wee andere gesprekken in de HR- cyclus, sprake van eenr icht ingsver keer. De beoor delaar geeft zij n of haar oor deel, veelal m et behulp van infor m ant en. De beoor delaar kan, al dan niet op verzoek van de beoor deelde, besluit en dat ander en, bij voor beeld de HRM- adv iseur, bij het gesprek aanwezig zij n. De beoor deelde k rij gt t ij dens het gesprek de gelegenheid om opm er kingen over de beoor deling t e m aken. Als de beoordeelde zich niet in het oordeel kan vinden, geeft de beoordelaar dan w el de beoordeelde dit op het for m ulier aan. Ver volgens wor dt de beoor deling vast gest eld. Over eenkom st ig het Besluit Or ganisat ie, m andaat , v olm acht en m acht iging NZa is geregeld wie bevoegd is om de beoor deling vast t e st ellen. Als de beoor deelde zich niet k an vinden in de vast gest elde beoor deling, k an de beoor deelde bezwaar m aken bij de raad van best uur. De m edewerker k an ook bezwaar m aken t egen het recht sposit ionele besluit dat op grond van de beoor deling wor dt genom en. V l o o t sch o u w I n de beleidsnot it ie kom t ook de relat ie t ussen de beoor deling en de zo gehet en vloot schouw aan de or de: ‘I n het naj aar cr eër en m anagers in zogenaam de v loot schouwbespr ekingen binnen de MT’s consist ent ie in de uit voer ing van de HR- cyclus door m et elkaar t e spr eken ov er beoordelingen en beloningen binnen direct ies. I n de v loot schouwbespr ekingen wor dt t ev ens gespr oken over m obilit eit en het binnen een unit / direct ie aanw ezige gr oeipot ent ieel. Er is ook een dir ect ie overst ij gende vloot schouwbespr eking. De unit P&O [ HRM] or ganiseert en begeleidt de v loot schouwbespr ekingen. Na deze besprekingen vinden de beoor delingsgesprekken plaat s.’ Bij de v loot schouw w or den vier kwadrant en gebr uik t . De indeling in deze vier kwadrant en geschiedt aan de hand van een scor e van nul t ot honder d op r elat ieve t oegevoegde waarde en op gr oeiver m ogen. Het eer st e k wadrant is de ‘high- pot ent ial’. Het gaat hier om m edewer kers m et een voldoende t ot hoog pr est at ieniveau binnen de huidige funct ie, die binnen een redelij ke t er m ij n ( een of t wee j aar ) geschik t zij n om de st ap naar een hoger e funct ie t e m aken. Als een high- pot ent ial niet m eer k an gr oeien in de huidige funct ie, dan is m obilit eit naar een hogere funct ie ( event ueel buit en de NZa) gewenst . High- pot ent ials hebben een score van m eer dan 55 op r elat ieve t oegevoegde waarde en gr oeiver m ogen. Het t weede k wadrant is het ‘baken’. Het gaat hier om m edewer ker s m et een voldoende t ot hoog pr est at ieniveau binnen de huidige funct ie, m aar waar bij het niet de ver wacht ing is dat deze binnen redelij ke t er m ij n ( een of t w ee j aar ) de st ap naar een hogere funct ie kunnen m aken. Deze m edewer kers hebben hun waarde r uim schoot s bew ezen en bewij zen deze nog st eeds. Als een baken lange t ij d in dezelfde funct ie blij ft , dan k an de over gang naar een ander e funct ie of naar een ander beleidst er rein nieuw e m ot ivat ie en ener gie oplever en. Bakens scoren m eer dan 55 op r elat ieve t oegevoegde waar de en m inder dan 55 op groeiver m ogen.

54

Het der de kwadrant is de ‘lear ner ’. Het gaat hier om m edew er kers die kor t geleden in een voor hen nieuwe funct ie zij n gekom en en daarin nog m oet en gr oeien. Kenm er kend is dat er m oet worden geïnvest eer d door m iddel van opleiding, begeleiding, nieuwe t aken of het opdoen van nieuwe er varing om het pr est at ieniveau binnen de funct ie t e ver hogen. Als een lear ner het gr oeiver m ogen niet waarm aakt , dan is aandacht nodig om de gr oeist agnat ie t e onder zoeken en t e ker en. Lear ner s scor en m inder dan 55 op r elat ieve t oegevoegde waar de en m eer dan 55 op gr oeiver m ogen. Bij de vloot schouw 2012 bleek dat verschillende dir ect ies t erughoudend waren m et het indelen van m edew er ker s in dit kwadrant , om dat dat als een disk wali cat ie wer d gezien. Het vierde kwadrant is de ‘acht erblij ver ’. Het bet reft m edewerkers die niet dat gene prest eren wat verwacht m ag worden bij een norm ale funct ievervulling. Bij deze m edewerkers m oet worden beslot en hoe de sit uat ie t ot een oplossing kom t . I n de m eest e gevallen is m obilit eit gewenst. Als m et gericht e begeleiding, t raining, opleiding en dergelij ke de m edewerker binnen een j aar alsnog de j uist e kwalit eit en bet er t ot zij n recht kan lat en kom en, dan is m obilit eit nog niet aan de orde. Acht erblij vers scoren m inder dan 55 op relat ieve t oegevoegde waarde en groeiverm ogen. De n n n n

unit HRM hant eer t een wenselij ke verdeling over de k wadrant en: High- pot ent ials 10- 20 pr ocent Bakens 60- 75 pr ocent Lear ners 5- 15 pr ocent Acht erblij ver s 0- 5 pr ocent

Onduidelij k is hoe de com m unicat ie over de uit kom st en van de v loot schouw verloopt . Uit een op 25 j uli 2012 op het int ranet van de NZa geplaat st ber icht 2 en een aan het m anagem ent van de NZa gericht e m em o van 10 sept em ber 2013 3 volgt dat t ij dens het beoor delings- en het planningsgesprek de ont wik keling van m edew er ker s, waar onder begrepen het geen is besproken t ij dens de v loot schouw, aan de orde zou m oet en kom en. Het beleid spreekt zich over de wij ze en de t im ing van com m unicat ie echt er niet duidelij k uit . 4 .1 .2 .

Op l e i d i n g sb e l e i d

Het opleidingsbeleid is vast gelegd in een beleidsnot it ie van 1 j anuari 2012. Als kennisint ensieve or ganisat ie m et een m aat schappelij ke opdracht st elt de NZa hoge eisen aan de prest at ies van haar m edewerker s. Het opleidingsbeleid biedt de m ogelij kheid om act ief t e zoeken naar m anieren om pr est at ies t e ver bet er en. Voor het volgen van een opleiding of cur sus m oet worden voldaan aan voor waarden of bet er gezegd om st andigheden, bij voorbeeld een m edewer ker die nieuw in dienst kom t , kan uit eraard event uele ont br ekende vaar digheden of com pet ent ies aanv ullen of vaar digheden aanscherpen. Voor wie in gespr ekken in de HR- cyclus wordt geconst at eerd dat er een t ekort is aan kennis, vaar digheden of com pet ent ies voor de dan geldende funct ie biedt het opleidingsbeleid uit kom st . Dat geldt ook voor een m edew er ker die doorst r oom t naar een andere of hoger e funct ie. Zowel de m edewerker als de leidinggevende k an de opleidingsbehoeft e signaler en. Deze m ogelij k heden zij n begr ensd: t ij d en geld m oet en beschikbaar zij n. Elke dir ect ie m oet j aar lij ks een opleidingsplan opst ellen en de raad van best uur besluit over het opleidingsbudget . Het opleidingsbudget w or dt naar evenredigheid ver deeld. I n 2012 was het budget 477.750 eur o, wat voor elk van de 245 ft e neer kwam op 1.950 eur o. Het budget is over igens niet persoonsgebonden. De NZa kent dus niet een syst em at iek waar m edewerker s een t egoed opbouwen voor opleidingen op gr ond van de collect ieve ar beidsvoor waardenover eenkom st , zoals die van de academ ische m edische cent ra, waar m edewer ker s een vast per cent age van hun loonsom opbouwen voor een persoonsgebonden opleidingsbudget . 4 De verant woor delij kheid voor het opleidingsbeleid van de NZa ligt bij de dir ect eur en zij n of haar unit m anager s. De NZa hant eer t een brede de nit ie van scholing. Onder scholing wordt verst aan een st udie, opleiding, cursus, t raining, sem inar of congr es. Voorwaarde is wel dat het doel is om onder begeleiding een ver grot ing of verander ing van ber oep ger elat eerde kennis, algem ene vaar digheden en/ of houding t e verk rij gen. De NZa k an in ver goeding van kost en en beschikbaar st ellen van ( werk ) t ij d voor zien.

55

Nieuwe m edewerker s zij n verplicht een basist raj ect t e volgen. Verder kent de NZa het expertt raj ect , waar bij wordt ingezet op specialist ische kennis. Pr oj ect leiders en beleidsm edewer kers die kunnen en w illen door gr oeien naar een m anagem ent funct ie kunnen bij voorbeeld een m anagem ent developm ent program m a volgen. Verder is het opleidingsbeleid gericht op com pet ent ieont wikkeling, m et nam e de drie ker ncom pet ent ies: om gevingsbewust zij n, verant w oor delij kheid nem en en sam enwerken. Maar ook voor funct iegebonden com pet ent ies. Ten slot t e kent het beleid NZa br ede ont wikkeling, speci eke ont wik keling voor een dir ect ie en persoonlij ke ont wik keling, bij voor beeld asser t iv it eit st raining, com m unicat iet raining, adv iesvaar digheden, j obr ot at ion/ det acher ing naar andere inst ant ies. 4 .1 .3 .

Gr a t i ca t i e b e l e i d

Het grat i cat iebeleid is vast gelegd in een m em orandum van de unit HRM aan het m anagem ent van 6 septem ber 2012. Het is een uit w er king van wat in de beleidsnot it ie ‘De HR- cyclus van de NZa’ van 8 novem ber 2011 is opgenom en over bij zondere beloningen en grat i cat ies. Er zij n sit uat ies denkbaar waar in de NZa blij k wil geven van haar er kent elij kheid aan m edewerker s voor een aant oonbar e t ij delij ke of eenm alige bij zonder e inzet en/ of prest at ie, die w ordt geleverd op een t err ein dat niet alt ij d dir ect uit de eigen funct ie voor t vloeit . Grat i cat ies van 500, 1000 en 1500 eur o net t o k unnen aan het eind van het kalender j aar, na de beoor delingen, worden t oegekend. Een grat i cat ie in de laagst e cat egor ie geldt als sprake is van funct ievervulling die uit st ij gt boven dat gene wat bij een nor m ale funct ieverv ulling m ag worden verwacht . Bij een grat i cat ie van 1000 eur o net t o gaat het om een com binat ie van bij zonder e inzet en een bij zondere pr est at ie. Voor een grat i cat ie in de hoogst e cat egor ie m oet sprake zij n van een groot result aat voor de NZa ondank s m oeilij ke om st andigheden en gr ot e weer st anden. Aan t oekenning gaat afst em m ing vooraf in het direct eur enover leg. 4 .1 .4 .

Be l e i d b i j o n v o l d o e n d e f u n ct i o n e r e n

Voor m edewerker s die onvoldoende funct ioner en heeft de unit HRM op 5 ok t ober 2010 een handleiding opgest eld die t w ee handvat t en biedt voor een goede begeleiding en vast legging van sit uat ies van onvoldoende funct ioner en. Het uit gangspunt is dat een ‘negat ieve’ beoor deling geen ver rassing m ag zij n, hoe t eleurst ellend en vervelend zo’n gebeur t enis ook kan zij n voor een m edewerker. De m edewerker m oet al eerder zij n aangesproken op zij n funct ioner en en m oet de k ans hebben gehad om zich t e ver bet er en. Op het m om ent dat de leidinggevende const at eer t dat de m edewer ker onvoldoende funct ioneer t , k unnen ver schillende m iddelen wor den ingezet om t ot ver bet er ing t e kom en. De handleiding geeft als aanbeveling aan dat m anagem ent t eam s onvoldoende funct ionerende m edewer kers per iodiek in hun over leg bespr eken. Het kan zinvol zij n om naast de unit HRM ook collega- m anager s t e bet r ekken in het opst ellen van een ( verbet er) plan. De handleiding geeft aan dat leidinggevenden de beschikk ing hebben over een breed palet van inst r um ent en: a) Planningsgesprek m et v er bet er plan Na een negat ieve beoor deling of een nét voldoende beoor deling m et aandacht spunt en, m aken unit m anager en m edewerker in het planningsgesprek speci ek afspraken om de aandacht spunt en uit de beoor deling t e verbet er en. I n het verbet erplan for m uleer t de unit m anager concr eet welk gedrag gewenst is en wat voor r esult at en hij ver wacht . Ook geeft hij aan hoe hij de m edewerker gaat onder st eunen en wat de m edewerker hier zelf in m oet lat en zien. De m edewerker m oet ongeveer zes m aanden de t ij d hebben om t e kunnen wer ken aan de verbet er punt en.

56

b) Voor t gangsgesprekken en bilat eraal overleg Op het m om ent dat de m edewerker niet voldoende funct ioneer t , heeft de unit m anager elke t wee weken een bilat eraal overleg ( bila) m et de m edewerker. Minim aal t w ee keer w or dt het bila als voort gangsgesprek gebr uikt : de eerst e keer t ussen het planningsgesprek en funct ioner ingsgespr ek en de t weede keer t ussen het funct ioneringsgespr ek en het beoor delingsgespr ek. Van het voor t gangsgespr ek m aakt de leidinggevende een verslag dat m inim aal door de m edewerker voor gezien wor dt get ekend. Een kopie van dit verslag kom t in het per soneelsdossier. Dat m aakt dat de m edewerker gedur ende het j aar in ieder geval v ij f vast gelegde gespr ekken heeft waarin het ver bet er en van zij n funct ioner en wordt besproken of beoordeeld. c) Funct ioner ingsgesprek en ver bet er plan Alle m edewerkers van de NZa hebben halverwege het j aar een funct ioneringsgespr ek. Als de leidinggevende m et de m edewerker al een ver bet er plan heeft opgest eld bij het planningsgespr ek dan wor dt dit bij het funct ioner ingsgespr ek expliciet bespr oken. Kom en de aandacht spunt en bij het funct ioneringsgespr ek voor het eer st aan de orde, dan wordt naar aanleiding daar van een ver bet er plan gem aak t . d) Training Als het gaat om een onvoldoende niveau van m eer algem ene kennis, inzicht en vaar digheden, k rij gt de m edewerker zo nodig de gelegenheid om een t raining t e volgen. e) Coaching De m edew er ker wordt zo nodig in de gelegenheid gest eld om een coachingst raj ect t e volgen om zij n funct ioner en t e ver bet eren als het gaat om individuele of persoonlij ke aandacht spunt en. Het sier n n n n n

result aat is dat de m edew er ker na een j aar de volgende zaken in ieder geval in dosheeft : afschr ift ver bet er plan ( als onderdeel van planningsgesprek of funct ioner ingsgespr ek ) ver slagen van t wee voort gangsgespr ekken funct ioneringsgesprek beoor delingsgesprek afspraken over ver dere begeleiding ( t raining en/ of coaching)

Afspraken voor bila’s en voor t gangsgespr ek ken wor den niet in het dossier, m aar wel in out look vast gelegd. De afr onding van het afgesproken ver bet er t raj ect vindt plaat s binnen de HR- cyclus m et een beoor delingsgesprek . Als op basis van de hierboven genoem de docum ent en de conclusie wor dt get r ok ken dat de ont wikkeling goed is gegaan en dat de m edewerker op het gew enst e niveau zit , dan zal het ver bet er t raj ect worden afgeslot en. De handleiding ver m eldt ver der dat , wanneer de conclusie wor dt get r okken dat de aanst elling wor dt beëindigd, er pr ocedureel aant oonbaar r uim voldoende aandacht is best eed aan begeleiding. Bovendien heeft de w er kgever een goed dossier als onder bouw ing voor het ont slag. Beëindiging van de aanst elling kan - w egens funct ionele ongeschikt heid - gebeur en op grond van art ikel 98, eerst e lid, sub g van het Algem een Rij ksam bt enar enr eglem ent ( ARAR) . Het is daarbij w el belangr ij k dat de ongeschikt heid geen m edische aanleiding heeft . De am bt enaar m oet in de gelegenheid zij n gest eld om zich t e verbet eren. De reden voor ont slag kan zowel het ont breken van kennis als vaar digheden zij n die voor de funct ie vereist zij n. Er m oet m inim aal één negat ieve beoor deling zij n om dit ont slag t e kunnen verlenen. Uit eraard wor dt bij het event uele voor nem en t ot ont slag r ekening gehouden m et hoe lang een m edewer ker al in dienst is van de NZa. Het doel is volgens de handleiding in eer st e inst ant ie om onvoldoende funct ionerende m edewerker s t e plaat sen op een passende funct ie elders. Ont slag blij ft echt de laat st e optie aangezien NZa in die sit uat ie eigen risicodrager is in ver band m et de WW- uit kering. Het is daar om alt ij d bet er om sam en t e werken aan ont wikkeling en inzet baar heid van de m edewer ker en de m edew er ker t e begeleiden naar passend w er k buit en de NZa. I nst r um ent en hier voor zij n: ont wik kelassessm ent , loopbaanadvies, coaching, sollicit at iecursus, om scholing, net werken, et cet era. Wanneer een m edewer ker der gelij ke inst rum ent en op kost en van de NZa

57

wil inzet t en, is afst em m ing en goedkeuring van zowel de leidinggevende als de HRM- adviseur aan de or de. Als afsluit ing ver m eldt de handleiding dat een m edewerker het als bedr eigend k an ervaren dat zij n unit m anager over het onvoldoende funct ioner en spr eekt , dat vast legt en bovenst aande inst r um ent en inzet . Het kan im m er s als ‘dossieropbouw’ dienen voor m ogelij k t oekom st ig ont slag. Het is daar om zeer belangrij k om de m edew er ker duidelij k t e m aken dat de int ent ie is om iem and in eer st e inst ant ie t e helpen zij n funct ioner en t e ver bet er en. Anderzij ds is het ook belangr ij k om duidelij ke afspraken t e m aken en deze vast t e leggen om m isver st anden bij event uele m anagem ent wisselingen t e voor kom en. De opst eller s van de handleiding, m edewerker s van de unit HRM, adv iseren de leden van de raad van best uur om de handleiding bij onvoldoende funct ioner en vast t e st ellen. Concr eet bet ekent dit dat de volgende richt lij nen aan de HR- cyclus k unnen worden t oegevoegd: n het opst ellen van concret e ver bet erplannen. Deze plannen kunnen een t oevoeging zij n aan het ver slag van het planningsgespr ek of het funct ioneringsgesprek. n t wee voor t gangsgesprek ken. De unit m anager benoem t t wee bila’s ( één in het voorj aar en één in het naj aar ) t ot voort gangsgesprek en m aakt van gespr ek een ver slag waar van een kopie in het personeelsdossier gaat . Op 5 okt ober 2010 heeft de raad van best uur haar voor genom en besluit over de handleiding voor inst em m ing aan de onder nem ingsraad voorgelegd. Op 14 okt ober 2010 heeft de ondernem ingsraad ingest em d m et de handleiding onder de voorwaarde dat deze t er beschikking wor dt gest eld aan alle m edewerker s van de NZa, zodat voor ieder een duidelij k is welke eisen worden gest eld en wat van hen ver wacht wordt . De raad van best uur heeft bij br ief van 26 okt ober 2010 lat en wet en uit voer ing t e geven aan de voor waar de. 5 Daarm ee heeft de raad van best uur de handleiding vast gest eld. 4 .1 .5

Zi e k t e v e r z u i m b e l e i d

Het ziekt ever zuim beleid van de NZa, dat dat eer t van m ei 2013, heeft t ot doel het voork óm en van ziek t everzuim , het t ij dig en adequaat handelen in sit uat ies van ziek t everzuim , het verbet er en van r e- int egrat iet raj ect en en het - waar nodig - v inden van ander passend wer k. I n het ziekt everzuim beleid st aat de pr ocedur e beschr even wat t e doen bij ziek t e en zij n de r echt en en verant woordelij k heden van de NZa en van haar m edewer ker s vast gelegd. Zo heeft de unit HRM verant woordelij k heden in het kader van de onder st euning en begeleiding bij verzuim en re- int egrat ieact iv it eit en door een ex t er ne part ij , de Arbodienst , en de onder st euning van het m anagem ent bij de begeleiding van m edewer ker s t ij dens een periode van arbeidsongeschik t heid, bij r e- int egrat ieact ivit eit en en bij event uele uit st r oom in de WI A ( Wet w er k en inkom en naar ar beidsverm ogen) . Daarnaast is de unit HRM verant woor delij k voor het ont wikkelen en evaluer en van het ver zuim beleid, het ver zam elen en analyser en van verzuim gegevens en het regist r er en van ziek- en her st elm eldingen. De leidinggevenden zij n prim air verant woordelij k voor het st ur en op verzuim . I n het kader van de Wet verbet er ing poor t wacht er zij n zij de zogenaam de casem anager s. De leidinggevenden zij n onder m eer verant woordelij k voor het welzij n van de eigen werk nem er s, het begeleiden van hun werk nem er s t ij dens een periode van ar beidsongeschikt heid en het doorgeven van ziek- en her st elm eldingen. Ook de m edewerker zelf heeft verant woor delij kheden in geval van ziekt ever zuim . Zo dient hij of zij bij voorbeeld act ief m ee t e werken aan de begeleiding door gehoor t e geven aan de opr oep van de Ar bodienst voor het spr eek uur, aan r e- int egrat ie en aan het opst ellen van het plan van aanpak en dient hij of zij aangeboden passende ar beid t e accept er en.

58

4 .1 .6 .

Ar b ob eleid

Sam enhangend m et het ziekt everzuim beleid, kent de NZa een arbobeleid. I n de Ar beidsom st andighedenwet zij n algem ene uit gangspunt en vast gelegd om t e zor gen voor een veilige en gezonde wer kom geving van m edewerkers. De NZa hant eert hier bij de volgende doelst ellingen: n Ver m inder en van verzuim n Verm inder en van ar beidsr isico’s die m ogelij k leiden t ot ziek t e en w er kdr uk en onder ander e RSI en CANS ( com plaint s of t he ar m s, neck and/ or shoulder ) n Vergr ot en van het welbev inden en de m ot ivat ie van m edewerker s n Vergr ot en van de bet rokkenheid van m edewerker s bij het ar beidspr oces en de eigen arbeidsom st andigheden en m edewerker s m eer bewust m aken van ar bo- zaken Om sy st em at isch knelpunt en op t e spor en, aan t e pak ken en de aanpak na ver loop van t ij d t e evalueren, hant eer t de NZa een arbozor gsyst eem . Eén keer in de vier j aar vindt een r isico- evaluat ie plaat s waarbij ar beidsr isico’s st r uct ur eel w orden geïnvent ar iseer d. Onder ar beidsrisico’s wor den alle aspect en verst aan die m edew er ker s ervaren als hinder lij k en die hen in de t aakuitvoering k unnen belem m er en, om dat deze aspect en ook k unnen leiden t ot ziek t e, m et nam e t ot st r ess. De r isico- invent arisat ie & - evaluat ie ( RI &E) bevat gezondheidskundige prior it eit en die in een plan van aanpak worden voorzien van m aat r egelen, de t e onder nem en act ivit eit en en een oplossingst er m ij n. De uit voer ing van het ar bobeleid, het ziekt everzuim beleid en het plan van aanpak wor den j aarlij ks door de unit HRM geëvalueer d. De int egrale verant woor delij kheid voor de realisat ie van de ar bodoelst ellingen zij n ex pliciet belegd bij de dir ect eur en en unit m anagers. De unit HRM heeft een coör diner ende, signalerende en adviserende r ol op het gebied van arbobeleid. De HRM- adv iseur s bespr eken arboaangelegenheden in hun w er koverleggen m et direct euren en unit m anager s. De unit m anager HRM zal regelm at ig cont act hebben m et de onder nem ingsraad over ar boaangelegenheden m et als doel een goede bor ging van het arbobeleid. 4 .1 .7 .

I n t e g r i t e i t sc o d e / V PI / e x t e r n e v e r t r o u w e n s p e r so o n

Het int egr it eit sbeleid van de NZa is vast gelegd in de int egrit eit scode van apr il 2012. Hier in wor den de t aken van de vert r ouwensper sonen om schr even. Er wor dt onder scheid gem aakt t ussen int er ne en ex t er ne vert r ouw ensper sonen. I nt erne ver t rouwenspersonen zij n vert r ouwenspersonen op het gebied van int egr it eit . Eén van hen wordt benoem d op voor dracht van de raad van best uur voor een per iode van vier j aar m et de m ogelij kheid van een herbenoem ing voor een periode van vier j aar. Eén vert r ouw ensper soon int egr it eit ( VPI ) wordt benoem d op voordracht van de onder nem ingsraad voor een periode van vier j aar m et de m ogelij kheid van her benoem ing voor een periode van vier j aar. Een der de, ext er ne vert r ouwensper soon wij st de raad van best uur aan. Het bet reft een m edewerker van het Expert isecent r um organisat ie en per soneel van de r ij k soverheid. Deze vert r ouw ensper soon fungeer t als aanspr eek punt voor per sonen die m et ongewenst e int im it eit en en ongewenst e om gangsvorm en t e m aken hebben. De ver t rouwenspersonen hebben t ot t aak de raad van best uur voor t e licht en en t e adv iseren over int egrit eit sv raagst uk ken, desgev raagd m edewerker s t e adviser en over de wij ze van om gaan m et kennis over m ogelij ke int egrit eit sinbr euken, t e wij zen op ( een verm oeden van) een m isst and en op verzoek van de raad van best uur onder zoek t e doen naar een door een m edewerker gem eld ver m oeden van een m isst and. I n de int egr it eit scode wor dt ook ingegaan op onder werpen, zoals het verv ullen van nevenfunct ies, belangenverst rengeling en het aannem en van ver goedingen of geschenken. Daar bij wordt uit eengezet binnen welke gr enzen het ver vullen van nevenfunct ies en aannem en van ver goedingen of geschenken is t oegest aan.

59

4 .2 .

Pr a k t i j k

4 .2 .1 .

Po s i t i o n e r i n g H RM - k o l o m ( t e n o p z i ch t e v a n m a n a g e m e n t t e a m ) e n V PI

De door de Onderzoekscom m issie gevoer de gespr ekken lever en een r ode draad op als het gaat om de posit ioner ing van de unit HRM en van de unit m anager en de m edewer ker s van deze unit . Van een zelfst andige r ol t en opzicht e van de direct ies is in de ogen van allen waar m ee de Onder zoek scom m issie heeft gespr oken geen sprake. Het beeld dat de unit HRM dicht ( naar de m ening van velen t e dicht ) t egen de lij n aanzit wordt ook door de unit m anager HRM herkend. A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 2 noem de dit in haar gespr ek m et de Onder zoek scom m issie een klassiek beeld. Toch lij kt er m eer aan de hand dan het inder daad k lassieke dilem m a van elke personeelsafdeling. Wil ze haar t aken goed volbr engen dan m oet ze op goede voet m et het m anagem ent st aan, wil ze in de ogen van de m edewer kers pal st aan voor de belangen van diezelfde m edew er ker s dan zal ze bij het m anagem ent ook m et de vuist op t afel m oet en slaan. I n dit verband heeft de onder nem ingsraad lat en wet en voor de posit ie van HRM een noodzakelij ke verander ing t e zien: HRM m oet onafhankelij ker van het m anagem ent geposit ioneerd wor den. Zij hebben ook een rol om gelij ke behandeling van m edew er kers t e bewaken en t e bev or deren. HRM is er ook voor de m edewerker s. Bij de opricht ing van de NZa was van een pr ofessionele HRM- organisat ie geen sprake, zo heeft m evr ouw Van Beek, t oen lid van de raad van best uur, in haar gesprek m et de Onder zoekscom m issie beklem t oond. Die m oest nog w or den opgebouwd en zolang zij niet professioneel opt rad kon ze ook geen gezag ont lenen om daar m ee t egenspel t e bieden t egen leidinggevenden en ver t rouwen t e winnen bij de m edewer ker s van de nieuwe or ganisat ie: ‘ook het st adium van ont w ikkeling in de pr ofessionalisering van de HRM- funct ie speelde een rol. De per soneelsfunct ionar issen vanuit de beide colleges w aren t e eenzij dig op de m edewerker gericht en nauwelij ks op de leiding. Er m oest een nieuw evenwicht w or den gezocht . Diverse inst r um ent en war en wel ont wikkeld: vloot schouw , Het Nieuwe Wer ken, opleidingen et c. Of die ont wikkeling ook in het beeld v an de m edewerker s leefde, bet wij felt m evr ouw Van Beek.’ Hier bij kom t dat sprake was en is van int egraal m anagem ent . Gevraagd naar de bet ekenis hier van voor de ver houding t ussen de dir ect ie zor gm ar kt en cur e en m edewerker s van de unit HRM wees de direct eur zorgm ar kt en cur e er in zij n gesprek m et de Onder zoekscom m issie op ‘dat bij de NZa voor beheer ( personeel, nanci n) het concept van int egraal m anagem ent geldt . Dat houdt in dat de lij nm anagers - en dus het m anagem ent t eam van elke direct ie int egraal verant woordelij k is/ zij n voor beheerst aken, zoals personeelsbeleid. Elke direct ie heeft een personeelsfunct ionaris t oegewezen gekregen, hij zou daar niet het begrip “ coördinat or” , m aar “ adviseur” voor willen gebruiken. Deze funct ionaris adviseert aan de unit m anagers en aan de direct eur, ofwel het m anagem ent t eam , hoe om t e gaan m et zaken als personeelsbeoordelingen bij de vloot schouw. Het is uit drukkelij k een adviserende rol.’ Dit bet ekent over igens niet int egraal m anagem ent gelij k st aat m et afwezigheid van cent rale regels en nor m en. Er gelden nat uur lij k r egels die de direct eur en en hun m anagem ent t eam s m oet en t oepassen. Ook gelden voor per soneelsbeslissingen som s aut or isat iever eist en ( goedkeur ing door de raad van best uur ) en heeft de unit HRM naar de raad van best uur t oe ook adviser ende rollen. Een ander aspect dat de posit ioner ing van de unit HRM bepaalt , zij n de aandacht en de st eun die HRM op het niveau van de raad van best uur weet t e m obiliseren. Dat is afhankelij k van de persoonlij ke focus van indiv iduele leden van de raad van best uur én van de t ij d en ener gie die naast zwaar- inhoudelij ke onderwer pen overblij ven voor vraagst ukken op onderst eunend gebied, m aar ook van de senior it eit van de HRM- adviseur s.

60

De nieuwe - eerst uit drie en lat er uit t w ee leden best aande - raad van best uur kwam - zoals Langej an in zij n gesprek m et de Onder zoekscom m issie duidelij k m aakt e - ‘in het t um ult van opeenvolgende st elselwij zigingen t er echt : ’ ’Door de grot e hoeveelheid inhoudelij ke v er anderingen en or iënt at ie van alle drie ( t wee) best uursleden op die inhoud heeft het best uur m inder aandacht gehad voor het int er n beheer . Dit geldt zowel voor HRM en nanci n, als voor de aut om at iser ing. Met bet rekking t ot een event ueel gebrek aan soort elij k gewicht bij die drie onder delen om verdere st appen t e zet t en, is hij v an oor deel dat in de facilit air e direct ie m eer had m oet en worden geïnv est eer d, ook in kwalit eit . Voor een organisat ie m et de om v ang van de NZa is het overigens de v raag of de organisat ie niet t e klein is om al die funct ies volw aardig zelf t e kunnen bem ensen, bundeling van facilit aire t aken m et ander en in de rij ksdienst is dan ook een opt ie. Men zou zich kunnen v oorst ellen dat m en in het huidige m odel de facilit aire t aken st eviger ver anker t in het best uur door een best uur der daar voor volledig vr ij t e st ellen. Het best uur is alt ij d ger icht geweest op de inhoud en beheer sbeslissingen wer den er naast genom en en kregen dus niet alt ij d de aandacht die noodzakelij k was. Dat is echt er niet ver wij t baar aan indiv iduele m edewerker s. Door dat beheer niet st ev ig in het best uur is belegd bij één per soon, ont st aan ver war rende beelden als zou bij v oor beeld HRM niet voldoende t anden hebben.’ Een ander opvallend facet dat van belang is voor de verk laring voor de last ige posit ie waarin de unit HRM is kom en t e ver keren bet r eft de - vaak grot e - ver schillen t ussen de v ij f dir ect ies van de NZa en binnen die direct ies som s opm erkelij ke ver schillen t ussen unit s. Op de v raag van de Onder zoek scom m issie aan m edew er ker s of het gevoel van onveiligheid br eed in de organisat ie leeft , gaven m edewerker s aan dat dit dit verschillend wordt beleefd, afhankelij k van de afdelingen. De NZa is wel één or ganisat ie, m aar de or ganisat ie kenm erk t zich ook als een eilandenrij k. Tussen de direct ies zorgm ark t en car e, zorgm ark t en cure, bedr ij fsvoer ing & inform at ie, st rat egie & j ur idische zaken en t oezicht & handhav ing zit t en gradat ies en de m at e van het gevoel van veiligheid is afhankelij k van de unit en de persoon. Hoe de wer ksfeer en organisat iecult uur wor dt beleefd is afhankelij k van waar m en zit , waar m en vandaan kom t , hoelang m en er zit en waar m ee en m et wie m en t e m aken heeft . Van bet ekenis is dat een aant al leidinggevenden niet openst aat voor t egenspraak. Dat geldt in het algem een voor feedback van m edew er ker s, m aar onget wij feld ook voor de m edewer ker s van de unit HRM die binnen de dir ect ies die ze adviseren niet veel r uim t e voor een kr it isch- opbouw ende r ol t er ugzien. De onder nem ingsraad verwoor dde dit laat st e in het gespr ek m et de Onder zoekscom m issie aldus: ‘HRM is voor al bezig m et het m aken van beleid en het onderst eunen van het m anagem ent en st aat daar m ee niet aut om at isch naast de m edewer ker s. De m anager s zij n ver ant woor delij k voor de uit v oer ing van het HRM- beleid. Dat bet ekent dat HRM zich facilit erend t en opzicht e van het m anagem ent opst elt . Naar de m ening van de onder nem ingsr aad zou HRM zich ook st er k m oet en m aken voor gelij ke behandeling v an m edewer ker s door het m anagem ent en t ussen de verschillende afdelingen. HRM kan advies geven aan de r aad van best uur , w aarbij dan de por t efeuillehouder een beslissing neem t , m aar het zij n in eer st e inst ant ie de dir ect eur en die de beslissingen nem en. Het is voor de onder nem ingsraad niet inzicht elij k of de personeelsadviseur van een unit scher p is op een gelij ke behandeling en daar de discussie over aangaat . [ …] De onder nem ingsraad weet ook niet of t egenspr aak op pr ij s wor dt gest eld en of HRM kennisneem t van de opm er kingen die de m edewerker m aakt in zij n beoor delingsgespr ek.’ Wat het ont breken van een t egengeluid en het gevoel van onveiligheid bet r eft m er kt e de ondernem ingsraad op: ‘De ondernem ingsr aad noem t het wel t ekenend dat t och vaak wor dt gehoor d dat m edewerker s iet s t er ugkrij gen in hun beoor deling, dat het niet wor dt gewaar deer d als er t egengeluid wor dt gegeven. Hoewel som m ige m anager s wel m et de m ond belij den dat t egenspraak welkom is, handelen zij daar niet naar. I n de HR- cy clus kunnen m edew erkers ook aangeven wat zij van hun leidinggevende vinden en waar zij t egen aan lopen. HRM kom t zover de onder nem ingsr aad weet , niet op geuit e opm er kingen t erug, t er wij l wel m ag worden v er wacht dat iem and de t egengeluiden oppakt .’

61

I n het volgende hoofdst uk wordt dieper ingegaan op de werk sfeer en de or ganisat iecult uur binnen de NZa. Op deze plaat s w or dt volst aan m et een nuancer ing van de als onveilig ondervonden gevoelens van een opvallend gr oot aant al personen. Deze nuancer ing br engt de Onderzoekscom m issie aan m et behulp van een cit aat van een leidinggevende uit haar gespr ek m et de Onder zoek scom m issie: ‘De cult uur vindt zij niet eens zo hiër archisch. Wel v raagt zij zich af of het voor iedereen even veilig is. De cult uur is r edelij k pr est at iegericht en de direct ie [ zor gm ar kt en] cure st aat hier w ellicht het m eest e om bekend. Hoewel zij dit beeld iet s t e gechar geer d vindt , kan A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 5 zich er iet s bij voorst ellen dat m edewer ker s het óf heel erg leuk óf j uist heel onveilig vinden bij de NZa. Dat veiligheidsgevoel heeft inder daad ook t e m aken m et de kwalit eit van het wer k dat m en lever t . De m ensen die heel goed zij n, voelen zich wellicht wat v eiliger dan de m ensen die iet s acht er blij ven in hun ont w ikkeling of de ont w ikkelingen die de NZa doorm aakt niet bij kunnen benen.’ Wat de posit ie van de VPI ’s bet reft , is de Onder zoekscom m issie t ij dens de gevoer de gespr ekken gebleken dat deze r out e door veel m edewer kers niet als een br uikbar e ‘bypass’ wordt gezien voor het geval zij vast lopen in de or ganisat ie. Er zij n st erke signalen dat deze ver t rouwenspersonen, m et hoeveel inzet en bet r okkenheid zij ook wer ken, niet als een effect ieve r out e worden herkend en som s ronduit wor den gewant rouwd. Ook Art hur Got lieb schr ij ft in zij n bezwaar schrift dat hij een gang naar de ver t rouwenspersonen w el heeft over wogen, m aar dat uit eindelij k niet heeft gedaan, om dat hij deze niet ver t rouwt : t e dicht op de ‘lij n’. De vert r ouwensper sonen die de Onderzoekscom m issie heeft gesproken war en niet alt ij d even expliciet in het aangeven van hun rol naar het m anagem ent . Som s konden zij dat ook niet , om dat de bet rokken m edewer kers uit druk kelij k vr oegen om geheim houding. De vraag is dan wel of en in w elke m at e de ver t rouwenspersonen in dit soort gevallen get racht hebben br uikbar e signalen t e dest iller en uit de ver halen die werden aangehoor d, t eneinde t e helpen bevorderen dat de gewraakt e sit uat ie, die hen in de ver tr ouw elij ke gesprekken t er ore was gekom en, in de or ganisat ie zou ver bet er en. De Onder zoekscom m issie heeft t ij dens haar gespr ekken de indruk gekr egen dat de posit ie van de ver t rouwenspersonen in de or ganisat ie in form ele zin wel k lopt , m aar dat in hun feit elij k funct ioner en er t e w einig k racht en count er vailing power van uit gaat richt ing leidinggevenden. Dit laat st e geldt ook voor de ext er ne vert r ouwensper soon. 4 .2 .2 .

Ui t v o e r i n g v a n h e t H RM - b e l e i d

Niet alleen over de posit ionering van de unit HRM en van de unit m anager en de m edewerkers van deze unit leverden de door de Onderzoekscom m issie gevoerde gesprekken een rode draad op. Het zelfde geldt voor de uit voering van het HRM- beleid door de unit m anagers. Tij dens de gesprekken kwam veelvuldig het beeld naar voren dat in het beleid, en bij de uit voering van dat beleid, t eveel de nadruk ligt op prest at ies en result at en en dat de m enselij ke kant en ieders individuele kwalit eit en daarbij onderbelicht zij n. De ondernem ingsraad verwoordt dit als volgt : ‘Medewer kers wor den aangesproken op hun pr est at ies. De nadruk ligt v ooral op de ont w ikkelpunt en en niet op kwalit eit en van m edew er kers. Ook is de lat voor het funct ioneren in de loop der j ar en hoger kom en t e liggen. Er wordt m eer ver wacht van m edewerkers bij de NZa t erw ij l som m ige m edew er kers een gebr ek aan w aarder ing er var en. De gespr ekken m et het m anagem ent gaan v oor al over het w er k, de t aken die gedaan m oet en worden en de beoor deling. I n som m ige dir ect ies en bij som m ige m anager s kr ij gt de m enselij ke kant onvoldoende aandacht .’ Dit kom t over een m et wat binnen de unit HRM wordt waargenom en. Eén van de HRM- adv iseur s liet wet en: ‘…dat er vanuit de HRM- opt iek binnen de NZa heel veel aandacht is v oor de inhoud en nog weinig gevoel en aandacht voor de m enselij ke fact or . HRM heeft de t aak om in cont act en m et het m anagem ent , gevr aagd en ongev raagd, hier aandacht voor t e vr agen. Daar naast wordt gepr obeerd m et sy st em en en regelgeving kader s op t e t uigen waar door de m anager s in een syst eem wor den ingebed waar in de m enselij ke fact or ook m ee genom en m oet worden.’

62

Ten aanzien van de vloot schouw kom en t wee beelden naar vor en. Met nam e m edewer ker s van de unit HRM spr eken hun waar dering uit over het inst r um ent van de v loot schouw, een dir ect iebr ede aangelegenheid waar bij de direct eur en de unit m anager s zich j aarlij ks ( in sept em ber/ okt ober ) een dag t erugt r ek ken en alle m edewer kers bespr eken. Som m igen zij n t r ot s op de huidige infrast ruct uur in de HRM- kolom . Het doet , zo st ellen zij , recht aan ener zij ds de eisen die de organisat ie st elt : m edewer kers wor den ingedeeld aan de hand van hun r elat ieve t oegevoegde waarde en hun gr oeiverm ogen: van veelbelovend ( de high- pot ent ials) t ot aan de acht erblij ver s: die hebben een t e ger inge bij drage. Deze indeling biedt vervolgens een basis om een op de persoon ger icht e aanpak t e ont wikkelen: uit dagende voorwaar den die de high- pot ent ials behoeven en zo m ogelij k herst elm aat r egelen voor acht erblij ver s t en einde hen t och naar een m inim aal noodzakelij ke funct ieverv ulling t e t illen. Daar st aat t egenover dat deze collect ieve beschouwing bij veel m edewerkers vragen oproept. I n de eerste plaat s roept het de vraag op naar transparant ie en recht vaardigheid. Wie wat zij n werkpakket betreft exclusief voor zij n eigen unit m anager werkzaam heden uit voert , valt buit en het gezichtsveld van de andere leden van het m anagem ent t eam . Eén van de m edewerkers die zich t ot de Onderzoekscom m issie heeft gewend, wees op de gevolgen hiervan. Tegenover de t evredenheid van de eigen unit m anager over het funct ioneren van betrokkene st onden negat ieve kant t ekeningen van de andere unit m anagers: de bet rokken m edewerker zou t e weinig zicht baar zij n. Dit doet onrecht aan het belangrij ke - analyt ische - werk dat veelal in de beslot enheid van de werkkam er gedaan wordt en gedaan m oet worden. Een direct iebrede beoordeling, gevolgd door de indeling in kwadrant en doen in die sit uat ie geen recht aan alle noodzakelij ke funct ies binnen de NZa en de inzet van de m edewerkers op deze niet of m inder gerepresent eerde funct ies. I n het kader van t ransparant ie en r echt vaar digheid rij st bij m edewerkers ook de vraag naar de m ogelij kheden om van het ene naar het ander e, hogere, kwadrant t e kom en. Het beeld dat best aat , laat zich om schr ij ven als ‘eenm aal in het laagst e of een na laagst e kwadrant , dan kom j e daar nooit m eer uit ’. Ook heer st de opvat t ing dat het m odel van de v loot schouw lout er is gefocust op de high- pot ent ials en onvoldoende de st r uct urerende waar de van bij voorbeeld de bakens waardeert . Elke organisat ie heeft behoeft e aan veel bakens, als dr ij vende k racht en en de noodzakelij ke en bet r ouwbare ruggengraad van de or ganisat ie. Deze groep behoeft dus ook aandacht , waardering en onder houd, m aar veelal k rij gen zij deze niet of alt hans in veel m inder e m at e dan de high- pot ent ials. Opvallend in dit verband is, zo is de Onderzoekscom m issie gebleken, dat veel m edewer ker s van de NZa zelf niet wet en in welk kwadrant zij zij n geplaat st . Hoewel t ij dens het beoor delings- en planningsgespr ek aan de or de zou m oet en kom en het geen t ij dens de vlootschouw is besproken ( zie paragraaf 4.1.1.) , blij k t in de prakt ij k in veel gevallen geen t er ugkoppeling t e wor den gegeven. Ten slot t e heeft de Onder zoekscom m issie t ij dens de gevoer de gespr ekken ver nom en dat het m om ent waar op de vloot schouw plaat svindt , j aar lij k s in sept em ber / okt ober, als een ‘schaakm at ’ wordt er var en. De vloot schouw vindt plaat s voorafgaand aan de indiv iduele beoor deling aan het einde van het j aar. Dat heeft t ot gevolg, zo wor dt gest eld, dat de ‘opper vlak kige beoor deling’ door het hele m anagem ent t eam t ij dens de vloot schouw de individuele beoor deling door de unit m anager van de bet rokken m edew er ker over heer st . Daar m ee st aat de beoordeling in feit e al vast , nog voordat infor m ant en hun inbr eng hebben kunnen geven en het beoordelingsgesprek heeft plaat sgevonden. I n gesprekken m et de Onderzoekscom m issie is de vlootschouw een int ransparant proces genoem d. Er best aat de onduidelij kheid van de ver houding t ussen de v loot schouw en de beoordeling. De v loot schouw vindt m eest al in sept em ber plaat s, t erwij l de beoor delingen in novem ber plaat sv inden. Daar naast is het onduidelij k op welke wij ze de feedback van de m edewerker s ( infor m ant en) m eegenom en wor dt in de v loot schouw. Er vindt geen t er ugkoppeling plaat s van de vloot schouw bespreking r icht ing de m edewerker s. Manager s com m uniceren niet act ief in w elk kwadrant ( high- pot ent ial, baken, learner, acht erblij ver) een m edewerker zit en of daar verandering in is opget r eden. De aandacht van het m anagem ent gaat volgens deze m edew er ker s m et nam e uit naar de kleine groep van high- pot ent ials. Voor de over ige dr ie cat egor ieën is m inder aandacht : daar is de inst eek om t e voor kom en dat zij m inder zouden gaan pr est eren. Van belang is ook dat veel over lap in de com pet ent ies wordt er varen, ook bij leidinggevenden. Het beoordelingssyst eem

63

wordt als com plex onder vonden. Het aant al com pet ent ies ( funct ieboek ) waar op per funct ie beoor deeld wor dt dragen het risico van schij nprecisie in zich bij de vast st elling van een obj ect ieve beoor deling. 4 .2 .3 .

Ov e r i g

I n deze paragraaf kom en feit elij ke gegevens aan de orde. Het gaat dan over uit kom st en van de vloot schouw, m eldingen bij ver t r ouwensper sonen, over de RI &E, over het vert r ek van m edewerker s van de NZa en ander e feit elij ke gegevens die m ogelij kerwij s een aanwij zing kunnen zij n voor gebr eken en t ekor t kom ingen in het funct ioneren van de NZa. V l o o t sch o u w De uit kom st en van de v loot schouw war en in 2012 als volgt ( in procent en) : 2012

Care

Cure

T&H

S&J

B&I

NZa

Gewenst e v erdeling

High- pot ent ials

25

21

29

18

19

22

10- 20

Bakens

69

49

54

80

53

60

60- 75

Learners

2

25

10

0

16

11

5- 15

Acht erblij vers

4

6

7

2

11

6

0- 5

I n 2013 war en de uit kom st en in procent en: 2013

Care

Cure

T&H

S&J

B&I

NZa

Gewenst e v erdeling

High- pot ent ials

21

30

16

18

12

19

10- 20

Bakens

64

44

61

73

71

63

60- 75

Learner s

11

24

16

5

18

13

5- 15

4

2

6

5

8

5

0- 5

Acht erblij vers

De m eest opvallende uit kom st en voor de dir ect ie zor gm ar kt en care zij n de hoge per cent ages voor high- pot ent ials en bakens en het lage percent age lear ner s in 2012. De m eest opvallende uit kom st en voor de direct ie zor gm ar kt en cur e zij n zeer hoge per cent ages voor lear ners en de lage scores voor bakens. I n 2013 een zeer hoge score voor high- pot ent ials en de laagst e score voor acht erblij ver s, waarbij t wee pr ocent gelij k st aat aan één m edewerker. Bij de dir ect ie t oezicht & handhaving valt op de hoge scor e voor high- pot ent ials in 2012 en de lage score voor dezelfde gr oep in 2013. De dir ect ie st rat egie & j ur idische zaken lij kt in beide j aren voornam elij k uit bakens t e best aan en de direct ie bedr ij fsvoer ing & inform at ie t elt naast veel bakens r elat ief veel acht erblij ver s. NZa breed m aakten in 2013 82 procent van de m edewerkers deel uit van de kwadranten high- potent ials en bakens. Vij f procent van de m edewerkers vielen in het kwadrant achterblij vers. M e l d i n g e n b i j v e r t r o u w e n s p e r so n e n I n 2013 zij n bij de VPI negen m eldingen gew eest over het aannem en en aanbieden van geschenken. Bij vier m eldingen waren het geschenken als ver goeding voor een nam ens de NZa gehouden inleiding. Deze vergoedingen zij n ingelever d t en bat e van de goededoelenr ekening van de NZa. Geschenken in nat ura kom en t en goede van de desbet r effende direct ie of de NZa als geheel. Bij t w ee m eldingen werd negat ief geadviseer d. De waar de van het geschenk lag hoger dan honder d euro of er liep een opdracht verlening. Medewerker s dienen v ia een m eldingsfor m ulier opgave t e doen van nevenwer kzaam heden. I n 2013 is hierover geen enkel negat ief advies uit gebracht . I n 2013 zij n t wee m eldingen van diefst al gedaan. De eer st e m elding had bet rekk ing op het geldpot j e van de desbet reffende dir ect ie, de t weede bet r of de diefst al van dr ie lapt ops uit een afgescherm de r uim t e. 6

64

I n 2012 zij n zeven m eldingen gedaan over het aannem en en aanbieden van geschenken. I n dr ie gevallen zij n deze geschenken t en goede gekom en van de goededoelenr ekening, in vier gevallen bedroeg het geschenken m et een waar de van m inder dan v ij ft ig eur o. I n vier gevallen is de raad van best uur gev raagd om een st andpunt . I n 2012 w er d - net als in 2011 - geen enkele m elding over een m isst and gem aak t . D e r i s i co - i n v e n t a r i sa t i e & – e v a l u a t i e ( RI & E) Op 26 j anuar i 2012 w er d de RI &E afger ond. Uit de ver zuim analy se die van de invent arisat ie deel uit m aakt blij kt het volgende. I n 2010 lag het ziek t ever zuim per cent age op 3,76 procent ( t er vergelij k ing ver zuim van rij ksam bt enaren: 5,5 procent ) . I n 2011 daalde het ziekt everzuim per cent age naar 3,19 procent ( onder r ij ksam bt enar en 5,4 pr ocent ) . De verzuim fr equent ie bedroeg in 2010 1,2 en in 2011 1,12. Het aant al frequent e ver zuim er s was in 2011 18 pr ocent , het aant al nulverzuim ers 34 procent . Bij het verzuim was sprake van psychische oor zaken ( 43 procent ) , houdings- en bewegingsapparaat ( 19 pr ocent ) , zwanger schap en bevalling ( 14 pr ocent ) en overig ( 23 pr ocent ) . Volgens de invent arisat ie war en de bet r ok kenheid en de t r ot s op de NZa or ganisat ie onder de m edewerker s niet overal even gr oot en ook was de t eam binding beper kt . Dit was ook het beeld bij de dir ect ies, waar bij de dir ect ie zorgm ark t en car e een licht posit iever beeld gaf en bij de m edew er ker s van de dir ect ie t oezicht & handhav ing de vraag overheerst e of zij eigenlij k wel een onderdeel van de NZa zouden m oet en zij n. Het algem ene beeld was dat de NZa overkwam als een aant al m in of m eer los van elkaar wer kende eenheden onder één dak . Bij de dir ect ie zor gm ar kt en cur e wer d niet zozeer de inhoud van het werk als belast end ervar en, m aar wel de sfeer, die werd om schr even als ‘j ezelf pr o ler en en j e zelf lat en zien’. V e r t r e k v a n m e d e w e r k e r s v a n d e N Za De Onder zoekscom m issie heeft op basis van de door de NZa beschikbaar gest elde cij fer s en de ver slagen van de gevoerde ex it gespr ekken gepr obeerd inzicht t e k rij gen in de uit st room van m edewer ker s van de NZa. 7 Daar uit is het volgende naar vor en gekom en. Uit het t ot ale overzicht m et uit st r oom cij fer s blij k t dat sinds de opricht ing van de NZa op 1 okt ober 2006 t ot 2014 267 m edewer ker s uit dienst zij n get r eden. Van die 267 hebben er iet s m inder dan de helft , nam elij k 117, vóór 1 okt ober 2010 de NZa ver lat en. Per direct ie is het beeld als volgt : 8 Direct ie bedr ij fsvoering & inform at ie Tot ale uit st room sinds 1 ok t ober 2006

62 ( waarvan v óór 1 j anuari 2010 27)

Direct ie st rat egie & j uridische zaken Tot ale uit st room sinds 1 ok t ober 2006

9 ( waarvan vóór 1 j anuari 2010 0)

Direct ie t oezicht & handhaving Tot ale uit st room sinds 1 ok t ober 2006


Direct ie zorgm arkt en care Tot ale uit st room sinds 1 ok t ober 2006


Direct ie zorgm arkt en cure Tot ale uit st room sinds 1 ok t ober 2006


St afafdeling ont wikkeling 9 Tot ale uit st room sinds 1 ok t ober 2006


St af raad van best uur Tot ale uit st room sinds 1 ok t ober 2006


Raad van best uur Tot ale uit st room sinds 1 ok t ober 2006

6 ( waarvan vóór 1 j anuari 2010 4)

Overig personeel Tot ale uit st room sinds 1 ok t ober 2006


65

Het aant al werk nem er s dat r eeds bij het COTG/ CTG wer kzaam was en vóór de opr icht ing van de NZa op 1 okt ober 2006 uit dienst is get r eden, bedraagt , voor zover bekend 10 , 74. Het aant al oud- COTG/ CTG- ers dat ná opr icht ing van de NZa is vert r okken, bedraagt 67. Van deze ‘oude gar de’ zij n m om ent eel nog 68 wer knem er s in dienst bij de NZa. Gelet op de t aken van deze voor loper van de NZa, ligt het in de r ede dat m edew er kers die van het COTG/ CTG zij n ‘m eeverhuisd’ naar de NZa bij de direct ies zorgm ar kt en care en zor gm ar kt en cur e zij n kom en t e w er ken. I n die direct ies zij n im m er s de reguler ende t aken van de NZa onder gebracht . De Onder zoekscom m issie kan dit echt er niet m et zeker heid zeggen. Niet t em in heeft zij aan de hand van de - sum m ier e - beschikbar e verslagen van gevoer de ex it gesprekken bezien of m ogelij k een ver band best aat t ussen de st orm acht ige ont wik kelingen en daar m ee hect ische beginj aren van de NZa en de uit st room van m edewer ker s die ook nog de r ust ige j aren in de CTG- t ij d hebben m eegem aakt . Uit de opgegeven r edenen voor het ver t rek, voor zover bekend, kan echt er niet een algem een beeld wor den afgeleid dat oud- CTG- er s de overst ap naar de NZa niet konden m aken. Logischer wij s was er in die j ar en wel de nodige onr ust binnen de or ganisat ie, m aar een causaal ver band is niet waar neem baar. Meer ver slagen van exit gesprekken heeft de Onderzoekscom m issie kunnen inzien van de per iode van 2010 t ot 2014. De Onder zoekscom m issie heeft die verslagen bezien t egen de acht ergr ond van het beeld dat door Ar t hur Got lieb in zij n bezwaarschr ift is geschet st en het geen t ij dens de gespr ek ken naar vor en is gekom en. I n per iode van 2010 t ot 2014 zij n er bij de NZa 51 exit gespr ek ken gevoerd. Eén werk nem er ging ( m et een overbr uggingsuit kering) ver vr oegd m et pensioen en van t wee werk nem er s wer d het t ij delij ke cont ract niet ver lengd. De overige wer knem ers zij n op eigen ver zoek ver t rokken. De m eest en hebben drie t ot acht j aar bij de NZa gew er kt . Een enkeling langer. Dr ie werk nem ers zij n binnen een j aar vert r ok ken, waar van bij één de r eden was dat zij n cont ract niet werd ver lengd. I n het algem een valt op dat velen hebben er varen dat er geen of onvoldoende doorgr oeim ogelij kheden zij n bij de NZa en om die reden een ander e baan hebben gezocht . Ook opvallend is dat t wee van de vij f dir ect ies beduidend m inder posit ief beoor deeld zij n dan de andere dr ie. Van de 51 uit dienst get r eden w er knem ers m et w ie een exit gespr ek is gevoerd, war en er negen werk zaam bij de ( voor loper van de) dir ect ie st rat egie & j ur idische zaken. Van één van hen is het cont ract niet ver lengd, vier vonden dat er onvoldoende ont w ik kelings- en door gr oeim ogelij kheden war en en de over ige v ier zij n om andere r edenen ver t rokken, waarbij niet is gebleken dat dat m et de NZa als or ganisat ie t e m aken had. Wel heeft één van hen opgem er k t dat er veel gem anaged wer d en weinig leiding gegeven. Bij de dir ect ie zor gm ar kt en care zij n de afgelopen j ar en zes m edewerker s ver t rokken m et wie een ex it gesprek is gevoerd. Eén van hen is ver vr oegd m et pensioen gegaan. Bij de vier ander en zij n geen opvallende r edenen voor ver t r ek waar neem baar. Ook t en aanzien van de dir ect ie t oezicht & handhaving, waar m et v ij f uit dienst get r eden werknem er s een ex it gespr ek is gevoer d, is w einig bij zonder s op t e m erken. Twee van hen er voeren t e weinig door groeim ogelij k heden, van de ander e drie is geen ( opvallende) reden voor vert r ek bekend. Bij de ( voor loper van de) 11 dir ect ie bedr ij fsvoer ing & inform at ie is een ander beeld waar neem baar. Daar is m et vij ft ien ver t r ekkende wer knem ers een ex it gesprek gevoerd. Van één van hen is het cont ract niet ver lengd, vier vonden dat er onvoldoende ont w ik kelings- en door gr oeim ogelij kheden war en en vij f zij n er om ander e r edenen vert r ok ken, waar bij niet is gebleken dat dat m et de NZa als organisat ie t e m aken had. Daar waar één ver t rekkende wer knem er zeer posit ief was over de NZa, zij n de ander en m inder lovend over de or ganisat ie, over de wij ze van leiding geven en over de waar dering van hun wer k. Zo is ervar en dat er sinds 2010 een harde m anier van leiding geven is, wer knem ers onvoldoende begeleiding k rij gen en het w er k onvoldoende w or dt gewaar deer d. Ook is er var en dat er t e veel bureaucrat ie is en dat binnen de organisat ie veel aandacht is voor de high- pot ent ials, m aar niet voor diegenen die zich bezighouden m et de k lassieke t aken van de NZa. Eén werk nem er heeft gewezen op het schim m ige t raj ect van de v loot schouw, op dat er in hok j es wordt gedacht en op het feit dat er een angst-

66

cult uur heerst . Deze negat ieve punt en zij n evenw el niet t e herleiden t ot een bepaalde unit of een bepaalde unit m anager. Ook bij de direct ie zor gm ar kt en cur e was de kr it iek niet bij elke ver t r ekkende wer knem er even lovend. Bij deze direct ie zij n de afgelopen j ar en zest ien wer knem er s ver t r ok ken m et wie een exit gespr ek is gevoer d. Ook voor hen speelde het gebr ek aan door groeim ogelij k heden een rol. Dit hebben vij f w er knem ers aangekaart , waar van er t wee liet en w et en hier voor een oor zaak in het funct iehuis t e zien. Zes m edew er ker s leken t e zij n ver t rokken om redenen die geen verband houden m et de or ganisat ie zelf. Wel heeft één van hen opgem er kt dat m eer st ur ing vanuit HRM op de HR- cyclus gew enst zou zij n. De andere v ij f ver t rekkende w er knem ers hebben zich negat ief over de NZa uit gelat en, m eer in het bij zonder over de direct ie zor gm ar kt en cur e: deze direct ie zou een slecht m anagem ent kennen, ger icht zij n op een int er n gr oepj e van vert rouwelingen, een gr ot e dr uk kennen om t e pr est er en, t eveel aandacht voor pr oj ect en in plaat s van m ensen hebben en er zou int ern polit iek bedreven wor den. Eén van de uit dienst t redende m edewer ker s van de direct ie zor gm ar kt en cur e is al na t wee m aanden vert r ok ken. Evenals bij de direct ie bedr ij fsvoer ing & infor m at ie zij n voor m elde negat ieve punt en echt er niet t e herleiden t ot een bepaalde unit of een bepaalde unit m anager. De Onder zoekscom m issie heeft ook de vast st ellingsovereenkom st en bij ver t rek van m edewerker s bezien en best udeer d in de periode t ussen 2010 en 2014. I n deze per iode is sprake van t ien vast st ellingsover eenkom st en, waar bij er sprake was van t wee duur zaam verst oor de verhoudingen. I n één geval bet r of het een m edewer ker die m et een ernst ig gezondheidsprobleem kam pt e. Eén overeenkom st heeft bet r ek king op een m edewer ker die zonder enige negat ieve r eden is ver t rokken. Bij de over ige zes is uit de overeenkom st en niet op t e m aken of ver stoorde ver houdingen aan het ver t r ek t en gr ondslag liggen, m aar ver m oedelij k is daar van in m inst ens t w ee gevallen wel sprake geweest .

4 .3 .

A r t h u r Go t l i e b

Ar t hur Got lieb beschr ij ft in zij n bezwaarschr ift de - in zij n ogen - onfat soenlij ke en onpr ofessionele w ij ze waar op de NZa hem de afgelopen j aren heeft behandeld: hoe onzor gvuldig werd om gegaan m et het voer en van de gespr ek ken in het kader van de HR- cyclus, hoe de door hem aangevraagde opleidingen st eeds weer wer den genegeer d en hij act ief werd belem m erd in t rainings- en ont plooiingkansen, hoe hem een t opzwaar werk pakket w er d t oegekend m et de nadruk op wer kzaam heden van de laagst e voor keur en hoe de NZa als zij n werk gever - door niet t e reageren op signalen over ar beidsom st andigheden - t ekort schoot in haar zor gplicht . Zie voor een overzicht van zij n gr ieven over ‘door m anagem ent ondernom en act ies’ het kader in hoofdst uk 2. I n deze paragraaf zal het geen hij heeft beschreven worden bezien in het licht van het door de NZa gevoer de HRM- beleid. H R- cy cl u s Het bezwaarschr ift wij dt vele w oorden aan onzor gvuldige HRM- pr ocedur es. Het overzicht in hoofdst uk 2 van de gesprekken die zij n leidinggevenden in de loop der j aren in het k ader van de HR- cyclus m et Art hur Got lieb hebben gevoer d, laat in pr ocedur ele zin onzor gvuldigheden zien. I n 2007 vonden geen gespr ek ken plaat s en in 2009 heeft Ar t hur Got lieb in dat j aar geen beoor deling gekr egen. Alt hans, vond die beoor deling niet t ij dig plaat s. Het bewust e beoordelingsgesprek volgde alsnog op 18 j uni 2010. De t oenm alige unit m anager van Art hur Got lieb heeft in zij n gespr ek m et de Onderzoekscom m issie beaam d dat hij hierin in dat j aar t ekort is geschot en: ‘Terugkij kend hadden de for m ele gesprekken in de HR- cyclus in 2009 eer der m oet en plaat svinden m et Art hur Got lieb’. Het j aar 2013 eindigde voor Ar t hur Got lieb m et een onvoldoende beoor deling. Voor het zover was, war en in het plannings- en funct ioneringsgespr ek al aandacht spunt en aan de or de geweest die er op wezen dat Ar t hur Got lieb op som m ige aspect en in zij n funct ioneren acht er bleef.

67

Over het ver loop van het funct ioner ingsgespr ek en de periode daar na laat de t oenm alige leidinggevende van Ar t hur Got lieb de Onderzoekscom m issie het volgende wet en: ‘I n de t ij d t ussen het funct ioner ingsgespr ek in j uni en het beoordelingsgespr ek op 29 novem ber is Ar t hur Got lieb een m aand m et v akant ie geweest ( Trans- Siber ië expr es) en kwam eind j uli t er ug. I n het funct ioner ingsgespr ek is afgespr oken dat Ar t hur Got lieb een plan zou m aken hoe hij het kom ende half j aar t e werk zou gaan. Het idee hieracht er w as dat hij gr ip zou kr ij gen op zij n eigen w er ksit uat ie. Ar t hur Got lieb heeft het plan opgest eld en een lij st bij gevoegd van zij n wer kafspraken, waar bij de afspraak ov er het nem en v an regie was afgev inkt bij iedere w er kafspraak. Daarm ee was de kous voor Ar t hur Got lieb af, m aar het w as niet w at Le i d i n g g e v en d e 8 voor ogen had. Het groot st e punt waar Art hur Got lieb t egenaan liep was de opbrengst ver rekening en Le i d i n g g e v e n d e 8 verzocht hem dat in het plan van aanpak t e verw er ken. Tev ens was de suggest ie om er ook ander e m edew er kers bij t e bet r ekken ( august us) . Ook dat plan v an aanpak is er niet gekom en, inm iddels w as het sept em ber . I n okt ober liep Ar t hur Got lieb vast m et de opbrengst ver rekening, voor w at bet r eft de om vang. Le i d i n g g e v e n d e 8 st elde voor een uit zendkracht aan t e nem en en dat heeft hij ook gedaan. Ook t oen gaf hij w eer de suggest ie om zij n collega’s om hulp t e v ragen. De opbr engst verr ekening is niet eens een apar t proj ect , m aar een onder deel v an het proj ect budget t ering. Art hur Got lieb hield het wer k echt er bij zich. De const at er ing is dat Le i d i n g g e v e n d e 8 pr oj ect na pr oj ect niet zag v er lopen in lij n m et de afspr aken in het funct ioneringsgespr ek van j uni. Art hur Got lieb kreeg geen gr ip op zij n werk. Le i d i n g g e v e n d e 8 geeft aan dat hij hier niet zelf w ilde ingr ij pen m aar dat hij vond dat Ar t hur Got lieb zij n collega’s m oest raadplegen en om hulp m oest vr agen. Hij vond het belangr ij k dat zij n m edewer ker zelf het init iat ief nam .’ Nadat de negat ieve beoor deling was gevolgd, is niet , over eenkom st ig de handleiding bij onvoldoende funct ioner en, een t raj ect ingezet om in het geval van Art hur Got lieb t ot verbet ering t e kom en. Van dat t raj ect is het nooit gekom en. Na het beoor delingsgesprek op 29 novem ber 2013, m eldde Ar t hur Got lieb zich op 16 decem ber 2013 ziek. Een planningsgespr ek voor 2014, waar in speci eke afspraken konden wor den gem aakt om de aandacht spunt en uit de beoordeling van 2013 t e ver bet er en, st ond voor 28 j anuari 2014 in de agenda. Op l e i d i n g e n Art hur Got lieb wij st er in zij n bezwaarschr ift op dat zij n wensen voor scholing en cur sussen niet of nauw elij ks wer den ingewilligd. De Onderzoekscom m issie is nagegaan of sprake is van een syst em at ische acht er st elling. Hier voor heeft zij onder zoek gedaan naar de kost en die m et het volledige opleidingsbudget van zij n dir ect ie war en gem oeid en de kost en die j aar lij k s aan opleiding en scholing voor Art hur Got lieb werden uit gegeven. De onder st aande, schem at isch weer gegeven ber ekening laat de kost en zien voor scholing en opleiding voor Art hur Got lieb en de gem iddelde kost en per m edewerker in dezelfde periode. 2008

2009

2010

2011

2012

2013

Gem iddeld

Gem iddelde per m edewerker

1159,40

2020,67

2320,73

1077,86

1332,00

1768,90

1615,00

Art hur Gotlieb

1305,89

1385,36

624,73

0

3999,99

0

1219,00

Verschil + / -

+ 156,49

- 635,31

- 1696,00

- 1077,86

+ 2667,99

- 1768,90

- 396,00

Bij bovenst aande ber ekening m oet w or den aanget ekend dat Ar t hur Got lieb voor 2011 had aangegeven in dat j aar geen cur sussen t e willen volgen. Er is verschil in kost en van scholing en opleiding t ussen Ar t hur Got lieb en de gem iddelde m edewer ker bij de dir ect ie zorgm ark t en cur e over de afgelopen zes j ar en. I n een m edewerker die naar het oor deel van zij n leidinggevenden in de loop der j ar en m inder is gaan pr est eren, ligt het in de verwacht ing dat j uist m eer in plaat s van m inder dan gem iddeld wor dt geïnvest eer d.

68

Over het feit dat de opleidingsw ensen van Ar t hur Got lieb niet alt ij d werden ingew illigd, zei Le i d i n g g e v e n d e 8 in zij n gesprek m et de Onder zoekscom m issie het volgende: ‘Een belangrij k onder deel v an een bilat er aal is ook de opleidingswensen. I n 2012 had Ar t hur Got lieb een dure cur sus gevolgd ( I nzicht in inv loed, bur eau Zuidem a) . Hij wilde nu gr aag ver gadert echnieken doen, m aar dat leek Le i d i n g g e v e n d e 8 niet de m eest zinv olle cur sus voor hem . Hij heeft het m et Ar t hur Got lieb gehad over andere cursussen bij De Baak of Kr aut ham m er ( onderhandelen) . Daar heeft Art hur Got lieb gedur ende 2013 geen wer k van gem aakt . Ar t hur Got lieb w ilde ook graag een ex t er ne coach, waar op Le i d i n g g e v e n d e 8 aangaf dat er dan wel een belangr ij ke leerv raag m oest zij n. Die was er op dat m om ent niet . Wel is een int er ne coach voorgest eld en dat vond Ar t hur Got lieb ook een goed idee.’ W e r k b e l a st i n g Een ander veelvuldig t erugkom end onder deel in het bezwaar schrift is de werk druk en de wer kbelast ing die Ar t hur Got lieb heeft ervaren. Hij beschrij ft dat hem een t opzwaar werk pakket wer d t oebedeeld m et de nadr uk op wer kzaam heden waarnaar zij n voorkeur j uist het m inst uit ging. Lei d i n g g e v e n d e 8 zei hierover het volgende: ‘Al op 22 j anuar i [ 2013] speelde er een pr obleem r ond het w er kpakket van Ar t hur Got lieb. Hij was bet rokken bij de beoordeling van een grot e I CT aanbest eding en gaf aan dat dit hem zes t ot zev en dagen ging kost en. Lei d i n g g e v e n d e 8 had echt er van de pr oj ect leider begr epen dat de w er kzaam heden in t wee dagen t e doen m oest en zij n. Le i d i n g g e v e n d e 8 m er kt e t oen al dat Ar t hur Got lieb het werkpakket r ond de I CT beoordeling niet aan kon, want hij had het op dat m om ent ook druk m et de opbr engst v err ekening. Hij heeft t oen beslot en om de I CT per dir ect v an het werkpakket af t e halen. Hier m ee heeft Art hur Got lieb ingest em d. Op 22 j anuar i is een andere collega gevr aagd om de beoor deling over t e nem en en daarm ee ver viel er een pr oj ect uit zij n wer kpakket. Le i d i n g g e v e n d e 8 geeft aan dat daar w aar de nor m 190,5 dagen per j aar is, Ar t hur Got lieb 225 dagen was ingepland. Met het wegvallen v an het I CT proj ect v er m inder de zij n werkpakket m et 25 dagen waar door Ar t hur Got lieb nu 200 dagen was ingepland. I n decem ber zij n de m anager s voor al bezig m et de t oedeling van pr oj ect en, m aar niet m et de t oedeling van dagen. Hij noem t de t oedeling van dagen een soort r ondr ekenen om dat alles kloppend m oet worden gem aakt . Dat kloppend m aken is bij Art hur Got lieb t er echt gekom en in eer st e inst ant ie op 225 dagen. Le i d i n g g e v e n d e 8 geeft acht er af t oe dat dit niet had m oet en gebeur en.’ Daarbij kwam dat : ‘[ U] it de dossiers is gebleken dat Ar t hur Got lieb nog in 2013 v ragen over dure geneesm iddelen m ee nam in zij n nieuwe baan. Eigenlij k was hij daar in j anuar i 2012 al vanaf gehaald. Le i d i n g g e v e n d e 8 st elt dat Ar t hur Got lieb ook in 2012 nog incident eel werkzaam heden voor dur e geneesm iddelen heeft gedaan, m aar dat w er d ook gevr aagd in het kader van kennisov er dr acht . Bovendien was Ar t hur Got lieb goed benader baar voor ext ernen ( hij zei nooit nee) . I n het dossier schr ij ft hij ook dat de afdeling Ziekenhuizen geen dir ect e cont act per sonen had voor v er schillende dossier s binnen die afdeling. Hij wilde ext ernen niet t eleurst ellen en voelde het als zij n v erant woor delij kheid de vr agen t e gaan beant woor den.’ Ar t hur Got lieb heeft aanvankelij k voor het j aar 2013 een t e groot werk pakket t oebedeeld gekr egen. Daar bij heeft hij na de over st ap van de unit t w eedelij ns som at ische zor g naar de unit geest elij ke gezondheidszor g per 1 j anuari 2013 nog r egelm at ig ‘oude’ werk zaam heden ver richt . Niet t em in kom t uit de Tim eTellr egist rat ie die de Onder zoek scom m issie heeft ingezien geenszins het beeld naar vor en dat Ar t hur Got lieb in 2013 m eer dan de gebr uikelij ke ur en heeft gem aakt . Hij r egist reer de over dat j aar 1950,5 uren ( br ut o) . Daar m ee wij kt hij niet af van zij n collega’s m et dezelfde funct ie en die net als hij voor één ft e door gaan. Na corr ect ie van ver lofur en, ziekt everzuim , en der gelij ke, kom t Art hur Got lieb in 2013 uit op m inder dan dert ig ger egist r eer de ur en per week. Het gaat om een regist rat ie over het volle j aar van 52 weken m et inbegrip van verlof en event ueel ziekt ever zuim . 12 Event uele over wer kt ij d ( in de avondur en dan wel in de w eekenden) kan in dit t ij dregist rat iesy st eem worden m eegerekend.

69

Er u i t w e r k e n ? Hoofdst uk 2 geeft een uit gebr eide beschr ij v ing van de loopbaan van Art hur Got lieb bij het CTG en de NZa en de wij ze waar op hij die j aren heeft beleefd. Daarbij wij st Art hur Got lieb op vele signalen, die in zij n ogen m aar één r icht ing uit w ezen: zij n ver t r ek bij de NZa. De Onder zoekscom m issie heeft van de NZa de planning voor het j aar 2014 van de dir ect ie zor gm ark t en cure ont vangen. Uit die planning blij kt dat Art hur Got lieb voor dat j aar was ingedeeld op ver schillende pr oj ect en, waarbij de som van de werk dagen 190 bedr oeg. Hieruit valt niet af t e leiden dat bij het m anagem ent het voor nem en best ond zij n ver t rek bij de NZa t e bewerk st elligen. Zo r g p l i ch t Ar t hur Got lieb wij st er in zij n bezwaarschr ift op dat de NZa is t ekort geschot en in haar zorgplicht die een werk gever heeft t egenover een wer knem er, door dat zij heeft verzuim d t e r eager en op signalen over arbeidsom st andigheden. Voor de wij ze waarop hij door zij n ver schillende leidinggevenden is behandeld wordt verwezen naar hoofdst uk 2. Bij het geen Art hur Got lieb in zij n bezwaarschr ift heeft opgem er kt past de volgende k ant t ekening. Ar t hur Got lieb ver t rouwde de unit HRM niet , m aar m aakt e ook geen gebruik van andere m ogelij kheden om zij n zor gen en vr ees t e uit en dan wel deze aan iem and t oe t e ver t r ouwen. Op geen enkele m anier heeft hij gepr obeerd, zo is de Onderzoekscom m issie gebleken in de door haar gevoerde gespr ekken - aandacht t e k rij gen voor de pr oblem en die hij binnen de NZa ondervond. Binnen de NZa had hij zij n leidinggevenden kunnen om zeilen door naar de voor zit t er van de raad van best uur t e st appen. Hij had een dir ect eur van een ander e direct ie in ver t rouwen kunnen nem en. Hij ver t rouwde de int er ne vert rouwenspersonen niet , m aar nam ook geen cont act op m et de ex t er ne vert r ouw ensper soon. Hij sloeg de onder nem ingsraad en zij n voor zitt er over. Gelet op de er nst van zij n klacht en had hij zij n weg kunnen zoeken naar de Nat ionale om budsm an of het Adviespunt Klok kenluider s. Uit de r eact ies op zij n over lij den m aak t de Onder zoek scom m issie op dat zij n naast e collega’s ver bij st er d war en. Enkele cit at en uit br ieven die zij n fam ilie bij de uit vaar t ont v ing: ‘Had ik het m aar gewet en’, ‘Het m aak t m e ver driet ig dat j ij j e zorgen niet m et ons hebt kunnen delen. We waren graag j ouw luist er end oor gew eest ’, ‘Maar nooit heb j e lat en zien wat er werkelij k in j e om ging en waar j e, naar nu blij kt , zo m ee worst elde’.

4 .4 .

Re s u m é

De NZa beschikt over een HR- cyclus die uit dr ie gesprek ken best aat : het planningsgesprek, het funct ioner ingsgespr ek en het beoordelingsgespr ek. Het planningsgespr ek heeft t ot doel afspraken t e m aken over het t akenpakket en over de werk result at en. I n het funct ioneringsgesprek wordt van de m edew er ker ver wacht dat hij aangeeft of er sprake is van event uele belem m er ende en st im ulerende om st andigheden. Event uele nodige bij st ur ing, ext ra inzet of andere dan wel ext ra begeleiding en t raining/ scholing kunnen t ij dens dit gespr ek w or den bespr oken. Het is m ogelij k desgew enst ext ra funct ioneringsgesprekken t e voer en. Wat Art hur Got lieb bet r eft geldt dat hij in 2007 geen enkel gesprek in het kader van de HR- cyclus heeft gevoer d en in 2009 was er geen beoor delingsgespr ek, alt hans dat vond pas op 18 j uni 2010 plaat s. Na de negat ieve beoordeling in 2013 had een t raj ect m oet en w or den ingezet om t ot verbet er ing t e kom en. Daar is het niet m eer van gekom en. Wel wer d nog een afspraak voor een planningsgespr ek gem aak t dat op 28 j anuar i 2014 zou plaat svinden. Wat opleiding bet r eft liggen de kost en voor Ar t hur Got lieb lager dan gem iddeld, t erwij l het in de ver wacht ing ligt dat in m edewerkers die naar het oor deel van hun leidinggevenden m inder prest er en j uist m eer dan gem iddeld w or dt geïnvest eer d. Wat w er kbelast ing bet r eft r egist r eer de Ar t hur Got lieb in 2013 1950,5 ur en, een aant al dat niet afwij k t van zij n collega’s m et dezelfde funct ie en die net als hij voor één ft e door gaan. Ar t hur Got lieb ver t rouwde de unit HRM niet , m aar m aakt e ook geen gebruik van andere m ogelij k heden om zij n problem en bespreekbaar t e m aken. Hij deed niet zij n beklag bij de raad van best uur, hij nam collega’s en leidinggevenden niet in ver t r ouwen. Hij deed geen ber oep op de

70

ver t rouwenspersonen, ook niet de ext er ne ver t rouwenspersoon. Hij sloeg de onder nem ingsraad en zij n voorzit t er over. Uit de r eact ies op zij n over lij den r eageerden collega’s ver bij st erd: ze war en graag zij n luist er end oor gew eest , m aar Art hur Got lieb had hen geen deelgenoot gem aakt van de diepe put waarin hij was t er echt gekom en.

1 2 3

De paragraaf volgt zo veel m ogelij k de not it ie m aar is geen volledige weergave van de not it ie. ‘Hoe zit dat m et de vloot schouw?’, 25 j uli 2012, opgenom en in het inform at iepakket NZa deel 1. Mem o van M e d e w e r k e r 2 aan het m anagem ent van de NZa, 10 sept em ber 2013, opgenom en in het inform at iepakket NZa deel 1. 4 Zie ht t p: / / www.nfu.nl/ im g/ pdf/ 13.6725_LOAZ_Akkoord_CAO_um c_2013- 2015_v4- 9- 13.pdf. 5 Zie blz. 12 en 13 van j aar ver slag van de ondernem ingsraad van 2010 en de in die bundel opgenom en brief van de raad van best uur van 5 okt ober 2010. 6 NZa, Verant woordingsdocum ent . Jaar ver slag en j aarr ekening NZa 2013, blz. 13. 7 Zie het overzicht uit st r oom per dir ect ie, het overzicht uit st room dir ect ie zor gm ar kt en cur e van 1 okt ober 2006 t ot 1 j anuari 2010, het overzicht uit st r oom CTG/ COTG per soneel van 2000 t ot 1 okt ober 2006, het over zicht uit st room CTG/ COTG per soneel vanaf 1 okt ober 2006 en CTG/ COTG per soneel nog in dienst , de ver slagen van de exit gespr ekken van 2006 t ot 2010 en de ver slagen van de exit gespr ekken van 2010 t ot 2014. 8 Niet alle genoem de dir ect ies best aan sinds de opr icht ing van de NZa. Som m ige zij n lat er opger icht , andere zij n inm iddels opgeheven. 9 De direct ie st rat egie & j ur idische zaken heet t e voorheen de st afafdeling ont wikkeling. 10 Het over zicht verm eldt dat de gegevens van voor 1 okt ober 2006 m ogelij k niet volledig zij n. Deze konden niet uit het per soneelsinfor m at iesyst eem worden gehaald. 11 De dir ect ie bedr ij fsvoer ing & inform at ie heet t e voorheen de st afafdeling or ganisat ieont wikkeling en bedrij fsvoering. 12 Ver lof/ ziekt e kom t uit op in t ot aal 544 ur en. Voor het j aar 2013 m aakt dat : 1950,5 - 544 = 1406,5 ur en. Dat is 27 uur per week.

71

72

5

W ERK SFEER EN ORGA N I SA TI ECULTUUR

W at sch r ij ft Ar t h u r Got lieb in zij n b ezw aar sch r ift ov er de w er k sfeer en or gan isat iecu lt uu r ? Ar t hur Got lieb schrij ft dat bij de direct ie zorgm ark t en cure een afrekencult uur, en daarm ee sam enhangend een angst cult uur, heerst . Medewer kers durven zich - v rezend voor hun baan - niet k rit isch uit t e lat en in bij zij n van het m anagem ent . Eerlij kheid wordt niet op prij s gest eld; ‘kr it iek = eruit ’. De afr ekencult uur gaat volgens Art hur Got lieb hand in hand m et een slij m cult uur : vooral de ‘lievelingen’ van het m anagem ent worden beloond. Maar als j e het m anagem ent t egen j e hebt , als j e ‘t egengas’ geeft , k an j e volgens Ar t hur Got lieb het r isico lopen t e w or den ont slagen. Zie voor een uit gebr eider e weergave van het bezw aar schr ift deel I I

5 .1 .

A n a l y se v a n d e w e r k sf e e r e n o r g a n i sa t i e cu l t u u r

I n dit hoofdst uk kom en de werk sfeer en or ganisat iecult uur van de NZa aan de or de. De Onderzoekscom m issie heeft hierbij gebr uik t gem aakt van desk undigheid buit en de Onderzoekscom m issie. Het gaat hier om Berenschot B.V. Dit hoofdst uk ber ust op de bij drage van Berenschot B.V. aan het onder zoek van de Onderzoekscom m issie. Eerst wor dt de algem ene w er ksfeer en organisat iecult uur bij de NZa beschreven, gevolgd door die bij de ver schillende direct ies. Vervolgens kom en de belangr ij k st e oor zaken voor gevonden verschillen aan de orde. Het hoofdst uk eindigt m et het aangeven van enkele oor zaken voor de ver schillende er varingen van de wer ksfeer en organisat iecult uur bij de NZa. Voor deze analyse is een cult uur m odel gebr uik t dat onder scheid m aakt t ussen zicht bar e gedragingen, syst em en, expliciet e ( uit gesproken) opvat t ingen, en im pliciet e ( niet uit gesproken of onbew ust e) opvat t ingen. Daar naast is er aan de hand van ‘t oet sbegrippen’ gekeken naar de onder bouwing van m edewerkers voor hun t ypering van de werk sfeer en or ganisat iecult uur. Meer inform at ie over de m et hoden en verant woording van het onder zoek naar de wer ksfeer en organisat iecult uur zij n t e vinden in de verant woording ( zie bij lage 10) . Naast het eigen onderzoek van de Onderzoekscom m issie werd in april binnen de NZa en in opdracht van de raad van best uur van de NZa een m edew er ker st evr edenheidsonderzoek uit gevoer d. Het was in de geschiedenis van de NZa voor het eer st dat zo’n onder zoek w er d gehouden. Dit onderzoek w er d uit gevoer d door Effect ory ( ww w.effect or y.nl) . Het m edewerkerst evr edenheidsonder zoek viel gedeelt elij k sam en m et de publicit eit over het bezwaar schr ift van Ar t hur Got lieb. Voor een verant w oor d oor deel over de werk sfeer en de or ganisat iecult uur is het van belang om t e wet en of de vele ( negat ieve) publicit eit vanaf 10 apr il 2014 van bet ekenis is geweest voor de uit kom st en van een v ragenlij st onder zoek van Effect or y naar de m edew er kerst evr edenheid. Tussen 7 apr il en 25 april heeft Effect or y vragenlij st onder zoek uit gevoer d naar de m edewerker st evr edenheid bij de NZa. Op 10 apr il publiceerde NRC Handelsblad het eer st e ar t ikel naar aanleiding van het bezwaar schrift van Art hur Got lieb. Uit een analyse van de r espons blij kt dat de r espons bij de NZa m et 92,1 pr ocent relat ief hoog is t en opzicht e van het gem iddelde van de vergelij kingsgr oep ( waar de r espons gem iddeld 80 pr ocent is) . I n onder st aande gra ek st aat de ver deling van de ant woorden per responsdag. Responsdag 4 is de ver schij ningsdat um van de publicat ie in NRC Handelsblad. Op dag 4 was 66 procent van de NZa respons al binnen, t egenover 50 procent in de ver gelij kingsgroep. Deze result at en wij zen erop dat de respons bij de NZa ook zonder de publicat ie van het ar t ikel in NRC Handelsblad hoog zou zij n geweest en wij zen niet op grot e effect en van de publicit eit op de r espons.

73

&#" , -.

&! "

/ 0120345647282190: %#" %! " $#" $! " #" !" $ %& '

# ( ) * + $! $$ $%$& $' $# $( $) $* ! " #$%&#' ( )

I n onder st aande t abel st aat het gem iddelde ant woord op de vragen hoe t ev reden m en is over het eigen wer k en de or ganisat ie verdeeld over r esponsdagen 1 t ot en m et 4, en 5 t ot en m et sluit ing. Hier uit blij k t dat de t evr edenheid over wer k en organisat ie t ot het m om ent waar op bekend wer d dat de m inist er had beslot en t ot een ext ern onderzoek naar het int er ne funct ioner en weliswaar t er ugloopt , m aar nog st eeds r uim voldoende is. Respons dag

Tevredenheid w er k

Tev redenheid organisat ie

NZa

Vergelij kingsgroep

NZa

Vergelij kingsgroep

1- 4

7,6

7,3

7,2

6,6

5- 18

7,2

7,4

6,6

6,5

5 .1 .1 .

A l g e m e n e b e sch r i j v i n g v a n d e cu l t u u r b i j d e N Za

De NZa is op bepaalde aspect en een zeer gem iddelde overheidsorganisat ie, en op ander e aspect en een ongewone over heidsor ganisat ie. I n deze paragraaf st aat eer st een algem een oor deel van de w er ksfeer en or ganisat iecult uur en ver volgens een verdieping van deze r esult at en aan de hand van de t oet sbegr ippen uit het cult uurm odel. Deze paragraaf eindigt m et een beschr ij ving van de wer ksfeer en organisat iecult uur van de NZa door t yperingen van m edew erker s ( en m edia) t e leggen langs obser vat ies en er varingen van m edewer kers. 5 .1 .2 .

A l g e m e n e b e l e v i n g v a n h e t w e r k e n d e o r g a n i sa t i e

I n apr il 2014 heeft Effect ory een vragenlij st onder zoek uit gevoer d naar de m edewerker st evr edenheid bij de NZa. Uit dit onder zoek blij kt dat het w er kplezier ( een com binat ie van het oor deel over de eigen funct ie en de eigen organisat ie) m et een scor e van 7,2 gelij k is aan het gem iddelde van de ver gelij k ingsgroep Openbaar Best uur en Veiligheid. De eigen funct ie wor dt 0,1 punt lager beoor deeld dan de vergelij k ingsgroep, m aar de or ganisat ie wor dt 0,2 punt hoger beoordeeld dan de ver gelij kingsgr oep. De w ij ze van beoor delen, de m at e van invloed, de loopbaanont w ikkeling en de beloning kom en er posit ief uit . Als pluspunt en noem t Effect or y daarbij nog de bij drage van de organisat ie aan de gezondheid van m edewer kers, de st im ulat ie van ont wikkeling, het w er ken bij de NZa, de waarder ing en de arbeidsbem iddeling. Result aat ger icht heid behoeft volgens de rapport age aandacht . De ver bet er punt en hebben verder bet rekk ing op de binding aan de or ganisat ie, de t rot s op de or ganisat ie en de beoor deling. Het is opvallend dat de per soneelsbeoordeling posit iever wor dt gewaar deer d dan in de vergelij k ingsgroep en dat t wee v ragen over de personeelsbeoordeling t och t erugkom en als ver bet erpunt en. De beoor delingssyst em at iek is ook een t erugkerend t hem a in het bezwaar schift van Ar t hur Got lieb. Een nader e analyse van de r esult aten laat zien dat de procedur ele aspect en van de beoor deling posit ief wor den beant woord m aar dat m edewerker s iet s m inder posit ief oor-

74

delen dan de vergelij kingsgr oep over de wij ze waarop zij worden beoor deeld en de eerlij kheid van de beoor deling. Op basis van de uit kom st en van het onder zoek van Effect or y is geen reden om de wer ksfeer en or ganisat iecult uur bij de NZa als pr oblem at isch t e zien. De NZa is - zo is af t e leiden uit de uit kom st en - een gem iddelde organisat ie wat bet reft werk plezier.

5 .2 .

Ve r d i e p i n g v a n d e r e s u l t a t e n

Wanneer de vragen van het onderzoek van Effect ory naast het gehant eer de cult uurm odel worden gelegd en m et ander e bronnen aangev uld ont st aat het volgende beeld voor de ver schillende t oet sbegr ippen ( zie bij lage 10 voor een nader e uit leg van deze t oet sbegr ippen) : n Onderlinge funct ionele afhankelij kheid. Uit de r esult at en van de v ragen die raken aan de onder linge funct ionele afhankelij k heid ( de m at e waar in m edewer ker s elk aar nodig hebben bij de goede uit voer ing van hun t aken) t ussen m edewer ker s van de NZa kom t naar vor en dat de onderlinge funct ionele afhankelij kheid iet s hoger is dan in de ver gelij kingsgr oep. Sam enwerk ing wor dt iet s hoger gewaardeerd, t erw ij l zelfst andigheid en de m ogelij k heden het wer k zelf in t e richt en j uist iet s lager w or den gewaardeerd. Ook geeft m en aan invloed t e hebben op de besluit vor m ing in de unit , de t aak verdeling en de planningen. Medewerker s van de NZa doen r elat ief veel sam en om hun t aken uit t e voer en. Wel schet sen m edewerker s van ver schillende dir ect ies een beeld van de NZa waar in m ensen van elkaar precies wet en in welke schaal zij zit t en, en ook pr ecies van elkaar w et en of zij dat waar m aken of niet . Met nam e in pr oj ect en heeft ieder een rol die hij of zij geacht wor dt goed in t e vullen. Ver m inder d pr est eren, al is het t ij delij k, is m inder geaccept eerd. Een t ij delij k of st ruct ur eel onderpr est eren heeft dus grot e gevolgen voor hoe een m edewer ker door ander e m edewer kers wor dt gezien. Om dat de or ganisat ie zo dynam isch is, k an onder prest er en iem and bovendien zo m aar overkom en ( in elk geval vanuit het perspect ief van de m edewerker ) . Om dat dit een belangrij ke ( persoonlij ke) fact or is voor de er var ing van de cult uur van de NZa best eden wij m eer aandacht aan deze gr oep in paragraaf 5.4. n Collegialit eit . De vragen die raken aan collegialit eit , gede nieerd als het helpen van collega’s m et hun w er k buit en de eigen funct ieom schr ij v ing om , wor den iet s posit iever gewaardeerd dan in de ver gelij kingsgr oep. Uit de gespr ekken m et m edewer kers blij kt dat de collegialit eit t ussen de dir ect ies ver schilt . De bereidw illigheid elk aar t e helpen wor dt door m edewerker s van alle dir ect ies genoem d, m aar bij som m ige direct ies, waaronder de dir ect ie zor gm ar kt en cur e, w or dt m eer aut onom ie en zelfpro lering verwacht dan bij ander en. Men spreekt over een goede sfeer en behulpzam e cult uur. n Opvang in de gr oep. Het onder zoek kent niet veel v ragen over opvang in de groep, en de vragen die aan dit onder werp raken ver schillen niet van de ver gelij kingsgr oep. Ongeacht de verschillen t ussen de direct ies in de onderlinge funct ionele afhankelij kheid en de collegialit eit , blij kt dat alle dir ect ies wer ken aan een groepsgevoel door het or ganiseren van uit j es, borr els en ander e act ivit eit en. De m at e waarin m edewerker s opvang er varen door hun naast e collega’s is per dir ect ie ver schillend en hangt sam en m et het ver t rouwen t ussen collega’s en onder linge verbondenheid. n Gev en en ont vangen van v er t rouwen ( door de leidinggevenden) . I n het onder zoek st aan m et nam e v ragen over het vert r ouw en dat m edew er ker s k rij gen van hun leidinggevende en in m inder e m at e het ver t rouwen dat m edewerker s geven aan hun leidinggevende. Uit de r esult at en blij kt dat m edewer kers van de NZa de m ogelij kheid hun m ening t e geven m eer waar der en dan in de ver gelij kingsgr oep, dat zij m eer m ogelij k heden hebben om invloed op de besluit vor m ing uit t e oefenen, en dat init iat ief m eer wor dt aangem oedigd. Hoewel er geen cij fers van de ver gelij kingsgr oep beschikbaar zij n, waarder en m edew erker s de ruim t e om t e leren van fout en m et een score van 6,3. Vergeleken m et de scores

75

op ander e vragen is dat een gem iddelde scor e. Het geven en ont vangen van vert r ouwen door de leidinggevende is st er k afhankelij k van de m at ch t ussen m edewerker en leidinggevende. n Feedback geven en ont v angen ( door de leidinggev enden) . Medewer kers geven m eer dan de vergelij k ingsgroep aan dat zij de m ogelij kheid hebben hun m ening t e geven over wer k ger elat eerde zaken. Daar naast zeggen zij ( net als de vergelij k ingsgroep) dat zij zich vrij voelen feedback t e geven. Of m edewer kers wel of geen feedback geven aan leidinggevenden is st er k afhankelij k van de m edew er ker. Medewer ker s m et een gr ot e pr ofessionele weer baarheid zagen weinig obst akels om hun dir ect e leidinggevende of hun direct eur feedback te geven of om feedback t e v ragen. Ook is gespr oken m et m edewerker s die aangaven wel obst akels t e zien. Bij door vragen zeiden zij dan vaak dat het niet in hun aar d lag om op die m anier m et een leidinggevende om t e gaan. n Voor beeldgedrag ( door de leidinggevenden) . Hoewel de scores niet veel hoger liggen, geven m edewerkers aan dat leidinggevenden van de NZa het goede voor beeld geven en niet alleen leiding geven door t e zeggen, m aar ook door t e doen. Ook hier geldt dat in de verdiepende int er views st er k verschillende beelden boven kwam en. De oorzaak van deze verschillende beelden van m edewerker s ligt in een ver schil van m ening over wat het gewenst e gedrag is en wat j e van leidinggevenden m ag verwacht en. Voor som m ige m edewer ker s m oet een leidinggevende gedet ailleerde kennis van de inhoud hebben, t erwij l voor andere m edewer kers de leidinggevende de m edewerker vooral dient t e facilit er en. n St im uler en van v eiligheid ( door de leidinggev enden) . Medewerker s geven aan dat de organisat ie veel oog heeft voor hun gezondheid. Op het vlak van de em ot ionele veiligheid scoor t de NZa echt er lager dan de vergelij k ingsgroep. Medew er ker s v inden de cult uur m inder open, en zij nem en m inder init iat ieven om ver bet er ingen aan t e brengen. Uit de gespr ekken die in het kader van de beschr ij ving van de werk sfeer en de organisat iecult uur m et m edewerker s van de NZa zij n gehouden blij k t dat de veiligheid die m ensen ervaren bij de NZa pr im a is. Wel geven m edewer kers aan dat , op afdelingen waar zelfpr o ler ing een belangrij k t hem a is, zij niet alt ij d m et problem en naar hun collega’s of leidinggevenden zouden gaan. Zij zouden dit kunnen int er pret er en als een zwak t e. n Uit voer ing van form ele leidinggevende t aken ( door de leidinggevenden) . De uit voer ing van de for m ele leidinggevende t aken wor den posit ief beoor deeld ver geleken m et de vergelij kingsgroep. De uit kom st en van deze beoordeling en de m anier waarop het wer k past in het grot er geheel wordt ongeveer gelij k gewaar deer d als in de ver gelij kingsgroep. I n gespr ek ken beschrij ven de m eest e m edewerker s een consist ent beeld m et de r esult at en uit het Effect ory- onder zoek . Er zij n wel gevallen bekend waar de form ele t aken t e weinig aandacht hebben gekr egen, en leidinggevenden bij voor beeld ( veel) t e laat war en m et het voer en van de gesprekken. n Respect volle behandeling ( door de leidinggev enden) . Medewerker s van de NZa vinden dat zij m et respect worden behandeld. De uit kom st en zij n vergelij kbaar m et de ver gelij k ingsgroep en in absolut e zin scor en zij vaak hoger dan een 7. De m eest e willekeur ig geselect eer de m edew er ker s m et wie een gespr ek is gevoerd voelen zich r espect vol behandeld door hun leidinggevende. Er zij n voor beelden gegeven van m edewer kers die het door ext er ne ont w ik kelingen zeer m oeilij k hebben gehad bij de NZa, die zich wel onder st eund hebben gevoeld door hun leidinggevende en de unit HRM. Deze m edewerker s zij n k ansen en ont wikkelm ogelij k heden geboden die hen hielpen weer goed op hun plek t e geraken. Ook zij n er voorbeelden van m edewer kers die in de k nel zij n geraakt en daarbij slecht zij n onder st eund. Uit gaande van wat in gespr ekken en de uit kom st en van het m edewerkerst evr edenheidsonder zoek lij ken dit bet r eur enswaardige incident en. Cu l t u u r t y p e r i n g e n Uit de result at en blij k t dat de w er kcult uur bij de NZa posit ief w or dt beoor deeld. Uit het onderzoek van Effect or y, uit de gesprek ken die in het kader van de beschr ij ving van de w er ksfeer en de or ganisat iecult uur m et m edewerker s van de NZa zij n gehouden en de andere br onnen overheerst het beeld van een over heidsor ganisat ie in een zeer dynam ische cont ext . De organisat ie heeft zich inger icht op een m anier waar op zij deze dynam iek aan kan. Som m ige direct ies zij n

76

pr oj ect gericht , andere dir ect ies zij n procesger icht . I n som m ige dir ect ies zij n de t aken uit gekr ist alliseerd, t erw ij l ander e dir ect ies st evig aan het ont wikkelen zij n. Dit heeft allem aal grot e gevolgen voor het oor deel over de wer kcult uur. Het geven van een algem ene t ypering over de NZa kan volgens de degenen waarm ee een gesprek is gevoerd dus alleen m aar op hoofdlij nen om dat de ver schillen t ussen de direct ies groot zij n. Daarom wor dt in de gespr ekken die in het kader van de beschr ij v ing van de werk sfeer en de organisat iecult uur m et m edew er kers van de NZa zij n gehouden ook de t ypering ‘eilandencult uur ’ vaak gebruikt om de NZa als t ot alit eit aan t e duiden. ‘De NZa is w el één organisat ie, m aar het is eigenlij k ook een eilandenrij k’, aldus de onder nem ingsraad. Medewer kers geven aan dat de ver schillende dir ect ies behoor lij k aut onoom zij n en st er k van elkaar verschillen. Dit wordt niet als negat ief ervaren. Er zij n geen obst akels om de verschillende eilanden t e overbr uggen, m aar in de prakt ij k best aat er geen onder linge funct ionele afhankelij k heid die het noodzakelij k m aakt dit t e doen om het eigen w er k goed uit t e kunnen voer en. Binnen de dir ect ies spreekt m en niet van een eilandencult uur. I n de gespr ekken die in het kader van de beschr ij ving van de wer ksfeer en de organisat iecult uur m et m edewer kers van de NZa zij n gehouden kom t ook het woor d ‘afr ekencult uur ’ m eerm aals gevraagd en ongevraagd aan bod. Het woord afr ekencult uur kan op ver schillende m anieren wor den geïnt er pr et eerd. I n som m ige gevallen wor dt erm ee bedoeld dat m en persoonlij ke geschillen t ussen m anager en m edew er ker op een lat er m om ent t er ug hoor t in beoor delingsgesprekken, m et m ogelij ke gevolgen voor de ont w ik keling van de loopbaan van de m edewer ker. Zo is in gespr ekken de uit spraak gedaan dat het bij de NZa voor kom t dat m edewer kers bij leidinggevenden in een verkeer d daglicht kom en t e st aan. Zij worden dan slecht er beoor deeld en hun funct ioner en kom t onder de loep t e liggen. Deze m edewer kers zouden dan in een negat ieve spiraal kom en waar zij nog last ig uit kunnen kom en. I n de m eest e gevallen verst aat m en onder een afrekencult uur bij de NZa dat m edew er ker s duidelij k wor dt ver t eld wat hun leidinggevende vond van hun pr est eren in het afgelopen j aar. Daarbij wor den verzwarende om st andigheden niet alt ij d m eegewogen. Ten slot t e verschilt de lading die m edew er ker s geven aan dit woord. Voor som m ige m edewerkers heeft de afr ekencult uur een negat ieve connot at ie. Andere m edewer kers zien dit j uist als een posit ief punt : zij geven aan dat hun posit ie ( en die van ander en) hier door j uist duidelij k wor dt , en dat zij worden gewaar deer d voor het geen zij daadwerkelij k pr est eren. I n dat ver band is het bet er om van een prest at ieger icht e cult uur t e spr eken en het begrip afr ekencult uur voor de sit uat ie m et een negat ieve connot at ie t e reser ver en. I llust rat ief voor het ver schil in ‘cult uurbeleving’ binnen de NZa, is het geen de ondernem ingsraad hier over in het gesprek m et de Onder zoekscom m issie heeft ver klaar d: ‘Het klopt in algem ene zin dat de NZa pr est at ieger icht is en dat er veel van m edewer kers wor dt gev raagd. Mensen v inden dat ook pr et t ig. Er zij n duidelij ke doelen en het is inzicht elij k w elke zaken er m oet en wor den gedaan. Deze pr est at ieger icht e cult uur , die op zich als posit ief wor dt er varen, kan echt er ook door schiet en naar een afr ekencult uur en dat wor dt som s ook er var en binnen de NZa.’ I n gespr ekken die in het kader van de beschr ij ving van de wer ksfeer en de organisat iecult uur m et m edewerker s van de NZa zij n gehouden en in de andere gespr ekken die de Onder zoekscom m issie heeft gevoer d, geven m edew er ker s aan dat er sprake is van een ‘ad hoc- cult uur ’. Van de or ganisat ie wordt ver wacht dat zij snel k an r eager en op vragen uit het veld en van het m inist erie van Volksgezondheid, Welzij n en Spor t . Volgens deze m edew er ker s slaagt de or ganisat ie er onvoldoende in om deze vragen t e m anagen op een goede m anier. Het gevolg is dat zij het gevoel hebben voor t durend ‘brandj es t e m oet en blussen’. Medewer kers zeggen dat het niet alt ij d duidelij k is of de vragen die zij m oet en beant woor den wel hor en bij het w er kt er rein van de NZa. Zij geven aan dat de or ganisat ie last heeft van onduidelij kheid over het t akenpakket van de or ganisat ie. Over deze ‘ad hoc- cult uur ’ zei een voorm alig unit m anager van de NZa t egenover de Onderzoekscom m issie het volgende: ‘Hij vond het echt er wel alt ij d frust rer end dat op het m om ent dat een casus explosief wer d of in de Tweede Kam er kw am , er alt ij d een re ex was vanuit het m inist erie om bij t e st ur en. Vaak heeft de NZa de rug r echt gehouden, m aar hij heeft het t och heel vervelend gev onden gelet op de vervelende discussies en t ij dsinvest er ing. Hij v roeg zich

77

weleens af of de m ensen bij het m inist erie de wet t en wel goed kenden, w ant voor al v an beleidsm edew er kers van VWS kreeg de NZa de m eest v reem de vr agen.’ Uit de r esult at en van het Effect or y- onder zoek blij kt dat m edewer kers m inder regelm ogelij kheden er var en voor het vorm geven van hun eigen werk last . I n int er views spr eek t m en over piekbelast ingen in het wer k. Bovendien geven m edew er ker s in int erv iew s aan dat van m edewer kers wor dt ver wacht dat zij snel k unnen schakelen in het wer k. Daar door er var en zij een hoger e werk druk . I n gespr ekken die in het kader van de beschrij ving van de wer ksfeer en de organisat iecult uur m et m edewerker s van de NZa zij n gehouden geeft m en aan dat de m eest e leidinggevenden st er k ger icht zij n op de uit t e voer en t aken, en dat zij in m indere m at e m ensgericht zij n. Hoewel m en in deze gespr ekken en het Effect or y- onder zoek aangeeft dat de procedurele k ant van goed werkgeverschap voldoende is ingericht , geven m edewerker s ook aan dat de m ensen wel eens wor den verget en in de voor t durende verandering. Er lij kt sprake van acht erst allig onderhoud op dat vlak . De onder nem ingsraad heeft dit t egenover de Onderzoekscom m issie beaam d. Volgens de onder nem ingsraad: ‘[ m oet ] bij som m ige m anager s de m enselij ke kant m eer aandacht kr ij gen. Dit bet ekent ver bondenheid t ussen m anagers en m edewerker s, per soonlij ke belangst elling, kij ken naar ieders kr acht en kwalit eit , onder st euning bij w at de m edewerker en m anager nodig heeft .’ Verder blij k t ook dat leidinggevenden vaak kort op een plek blij ven zit t en. Daar door is het last ig voor m edewer kers om een duur zam e r elat ie m et hun leidinggevende t e hebben waar in voldoende aandacht is voor de ont wikkeling van m ensen.

5 .3 .

Ty p e r i n g e n v a n d e v e r sch i l l e n d e d i r e ct i e s

Om dat het last ig is gebleken om t e spr eken over één ‘NZa- cult uur ’ kom en in de volgende sub- paragrafen de cult uur van de verschillende direct ies aan bod. Hier bij zij n st eeds alle soort en bronnen gebr uik t . Deze paragraaf begint m et een over zicht van de t aken en ont w ikkelingen bij de direct ie. Daar na volgt een algem een oordeel over de cult uur. Dit oor deel ber ust op het Effect ory- onder zoek en de gespr ek ken die in het kader van de beschr ij v ing van de werksfeer en de organisat iecult uur m et m edew er kers van de NZa zij n gehouden. 5 .3 .1 .

Di r e ct i e z o r g m a r k t e n c u r e

Medewerker s van de direct ie zor gm ar kt en cur e werken in een veld dat in de afgelopen j ar en gr ot e verander ingen heeft door gem aak t . Het werk wor dt voor nam elij k uit gevoerd in proj ect en. Pr oj ect gr oepen kennen st eeds ander e sam enst ellingen waar door pr oj ect m anager s in één pr oj ect de pr oj ect leden in een ander pr oj ect k unnen zij n. Het hebben van m ooie en zicht bar e pr oj ect en is belangr ij k voor de m edewer ker s. Het succesvol afronden van ingewikkelde pr oj ect en is goed voor de zelfpro lering van de pr oj ect leider, en dat is weer belangr ij k voor de loopbaanont w ik keling. I n de proj ect en is m en afhankelij k van elk aars inbreng. Als pr oj ect leden niet lever en dan is dat een groot pr obleem voor de pr oj ect leider om dat proj ect leden unieke expert ise m eebr engen. Voor m edewer kers van de direct ie zor gm ar kt en cur e is het belangr ij k dat ieder een pr est eert over eenkom st ig haar of zij n funct ie. Medew er kers kennen elkaar s funct ieniveau en zij hebben opvat t ingen over de m at e waarin ander en hun funct ieniveau waar m aken. Daar kom t bij dat t alent volle m edewer kers in lagere funct ieschalen zeggen niet t e k unnen pr om overen om dat de hogere funct ies al bezet worden door ander en. Hoewel deze werk cult uur niet bij iedereen past , zij n m edewer kers t evr eden over hun w er k bij de dir ect ie zorgm ark t en cur e. De scor es binnen deze dir ect ie op de algem ene v ragen wij ken weinig af van het gem iddelde van de NZa en de vergelij k ingsgroep. De m eest e m edewerker s geven in int er view s aan dat zij het naar hun zin hebben bij deze dir ect ie. Opvallend genoeg zij n het vooral m edew erker s van ander e direct ies die de werk cult uur van de direct ie zor gm ar kt en cur e best em pelen als hard, gericht op zelfpro lering, ieder voor zich. De dir ect ie wor dt door andere dir ect ies w el gezien als elit air, ‘van de doct orandussen’. Deze t yper ing st am t uit één van de r echt svoorgangers van de NZa, waar de academ ici in Kam er I een soor t gelij k w er kveld hadden. Desgevraagd

78

geven de m eest e m edewerker s van de direct ie zorgm ar kt en cur e aan dat deze t y per ingen wel kloppen, m aar dat zij zich hier wel pr et t ig bij voelen. Bij de dir ect ie zor gm ar kt en cur e is de onder linge funct ionele afhankelij kheid grot er dan bij de gehele organisat ie. Medewerker s zij n t evr eden over de sam enwer king m aar hebben m inder aut onom ie in de inricht ing van hun wer k. Het wer ken in unit - overst ij gende pr oj ect en ver kleint de binding t ussen m edewerker s binnen de eigen unit . De focus op de eigen t aken en de eigen loopbaanont w ik keling heeft gevolgen voor veel aspect en van de werk cult uur. Medew er ker s geven aan dat er m inder aandacht is voor hun privésit uat ie, er is m inder aandacht voor de t eam geest , er is m inder r uim t e voor het m aken van fout en, waardoor zij ook m inder init iat ief durven t e nem en. Wel or ganiser en m et nam e de nieuwer e m edew er ker s veel sociale act ivit eit en m et hun naast e collega’s, wat de onder linge ver st andhouding verbet ert . De leidinggevenden bij de direct ie zor gm ar kt en cur e worden gezien als t aak ger icht en op afst and. Hoewel er t en opzicht e van de gehele NZa m inder sprake is van t eam geest , verv ullen leidinggevenden hun form ele t aken goed en st ralen zij am bit ie uit . Som m igen noem en deze st ij l afst andelij k en weinig inhoudelij k , ander en noem en deze st ij l zakelij k en ervar en de aut onom ie die zij k rij gen als posit ief. 5 .3 .2 .

Di r e ct i e z o r g m a r k t e n c a r e

Medewerker s van de direct ie zor gm ar kt en car e zij n geor ganiseer d in unit s die gezam enlij k een pr oces uit voeren. Medewer kers kenm er ken hun eigen dir ect ie als gezellig, gem oedelij k, saam hor ig, iedereen st aat voor elkaar klaar. Bij de direct ie leeft het besef dat zij een gezam enlij k r esult aat m oet en bereiken, en ieders bij drage aan dat r esult aat nodig is. Of deze bij drage in ver houding st aat t ot het funct ieniveau van de m edewerker is in m indere m at e onderw er p van discussie. Er w or dt veel georganiseer d buit en het wer k om . Medewerker s van ander e direct ies t y per en de direct ie zor gm ar kt en car e som s als gezapig, en de genoem de gezelligheid past niet bij ieder een. Het w er kveld zelf is in de afgelopen j ar en r edelij k st abiel geweest , waar door ook de organisat ie een r edelij ke st abilit eit kent . I n de zeer nabij e t oekom st zullen de t aken van de direct ie zor gm ar kt en care verander en door de decent ralisat ie van de AWBZ. De verwacht ing is dat dit t ot gevolg zal hebben dat de direct ie in om vang zal afnem en. Nu al zij n leidinggevenden daar om het gesprek aangegaan m et hun m edewerkers over hun t oekom st bij de NZa. Medewer kers geven aan dat dit wel spannende ont w ikkelingen zij n, m aar dat de organisat ie goed vooruit k ij k t . Medewerker s van de direct ie zor gm ar kt en car e beoor delen hun werk en organisat ie posit iever dan de gehele NZa en dan de vergelij k ingsgroep. Met nam e de sam enwer king m et de collega’s draagt bij aan dit posit ieve oor deel. Ook vindt m en de cult uur van deze dir ect ie open en t ransparant . Medew er ker s dur ven hun m ening t e geven, ook als dat een kr it ische m ening is. Om dat de dir ect ie m eer gericht is op j aar lij ks t er ugker ende processen dan eenm alige pr oj ect en m et duidelij k afgebakende t aken, zij n m edewerkers m inder funct ioneel afhankelij k van elkaar. Medewerker s kunnen elk aar vervangen en indien nodig elk aar s w er klast ver licht en. Men beoor deelt de collegialit eit en de opvang in de groep dan ook posit ief. Bij de direct ie zor gm arkt en care is, m eer dan bij de dir ect ie zor gm ar kt en cur e, oog voor pr ivéom st andigheden van m edewer kers. Ook er vaart m en een goede balans t ussen nieuwe en ouder e m edewerkers. De er var ingen en obser vat ies m et de st ij l van leidinggeven bij de dir ect ie wor dt op eenzelfde wij ze ingeschat als bij de gehele NZa. Wel opvallend is dat m en bij de direct ie zor gm ar kt en care aangeeft dat er r uim t e is t e ler en van fout en. De oor zaak hier voor k an liggen in de organisat ie van het werk in pr ocessen waarin deze fout en t ij dig w or den gecorr igeer d. Daar naast geven m edewerker s van deze direct ie aan dat hun leidinggevenden r ekening houden m et hun persoonlij ke wensen en m eer oog hebben voor m ensen. 5 .3 .3 .

Di r e ct i e t o e zi ch t & h a n d h a v i n g

De m edewerkers van de direct ie t oezicht & handhaving werken aan m ark t t oezicht en nalevings- en uit voer ingst oezicht . Met de opr icht ing van de direct ie t oezicht & handhav ing is get racht een helder e scheiding aan t e brengen t ussen de t oezicht st aken enerzij ds en de r egule-

79

r ende en adv iserende t aak in de t wee beleidsdir ect ies ( zor gm ar kt en care en zorgm ark t en cure) anderzij ds. Medew er ker s binnen deze direct ie houden t oezicht op de nalev ing van de w et t elij ke ver plicht ingen zoals opgenom en in de Wm g, waaronder het gedragst oezicht en het m ark t t oezicht op de zor gm ar kt en, de Zor gver zeker ingswet en de AWBZ. Door de cyclische werk zaam heden w ordt de wer kbelast ing op een aant al piek m om ent en in het j aar als hoog ervar en. De direct ie t oezicht & handhaving is de laat st e j ar en st er k gegroeid ( in om vang en t aken) , de ver wacht ing is dat de focus de kom ende j ar en m eer op t oezicht en handhaving zal liggen waardoor deze beleidsdirect ie zal gr oeien. De dir ect ie t oezicht & handhaving scoor t lager op het gebied van wer kplezier dan de NZa als geheel en het gem iddelde van de ver gelij kingsgr oep. Medewerkers geven aan dat zij het naar hun zin hebben bij deze direct ie, m et nam e de werk inhoud en de cont act en m et het wer kveld zij n belangr ij ke pluspunt en. Uit de scor es van de vragenlij st blij kt dat de direct ie t oezicht & handhaving op de onder linge funct ionele afhankelij k heid en collegialit eit niet ver afwij k t van de t ot ale score van de NZa. Wel is er op het gebied van opvang in de gr oep een kleine negat ieve afw ij k ing zicht baar t en opzicht e van de hele NZa, hoewel dit in absolut e zin nog st eeds posit ief wordt beoordeeld. Ook dit kom t t er ug in de int er views. Men noem t het onder ling cont act t ussen collega’s laagdr em pelig en plezier ig. Opvallend is dat de scores op het gebied eigen init iat ief nem en en j e m ening geven binnen deze direct ie lager is dan de gehele NZa en de vergelij kingsgr oep. Medewerker s geven aan t erughoudend t e zij n m et het uit spr eken van een krit ische of afwij kende m ening r icht ing de leidinggevenden. Enkele m edew er ker s m et wie een gespr ek is gevoerd geven aan dat t oezichthouders door het t ype wer k van nat ure want rouwend en afwacht ende m ensen zij n, wat zij n weerslag vindt in de w er kcult uur binnen de dir ect ie. De leidinggevenden bij de direct ie t oezicht & handhav ing worden gezien als zakelij k m et een st er ke focus op de uit voering van de t aken. Som m ige m edew er ker s er varen de zakelij ke st ij l binnen de dir ect ie als hiërar chisch en direct ief, ander e als t aakgericht en duidelij k . Er is volgens een aant al m edewerker s t e weinig aandacht voor de m enselij ke kant van leidinggeven. Deze k rit iek r icht zich op een beperk t aant al leidinggevenden. Opvallend is dat dezelfde leidinggevenden door ander e personen waar m ee is gesproken in het kader van de beschr ij v ing van de wer ksfeer en de organisat iecult uur weer als zeer goed wor den benoem d. Bij doorv ragen lij k t het erop dat het oor deel van de m edewer kers over de leidinggevenden st er k afhangt van de ver wacht ingen die m edewerker s van leidinggevenden hebben. Via enkele m edewerker s van de direct ie t oezicht & handhav ing zij n er in het verleden ook signalen bij HRM binnengekom en m et bet r ekking t ot de st ij l van leidinggeven. Veel m edewerker s geven aan dat er daarna een ‘t raj ect ’ of ‘onderzoek’ is gest art , m aar hebben geen beeld van welke act ies er zij n ondernom en. Wel heeft het voor wat onrust gezor gd. Desgevraagd geven enkele van de per sonen waar m ee is gesproken in het kader van de beschr ij v ing van de werksfeer en de organisat iecult uur aan dat er een ver bet er ing zicht baar is m et bet r ekking t ot de st ij l van leiding geven. 5 .3 .4 .

Di r e ct i e st r a t e g i e & j u r i d i sc h e z a k e n

De m edewerkers van de direct ie st rat egie & j ur idische zaken zij n verant woordelij k voor de adviser ing op econom isch, m edisch en j ur idisch gebied aan de raad van best uur en de beleidsdirect ies. Daarnaast houden ze zich bezig m et kennisont wikkeling en onder zoek, corporat e com m unicat ie, best uur sonder st euning, r elat iebeheer, best uurlij ke k ader st elling en cont r ol en j ur idische zaken. De direct ie st rat egie & j uridische zaken kent dr ie apart e unit s: het econom isch & m edisch bureau, de unit corporat e com m unicat ie en de unit j ur idische zaken. Hoew el deze unit s binnen één dir ect ie vallen funct ioner en ze relat ief onafhankelij k van elkaar. Door de ver schillen in de wer kzaam heden er varen m edewerker s wel een st erke binding binnen de unit , m aar m inder m et de direct ie. Dat de unit cor porat e com m unicat ie fy siek ook op een andere ver dieping w er kt ver st erk t dit gevoel. Medewerkers ervar en een hoge m at e van zelfst andigheid en professionele aut onom ie in hun dagelij kse wer kzaam heden. Daarnaast is het w er k afwisselend en uit dagend wat door de m edewer ker s als pret t ig wor dt er var en.

80

Medewerker s van de direct ie st rat egie & j uridische zaken beoor delen hun werk plezier en de organisat ie iet s posit iever dan de gehele NZa en dan de vergelij k ingsgr oep. De onder linge funct ionele afhankelij kheid ligt iet s lager dan bij het gem iddelde van de gehele organisat ie en de ver gelij kingsgr oep. Dit wordt m et nam e verk laar d door de hoge m at e van aut onom ie in de inricht ing van hun wer k. Er w or den relat ief w einig sociale act ivit eit en ondernom en buit en het wer k om , m aar m edewerker s er varen w el voldoende opvang en collegialit eit bij hun direct e collega’s, m aar m inder m et de ander e unit s binnen de dir ect ie st rat egie & j uridische zaken. Medewerker s ervar en de st ij l van leidinggeven bij de direct ie st rat egie & j uridische zaken als iet s posit iever dan bij de hele NZa en de ver gelij k ingsgroep. Medewer ker s k unnen feedback geven aan hun leidinggevende, ook als dat een k rit ische m ening is. Ook er var en de m eest e m edewer ker s genoeg ver t rouwen en rugdekk ing van hun direct leidinggevende. Ze t y per en de wer kcult uur als pr ofessioneel en open. 5 .3 .5 .

Di r e ct i e b e d r i j f sv o e r i n g & i n f o r m a t i e

De dir ect ie bedr ij fsvoer ing & inform at ie is belast m et de uit voering van pr oj ect en, m et personele, nanci le en facilit air e onderst euning en m et de inform at ievoor ziening van de NZa. Medewerker s houden zich voor nam elij k bezig m et pr ocesm anagem ent , or ganisat ieont wikkeling en m et het beheer van de infor m at ielij n. De direct ie bedrij fsvoer ing & inform at ie best aat uit de unit s inform at ie- en facilit air m anagem ent , inform at ie- en co rdinat iecent rum , nanci n en cont rol, HRM en de proj ect enpool en hebben veelal een onder st eunende r ol voor de beleidsdirect ies. De om vang van de verschillende unit s loopt st erk uit een. Medewer kers geven aan goed cont act t e hebben m et hun direct e collega’s binnen de unit . Met de collega’s buit en de eigen unit voelt m en zich m inder ver bonden. Door het onderst eunende karakt er van het t y pe werk zaam heden binnen de dir ect ie bedrij fsvoer ing & inform at ie heeft m en r elat ief veel t e m aken m et ander e dir ect ies. Een aant al m edewerker s beschr ij ft dat de wer kcult uur binnen de NZa ver zakelij k t is. Met nam e werk nem er s die ook voor de recht s voor gangers van de NZa hebben gew erkt geven aan dat ze niet m eer dezelfde collegialit eit en verwant schap voelen bij de huidige or ganisat ie. Een enkeling geeft aan zich niet m eer t huis t e voelen bij de huidige organisat ie. Vooral de nieuw er e m edewer ker s er varen dit anders. Zij zij n veelal er g posit ief over de ont wik kel kansen die ze kr ij gen binnen de or ganisat ie. De scor es van deze direct ie w ij ken weinig af van het gem iddelde van de NZa en de ver gelij kingsgr oep. De m eest e m edewer kers geven in int erv iews aan dat zij het naar hun zin hebben bij deze direct ie. De opvang binnen de eigen unit scoor t ook iet s hoger dan de NZa als geheel. De onder linge funct ionele afhankelij k heid wij k t niet af van de scor es van de NZa als geheel, m aar uit de gespr ekken die in het kader van de beschr ij ving van de werk sfeer en de organisat iecult uur m et m edewerker s van de NZa zij n gehouden blij k t dat dit st er k afhankelij k is van de unit waar m en w er kt . Ze zij n t evr eden over de sam enwer king m aar hebben m inder aut onom ie in de inricht ing van hun wer k. Vaak w er ken m edewer kers sam en m et m edew er kers van ander e direct ies. Zij kom en daarbij ook vaak op de ver diepingen van ander e direct ies. Medewerker s ervar en de st ij l van leidinggeven bij deze direct ie als iet s posit iever dan bij de gehele NZa. Medewer kers zij n t ev reden over de wij ze van aanst uring, beoor deling en com m unicat ie van de leidinggevende. Ook er var en de m edew er ker s r uim t e en ver t r ouw en voor het geven van feedback aan hun collega’s en leidinggevende, ook als dat een kr it ische m ening is. 5 .3 .6 .

Oo r z a k e n v a n v e r s ch i l l e n t u s se n d e d i r e ct i e s

Er zij n m eerder e oor zaken voor de ver schillen in werk cult uur t ussen de direct ies. De m eest genoem de is het int egraal m anagem ent . De raad van best uur st aat op r elat ief grot e afst and van de wer kvloer en de dir ect euren hebben gr ot e vr ij heid in de aanst ur ing van hun direct ie. Van uniform it eit in de r ol van het uit dragen van organisat iedoelen, van HRM en cult uur is geen sprake en op die unifor m it eit wordt ook niet gest uurd. Bovendien hebben de dir ect ies zeer ver schillende werk velden. De dir ect ies m aken wel allem aal onder deel uit van de NZa, m aar hebben in de prakt ij k vr ij weinig m et elkaar t e m aken. Voor som m ige m edewerkers geldt zelfs dat zij uit sluit end m ensen uit hun eigen dir ect ie spr eken.

81

I n 2007 was de organisat ie veel kleiner. Met nam e m edew er ker s die langere t ij d bij de NZa wer ken kennen m ensen van ander e direct ies, want een langer e dienst t ij d bet ekent ook m eer t ij d om ander en t e leren kennen. Ook in het verleden was er al enige sprake van een eilandencult uur. Dit hoeft op zichzelf geen bezwar en op t e r oepen. Haar t egenpool, hom ogenit eit , kan im m ers m inst ens even bezwaar lij k zij n. Medew er ker s m et een langere dienst t ij d zeggen dat de oor spr onkelij ke Kam er I en Kam er I I ook apar t e werk cult uren hadden. Het t ype wer kzaam heden dat uit gevoer d wor dt binnen de dir ect ies is eveneens een belangr ij ke oor zaak voor de er var en ver schillen in werk cult uur. Het verschil t ussen procesger icht e of pr oj ect m at ige w er kzaam heden binnen de dir ect ies is hier in zeer bepalend. I n pr ocessen is sam enwerk ing st r uct ureler van aard dan in proj ect en, waar door incident eel onder pr est er en in pr ocessen m inder belangr ij k is. Een grot ere onder linge afhankelij kheid bet ekent dat m en m inder eigen regelm ogelij kheden heeft om het w er k in t e richt en.

5 .4 .

A n d e r e f a ct o r e n v a n i n v l o e d o p d e b e l e v i n g v a n d e w e r k cu l t u u r

De er var ing van de wer kcult uur bij de NZa loopt st erk uit een voor m edew er ker s van de verschillende direct ies. Daarnaast zij n er nog andere fact or en die leiden t ot een andere er var ing van de wer kcult uur. De belangrij kst e fact or is nat uur lij k de m edewerker zelf. Zij n of haar persoonlij kheid, nor m en en waar den, eer dere ( w erk) ervar ingen en andere per soonskenm er ken beïnv loeden hun beeld van de wer kcult uur. Een or ganisat ie kent v rij heid om het eigen personeelsbest and sam en t e st ellen, m aar dat neem t niet w eg dat zij enige welwillendheid m oet t onen t en aanzien van individuele m edewer kers die anders of t ij delij k m inder pr est eren. Bij de analyse van de werk cult uur gaan we niet in op deze individuele casussen. Wel gaan we in deze paragraaf in op gr oepen m edewerker s die het m oeilij k hebben bij de NZa. Ten eerst e is onderzocht of de NZa, m eer dan ver gelij kbar e or ganisat ies, een groep ( zeer ) ont evr eden m edewerker s kent waarvan de m ening wordt verbor gen in de gem iddelde uit kom st en van de rapport age van Effect or y. Ver volgens is de vraag onderzocht of m edewerker s die al langere t ij d wer ken bij de NZa en haar recht svoor gangers m eer m oeit e hebben m et de verander ingen bij de NZa. Ten slot t e st aat beschreven hoe m edewer kers bij de NZa in de k nel k unnen kom en, welke wegen zij dan bewandelen en hoe de or ganisat ie daar op reageert . 5 .4 .1 .

A n a l y se v a n d e e en sg e zi n d h ei d v a n a n t w o o r d e n i n d e r a p p o r t ag e v an Ef f ect o r y

Het is m ogelij k dat pr oblem en van kleine groepen m edewer ker s door de aar d van v ragenlij st onderzoek en een w illekeurige select ie van gespr ekskandidat en verbor gen blij ven. I n ieder e organisat ie is er een gr oep m edewer kers die m inder t evr eden is of m inder goed behandeld wordt . Voor de NZa is nagegaan of deze gr oep gr ot er is dan gem iddeld in de vergelij k ingsgr oep. Daar voor is een analyse gem aakt van eensgezindheid in ant woor den op t w ee sleut elvragen: v ragen die gaan over het eigen w er k en de eigen organisat ie.

82

Vergelij king van ant woor dspreiding op t wee sleut elv ragen t ussen de NZa en de vergelij k ingsgroep

I n bovenstaande gra ek is t e zien dat m edewerkers t en opzicht e van de vergelij kingsgroep iet s eensgezinder zij n. Zij ant woorden vaker ‘Mee eens’, en m inder vaak posit iever of negat iever dan ‘Mee eens’. Dit is een opm erkelij ke uit kom st gezien de eerder genoem de verschillen t ussen de direct ies. De oorsprong kan liggen in de hoge respons op de vragenlij st . Ook m edewerkers die norm alit er weinig st erke gevoelens hebben over hun werk hebben nu de vragenlij st ingevuld. Van de r espondent en geeft 3,8 procent aan ( zeer ) ont ev reden t e zij n over de eigen funct ie, 6,4 pr ocent is ( zeer) ont evr eden over de eigen or ganisat ie. Deze gem iddelden zij n berekend over m inim aal 266 respondent en. I n de vergelij kingsgr oep zij n deze percent ages 3,9 procent en 8,5 pr ocent . Op basis van deze percent ages is er geen reden t ot zor g over de w er ksfeer en or ganisat iecult uur bij de NZa, m aar acht er individuele ont ev redenheid over de wer kzaam heden en de organisat ie nat uurlij k per soonlij k leed schuil kan gaan. 5 .4 .2 .

M e e k u n n e n m e t d e d y n a m i e k v a n d e N Za

De verander ingen in de om geving van de NZa, de verander ingen in de t aken van de NZa, de st er ke gr oei van som m ige dir ect ies, en de in ux van een grot e groep nieuwe m edewer ker s m aken het w er k bij de NZa zeer dynam isch. Medewerker s die langer e t ij d bij de NZa en haar r echt svoorganger s w er ken hebben t e m aken gekr egen m et ander e t aken, een ander e wer kwij ze en ander e benodigde com pet ent ies. Het CTZ en het CTG kenden een am bt elij ker e cult uur waarin m edewerkers aangespr oken werden op hun inhoudelij ke kennis. De vaar digheden die zij nodig hadden zij n niet dezelfde als die gevraagd w or den van m edewer ker s van de huidige NZa. De huidige NZa is veel m eer k aderst ellend, bewaak t de m ar kt , is het doelw it van lobby’s en m oet af en t oe ‘haar t anden lat en zien’. Medewerker s die langer e t ij d bij de NZa en haar r echt svoorganger s w er ken hebben hun or ganisat ie zo st erk zien veranderen in zo’n kort e t ij d, dat zij zij n gaan ervar en als het war e bij een com pleet ander e werk gever in dienst t e zij n. Hoe m edewerkers daar m ee om gaan ver schilt - zo blij kt uit de gespr ekken die in het kader van de beschr ij ving van de wer ksfeer en de organisat iecult uur m et m edew er kers van de NZa zij n gehouden - st erk . Som m ige m edewerker s zij n in st aat m ee t e bewegen. Zij st aan acht er de nieuwe koer s en slagen er in com pet ent ies t e ont wikkelen die van waar de zij n voor de NZa. Dat geldt niet voor ieder een. Ander e m edew er kers w illen - zo blij kt uit deze gesprekken - niet m eebewegen m et de nieuw e koer s van de or ganisat ie. Zij onderschr ij ven de uit gangspunt en van de nieuwe t aken niet en st aan niet acht er het w er k dat van ze gev raagd w or dt . Ten slot t e zij n er m edewerker s die niet k unnen m eebew egen m et de nieuwe koer s van de organisat ie. Zij zij n niet in st aat zich t e ont w ik kelen t ot een adequaat niveau op de gevraagde com pet ent ies. I n de eerst e j aren na een verander ing hebben leidinggevenden het nieuwe pr o el niet heel st r ik t t oegepast in de beoordelingsronde, m aar na enige t ij d wer den alle m edewer ker s langs het nieuw e pro el beoordeeld. Het gevolg is dat m edew er ker s die j ar enlang goed of voldoende pr est eer den, zoals Art hur Got lieb, ineens een onvoldoende beoordeling kr ij gen. De pr oblem en die daar bij ont st aan zij n vaak heel persoonlij k , en m ensen st aan daar in vaak er g alleen. Medewer ker s die nieuw binnenkom en en m edewer kers die m eebew egen hebben deze ervar ing niet .

83

De ont st ane sit uat ie waar in niet alle m edewer kers k unnen of w illen m eebew egen m et een nieuwe koer s is niet uniek voor de NZa. Ook andere or ganisat ies in dy nam ische om gevingen kennen deze problem at iek . I n zulke gevallen wor dt gest uur d op m obilit eit . Dat wil zeggen dat de organisat ie ( de leidinggevenden onder st eund door de unit HRM) m et de m edewerker aan de slag gaat om een andere, bet er passende funct ie t e vinden. Dat kan binnen of buit en de eigen organisat ie zij n. Van belang voor de wer kcult uur is de w ij ze waar op dat gebeur t bij de NZa. Onder zocht is hoe m edewer kers dit hebben er var en. Daarbij m oet wor den opgem erk t dat de m edewer ker s waar m ee is gesproken in het kader van dit onder zoek en die de vragenlij st van Effect or y hebben ingev uld, m edew er ker s zij n die nog bij de NZa w er ken. De r esult at en van het onder zoek van Effect or y lat en zien dat m edewerker s van de NZa posit iever dan gem iddeld zij n over de bem iddeling bij her plaat sing en ont slag. Ook zij n zij iets posit iever over het ouderenbeleid. Om een bet er beeld t e k rij gen van m edewerker s m et langer e dienst t ij den st aan in onderst aande guren voor enkele sleut elv ragen de result at en van het onder zoek van Effect or y uit gesplit st naar dienst t ij d. I n deze gur en zij n de gem iddelden voor de NZa weergegeven als een blauwe balk .

&' ()*+, - ). ' ' / 0)' 1123). 4522/ 62/ +7 2/ &! %

%

$

$

#

#

"

"

!

!

&!

84

&!

&' ()*+ ,-. */ 012. ,324,5*602214*5022. *7,-*624* 8 5659 50: 503*,. *1/ 565*15; / . 6<5,6*7=,->5.

&!

%

%

$

$

#

#

"

"

!

!

&' ()* +), -. / 012/ 31+)4 / / -)5+)4 +-637)/ 88+2) ' 15++0. +0, 9 +0

&' ( )*+ ,-. */ 012. ,324,5*6,5( 4*1/ 5( 5* 2065,( 3657 ,( ( 58,. 1*22. *6,-*950: 82243,. 1*/ ;*/ . 43821

&!

&' ( )*+ ,-. */ 012. ,324,( *5( ( 64*( ( . *1/ ( 7* 8( 03/ . ( ( 93: ( 9( ,7*; / / 0*/ <7( 0( *= ( 0>. ( ? ( 03

% $ # " !

Ant w oorden op enkele sleut elv ragen uit gesplit st naar dienst t ij d ( gem iddeld NZa is w eergegeven in blauw )

Uit deze r esult at en blij kt dat naarm at e m en langer in dienst is bij de NZa, m en posit iever oor deelt over arbeidsbem iddeling bij her plaat sing of ont slag. Daar ent egen zij n m edewer ker s die langer in dienst , en dus ouder zij n en m et het ouderenbeleid t e m aken hebben of kr ij gen, negat iever over het ouder enbeleid bij de NZa. I n de ander e result at en van het onder zoek van Effect or y zij n geen aanwij zingen t e vinden dat m edewerker s m et lange dienst t ij den het zwaarder hebben dan m edewerker s m et kor t e dienst t ij den. Kij kend naar alle ant w oorden op de vragen in sam enhang, dan blij kt dat m et nam e de m edewerkers m et een dienst t ij d van één t ot dr ie j aar de m eest e ant w oorden geven die lager liggen dan het gem iddelde van de NZa. Uit de gespr ekken die in het kader van de beschr ij ving van de werk sfeer en de organisat iecult uur m et m edewer kers van de NZa zij n gehouden blij kt dat som m ige m edewerker s hor end bij de ‘oude gar de’ van een van de t w ee voor lopers van de NZa m oeit e hebben m et de verander ingen bij de NZa. Ze zien deze veranderingen als buit en de invloedssfeer van de NZa. Deze m edewer ker s, m et nam e bij de dir ect ie zor gm ar kt en care, vinden dat de organisat ie deze oude garde wel goed onder st eunt . De m edewer kers waar m ee gespr oken is zien in dat het voor deze gr oep niet eenvoudig m oet zij n om t e funct ioner en in een om geving waar in de spelr egels st eeds veranderen. Bovendien is er een voor t dur ende inst r oom van j onge professionals die goed funct ioner en bij de NZa. Er zij n voorbeelden bekend van m edewerker s die de NZa hebben ver lat en en op ander e plek ken binnen de overheid weer goed aan het wer k zij n. Ook zij n er gevallen bekend van m edew er ker s die binnen de NZa een nieuw e plek hebben gevonden. Zij hebben een funct ie bij een ander e direct ie gevonden of ver vullen een lager ingeschaalde funct ie. 5 .4 .3 .

Ro u t e s v a n m e d e w e r k e r s d i e p r o b l e m e n e r v a r e n

Binnen iedere or ganisat ie kan het voorkom en dat een m edewer ker een con ict kr ij gt m et de leidinggevende of zich niet m eer t huis, of niet m eer gewaardeerd voelt binnen de organisat ie. Binnen de NZa zij n er voor m edewer kers ver schillende pr ocedur es om in der gelij ke gevallen t e handelen. De vraag is of m edew er ker s op de hoogt e zij n van deze procedur es en of ze obst akels ervar en om hier gebruik van t e m aken. Uit de v ragenlij st blij kt dat het gevoel van veiligheid binnen de NZa weinig afw ij k t van het gem iddelde van de vergelij kingsgr oep. Slecht s een kleine groep m edewerker s is ( zeer) ont evr eden over de eigen funct ie ( 3,8 procent ) en/ of de eigen organisat ie ( 6,4 pr ocent ) . De v raag of j e bij pr oblem en naar j e leidinggevende of naar j e direct eur zou gaan wordt verschillend beant woor d. Een gedeelt e van de m edewer ker s waar m ee is gesproken geeft aan dat ze geen bezwaren zouden zien om dir ect naar de m anager of direct eur t e st appen. Ander en zien w el een dr em pel om bij voor beeld m et problem en naar een dir ect eur t e st appen. Ze verwacht en dat hun st em m inder zwaar zal wegen dan die van de unit m anager of zien de unitm anager als een ver lengde van de dir ect eur zelf.

85

De m eer der heid geeft aan dat ze bij een con ict m et hun leidinggevende naar de unit HRM of de ver t rouwenspersoon zouden gaan. Uit de gesprek ken blij kt ook dat dit in het recent e verleden ook een keer is voor gekom en en dat de unit HRM aan de hand van deze klacht en van m edewer ker s ook act ie heeft onder nom en. Slecht s een enkeling geeft aan geen vert r ouw en t e hebben in de unit HRM, om dat deze t en dienst e zou st aan van het m anagem ent . Ook bij de unit HRM zij n der gelij ke signalen wel eens binnengekom en. Enkele HRM- adviseurs st appen daar om proact ief op m edewer ker s af na bij voor beeld een ver velend funct ioner ingsgespr ek. Ten slot t e geeft een enkeling aan dat er binnen de or ganisat ie w einig t ot geen m ogelij k heid is om veilig t e escaleren bij een con ict .

5 .5 .

Re s u m é

Uit een recent m edewerker st evr edenheidsonder zoek blij k t dat het wer kplezier ( een com binat ie van het oor deel over de eigen funct ie en de eigen or ganisat ie) m et een scor e van 7,2 gelij k is aan het gem iddelde van de ver gelij k ingsgroep. De eigen funct ie wor dt 0,1 punt lager beoordeeld dan de ver gelij kingsgr oep, m aar de organisat ie wor dt 0,2 punt hoger beoor deeld dan de ver gelij kingsgr oep. De wij ze van beoordelen, de m at e van invloed, de loopbaanont wikkeling en de beloning kom en er posit ief uit . Op basis van de uit kom st en van het m edewer ker st evr edenheidsonder zoek is er geen reden om de w er ksfeer en or ganisat iecult uur bij de NZa als problem at isch t e zien. Voor een beoordeling van de werk sfeer en de organisat iecult uur is van belang dat m edew erker s de NZa vaak ook een ‘eilandencult uur ’ t oedelen om de NZa als t ot alit eit aan t e duiden. Medewerker s geven aan dat de verschillende dir ect ies behoor lij k aut onoom zij n en st er k van elkaar ver schillen. Dit wordt niet als negat ief ervaren. Er zij n geen obst akels om de verschillende eilanden t e overbr uggen, m aar in de prak t ij k best aat er geen onderlinge funct ionele afhankelij kheid die het noodzakelij k m aak t dit t e doen om het eigen werk goed uit t e kunnen voer en. I n gespr ekken die in het kader van de beschr ij ving van de wer ksfeer en de organisat iecult uur m et m edewerker s van de NZa zij n gehouden kom t ook het woord ‘afrekencult uur ’ m eer m aals gevraagd en ongevraagd aan bod. Het woor d afr ekencult uur k an op ver schillende m anier en worden geïnt er pret eer d. I n som m ige gevallen wor dt erm ee bedoeld dat m en per soonlij ke geschillen t ussen m anager en m edewerker op een lat er m om ent t erug hoor t in beoor delingsgespr ek ken, m et m ogelij ke gevolgen voor de ont wikkeling van de loopbaan van de m edewerker. Zo is in gespr ekken de uit spraak gedaan dat het bij de NZa voorkom t dat m edewer kers bij leidinggevenden in een ver keer d daglicht kom en t e st aan. Zij wor den dan slecht er beoor deeld en hun funct ioner en kom t onder de loep t e liggen. Deze m edewer kers zouden dan in een negat ieve spiraal kom en waar zij nog last ig uit kunnen kom en. I n de m eest e gevallen verst aat m en onder een afrekencult uur bij de NZa dat m edew er ker s duidelij k wor dt ver t eld wat hun leidinggevende vond van hun pr est eren in het afgelopen j aar. Daarbij wor den verzwarende om st andigheden niet alt ij d m eegewogen. Ten slot t e verschilt de lading die m edew er ker s geven aan dit woord. Voor som m ige m edewerkers heeft de afr ekencult uur een negat ieve connot at ie. Andere m edewer kers zien dit j uist als een posit ief punt : zij geven aan dat hun posit ie ( en die van ander en) hier door j uist duidelij k wor dt , en dat zij worden gewaar deer d voor het geen zij daadwerkelij k pr est eren. I n dat ver band is het bet er om van een prest at ieger icht e cult uur t e spr eken en het begrip afr ekencult uur voor de sit uat ie m et een negat ieve connot at ie. De verander ingen in de om geving van de NZa, de verander ingen in de t aken van de NZa, de st er ke gr oei van som m ige dir ect ies, en de in ux van een grot e groep nieuwe m edewer ker s m aken het w er k bij de NZa zeer dynam isch. Medewerker s die langer e t ij d bij de NZa en haar r echt svoorganger s w er ken hebben t e m aken gekr egen m et ander e t aken, een ander e wer kwij ze en ander e benodigde com pet ent ies. Het CTZ en het CTG kenden een am bt elij ker e cult uur waarin m edewerkers aangespr oken werden op hun inhoudelij ke kennis. De vaar digheden die zij nodig hadden zij n niet dezelfde als die gevraagd w or den van m edewer ker s van de huidige NZa. De huidige NZa is veel m eer k aderst ellend, bewaak t de m ar kt , is het doelw it van lobby’s en m oet af en t oe ‘haar t anden lat en zien’. Medewerker s die langer e t ij d bij de NZa en haar r echt svoorganger s w er ken hebben hun or ganisat ie zo st erk zien veranderen in zo’n kort e t ij d,

86

dat zij zij n gaan ervar en als het war e bij een com pleet ander e werk gever in dienst t e zij n. Hoe m edewerkers daar m ee om gaan ver schilt - zo blij kt uit de gespr ekken die in het kader van de beschr ij ving van de wer ksfeer en de organisat iecult uur m et m edew er kers van de NZa zij n gehouden - st erk . Som m ige m edewerker s zij n in st aat m ee t e bewegen. Zij st aan acht er de nieuwe koer s en slagen er in com pet ent ies t e ont wikkelen die van waar de zij n voor de NZa. Dat geldt niet voor ieder een. Ander e m edew er kers w illen - zo blij kt uit deze gesprekken - niet m eebewegen m et de nieuw e koer s van de or ganisat ie. Zij onderschr ij ven de uit gangspunt en van de nieuwe t aken niet en st aan niet acht er het w er k dat van ze gev raagd w or dt . Ten slot t e zij n er m edewerker s die niet k unnen m eebew egen m et de nieuwe koer s van de organisat ie. Zij zij n niet in st aat zich t e ont w ik kelen t ot een adequaat niveau op de gevraagde com pet ent ies. I n de eerst e j aren na een verander ing hebben leidinggevenden het nieuwe pr oel niet heel st r ikt t oegepast in de beoor delingsr onde, m aar na enige t ij d werden alle m edewer kers langs het nieuwe pr o el beoor deeld. Het gevolg is dat m edewerkers die j arenlang voldoende of goed pr est eer den, zoals Art hur Got lieb, ineens een onvoldoende beoordeling kr ij gen. De pr oblem en die daarbij ont st aan zij n vaak heel per soonlij k , en m ensen st aan daarin vaak er g alleen. Medew er ker s die nieuw binnenkom en en m edewerker s die m eebewegen hebben deze ervar ing niet .

87

88

6

DE B EV EI LI GI N G V A N EN OM GA N G M ET VERTROUW ELI JK E I N FORM A TI E

De NZa heeft bij de uit oefening van haar t aken veel t e m aken m et vert r ouw elij ke gegevens. Dat vraagt om sluit ende pr ocessen en syst em en, om beleid en om naleving van dat beleid t eneinde beveiligingsr isico’s t e voor kom en en t e beheersen.

W a t s ch r i j f t A r t h u r Go t l i e b i n z i j n b e z w a a r s ch r i f t o v e r d e i n f o r m a t i e b e v e i l i g i n g ? Ar t hur Got lieb benoem t in zij n bezwaarschr ift de slor dige om gang m et vert r ouw elij ke inform at ie door collega’s en het ont br eken van nauwgezet t oezicht daar op. Het bezwaarschr ift bevat t al van illust rat ies van een t e gem akkelij ke benader baar heid van die inform at ie. Zo schrij ft hij over r ondslinger ende papier en op bur eaus en bij pr int er s, over openst aande out look agenda’s en beschr ij ft hij gedet ailleer d de inhoud en om vang van de gezam enlij ke, voor ieder een t oegankelij ke V- schij f. Zie voor een uit gebr eider e weer gave van het bezw aarschr ift deel I I

6 .1 .

On t w i k k e l i n g e n

Uit docum ent at ie en uit de gespr ekken van de Onder zoekscom m issie blij kt het volgende. Het gebrek aan aandacht , int er esse en nanci le m ogelij k heden zij n kenm er kend voor de wij ze waarop de infor m at ie- en com m unicat iet echnologie ( de I CT) zich de afgelopen j aren bij de NZa heeft ont wik keld. Dat was in de CTG- t ij d al zo. I n de aanloop naar de kom st van de DBC- syst em at iek in 2005 1 m oest en ineens grot e hoeveelheden dat a wor den opgehaald, wat m et de t ot dan t oe best aande t radit ionele syst em en niet m ogelij k bleek t e zij n. Een dat awar ehouse wer d opger icht en een infor m at ieplan m oest wor den opgest eld. Het plan wer d uit eindelij k door de raad van best uur wat bet r eft de inhoud wel goedgekeurd, m aar een at van de ver werk ing van de nanci le gevolgen bleef uit . Deze - m oeizam e - lij n zet t e zich nadien voort . Ook na 2006 ver schenen ver schillende rapport en over inform at iebeveiliging, m aar die w er den keer op keer t e t echnisch, t e m oeilij k en de uit werk ing ervan t e duur bevonden. Alle aandacht ging naar het open inricht en van de nieuwe t oezicht houder. Gericht op de inhoud, geenszins op de onder st eunende dienst en. Een voorm alige unit m anager zei in dit verband over het RI S ( Reken I nfor m at ie Syst eem ) in zij n gespr ek m et de Onder zoek scom m issie het volgende: ‘Er w as een const ant e v raag om het syst eem t e verv angen door iet s gebr uiker sv riendelij ker, m aar ook was het de v raag of m en het sy st eem in de t oekom st door de wij zigingen nog wel nodig zou hebben. St eeds wer d bewust beslot en het syst eem weer even t e onderhouden. Dit leidde bij een aant al m ensen t ot grot e fr ust r at ies ( als het syst eem dow n was of als m en geen t oegang kr eeg) .’ Het is de Onder zoekscom m issie t ij dens de gevoer de gesprekken opgevallen dat , hoewel de NZa en daar m ee ook haar I CT- t ak, alleen m aar gr oeit de nanci le m iddelen beperk t zij n en de I CT en inform at iebeveiliging nog alt ij d ( t e) weinig pr ior it eit hebben binnen de NZa. De ondernem ingsraad const at eer t ‘dat de NZa zich bij de infor m at iev oorziening en de bev eiliging in belangr ij ke m at e laat leiden door beper kt e nanci le m ogelij kheden. Deze zij n gegev en het budget van VWS beperkt en hierdoor m oet en keuzes wor den gem aakt .’ Deze keuzes blij ken som s t en kost e t e gaan van de noodzakelij ke zorgv uldigheid.

89

6 .2 .

D e i n r i ch t i n g v a n d e I CT

De I CT van de NZa is onder gebracht bij de unit infor m at ie- en facilit air m anagem ent , onderdeel van de dir ect ie bedrij fsvoering & inform at ie. De unit inform at ie- en facilit air m anagem ent best aat uit v ij ft ien ft e’s, waar van t ien ft e’s zich bezighouden m et de I CT. Zij beperken zich t ot het funct ionele wer k: funct ioneel beheer, infor m at iem anagem ent en de infor m at ieanaly se. Het gr oot st e deel van de I CT wordt uit gevoerd door en is fysiek onder gebracht bij Pink Elephant . 2 Pink Elephant doet de serv ice op het gebied van har dwar e, beheer t de net w er ken, ser ver en dat aopslag en alles draait in de cloud van Pink Elephant . De begrot ing voor de I CT bedraagt ongeveer drie m ilj oen euro. Twee m ilj oen euro is gereserveerd voor de dienst verleningsovereenkom st m et Pink Elephant en één m ilj oen euro voor proj ect en. Uit de gesprekken die de Onderzoekscom m issie heeft gevoerd, kom t naar voren dat de discussie over de t oekom st ige I CT- behoeft e en - invest eringen een last ige is, om dat de m ogelij kheden daarvoor afhankelij k zij n van het beleid en de inhoudelij ke zorgpriorit eit en van het m inist erie van Volksgezondheid, Welzij n en Sport . I n het algem een, zo is de Onderzoekscom m issie t ij dens de gesprekken gebleken, ervaart de NZa dat het m inist erie een de nanci le kaders voor I CT bepaalt . Het m inist erie houdt zich daarent egen niet bezig m et hoe de beveiliging is ingericht of risicom anagem ent is vorm gegeven. Dat is de verant woordelij kheid van de NZa zelf. 6 .2 .1 .

A p p l i ca t i e s

Voor haar t aak uit oefening m aakt de NZa gebruik van ver schillende applicat ies. De belangr ij kst e daarvan wor den hierna t oegelicht . 3 I n j uni 2007 is het Docum ent at ie Managem ent Syst eem ( DMS) Cor sa ingevoerd, een digit aal post- en docum ent at iesyst eem . Alle m edew er kers ont vangen hun post digit aal in Cor sa. Gelet op de koppeling t ussen Corsa en Microsoft Wor d, kunnen react ies op post st ukken wor den opgeslagen. Ook e- m ailber icht en kunnen w or den opgeslagen en w or den t oegevoegd aan een digit aal dossier. 4 Het syst eem Cor sa, dat in j uli 2012 is ver vangen door CRM/ Perfect View, is t ot 1 j anuar i 2014 ‘in de lucht ’ gebleven, zodat ar chiefst uk ken nog t ij delij k t oegankelij k bleven. 5 Sinds 1 j anuar i 2012 heeft de NZa een Kennisnet dat best aat uit drie onder delen: w iki, t eam sit es en m edewer kerspro elen. Dat laat st e is verm oedelij k wat Art hur Got lieb in zij n bezwaarschrift het ‘NZa- sm oelenboek’ noem de. Het pr oj ect Kennisnet 2.0 is bedoeld als syst eem voor kennism anagem ent , voor uit wisseling en opslag van pr oj ect - en t eam dossiers. CRM/ PerfectView is de ver vanger van Cor sa en is bedoeld als zaak syst eem voor docum ent en ( post en e- m ail) . Beide oper eren binnen dezelfde Shar epoint- om gev ing. 6 Voor haar k lassieke uit voer ingst aken op het gebied van budget t er ing en opbr engst verr ekening gebruikt de NZa de applicat ie NARJ- RI S, waarm ee zij per inst elling de budget t en ( st anden, m ut at ies en ver rekeningen) adm inist reert . 7 NARJ- RI S is een oud syst eem , dat gepaar d gaat m et gr ot e st apels papier. Het is een r ekensyst eem , waar bij de st at en uit gepr int m oet en worden. Op dit m om ent wordt het ver vangen door de m oder ner e Mendix- t oepassing Menza, hetgeen m ogelij k m aakt dat iedere inst elling via een webport aal een eigen websit e heeft , waar op budget kan w or den aangev raagd. Verder m aak t de NZa gebr uik van Microsoft out look als k ant oorapplicat ie. Daarm ee wor den ook de agenda’s van de m edewerker s digit aal vast gelegd. Wat bet r eft het gebr uik van Microsoft out look st aat in het van ok t ober 2009 dat er ende Huisr eglem ent 8 opgenom en dat m edewerker s afspraken en vakant ies in de elekt r onische agenda opnem en. De wenselij kheid van het openst ellen van agenda’s is en aant al j ar en lat er binnen de direct ie zorgm ark t en cure nog eens her haald. Op 10 febr uari 2011 heeft de dir ect eur van die dir ect ie zij n m edewerker s ver zocht hun out look agenda’s open t e st ellen voor collega’s. 9 Met out look w eb acces k unnen m edewerker s van de NZa v ia webm ail inloggen. Ander s dan bij inloggen via webm ail, hebben m edew er kers die inloggen m et een t oken, niet alleen t oegang t ot hun e- m ail, m aar ook t ot alle net w er kschij ven en best anden van de NZa. 10

90

6 .2 .2 .

Sch i j v e n

Het net wer k binnen de NZa onderscheidt zes schij ven. 11 De in t oegang m eest beper kt e schij f is een per soonlij ke schij f ( Y- schij f ) van de indiv iduele m edew er ker s. Deze schij f is alleen t oegankelij k voor de m edewer ker zelf. Daar naast is er een proj ect enschij f ( U- schij f ) , die is bedoeld voor de opslag van gegevens over pr oj ect en. Alleen m edew er ker s die bet rokken zij n bij de pr oj ect en hebben t oegang t ot de desbet r effende m appen. Op de afdelingsschij f ( W- schij f ) worden gegevens van afdelingen en unit s opgeslagen. Afhankelij k van de afdeling of de unit waarbinnen een m edew er ker wer kzaam is, heeft deze t oegang. Verder is er een t echnische schij f ( X- schij f ) ten behoeve van de int er ne en ex t er ne I CT specialist en. Via deze schij f wor den applicat ies aangeroepen door gebr uikers van de ver schillende afdelingen binnen de NZa. De shar epoint t eam sit es ( T- schij f ) is bedoeld om docum ent en op t e slaan op Kennisnet , m aar wordt in prak t ij k niet gebr uik t . De algem ene schij f ( V- schij f ) t en slot t e, die voor alle m edewer kers t oegankelij k is, wor dt gebr uik t voor de uit wisseling van docum ent en t ussen verschillende unit s en direct ies. Het is m ogelij k op deze schij f ( persoonlij ke) dir ect ories aan t e m aken, die - zoals alle docum ent en op de V- schij f - door alle m edewerker s kunnen wor den ingezien. I n j uni 2009 is op het int ranet van de NZa een gebr uiker shandeling I CT- facilit eit en gepubliceer d. 12 I n die gebruiker shandleiding st aat dat ieder e m edewer ker het r echt heeft een eigen dir ect or y aan t e m aken en best anden op de V- schij f t e plaat sen en dat veel m edewer kers een director y hebben aangem aakt m et hun eigen naam . Collega’s k unnen gegevens lezen, verander en, t oevoegen en verw ij der en. Gegevens van een collega k unnen dus worden gewij zigd of verw ij derd zonder voorafgaande t oest em m ing. I n de handleiding w or dt erop aangedr ongen dit niet t e doen. Ver der wordt er op gew ezen dat oudere gegevens die op de V- schij f st aan zonder waarschuw ing vooraf door sy st eem beheerders k unnen worden ver wij der d om de om vang van de schij f t e ver kleinen. De t erm ij n die wor dt gehant eerd voor het verw ij der en van die gegevens is veer t ien dagen. Y- schij f

Persoonlij ke schij f

U- schij f

Proj ect enschij f

W- schij f

Afdelingsschij f

X- schij f

Technische schij f

T- schij f

Sharepoint t eam sit es

V- schij f

Algem ene schij f

6 .2 .3 .

Bo r g i n g v a n ( d e v e i l i g h e i d v a n ) h e t sy s t e e m

De leverancier Pink Elephant heeft t oegang t ot alle applicat ies en net wer kschij ven van de NZa. Om dat in het cont ract is opgenom en dat Pink Elephant bewer ker is in de zin van de Wet bescher m ing persoonsgegevens ( Wbp) , wor dt gewaar bor gd dat m et infor m at ie ver t rouwelij k wordt om gegaan. I n dat cont ract is t evens voor zien in geheim houding door m edew er ker s en onderaannem ers. Ook applicat iebouwers zij n cont ract ueel aan st r ik t e voor waarden gebonden. Zij worden verplicht dezelfde beveiligingseisen aan hun onderaannem ers t e st ellen en zij n verant woordelij k voor het handelen van die onderaannem er s. Alle best aande cont ract en m et ext erne bedrij ven zij n afgeslot en onder de zogenaam de Arvodi- voor waarden 13 . 14 Medewerker s van het m inist er ie van Volk sgezondheid, Welzij n en Sport k unnen, voor zover zij daarvoor geaut or iseer d zij n, op een beveiligde om geving inloggen op het net wer k van de NZa, om budget gegevens van de langdur ige zorg in t e zien. Verder is ook de dat acom m unicat ie beveiligd; het wi - net wer k in het pand is - m et verschillende dom einen - afgescher m d en wordt continu gem onit ord door de leverancier. Hom an, binnen de raad van best uur por t efeuillehouder infor m at iebeveiliging, liet in zij n gespr ek m et de Onderzoekscom m issie wet en ‘dat er binnen de NZa in het verleden een wildgroei was aan applicat ies. Een paar j aar geleden is beslot en dit t e syst em at iseren. Er is gekozen voor een overzicht elij ke archit ect uur m et een aant al applicat ies die NZa- breed t oegankelij k zij n, zoals CRM. Speci eke dingen, zoals het doorzoekbaar m aken van pdf- best anden, zij n slecht s voor een beperkt e groep t oegankelij k. Ook zij n er afspraken over de t oegang wat bet reft het bij houden van dat a.’

91

Zo m oet - t er voor kom ing van ongewenst e aanpassingen van budget t en van inst ellingen eer st t oegang wor den verk regen t ot het algem ene net wer k van de NZa om t oegang t e kunnen kr ij gen t ot de applicat ie NARJ- RI S. Alleen m ensen m et een NZa- account hebben daar t oe t oegang. I em and die m ut at ies wil uit voeren in NARJ- RI S m oet naast een NZa- account t evens in het bezit zij n van een m edewer kerscode voor die applicat ie. Verder kunnen m edewer kers m et een m edewer kerscode care geen m ut at ies aanbr engen bij cur e en andersom . 15 Uit het voorgaande volgt dat ener zij ds is voor zien in een beveiliging naar buit en t oe en dat anderzij ds binnen de NZa afgescher m de digit ale dom einen best aan. De ( beveiliging van de) t oegang t ot die dom einen is ger egeld via aut or isat ies. De sy st eem eigenar en binnen de NZa ( de direct ies) bepalen wie w elke aut or isat ie k rij gt . Pink Elephant k rij gt ver volgens de opdracht die aut or isat ie t oe t e kennen.

6 .3 .

Ve r a n t w o o r d e l i j k h e d e n b i n n e n d e o r g a n i sa t i e

Binnen de NZa kent de verant woor delij kheidsverdeling op het gebied van inform at iebeveiliging dr ie niveaus. Op het st rat egische niveau is de raad van best uur de eindverant w oor delij ke voor alle act ivit eit en binnen de NZa en dus ook voor de inform at iebeveiliging. Op dit niveau vindt de beleidsvor m ing plaat s. De por t efeuillehouder infor m at iebeveiliging draagt de int egrale verant woordelij k heid voor het im plem ent er en van de infor m at ievoor ziening en het t oezien op de uit voering ervan. De beleidsvorm ing is vast gesteld in het inform at iebeveiligingsbeleid en uit gewer kt in het handboek inform at iebeveiliging ( zie volgende paragraaf ) . Op het t act ische niveau worden de doelen en k ader s vanuit het infor m at iebeveiligingsbeleid gebor gd. Voor de dagelij kse gang van zaken is de verant woordelij k heid gedelegeerd aan de direct ie bedr ij fsvoer ing & infor m at ie, en in het bij zonder aan de unit m anager infor m at ie- en facilit air m anagem ent . I n dit ver band fungeer t de securit y of cer, die op 1 j anuar i 2012 is aangest eld 16 , als spin in het web. De unit m anager infor m at ie- en facilit air m anagem ent is zij n dir ect leidinggevende. De securit y of cer is belast m et het beheer van het infor m at iebeveiligingsbeleid en de hieruit voor t vloeiende richt lij nen, m et de bewaking van het niveau van inform at iebeveiliging, m et de coördinat ie van de im plem ent at ie van het gewenst e niveau van inform at iebeveiliging en m et het st im uler en van het beveiligingsbewust zij n bij het m anagem ent en de m edew er ker s. De securit y of cer m oet t oezien op de nalev ing van het inform at iebeveiligingsbeleid binnen de NZa. I n geval van escalat ie heeft de securit y of cer de m ogelij kheid om recht st reeks cont act op t e nem en m et de port efeuillehouder inform at iebeveiliging in de raad van best uur. Ook m oet de secur it y of cer t oezien op de verwer king van persoonsgegevens en daar m ee op de t oepassing en nalev ing van de Wbp. Bij het t oezien op de t oepassing en nalev ing van de Wbp t r eedt hij op in de r ol van funct ionar is voor de gegevensbescher m ing. De Wbp biedt de m ogelij kheid een der gelij ke funct ionar is aan t e st ellen 17 , het geen de NZa op 6 febr uari 2013 heeft gedaan. 18 Het benoem en van een int er ne funct ionar is voor de gegevensbescher m ing heeft t ot gevolg dat de in de Wbp ver plicht e m elding van het ver werken van per soonsgegevens k an plaat sv inden bij de funct ionaris voor de gegevensbescherm ing in plaat s van bij het College bescher m ing persoonsgegevens ( Cbp) . Het benoem en van een dergelij ke funct ionaris doet echt er niet s af aan de bevoegdheden van het Cbp. Wel zal het Cbp na benoem ing van een funct ionar is voor de gegevensbescher m ing in een or ganisat ie m eer op afst and st aan. Bij de NZa wordt de rol van funct ionaris voor de gegevensbescherm ing uit gevoerd door de secur it y of cer, om dat hierm ee dubbel werk wordt voor kom en en slagvaar diger k an wor den opget reden om dat alle werkzaam heden m et bet r ekking t ot de cont r ole op het verwer ken van de persoonsgegevens bij één persoon wor den belegd. Op het operat ionele niveau wor dt de gewenst e dagelij kse operat ie t en aanzien van de inform at ievoorziening geborgd. Hier bij m oet het lij nm anagem ent , dat wil zeggen de direct euren en unit m anager s, m aar ook de gegevensbeheer der s, cont act per sonen infor m at iebeveiliging en key- users ( zie kader ) , t oezicht houden op de naleving van de vast gest elde pr ocedur es en de r isico’s, waar m ee hun dir ect ie of unit wor dt geconfront eer d, beoor delen. Het lij nm anagem ent is verant woor delij k voor de inr icht ing en de uit voering van de bedrij fsprocessen.

92

Gegevensbeheer der 19 Voor elke t aak waarbij per soonsgegevens worden ver werk t , w or dt door de dir ect eur een gegevensbeheerder aangewezen. Hij zorgt er voor dat de persoonsgegevens op een j uist e en zorgvuldige wij ze w or den ver werk t , dat daarbij zowel de geldende w et- en regelgev ing als de gedragsr egels om gang m et persoonsgegevens in acht worden genom en en dat de ver eist e beveiligingsm aat regelen wor den get roffen v óór dat m et de verw er king van de gegevens wordt aangevangen. Cont act persoon inform at iebeveiliging Volgens het infor m at iebeveiligingsbeleid heeft elke dir ect ie een cont act per soon inform at iebeveiliging, die op het gebied van inform at iebeveiliging fungeert als aanspr eekpunt voor zij n collega’s en voor de securit y of cer. Het is de Onder zoekscom m issie gebleken 20 dat pas in j anuari en febr uari 2014 - dat wil zeggen na ont vangst van het bezwaar schr ift van Ar t hur Got lieb - per direct ie een cont act persoon infor m at iebeveiliging is aangest eld. Daarvóór best ond deze funct ie blij kbaar alleen op papier. Het t akenpakket van de cont act persoon infor m at iebeveiliging w or dt om schreven als het act ief uit dragen van het infor m at iebeveiligingsbeleid, het bet rekken van de secur it y of cer dan w el de gegevensbeheer der bij het inr icht en van het pr oces m et bet r ekk ing t ot het verw er ken van vert r ouwelij ke infor m at ie en het act ief leveren van input bij de t ot st andkom ing, de im plem ent at ie, het gebr uik , de m onit or ing, de r ev iew, het onder houd en de ver bet er ingen van het I nform at ion Securit y Managem ent Syst em ( zie paragraaf 6.4.2.) bet r effende zij n dir ect ie. Key - user Een key- user is een m edewer ker die, vanwege zij n speci eke werk zaam heden binnen een bepaalde applicat ie, over m eer dan de gebr uikelij ke kennis over die applicat ie beschikt . De key- user m oet zor gdragen voor een adequaat beveiligingsniveau voor de applicat ie waarvoor hij als key- user verant w oordelij k is. Ar t hur Got lieb was key- user voor de applicat ie NARJ- RI S. De gegevensbeheer der s, de cont act per sonen infor m at iebeveiliging en de key- user s m oet en beveiligingsincident en bij hun dir ect eur en bij de securit y of cer m elden. De secur it y of cer coördineer t de ver volgact ies.

6 .4 .

De n or m en v oo r in f o r m at ieb ev eilig in g

Voor de inform at iebeveiliging van de NZa geldt in de eer st e plaat s de algem ene weten r egelgeving. Daar naast heeft de NZa speci ek voor haar or ganisat ie r egels opgest eld. 6 .4 .1 .

Alg em en e w et - en r eg elg ev in g

De k aders van infor m at iebeveiliging wor den m et nam e bepaald door de Wm g, de Wbp en de Kader wet zelfst andige best uur sorganen. I n zij n algem eenheid geldt dat de NZa ingevolge ar t ikel 41 van de Kader wet zelfst andige best uursor ganen de voor de Rij k sdienst geldende voorschr ift en voor infor m at iebeveiliging m oet naleven. Daarnaast bepaalt ar t ikel 9 van de Wbp dat per soonsgegevens in over eenst em m ing m et de wet en op behoor lij ke en zor gvuldige wij ze m oet en wor den verw er kt . De verant w oordelij ke 21 m oet op grond van ar t ikel 13 passende t echnische en or ganisat or ische m aat r egelen t en uit voer leggen om persoonsgegevens t e beveiligen t egen verlies of t egen enige vorm van onr echt m at ige ver werk ing. I n dit kader is de geheim houdingplicht van belang. Art ikel 2: 5 van de Algem ene wet best uursrecht ( Awb) kent een algem ene geheim houdingsplicht voor m edewerkers van best uursorganen. Verder is bij de opr icht ing van de NZa bepaald dat op de r echt sposit ie van haar per soneel de r egels van t oepassing zij n die gelden voor am bt enar en die zij n aangest eld bij m inist eries. 22 Behalve dat am bt enaren gehouden zij n de plicht en die uit hun funct ie voor t vloeien nauwgezet en ij ver ig t e ver vullen en zich t e gedragen zoals een goed am bt enaar bet aam t 23 , zij n zij ingevolge ar t ikel 125a van de Am bt enar enwet ver plicht om zaken die hun uit hoofde van hun funct ie ver-

93

t rouwelij k t er kennis kom en of waar van zij het vert r ouwelij ke karakt er m oet en inzien, geheim t e houden voor ander en dan die personen aan wie zij am bt shalve t ot m ededeling ver plicht zij n. I n het kader van deze ver plicht ingen m oet en am bt enar en een eed of een beloft e a eggen. 24 Voor bewerkers 25 van persoonsgegevens is t evens een geheim houdingsplicht opgenom en in ar t ikel 12 van de Wbp. Daarnaast geldt een bij zonder e geheim houdingsplicht voor m edewerker s van de NZa. Uit ar t ikel 67 van de Wm g v loeit voort dat m edewer ker s van de NZa, voor zover het gaat om m edische per soonsgegevens, aan dezelfde geheim houding zij n gebonden als de art s die deze aan de NZa heeft ver st r ekt . De geheim houdingsplicht is ook van t oepassing op inst ellingen en daar t oe behor ende of daar voor wer kzam e per sonen die door de NZa wor den bet r ok ken bij de uit voering van haar t aak , zoals t ij delij k ingehuur d personeel. Het a eggen van een eed of beloft e en de geheim houdingsplicht voor m edew erker s van de NZa zij n uit gewer kt in de int egr it eit scode ( zie volgende paragraaf ) . Schending van de geheim houdingsplicht is st rafbaar op gr ond van ar t ikel 125a van het Wet boek van St rafr echt en k an t evens civ ielr echt elij ke of ar beidsrecht elij ke 26 consequent ies hebben voor de bet r okken m edewerker. 6 .4 .2 .

Reg e l i n g e n v a n d e N Za

De NZa heeft in de loop der j ar en m et het oog op de beveiliging van inform at ie ook speci ek voor haar organisat ie r egels opgest eld. On t w i k k e l i n g e n i n i n f o r m a t i e b e v e i l i g i n g Zoals hiervoor is aangegeven, heeft infor m at iebeveiliging bij de ( voorlopers van de) de NZa nooit pr iorit eit gehad. Hoewel de raad van best uur op 7 februar i 2008 op int ranet het belang van een infor m at iebeveiligingsbeleid onderst reept e, 27 duur de het - om r edenen die verband houden m et pr ior it er ing en budget t ering - t ot 2013 voor dat een or ganisat ie- breed inform at iebeveiligingsbeleid wer d goedgekeur d door de raad van best uur. Bij dat pr oces van het t ot st and brengen van het inform at iebeveiligingsbeleid is de ondernem ingsraad van de NZa bet r okken geweest . I n r eact ie op het inst em m ingsverzoek over het beleid dat de onder nem ingsraad op 22 j anuari 2013 van de raad van best uur had ont vangen, heeft de onder nem ingsraad lat en wet en infor m at iebeveiliging een belangrij k onderw er p t e v inden in een or ganisat ie waar veel vert r ouw elij ke gegevens wor den ver zam eld en verw er kt . Daarbij heeft de onder nem ingsraad erop gewezen dat een goede inform at iebeveiliging, naast adequat e or ganisat orische en t echnische beveiliging, bew ust zij n van pot ent iële risico’s bij m anager s en m edewerker s vraagt en dat voor hen duidelij k m oet zij n hoe zij m oet en handelen om r isico’s t e voor kom en of t e ver kleinen en wat zij m oet en doen als er onverhoopt iet s m is gaat . Deze verwacht ingen r icht ing m edewerker s war en volgens de onder nem ingsraad nog onvoldoende duidelij k en t e uit gebreid om schreven, zodat het beleid niet gebr uiksv riendelij k en daar m ee nog niet goed t oepasbaar zou zij n in de prak t ij k. Ook was volgens de onder nem ingsraad de verant woor delij kheidsverdeling voor infor m at iebeveiliging onvoldoende helder om schreven, bleek uit het beleid niet welke concr et e st appen zouden wor den gezet om het beleid t e im plem ent eren, was onvoldoende duidelij k wat een m edewer ker zou m oet en doen in geval van een beveiligingsincident en was niet om schr even wat de gevolgen zouden zij n voor m edewer kers bij het niet goed naleven van het infor m at iebeveiligingsbeleid. Daarnaast heeft de onder nem ingsraad kr it ische vragen gest eld over de funct ies van de securit y of cer en de funct ionar is voor de gegevensbescherm ing en de posit ioner ing van deze funct ies binnen de or ganisat ie. 28 Na beant woording van de v ragen en verder e uit w er king van het beleid heeft de onder nem ingsraad uit eindelij k op 15 j uli 2013 ingest em d m et het inform at iebeveiligingsbeleid. I n die inst em m ing is m eegewogen dat het beleid is gebaseerd op een lerend syst eem en de feit elij ke uit rol en im plem ent at ie van het beleid nog grot endeels m oest plaat sv inden. Hierbij heeft de onder-

94

nem ingsraad een aant al aandacht spunt en benoem d, waar onder een j aarlij kse evaluat ie en het benoem en van een plaat sver vanger voor de secur it y of cer. Op 23 j uli 2013 heeft de raad van best uur een de nit ief besluit genom en over het infor m at iebeveiligingsbeleid. I n het inform at iebeveiligingsbeleid is uit eengezet dat de NZa op t er m ij n cert i cering van dat beleid nast reeft . Het geheel van beleid, pr ocessen en syst em en om beveiligingsr isico’s t e beheersen en een aanvaar dbaar niveau van inform at iebeveiliging t e cr eër en, is echt er nog in ont wik keling. Over een gedocum ent eer d I nfor m at ion Securit y Managem ent Sy st em beschikt de NZa dan ook nog niet . Navraag heeft de Onderzoekscom m issie uit gewezen dat is beslot en om vanaf eind 2013 gefaseer d naar dat docum ent t oe t e werken en dat afr onding van dat docum ent voor 2014/ 2015 op de planning st aat . 29 Beleid Het infor m at iebeveiligingsbeleid van de NZa is gebaseer d op de t oepasselij ke weten r egelgeving en de code voor inform at iebeveiliging ( NEN- I SO- I EC 27001 en NEN- I SO- I EC 27002) . 30 Het beleid bevat uit gangspunt en, wet gev ing, kader s en randvoor waar den voor de infor m at iebeveiliging. Het infor m at iebeveiligingsbeleid benadr ukt het belang van infor m at iebeveiliging voor de NZa. Gezien haar t aak als t oezicht houder voor alle zor gm ar kt en in Nederland is een bet r ouwbar e en ongest oor de inform at ievoorziening uit erm at e belangr ij k . Een speci ek op de NZa toegespit st beleid m oet eraan bij dragen dat de belangen van de consum ent wor den bewaak t . Bij het vast st ellen van de beveiligingsbehoeft en, zo st aat in het beleid, is niet alleen rekening gehouden m et de int er ne om gev ing van de NZa, m aar ook m et ext er ne om gevingsfact or en: het publieke dom ein, waar binnen de NZa oper eer t en de ket enpart ners m et wie zij sam enwerkt . Het infor m at iebeveiligingsbeleid is uit gewer kt in het handboek infor m at iebeveiliging. Het handboek bevat inst r uct ies voor de m edewer kers van de NZa t en behoeve van de uit voering van hun dagelij kse wer kzaam heden. Zo wor dt bij voorbeeld aandacht best eed aan het gebr uik van ( st er ke) wacht woor den, het belang van een ‘clean desk’, de ( w ij ze van) uit wisseling van inform at ie en het gebruik van usb- st ick s. Voor dat laat st e geldt dat de NZa in m aar t 2010 aan al haar m edew er ker s beveiligde usb- st icks heeft uit ger eik t . 31 Ook wordt in het handboek aandacht best eed aan het opslaan of ver wij der en van ( papier en en digit ale) inform at ie en het veilig kopiër en en pr int en, het geen sinds august us 2013 alleen nog k an m et de t ag van de m edewerker die de pr int opdracht heeft gegeven. 32 Verder st aan in het handboek alle docum ent en die bet r ek king hebben op het inform at iebeveiligingsbeleid. Dat is in de eer st e plaat s de int egr it eit scode. De int egrit eit scode is gebaseer d op de m odelcode van het m inist er ie van Binnenlandse Zaken en Koninkr ij ksr elat ies, alsm ede op de r egels die gehant eer d w or den door andere t oezicht houder s, zoals de AFM. Ook is het Besluit m elden verm oeden van een m isst and bij rij k en polit ie geïncor poreerd in de int egr it eit scode. De code geeft een over zicht van de belangr ij kst e afspraken op het gebied van int egr it eit , waaraan de NZa en haar m edewerker s zich m oet en houden. Zo ver m eldt de int egr it eit scode dat m edewer ker s van de NZa een eed of een beloft e m oet en a eggen en ver plicht zij n t ot geheim houding, waar t oe zij een geheim houdingsver klar ing m oet en onder t ekenen. 33 Over igens was het voor m edewer kers die r eeds bij één van de voor loper s van de NZa wer kzaam war en niet gebruikelij k een eed of beloft e af t e leggen en een geheim houdingsver klar ing t e onder t ekenen. ‘Toent ert ij d is beslot en dat dit niet hoeft voor alle m edewerkers die al op 1 ok t ober 2006 in dienst waren’, zo liet de NZa de Onder zoek scom m issie w et en. 34 I n het geval van Art hur Got lieb is dat dan ook niet gebeurd. Dit laat echt er onverlet dat r eeds uit de algem ene w et- en r egelgeving voor t vloeit dat al het per soneel van de NZa zich als goed am bt enaar m oet gedragen en een geheim houdingsplicht heeft . Voor ext er nen geldt dat zij een geheim houdingsverk laring voor ext er nen m oet en ondert ekenen, alvorens zij bij de NZa t e w er k gest eld kunnen wor den. Verder wordt in de int egr it eit scode ingegaan op de benoem ing en de t aken van een VPI , op ongewenst e int im it eit en en ongewenst e om gangsvor m en, op de m elding van het ver m oeden van een m isst and, op belangenver st r engeling en nevenfunct ies, op het aannem en van geschenken en op het pr ivégebr uik van bedrij fsm iddelen. Een t w eede docum ent is de gedr agscode gebruik elekt ronische com m unicat iem iddelen, waarin st aat beschr even hoe m edewer kers van de NZa m et elek t ronische com m unicat iem iddelen m oet en om gaan. Het gaat hier bij om algem een geldende gedragsr egels binnen de NZa en om

95

gedragsr egels die bet r ekk ing hebben op bij voor beeld het verst ur en van e- m ailber icht en en int er net gebruik . Dit alles om r isico’s van het gebruik van elekt r onische com m unicat iem iddelen voor de NZa en haar m edew er kers t e ver kleinen dan wel t egen t e gaan. Voor t s zij n in de gedragscode zowel de r echt en als de plicht en van m edewer kers op het gebied van elekt r onische com m unicat ie opgenom en. Onder deze gedragscode hangt ( t er uit voer ing van ar t ikel 9) een uit v oer ingsregeling br uikleen m obiele com m unicat iem iddelen. Een speci eke r egeling voor de ver wer king van persoonsgegevens35 is neer gelegd in de gedragsr egels om gang m et per soonsgegevens. Deze gedragsr egels gelden voor alle ver werkingen van per soonsgegevens en voor alle m edewer ker s van de NZa, dat wil zeggen voor ieder een die voor, nam ens of t en behoeve van de NZa wer kzaam is. De gedragsr egels hebben bet r ekk ing op per soonsgegevens in digit ale vorm , op papier, m ondeling, of in welke vorm dan ook aangelever d en ver wer kt . De gedragsr egels hebben t ot doel de m edewer kers t e inform eren over het beleid dat de NZa heeft vast gest eld om t r ent de ver werk ing van per soonsgegevens t eneinde t e voldoen aan de geldende regelgev ing en nader t e concret iseren welk gedrag van m edew er ker s wordt verlangd bij het om gaan van persoonsgegevens. Vóór dat t ot ver werk ing van persoonsgegevens w or dt over gegaan, w or dt het r isiconiveau van de gegevens en het daar bij behorende beveiligingsniveau bepaald. Hiervoor gaat de NZa uit van de indeling van risicoklassen, zoals dat door het Cbp voor de bepaling van de ver t r ouwelij k heid van per soonsgegevens is ont wik keld. Verder is in de gedragsregels geregeld dat vóórdat m et de verwerking van persoonsgegevens wordt aangevangen, de security of cer/ funct ionaris voor de gegevensbescherm ing over het voornem en daart oe - door m iddel van een ‘not a van t oelicht ing’ - op de hoogt e m oet worden gest eld. 36 En ook dat de securit y of cer/ funct ionaris voor de gegevensbescherm ing t oeziet op de naleving van de gedragsregels. Dit laat de verant woordelij kheid van de direct eur om t oe t e zien op de j uiste verwerking van persoonsgegevens voor t aken die onder diens gezag vallen onverlet . I n de r egeling ar chiefbeheer st aan de ver plicht ingen en pr ocedures m et bet r ekking t ot het ar chief en de ar chiefbescheiden van de NZa beschreven. Hier in wordt uit eengezet onder welke voor waarden ar chiefm at er iaal kan worden opgev raagd, verwer kt en opgeslagen. Bij deze r egeling, die als aanvulling geldt op de algem ene over heidsregels voor beheer en opslag van ar chiefbescheiden, zoals de Archiefwet 1995, hoort een select ielij st , waarin de bewaart erm ij nen worden genoem d. I n de r icht lij n social m edia, die een aant al overw egingen form uleert voor het gebruik van social m edia, wor dt uit eengezet hoe het gedrag van m edewerker s van de NZa op social m edia ( negat ieve) gevolgen kan hebben voor de NZa. Het t oet singskader inform at iever zoeken publieke par t ij en t en slot t e is van t oepassing op alle gegevens en inlicht ingen die door publieke ( Wm g- , AWBZ- en Zorgverzekeringswet- ) part ij en aan de NZa w or den gev raagd, m ondeling, schr ift elij k of in welke vor m dan ook, inclusief de inzage in of de t oegang t ot zulke gegevens en inlicht ingen. Bij dit t oet singskader hoort een pr ocesbeschr ij v ing afhandeling ext er ne infor m at ieverzoeken. Naast deze algem ene int erne regelingen - die voor elke direct ie gelden - kent de NZa ook regelingen die lout er bet rekking hebben op ( de werkzaam heden van) een speci eke direct ie. Zo volgt de direct ie t oezicht & handhaving in het kader van het t oezicht onderzoek de procesbeschrij ving m edische persoonsgegevens. 37 Deze richt lij n geeft een beschrij ving van de wij ze waarop de NZa de m edische gegevens verwerkt die zij in het kader van een t oezicht verkrij gt . Dat heeft t ot doel veilig t e stellen dat de NZa alleen m edische gegevens verwerkt t en behoeve van t oezicht als die gegevens recht m at ig zij n verkregen en voor het doel waarvoor dat wet t elij k is t oegest aan, de inzage van de gegevens noodzakelij k is en de verwerking van de gegevens proport ioneel is. Verder is er een werkwij ze digit ale gegevens, een handleiding voor digit aal rechercheren door de NZa, een werkwij ze geprivilegieerde gegevens t eneinde te waarborgen dat de NZa op een vert rouwelij ke en correct e wij ze om gaat m et geprivilegieerde gegevens die zij binnen een t oezicht onderzoek kan verkrij gen, en een gedragscode t oezicht houders NZa. 38

96

6 .5 .

I n f or m at ieb ev eiligin g in d e pr ak t ij k

Dat op papier veel ger egeld is om de beveiliging van infor m at ie t e borgen, zegt nog niet s over hoe de prakt ij k is. Zij n de norm en bij ieder een bekend en houdt m en zich eraan? Dat zij n belangrij ke vragen om inzicht t e kr ij gen in hoe bij de NZa in de dagelij kse werk zaam heden m et ver t rouwelij ke gegevens wor dt om gegaan. 6 .5 .1 .

A a n d a ch t v o o r i n f o r m a t i e b e v e i l i g i n g sb e l e i d

Het valt onder de verant woordelij kheid van de security of cer om de norm en van het inform at iebeveiligingsbeleid onder de aandacht t e brengen van de m edewerkers van de NZa. Dat doet hij - sinds eind 2013 - door de m anagem ent t eam s van de verschillende direct ies t e bezoeken om eerst op dat niveau, en daarm ee ook bij de ( m edewerkers van de) onderliggende afdelingen, het belang en de essent ies van het inform at iebeveiligingsbeleid t e lat en doordringen. Daarnaast organiseert de security of cer m aandelij ks een bij eenkom st voor nieuwe m edewerkers, waarbij hij hen door m iddel van present at ies over het inform atiebeveiligingsbeleid inform eert . Ook via het int ranet wordt het inform at iebeveiligingsbeleid onder de aandacht gebracht , waarbij onder m eer wordt gewezen op veilig print en en het gebruik van ( st erke) wacht woorden. Uit de gespr ekken die de Onder zoekscom m issie m et m edewer kers van de NZa heeft gevoer d, kom t het beeld naar vor en dat de at t it ude binnen de or ganisat ie pr ofessioneel is en dat voor degenen die m et ver t rouwelij ke gegevens wer ken, en dagelij k s het infor m at iebeveiligingsbeleid in acht m oet nem en, bekend is dat er een om vangrij ke hoeveelheid aan nor m en best aat . Het beleid w ordt echt er gezien als ‘dikke pakket t en papier ’, die onoverzicht elij k zij n en die om die r eden niet alt ij d wor den gelezen. De onder nem ingsraad liet zich in het gesprek m et de Onderzoekscom m issie als volgt uit over het infor m at iebeveiligingsbeleid: ‘Er is een uit voerig docum ent geschreven m et daarin het beleid. Het is echt er een m oeilij k leesbaar docum ent . Daar naast is slecht s beperkt aandacht geweest voor de im plem ent at ie van het beleid. Met andere w oor den, het beleid op papier is in or de, m aar in de pr akt ij k is er nauwelij ks iet s ver ander d. Medewer kers wet en dan ook niet pr ecies wat v an hen verw acht w or dt en wat zij v an het m anagem ent of van onderst eunende funct ies m ogen verwacht en. Manager s dragen het beleid nog niet act ief uit en v er t onen geen voorbeeldgedr ag. Voor vragen w or dt ver wezen naar ‘key- users’ in de direct ies. De OR heeft voor het v er schil t ussen pr ocedures op papier en het gedrag in de prakt ij k m eerm alen aandacht gev raagd, zoals bij v oor beeld t en aanzien van het I nform at iebeveiligingsbeleid.’ Ook vinden m edew er ker s dat zij door het beveiligingsbeleid w or den gerem d in de snelheid waarm ee zij willen oper er en. De funct ionar is voor de gegevensbescher m ing schrij ft hierover in zij n j aar ver slag van 2013 dat ‘[ D] e noodzaak t ot het zorgv uldig v er werken v an ver t r ouwelij ke gegevens ov er het algem een door ieder een [ wor dt ] ingezien, echt er het uit voer en van het infor m at iebeveiligingsbeleid wor dt door v elen als ‘last ig’ of ‘belem m er end’ er var en.’ 39 6 .5 .2 .

Bo r g i n g v a n d e n a l e v i n g v a n h e t i n f o r m a t i e b e v e i l i g i n g sb e l e i d

Het valt niet alleen onder de verant woor delij kheid van de securit y of cer dat de nor m en onder de aandacht worden gebracht , het valt ook onder diens verant w oor delij kheid om t e cont roleren of die norm en daadwerkelij k w or den nageleefd. Het is de Onder zoekscom m issie opgevallen dat dit in de prakt ij k weinig gebeur t . De secur it y of cer heeft naar eigen zeggen ‘nog heel wat aan opvoeding t e doen’, m aar voor hem lij kt onduidelij kheid t e best aan over op w elke wij ze hij wordt geacht t e cont roleren in hoever re m edewer kers van de NZa het inform at iebeveiligingsbeleid naleven. Dat leidt ert oe dat de m et hoden die hij hant eer t of heeft gehant eer d nauwelij ks effect ressort eerden, doch vooral weer st and opr iepen bij de bet rokken m edewer kers. Daarbij is het de Onderzoekscom m issie opgevallen dat het voor de securit y of cer zelf, m aar ook voor zij n leidinggevenden als pr oblem at isch wordt er var en dat hij ‘er alleen voor st aat ’, en dat hij for m eel een andere funct ie heeft , die van inform at ieanalist . De r ol van secur it y of cer doet hij erbij . Ondank s zij n her haaldelij ke verzoeken in het verleden om een plaat svervanger voor hem aan t e st ellen, waarvan hij de noodzaak nog heeft benadr ukt in zij n j aarver slag van 2013 40 , is pas r ecent elij k, onder druk van de act ualit eit , een t ij delij ke vervanger aangew ezen. 41

97

Dit , ondanks het feit dat de raad van best uur al een half j aar daar voor, op 24 sept em ber 2013, beslot en had een plaat svervanger aan t e wij zen. Ook kom t er binnenkor t een professionele secur it y of cer bij om de voor dit j aar geplande werk zaam heden uit t e voeren. Een andere belem m er ende fact or voor de ( cont r ole op de) naleving van het infor m at iebeveiligingsbeleid is dat de NZa op een aant al punt en nog niet voldoet aan haar eigen beleid. ‘Dit bet ekent bij v oor beeld dat op het gebied van beveiligde werkr uim t es en afgescherm de wer kprocessen nog de nodige act iv it eit en m oet en worden ont plooid om t ot het gewenst e niveau v an beveiliging t e kom en. Dit bet ekent eveneens dat hier voor de nodige nanci le m iddelen m oet en [ wor den] ingezet ’, zo schr ij ft de funct ionaris voor de gegevensbescherm ing in het j aar verslag van 2013. 42 Een en ander leidt er t oe dat de posit ie van de securit y of cer een wankele is. Behalve dat hij solo oper eer t en zij n werk zaam heden niet als zodanig zij n om schr even in het funct ieboek van de NZa - het is een r ol, geen funct ie - ont br eek t het hem bovendien aan inst r um ent arium om adequaat t e kunnen opt r eden en de naleving van het infor m at iebeveiligingsbeleid t e k unnen borgen. Het ont br eek t de NZa aan een form eel sanct iebeleid voor overt r edingen van het inform at iebeveiligingsbeleid, hoew el de secur it y of cer ook hier om zegt t e hebben gevraagd. Het sanct iebeleid best aat daar uit dat m edewerker s worden aangespr oken op hun gedrag door de secur it y of cer of door hun unit m anager. Dit heeft t ot gevolg dat de ‘cont r ole’ of de nor m en worden nageleefd en vert r ouw elij ke gegevens ( voldoende) zij n bescher m d, incident gedr even is. Andere m echanism en om vast t e st ellen of m en zich aan de regels houdt ont br eken. De incident en op het gebied van infor m at iebeveiliging, die bij de secur it y of cer k unnen wor den gem eld, wor den bij gehouden in een rappor t age die de basis vorm t voor event uele ver der e m aat r egelen. 6 .5 .3 .

De p r a k t i j k

Uit de - niet erg om vangr ij ke - incident enrapport age, die de Onder zoekscom m issie ingezien heeft , blij kt dat de incident en die zich de afgelopen j ar en hebben voor gedaan, alt hans de incident en waarvan m elding is gem aakt , grot endeels zij n t erug t e voer en op m enselij ke fout en en niet op st ruct ur ele sy st eem fout en en dat daarop steeds onm iddellij k act ie is onder nom en. Zo beschr ij ft de rapport age onder ander e dat op 6 m ei 2014 is geconst at eer d dat een aan een m ont eur uit gegeven t ag bij vert r ek niet is ingeleverd. De t ag is onm iddellij k geblokkeerd. Op 25 april 2014 bleek na een updat e van de windows- account s dat een acht er st and was ontst aan. Van negen per sonen die inm iddels uit dienst zij n, is de account verwij derd. Verder is op 3 m aart 2014 geconst at eerd dat drie m edewer ker s van de dir ect ie zor gm ark t en cure t ij delij k t oegang hadden t ot een m ap van het m anagem ent van die direct ie. Die r echt en zij n per ongeluk t oebedeeld bij het uit delen van de r echt en voor de Mendix ont wikkelaars. Vergelij kbar e incident en hebben zich eer der voor gedaan. Op 4 febr uar i 2014 is een m edew er ker van de NZa auwgevallen en daar bij was diens ident it eit onvoldoende bescher m d. Hier op zij n alle bedrij fshulpver lener s aangesproken. Op 30 decem ber 2013 wer d een m elding ont vangen van een zor gaanbieder over een beveiligingsincident . De zor gaanbieder had op het webport aal niet alleen t oegang t ot haar eigen docum ent en, m aar ook t ot een m ap waarin j uridische docum ent en waren opgeslagen, die bet rekk ing hadden op een ander e inst elling. Diezelfde dag is de t oegang t ot die gegevens afgeslot en. Tevens is act ie onder nom en om de om vang van het aant al ‘raadpleger s’, alsm ede hun ident it eit vast t e st ellen. Verder zij n op 3 sept em ber 2013 dr ie lapt ops gest olen. Er war en geen NZa- gegevens op de lapt ops opgeslagen. De Onder zoekscom m issie heeft geen enkele aanwij zing dat de hier boven genoem de incident en t ot ‘ongelukken’ hebben geleid. 43 Verder heeft de Onder zoekscom m issie t ij dens de vele gespr ek ken die zij heeft gevoer d st eeds gevraagd naar het best aan van event uele incident en. Daar uit is naar vor en gekom en dat , zoals Art hur Got lieb in zij n bezwaar schrift heeft aangekaar t , de afgelopen j aren veelv uldig docum ent en op de voor alle m edew er ker s t oegankelij ke V- schij f zij n geplaat st , die daar niet geplaat st hadden m ogen worden. Dit laat st e, vanwege de vert r ouwelij kheid van de docum en-

98

t en, bij voorbeeld m edische dossiers, of vanwege het pr iv karakt er er van, zoals fot o’s, e- books.

lm s en

De keuze van m edew er ker s om vert r ouw elij ke gegevens op de V- schij f t e plaat sen werd in voorkom end geval ingegeven door het feit dat de geëigende r out e voor gegevensuit wisseling, bij voorbeeld via de zogehet en U- schij f, de pr oj ectenschij f, t eveel t ij d in beslag nam . Om t oegang t e k rij gen t ot ( een m ap op) die schij f m oet nam elij k eer st - in opdracht van een syst eem eigenaar ( een direct ie) binnen de NZa v ia Pink Elephant - een aut or isat ie wor den ver kr egen, het geen vij f werk dagen duur t . Ook hebben m edische gegevens die in het kader van t oezicht onder zoek zij n opgevraagd op de V- schij f gest aan. Dit had een t echnische r eden: de digit ale pdf- best anden m et m edische gegevens wor den door zoek baar gem aakt en de infor m at iest room m et de direct ie t oezicht & handhaving ver loopt v ia de V- schij f. Deze docum ent en hebben gedur ende langere t ij d op de V- schij f gest aan, t er wij l t ij delij k heid het uit gangspunt is voor gebruikm ak ing van die schij f. Men ‘vergat ’ gewoonw eg de infor m at ie weer van de V- schij f t e verw ij deren, nadat deze was gedeeld m et collega’s. Daar door is volgens een aant al gespr ek spar t ner s van de Onder zoekscom m issie de V- schij f een uit de hand gelopen ‘dr op- box ’ gew or den. Het beeld dat Art hur Gotlieb in zij n bezwaarschrift hier over heeft geschet st , wor dt door veel gespr ek spar t ner s bevest igd. Alt hans, voor zover die gespr ekspart ners weet hadden van de inhoud en om vang 44 van de V- schij f. Niet iedereen m aak t e van die schij f gebr uik . Het feit dat het de daar voor verant w oor delij ken niet eer der is opgevallen dat er t e lang best anden op de V- schij f hebben gest aan die daar op niet hadden m ogen wor den geplaat st , lij kt t wee belangr ij ke oor zaken t e hebben. I n de eerst e plaat s kom t uit de gesprek ken die de Onder zoekscom m issie heeft gevoer d het algem ene beeld naar vor en dat Ar t hur Got lieb, hoewel volgens hem blij kens het bezwaarschr ift veel m ankeer de aan de w ij ze waar op binnen de organisat ie m et ver t r ouwelij ke gegevens wer d om gegaan, bij collega’s, inclusief de secur it y of cer, het m anagem ent t eam , noch de raad van best uur van de NZa m elding heeft gem aakt van de door hem geconst at eer de t oegankelij kheden t ot vert r ouw elij ke infor m at ie. Zo heeft de secur it y of cer t egenover de Onder zoek scom m issie verklaar d r egelm at ig cont act m et hem t e hebben gehad vanwege diens key- user schap voor de applicat ie NARJ- RI S, m aar nooit van hem t e hebben gehoord dat zich beveiligingspr oblem en zouden voor doen of dat onbedoeld gegevens t oegankelij k war en. I n het bezwaar schr ift van Ar t hur Got lieb kom t een voor val voor waar in hij in het gezelschap van collega’s een unit m anager op een m isst and zou hebben gewezen. De Onder zoekscom m issie heeft hiervan echt er geen bevest iging kunnen kr ij gen. Verder heeft de Onder zoekscom m issie één ber icht ont vangen dat Ar t hur Got lieb begin 2012 m elding zou hebben gem aak t van de t oegankelij k heid van schij ven voor alle m edew er ker s, inclusief uit zendkracht en. Dat zou per e- m ailber icht zij n gebeur d. Op basis van de door de NZa beschik baar gest elde docum ent at ie heeft de Onder zoekscom m issie dit ber icht niet kunnen bevest igen. I n zij n bezwaarschr ift kom t deze m elding niet voor. En dat geldt ook voor de e- m ailbox van Ar t hur Got lieb waar de Onderzoekscom m issie een der gelij k ber icht niet heeft aanget roffen. Een voor m alig m edewer ker van de NZa, die t ot 1 j anuari 2012 inform at iem anager was, heeft evenm in her inner ing van een m elding van de kant van Ar t hur Got lieb: ‘I k kan m e niet herinner en dat Ar t hur daar ooit iet s over heeft gem eld. I k kan m e alleen herinner en dat w e door E &Y [ Ernst & Young: t hans EY] een onder zoek hebben lat en doen naar infor m at iebev eiliging ( NEN7510 m een ik) . Uit dat r apport kwam en wat aanbevelingen, m aar geen schokkende zaken v oor zov er ik m e dat herinner.’ De Onder zoekscom m issie is er op gew ezen dat Art hur Got lieb ook zelf ( ver t rouwelij ke) gegevens op de V- schij f heeft geplaat st die daar niet hadden m ogen st aan. De Onderzoekscom m issie heeft dit zelf niet k unnen nagaan, om dat de V- schij f op 24 februar i 2014 is geschoond: het zou gaan om een m ap-Ar t hur Got lieb m et budget gegevens van ziekenhuizen.

99

Voor t s blij kt dat de V- schij f sinds 2007 niet m eer st ruct ur eel is gecont roleer d. Die schij f, die is over gekom en uit de CTG- t ij d, wer d dest ij ds elke t w ee w eken door de - bij het CTG werkzam e - syst eem beheer der s geschoond. Nadat het CTG was opgegaan in de NZa zij n vanaf 1 j uli 2007 alle aut om at iser ingsdienst en uit best eed aan en gelever d door Capgem ini. Om dat de NZa vanaf dat m om ent zelf geen op com put er beheer ger icht e I CT- afdeling m eer had, was er int ern niem and m eer verant w oor delij k voor het schonen van de V- schij f. Bij de overgang naar Capgem ini is dit punt ook niet m eegenom en. De secur it y of cer heeft de Onderzoekscom m issie lat en wet en aanvankelij k, vanuit zij n funct ie van funct ioneel beheerder, nog op de V- schij f t e hebben t oegezien, m aar dat hij dat na verloop van t ij d uit het oog is verloren. Zoals hier voor is aangest ipt , was het een int er ne afspraak bij de NZa om out look agenda’s open t e zet t en voor collega’s. Het is de Onderzoekscom m issie opgevallen dat bij het m aken van afspraken, zoals het verzenden van een vergader verzoek, in voor kom end geval vert r ouw elij ke docum ent en w er den m eegezonden. Men is zich er niet alt ij d voldoende van bewust geweest dat niet alleen de afspraken in de agenda, m aar t evens de m eegezonden ver t rouwelij ke docum ent en door iedereen ingezien konden w or den. Dat die docum ent en aldus benader baar waren, kom t over een m et het beeld dat Ar t hur Got lieb in zij n bezwaarschr ift schet st . 6 .5 .4 .

Ge v o l g e n v a n b e n a d e r b a a r h e i d

De Onder zoekscom m issie heeft al haar gespr ek spar t ner s de vraag voor gelegd of zij kennis hebben van onbedoelde ( digit ale) benaderbaarheden, waar door ver t rouwelij ke gegevens in handen zij n gekom en van een ex t er ne, onbevoegde part ij . Geen van hen heeft die v raag bevest igend beant w oor d. Wel is een aant al andersoor t ige voor vallen gem eld. Zo heeft een m edewer ker van de NZa een keer een usb- st ick in de t rein lat en liggen. Ook is t egenover de Onder zoekscom m issie m elding gem aak t van een voor val waar bij een onder em bargo ver st r ek t docum ent bij de ver keer de par t ij is t er echt gekom en en van een voor val waarbij een oud- m edewerker van de NZa r elevant e infor m at ie had m eegenom en naar zij n nieuwe w er kk ring. Een ander voorval bet rof een fout van een m edewer ker die iet s op een int ernet sit e had open gezet dat alleen voor een bepaalde ver zekeraar bedoeld was. Een laat st e voorval dat de Onder zoekscom m issie door een van haar gespr ek spar t ner s is voorgehouden, bet reft een incident bij een kost enonder zoek . Kost enonder zoeken wor den deels door de NZa zelf gedaan, m aar waar het gaat om de infor m at iever gar ing wor dt dit gedaan door een der de par t ij . Het is een keer voor gekom en dat de om zet gegevens van huisar t s A per ongeluk bij huisar t s B zij n t er echt gekom en. Het ging om een onder zoek naar duizend prakt ij ken m et bewer kelij ke dat a en de oorzaak bleek een fout in het syst eem t e zij n. Bij geen van de genoem de voor vallen is, zo heeft de Onderzoekscom m issie ver nom en, aanleiding geweest t e veronder st ellen dat het feit dat de m ogelij k heid zich voor ext ernen heeft voorgedaan om van vert r ouw elij ke infor m at ie kennis t e nem en, ert oe heeft geleid dat daadwer kelij k onbedoeld gebr uik heeft plaat sgehad. Met bet rekk ing t ot onbedoeld gebr uik van ver t r ouwelij ke infor m at ie binnen de NZa zij n er t wee br onnen die dit m ogelij k zouden kunnen m aken: de V- schij f en out look. Tij dens de door haar gevoerde gespr ekken is de Onder zoek scom m issie gebleken dat het binnen de NZa als ongepast wordt er varen dat , ander s dan m et funct ionele bedoelingen, in die br onnen naar ver t rouwelij ke inform at ie w or dt gezocht . De Onder zoekscom m issie heeft geen enkele aanw ij zing dat buit en Ar t hur Got lieb iem and de benaderbare inform at ie heeft ingezien. Ook is er geen enkele aanwij zing dat onbedoeld gebruik is gem aakt van ver t rouwelij ke inform at ie dan wel dat die inform at ie naar buit en is gebracht , zij het dat vanwege het ont breken van logging dit niet m et absolut e zeker heid k an wor den vast gest eld. Dat de zo slor dig opgebor gen infor m at ie niet naar buit en is gekom en kom t - naar de Onderzoekscom m issie op basis van de gevoerde gespr ekken is gebleken - om dat de m edewerker s een pr ofessionele at t it ude hebben, zich bewust zij n van de vert rouwelij k heid van gegevens waar m ee zij w er ken en een eed of een beloft e hebben afgelegd en een geheim houdingsver klar ing hebben onder t ekend, dan wel daart oe ingevolge de wet gehouden zij n.

100

Over de gevolgen van de benaderbaarheid van inform atie binnen de NZa deelde de voorm alige voorzitt er van de raad van bestuur in zij n gesprek dat de Onderzoekscom m issie het volgende m ee: ‘Ov er de pr ivacy en v eiligheid v an de gebruikt e I CT- st ruct uur bevest igt de heer Langej an dat er geen NZa- infor m at ie, zoals genoem d in het bezwaar schrift , naar buit en is gelekt . Feit elij k is het pas gebeurd nadat Mar cel Got lieb het bezw aar schr ift naar buit en heeft gebracht . De heer Langej an onderschr ij ft dat inform at ie weliswaar int er n benaderbaar was, m aar dat niet is kom en v ast t e st aan dat deze inform at ie daadwerkelij k van buit en benader d is en ergens voor is gebr uikt .’ Verder is geen van de m edewerker s m et wie de Onder zoek scom m issie een gespr ek heeft gevoer d, door Art hur Got lieb aangesproken op onzorgvuldig gedrag of het niet naleven van de nor m en van het infor m at iebeveiligingsbeleid. De algem ene m ening die onder leidinggevenden én collega’s naar voren kom t , is dat een werknem er, al dan niet m et een t aak van key- user, er van m elding m oet m aken als hij of zij const at eert dat er niet zor gv uldig m et ver t rouwelij ke gegevens wordt om gegaan. Daar naast vindt m en het geen pr et t ige gedacht e dat een collega, m et wie j arenlang vert r ouwelij k en vr iendschappelij k is om gegaan, ondert ussen heim elij k fot o’s van hun w er kk am ers, scher m afdr ukken van hun out look agenda’s, kopieën van ver t r ouw elij ke e- m ailbericht en en geluidsopnam en van gespr ek ken heeft gem aak t .

6 .6 .

Ge t r o f f e n m a a t r e g e l e n

De NZa heeft na ont vangst van het bezwaarschr ift van Ar t hur Got lieb m aat r egelen genom en om de I CT- beveiliging en de ver t rouwelij k heid van infor m at ie t e bor gen. De Onderzoekscom m issie is gev raagd deze m aat regelen t e beoor delen. 6 .6 .1 .

W a t i s e r n a o n t v a n g st v a n h e t b e z w a a r s ch r i f t g e b e u r d ?

Uit de gespr ekken die de Onder zoekscom m issie heeft gevoerd, is gebleken dat het bezwaarschrift , na ont vangst op 10 j anuar i 2014, vanw ege de vert r ouw elij kheid ervan aanvankelij k beper kt is ver spreid onder m edewerker s van de NZa. De volt allige raad van best uur, de direct eur zor gm ar kt en cur e, de unit m anager geest elij ke gezondheidszorg, de unit m anager HRM, een HRM- adviseur van de direct ie zor gm ar kt en cure, de unit m anager j ur idische zaken, t evens secret ar is van de bezwar encom m issie, en een in die unit wer kzam e j urist , hebben een exem plaar van het bezwaarschr ift ont vangen. Op 14 j anuar i 2014 is de unit m anager j ur idische zaken, in sam enwerk ing m et de j urist , begonnen een lij st op t e st ellen van de in het bezwaar schr ift genoem de aandacht spunt en op het gebied van infor m at iebeveiliging. 45 Op 22 j anuar i 2014 was de lij st klaar. De op deze lij st genoem de punt en, waar van de dir ect eur bedrij fsvoering & inform at ie m ondeling op de hoogt e is gest eld door de unit m anager HRM, vor m de voor hem de basis voor het t r effen van direct noodzakelij ke m aat regelen. Tij dens het gesprek m et de Onder zoekscom m issie zei hij het volgende: ‘Dat betekent dat hij de hele t ij d aangewezen is geweest op r appor t ages van m ensen r ondom hem . Le i d i n g g e v e n d e 5 beaam t dat dat een last ige posit ie w as. Hij w er d v eelal m iddels sam envat t ingen geïnform eerd. Hij heeft uit eindelij k wel de r appor t age van A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 1 van 14 j anuar i 2014 kunnen inzien, w aar in de problem en rond de V- schij f, de agenda’s, het pr int en, de clean desk, et c. zij n benoem d. Daar is t oen st uk voor st uk naar gekeken, m aar het t ot ale over zicht had hij dus niet .’ De por t efeuillehouder infor m at iebeveiliging in de raad van best uur heeft naar eigen zeggen de lij st m et aandacht spunt en op 22 j anuar i 2014 om 18.00 uur ont vangen en de dag er na de direct eur bedrij fsvoer ing & inform at ie de opdracht gegeven de V- schij f af t e sluit en. Aan de direct eur bedrij fsvoer ing & inform at ie alsm ede de unit m anager inform at ie- en facilit air m anagem ent was de verant woordelij k heid voor de dagelij kse gang van zaken voor infor m at iebeveiliging gedelegeer d. De unit m anager infor m at ie- en facilit air m anagem ent heeft de Onder zoekscom m issie lat en wet en niet op de hoogt e t e zij n gest eld van de inhoud van het bezwaar schr ift . Die inhoud w er d hem pas duidelij k op 7 apr il 2014: ‘[ t ] oen de NRC- dreiging boven het hoofd hing’. Pas daar na is hij door de unit m anager j uridische zaken in het bezit gest eld van het over zicht m et aandacht spunt en.

101

6 .6 .2 .

Ge t r o f f e n m a a t r e g e l e n

De Onder zoekscom m issie heeft van de NZa een over zicht ont vangen van m aat regelen die zij t ot 16 apr il 2014 heeft get r offen naar aanleiding van het geen Art hur Got lieb in zij n bezwaarschrift heeft uit eengezet over de beveiliging van en de om gang m et vert r ouwelij ke inform at ie. 46 De eerst e m aat r egel die na de ont vangst van het bezwaarschrift is genom en, bet reft het op 14 j anuar i 2014 opst ellen van hiervoor genoem de lij st m et door Art hur Got lieb genoem de aandacht spunt en op het gebied van inform at iebeveiliging. De lij st bevat 24 punt en, die elkaar deels overlappen. De act ies die de dir ect eur bedr ij fsvoering & inform at ie op basis van deze lij st heeft uit gevoerd kom en over een m et de m aat r egelen genoem d in het overzicht van m aat regelen die t ot 16 apr il 2014 zij n get r offen. Op een aant al punt en van de lij st m et aandacht spunt en is geen act ie onder nom en. Het bet r eft punt en, waarop geen act ie k an of hoeft t e wor den onder nom en. 47 Op 20 j anuar i 2014 is de securit y of cer m ondeling op de hoogt e gest eld van het best aan van het bezwaarschr ift en van het feit dat daar in aandacht spunt en st aan voor inform at iebeveiliging. Vervolgens heeft de secur it y of cer vanaf 23 j anuar i 2014 m edewer kers van de NZa aangespr oken op m ogelij ke over t r edingen van de int egr it eit scode en de uit voeringsr egeling br uik leen m obiele com m unicat iem iddelen 48 vanwege het plaat sen van e- book s en lm s op de V- schij f. Dat heeft ert oe geleid dat t ot 15 april 2014 t wee m edewerkers zij n aangesproken. Op 23 j anuar i 2014 hebben de direct eur bedr ij fsvoering & infor m at ie en de unit m anager HRM - na overleg m et Hom an - de unit m anager infor m at ie- en facilit air m anagem ent geïnform eer d over wat er op de V- schij f st aat . Ook hebben zij Nobel Soget i, sinds febr uar i 2014 Pink Elephant gehet en, 49 de opdracht gegeven de V- schij f af t e sluit en. Dit gebeur de diezelfde dag om 18.00 uur. Vanaf dat m om ent hadden de m edewerker s van de NZa t ij delij k geen t oegang m eer t ot de door hen opgeslagen docum ent en en best anden op de V- schij f. I ndien gewenst konden zij t ot 13 febr uar i 2014 bij de secur it y of cer een verzoek indienen voor een t ij delij ke t erugplaat sing. De securit y of cer heeft de Onder zoek scom m issie lat en wet en dat daar nauwelij k s gebruik van is gem aak t ; er zij n geen verzoeken ingediend voor het t erugplaat sen van funct ionele dat a, en ook niet van best anden zoals boeken, fot o’s en m uziekbest anden. 50 Dit k an erop duiden dat de best anden geen act uele bet ekenis m eer hadden. Op 27 j anuar i 2014 is de lege V- schij f weer beschik baar gest eld. Op 28 j anuar i 2014 is op het int ranet van de NZa een bericht verschenen over de regels voor het opslaan van inform at ie op de ver schillende schij ven. 51 I n dat ber icht zij n de funct ies van de ver schillende schij ven t oegelicht en is uit eengezet dat de V- schij f voor ieder een t oegankelij k is en dat daar op dus geen docum ent en m ogen wor den opgeslagen die ver t rouwelij ke gegevens bevat t en, ook niet voor een kor t e t ij d. I ndien er geen andere m ogelij kheid best aat , w or dt erop gewezen dat de docum ent en in ieder geval encr ypt ed m oet en zij n en m oet en worden beveiligd m et een st er k wacht woord. Ook verm eldt het bericht dat voor de applicat ie NARJ- RI S de V- schij f gebr uikt wordt voor gegevensuit wisseling en dat m en niet m oet ver get en best anden onm iddellij k na gebruik weer van die schij f t e ver wij der en. Als laat st e r egel voor het opslaan van inform at ie op de ver schillende schij ven geldt dat priv docum ent en, zoals m uziek, video’s, lm s of fot o’s niet m ogen wor den opgeslagen op het net werk van de NZa. Over het gebr uik van de agenda in out look zij n m edewerker s van de NZa gewezen op het risico van het m eest uren van ver t r ouwelij ke docum ent en m et een vergader verzoek. Het over zicht van get roffen m aat regelen ver m eldt over de V- schij f t en slot t e dat deze sinds 7 apr il 2014 dagelij ks w ordt geschoond. Ook doet de secur it y of cer sinds die dat um dagelij k s een cont r ole op de ver t rouwelij k heid van de docum ent en en spr eekt hij zo nodig m edew er ker s aan. Op 25 j anuar i 2014 is onder zocht welke vert r ouwelij ke docum ent en in het ( oude) docum ent at iesyst eem Cor sa open st onden. Openst aande docum ent en zij n direct dicht gezet . Ook is nagegaan of ver t r ouw elij ke docum ent en in het huidige sy st eem CRM/ Per fect View v indbaar war en. Dat bleek niet het geval t e zij n. Op 21 m aar t 2014 is m et de unit HRM en het secret ar iaat van de direct ie bedr ij fsvoer ing & infor m at ie het proces van vast leggen van ver t r ouwelij ke docum ent en in het syst eem CRM/ Per fect View besproken.

102

Op 7 febr uar i 2014 heeft de securit y of cer gecont roleer d of uit zendkracht en en ext ern personeel geheim houdingsver klar ingen ondert ekenen. Hij heeft niet kunnen vast st ellen of deze veiligheidsm aat r egel is nageleefd. Wel is dit punt onder de aandacht gebracht van de dir ect iesecret ar essen en is de afspraak gem aakt dat zij erop t oezien dat dit voor t aan in alle gevallen gebeur t . 52 Voor t s is geconst at eerd dat op 25 decem ber 2013 een m ap m et ver t rouwelij ke st ukken op het ext erne webport aal t oegankelij k is gew eest voor onbevoegden. Ver volgens is het webpor t aal door gelicht en is de opdracht gegeven om in het webport aal voor iedere st akeholder een afgescher m d gedeelt e t e m aken. 53 Op 25 februar i 2014 is een onbedoelde benader baar heid geconst at eer d op de openbar e websit e van de NZa door een social hacker. Daar op is onm iddellij k act ie onder nom en. 54 I n j anuari en februar i 2014 heeft de secur it y of cer bij alle direct ies inform at iebij eenkom st en belegd. Per direct ie is een cont act per soon inform atiebeveiliging aangest eld. Tussen 25 februar i 2014 en 12 m aar t 2014 heeft de raad van best uur de dir ect eur en gew ezen op de noodzaak dat m edewerkers een scher m ver grendeling inst ellen en op de verant woor delij kheid van de direct eur en voor inform at ie- uit wisseling v ia het webpor t aal. Op 27 m aart 2014 is aan m edewer ker s soft war e t er beschikk ing gest eld voor het ver sleut elen van dat a en best anden ( 7zip) . Hierover is via het int ranet gecom m uniceer d, waar bij t evens een wer kinst r uct ie is ver st r ek t . Sinds 7 apr il 2014 zij n binnenkom ende e- m ailbericht en van direct eur en en unit m anagers niet m eer in t e zien voor secr et aresses. I nm iddels is dit weer wel m ogelij k. Op 8 apr il 2014 zij n er m eerdere int erne onder zoeken uit gevoerd. Onder zocht is of Ar t hur Gotlieb m eldingen heeft gedaan over de inform at iebeveiliging van best anden op de gedeelde netwerk schij ven. De NZa heeft niet kunnen vast st ellen dat er een m elding van hem is ont vangen. Ook is onderzocht wie de m edische dossiers heeft ingezien die op de V- schij f hebben gest aan. De conclusie luidde dat er geen aanwij zingen war en dat deze zij n ingezien, m aar dat dit niet kon wor den vast gest eld, om dat er niet is gelogd. Er is geen enkele aanwij zing dat de V- schij f van buit en de NZa is benader d. Ver der is de m ogelij kheid t ot het blokker en van ver zending van best anden m et een ver gader verzoek in out look onder zocht . Daar naast is gespr oken over de m ogelij kheid de V- schij f op t e heffen. Dit bleek echt er niet m ogelij k, om dat de applicat ie NARJRI S afhankelij k is van de V- schij f. Op 8 apr il 2014 is voor de m edewerker s van de bewaking en de cat er ing, hoewel er geen enkele aanwij zing was dat zij t oegang zocht en, de t oegang t ot de V- schij f afgeslot en en is outlook web access dicht gezet . Dat laat st e bet ekende dat m edew er ker s ( alleen nog m et een t oken en) niet m eer buit en het gebouw van de NZa v ia webm ail konden inloggen. Een dag lat er is hier over via het int ranet gecom m uniceerd. Ook is bij Mazar s de opdracht uit gezet onder zoek t e doen naar de beveiliging van out look web access. I n een rapport age van 15 apr il 2014 heeft Mazar s lat en wet en een penet rat iet est t e hebben uit gevoer d. Het is in de beschik bare t ij d niet geluk t om op de webm ail syst em en van de NZa binnen t e dr ingen. Hoewel er volgens Mazar s verbet eringen m ogelij k zij n, is de inricht ing van out look web acces vanuit het perspect ief van ext erne t oegang op een veilige m anier uit gevoer d. 55 Op 8 apr il 2014 is bij Mazars t evens de opdracht uit gezet een onafhankelij ke EDP Audit uit t e voer en naar de infor m at iebeveiliging binnen de NZa. I n de rappor t age van 1 august us 2014 zij n de bevindingen van dat onder zoek uit eengezet . Daaruit blij k t dat de NZa veel aandacht heeft best eed aan het realiser en van een infor m at iebeveiligingsbeleid en pr ocedures en richt lij nen die gericht zij n op een j uist en veilig gebr uik van I CT- m iddelen en dat op dit niveau veel m aat r egelen zij n ger ealiseer d en geïm plem ent eer d. Niet t em in is t ij dens het onderzoek gebleken dat in het huidige infor m at iebeveiligingsbeleid en in het verlengde daarvan ook in de ger ealiseer de beveiligingsm aat regelen zich een aant al k nelpunt en voor doen. Mazar s heeft in dit ver band aanbevelingen gefor m uleer d voor de bevor dering van de infor m at iebeveiliging binnen

103

de NZa. De NZa heeft de Onderzoekscom m issie laten w et en erm ee bezig t e zij n deze aanbevelingen concreet t e ver t alen naar act ivit eit en. Op 10 april 2014 is voor de dir ect ie t oezicht & handhaving een licent ie aangevraagd voor het door zoek baar m aken van onderzoeksgegevens, zodat alleen de verant woordelij ken van die gegevens kennis kunnen nem en. Ook is een onderzoek uit gezet bij onderzoeksleider s in die direct ie over de op de V- schij f aanget r offen m edische dossiers. De bev indingen hier van zij n neer gelegd in een m em o van de secur it y of cer van 11 april 2014. Daaruit blij kt dat de m edische dossiers op de V- schij f zij n geplaat st , om dat dat de enige schij f is, waar zow el de afdeling DI V, die de door de dir ect ie t oezicht & handhaving gevor der de docum ent en voor ziet van een OCR ( Opt ical Charact er Recognit ion) , als de dir ect ie t oezicht & handhav ing t oegang t ot hebben. Gebleken is dat de dossiers, nadat m edew er kers van de dir ect ie t oezicht & handhaving deze hebben overgeplaat st naar de beveiligde U- schij f ( proj ect enschij f ) , niet van de V- schij f zij n verw ij der d. Op 11 april 2014 zij n ook m aat regelen genom en om ervoor t e zor gen dat de digit ale handt ekeningen van het m anagem ent alleen beschikbaar zij n op m anagem ent niveau van de desbetr effende direct ie, inclusief secr et ar esses, en heeft de afdeling funct ioneel beheer aan alle direct iesecr et aresses gevraagd om uit er lij k 15 april 2014 t e cont roler en of de m acht igingen voor de U- schij f ( proj ect enschij f ) en de W- schij f ( afdelingsschij f ) j uist zij n. Verder zij n alle m edewer kers van de NZa op 15 apr il 2014 opger oepen hun out look agenda voor collega’s dicht t e zet t en. Ook buit en de in het bezwaar schrift genoem de zaken is in het eerst e kwar t aal van 2014 aandacht best eed aan kwest ies rondom inform at iebeveiligingsbeleid. Por t efeuillehouder inform at iebeveiliging binnen de raad van best uur, Hom an, heeft de Onder zoek scom m issie in dit ver band lat en wet en dat bij voor beeld is gezor gd voor de fysieke beveiliging bij de dir ect ie t oezicht & handhav ing, in de vor m van afsluit bare r uim t en die vanaf de gangen niet ingezien kunnen worden. 6 .6 .3 .

Be o o r d e l i n g g e t r o f f e n m a a t r e g e l e n

De Onder zoekscom m issie acht de m aat regelen die de NZa in de periode t ussen ont vangst van het bezwaarschr ift op 10 j anuar i 2014 en 16 apr il 2014 heeft get r offen op zichzelf passend. De Onder zoekscom m issie st elt echt er t evens vast dat de NZa niet zo adequaat heeft gehandeld als van haar ver wacht had m ogen worden. Gelet op de inhoud en ernst van de aandacht spunt en die Ar t hur Got lieb in zij n bezwaarschr ift heeft genoem d, had het in de rede gelegen dat - ondanks de ver t rouwelij k heid van het bezwaar schrift - de direct eur bedrij fsvoer ing & infor m at ie en de unit m anager inform at ie- en facilit air m anagem ent onm iddellij k inzage in het bezwaarschrift hadden gek regen, t eneinde zelf - en niet uit t weede of der de hand - t e k unnen vast st ellen welke m aat r egelen dir ect noodzakelij k waren. Zij zij n im m er s diegenen die voor de dagelij k se gang van zaken wat de infor m at iebeveiliging bet reft als eerst en aangesproken dienen t e worden. I n aansluit ing hierop st elt de Onder zoek scom m issie vast dat , om dat het bezwaar schrift aanvankelij k beper kt is verspreid, ook de m aat r egelen die kor t na ont vangst van het bezwaarschrift zij n get roffen beper kt zij n geweest . Die m aat regelen waren veelal r eact ief en ver dedigend van aar d, zoals het afsluit en van de V- schij f en openst aande docum ent en in Cor sa en het plaat sen van een ber icht op het int ranet over de regels voor het opslaan van inform at ie en het gebruik van de out look agenda. Pas vanaf het m om ent dat het de NZa bekend was dat de eer st e publicat ies in NRC Handelsblad aanst aande war en, heeft de NZa dieper onderzoek gedaan - of door der den lat en doen naar de stand van zaken bet r effende de inform at iebeveiliging. Het had op haar w eg gelegen dit onm iddellij k na ont vangst van het bezwaarschr ift t e doen.

104

6 .7 .

Re s u m é

De r egelingen die van t oepassing zij n bij de NZa m et bet rekk ing t ot het I CT- beleid en de infor m at iebeveiliging zij n overeenkom st ig het geen gebr uikelij k is in de Rij ksdienst . Aanv ullend daar op zij n eigen regelingen van t oepassing ver klaard. Op zich is daar m ee t oereikend in de inricht ing en wer kwij ze voor zien. Het beleid is echt er dusdanig om vangrij k dat het voor de indiv iduele m edewerker s in de prakt ij k niet handzaam blij kt . Op papier is voor zien in een t oer eikende beveiliging, m aar de nor m en zij n niet door leefd in de organisat ie. De norm en zij n op zich bekend gem aakt en zij n t e raadplegen. Ze w or den aan nieuwe m edewer kers gem eld. Afgezien van de speci eke regelingen m et bet rekk ing t ot de I CT, de beveiliging en pr ivacy bescherm ing is er ook de geheim houdingsver klar ing die m edewerker s hebben afgelegd. Medew er ker s hebben ( veelal) wel kennis genom en van de r egelingen, m aar het wordt als com plex en belem m er end voor het prim air e wer k er var en. Het zoeken naar een balans t ussen enerzij ds wer kbare int erne gedragsregels ( m eerder e direct ies m oet en dik wij ls k unnen beschik ken over bedrij fsver t r ouwelij ke gegevens van de cliënten van de NZa) en ander zij ds het belang dat int er n m et gr ot e zorgv uldigheid m et deze gegevens wordt om gesprongen, is t en kost e gegaan van de noodzakelij ke zorgv uldigheid en heeft geleid t ot daar m ee onlosm akelij k verbonden risico’s. Het t e lang lat en voor t best aan van deze r isico’s is onverant w oor d voor een or ganisat ie als de NZa, aan wie - vanwege haar t oezicht houdende t aken - bedr ij fsver t r ouwelij ke gegevens zij n t oevert rouwd en van wie een onber ispelij ke st aat van dienst m ag worden ver wacht . Het bezwaarschr ift van Ar t hur Got lieb bevat t al van illust rat ies van de t e gem ak kelij ke t oegankelij kheid van bedr ij fs- en per soonsver t r ouwelij ke gegevens. Zij n bezwaar schrift is een gepassioneer de aanklacht t egen de slor dige om gang m et I CT en het gebr ek aan nauwgezet t oezicht daar op. Regel bij de NZa is dat indien zich sit uat ies voor doen in de sfeer van infor m at iebeveiliging die niet gepast zij n, m edewer kers dit m elden bij de secur it y of cer of hun leidinggevenden. Dat gebeur t r egelm at ig waar na er passende corr ect ieve m aat r egelen genom en k unnen worden. Art hur Got lieb heeft geen m elding gem aakt van het geen hij aan slor digheden in zij n bezwaar schrift heeft gesignaleerd. De V- schij f is op 23 j anuari 2014 om 18 uur afgeslot en. Dat w il zeggen bij na een et m aal voordat bekend werd dat Ar t hur Got lieb was overleden. Het bezwaarschr ift , op 10 j anuar i ingediend, was op 14 j anuari 2014 bekend bij een aant al sleut elfunct ionarissen van de NZa. Een j ur idisch m edewer ker van de unit j ur idische zaken heeft op 14 j anuar i 2014 een lij st van aandacht spunt en opgest eld aan de hand van het bezwaarschrift van Ar t hur Got lieb. Het duur de dus negen dagen voordat de const at ering van t ekort kom ingen leidde t ot m aat r egelen. Eer st bij bekendwording van in aant ocht zij nde publicat ies in NRC Handelsblad heeft de NZa een diepgaand onder zoek ingest eld naar de beveiliging van vert r ouw elij ke inform at ie. Uit het onderzoek van de Onder zoek scom m issie is geen enkel onbevoegd gebr uik van t oegankelij ke ver t r ouwelij ke infor m at ie gebleken.

1

Sinds 2005 declareren ziekenhuizen niet m eer per ver richt ing, m aar per diagnose behandelcom binat ie ( DBC) . Een DBC st aat voor een com plet e behandeling van een pat iënt ; alle diagnost iek, behandelingen, operat ies en opnam es zij n vervat in één DBC- zorgpr oduct . 2 Vanaf 1 j uli 2007 wer den alle aut om at iser ingsdienst en en I CT- hulpm iddelen geleverd door Capgem ini. Sindsdien heeft de NZa zelf geen I CT- afdeling m eer ( zie paragraaf 4.7 van het Huisr eglem ent van okt ober 2009) . I n j uni 2011 vond de I CT- t ransit ie van Capgem ini naar Nobel Soget i plaat s ( bezwaar schrift blz. 500n) . I n februari 2014 is de I T- dienst ver lener Nobel Pink Elephant gaan het en ( zie htt p: / / pinkelephant .nl/ nobel- wordt- pinkelephant / ) . 3 Speci eke applicat ies, zoals die de direct ie t oezicht & handhaving gebr uikt om naar fraudesignalen t e zoeken zij n m inder relevant . 4 Zie blz. 3 van het bezwaar schr ift en CD V291. 5 Zie blz. 3 en 589 van het bezwaar schrift . 6 Zie blz. 3 en 589 van het bezwaar schrift en CD V974. 7 Zie de door de NZa verst r ekt e fact sheet 4.2.2., Budget syst eem NARJ- RI S. 8 Paragraaf 6.5 van het Huisreglem ent , opgenom en in het infor m at iepakket NZa, deel 2. 9 Zie blz. 4 van het bezwaar schr ift . 10 Zie blz. 503 van het bezwaarschr ift . 11 Zie het e- m ailbericht aan de secr et ar is van de Onder zoekscom m issie van 13 m ei 2014 om 17.00 uur. 12 Dit laat Le i d i n g g e v e n d e 5 aan de Onderzoekscom m issie wet en in r eact ie op het bezwaarschr ift , zie de bundel Docum ent en ont vangen van m edewerkers NZa op 19 en 22 m ei 2014.

105

13 Algem ene voor waarden voor het verst r ekken van opdracht en t ot het ver richt en van dienst en 2014 ( Arvodi 2014) , St crt . 2014, 9523. 14 Zie de r eact ie van Le i d i n g g e v e n d e 5 op het bezwaar schr ift , opgenom en in de bundel Docum ent en ont vangen van m edewerker s NZa op 19 en 22 m ei 2014. 15 Zie de door de NZa verst r ekt e fact sheet 4.2.2., Budget syst eem NARJ- RI S en het e- m ailbericht van 16 m ei 2014 over de beveiliging van RI S, opgenom en in de bundel Docum ent en ont vangen van m edewerkers NZa op 19 en 22 m ei 2014. 16 Zie m em o aan m r. drs. T.W. ( Theo) Langej an van 16 april 2014, opgenom en in de bundel Overzicht vervolgacties NZa. 17 Art ikelen 62, 63 en 64 van de Wbp. 18 Zie paragraaf 1.1 van het j aarverslag 2013 van de functionaris voor de gegevensbescherm ing van 12 februari 2014. 19 De in het kader genoem de funct ies wor den niet om schr even in het funct ieboek van de NZa. Wel wor den de funct ies t oegelicht in het inform at iebeveiligingsbeleid en het handboek infor m at iebeveiliging. 20 Zie m em o aan m r. drs. T.W. ( Theo) Langej an van 16 april 2014, opgenom en in de bundel Overzicht vervolgacties NZa. 21 I ngevolge ar t ikel 1, aanhef en onder d, van de Wbp is een verant woor delij ke de nat uurlij ke per soon, recht sper soon of ieder ander die of het best uursorgaan dat , alleen of t ezam en m et anderen, het doel van en de m iddelen voor de verwerking van per soonsgegevens vast st elt . 22 Art ikel 6 van de Wm g. Dit art ikel is per 1 j uli 2011, t oen de NZa onder de wer king van de Kader wet zelfst andige best uursorganen werd gebracht , kom en t e vervallen. De r echt sposit ie van het personeel van de NZa is nu geregeld in ar t ikel 15 van de Kader wet zelfst andige best uur sorganen. 23 Artikel 125ter van de Am btenarenwet en artikel 50, eerste lid, van het Algem een Rijksam btenaren Reglem ent ( ARAR) . 24 Art ikel 125quinquies, eerst e lid, van de Am bt enarenwet en ar t ikel 51, eer st e lid, van het ARAR. 25 I ngevolge ar t ikel 1, aanhef en onder e, van de Wbp is een bewer ker degene die t en behoeve van de verant woordelij ke per soonsgegevens verwerkt , zonder aan zij n r echt st reeks gezag t e zij n onder worpen. 26 Zie ar t ikel 80 van het ARAR. 27 Zie het bezwaarschrift blz. 596n. 28 Zie het j aar ver slag 2013 van de onder nem ingsraad. 29 Zie het e- m ailbericht aan de secr et ar is van de Onder zoekscom m issie op 15 j uli 2014 om 10: 38 uur. 30 De Code voor I nform at iebeveiliging is de verzam elnaam van de NEN nor m en NEN- I SO- I EC 27001 en NEN- I SO- I EC 27002. Deze norm en zij n voor alle over heidsdienst en voor geschr even. 31 Zie de r eact ie van A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 6 op het bezwaarschrift , opgenom en in de bundel Docum ent en ontvangen van m edewerkers NZa op 19 en 22 m ei 2014. 32 Zie m em o aan m r. drs. T.W. ( Theo) Langej an en dr. M.E. ( Eit el) Hom an, van 11 apr il 2014, opgenom en in de bundel Over zicht ver volgact ies NZa. 33 Art ikelen 5 en 6 van de int egr it eit scode. 34 Zie de e- m ailber icht en aan de secret ar is van de Onder zoekscom m issie op 12 m ei 2014 om 12.29 en 12.33 uur: ‘Ar t hur Got lieb heeft geen eed/ beloft e afgelegd. Toent er t ij d is beslot en dat dit niet hoeft voor alle m edewer ker s die al op 1- 10- 2006 in dienst war en.’ ‘Art hur Got lieb heeft geen geheim houdingsver klaring onder t ekend. Dit geldt voor alle m edewer ker s die van de r echt svoor gangers over kwam en.’ 35 I n art ikel 60 van de Wm g wor dt onder persoonsgegevens ver st aan: ident i cerende, m edische en st rafr echt elij ke per soonsgegevens. Persoonsgegevens in de zin van ( ar t ikel 1, aanhef en onder a, van) de Wbp zij n alle gegevens bet reffende een ge dent i ceerde of ident i ceer bar e nat uur lij ke per soon. 36 Uit paragraaf 3.1.2 van het j aar ver slag 2013 van de funct ionaris voor de gegevensbescherm ing van 12 febr uari 2014 blij kt dat er dat j aar dr ie van dit soor t m eldingen zij n geweest . 37 De volledige t it el is: procesbeschr ij ving verwerking m edische per soonsgegevens m et het oog op voldoen aan noodzakelij kheids- en pr opor t ionalit eit seis. 38 De laat st e docum ent en m aken deel uit van het handboek t oezicht . 39 Zie paragraaf 2.3 van het j aarverslag 2013 van de functionaris voor de gegevensbescherm ing van 12 februari 2014. 40 Zie paragraaf 4 van het j aar ver slag 2013 van de funct ionar is voor de gegevensbescherm ing van 12 februari 2014. 41 Blij kens de incident enrapport age is dat op 8 april 2014 gebeur d. 42 Zie paragraaf 3 van het j aar ver slag 2013 van de funct ionar is voor de gegevensbescherm ing van 12 februari 2014. 43 Veel van de genoem de ‘incident en’ kom en over igens over een m et de get r offen m aat regelen na ont vangst van het bezwaarschrift . 44 De om vang van de V- schij f bedroeg - zo wer d de Onderzoekscom m issie ber icht - 284 GB. De om vang van de overige schij ven is: U- schij f ( proj ect enschij f ) : 653 GB; W- schij f ( afdelingenschij f ) : 647 GB; X- schij f ( applicat ieschij f ) : 556 GB; Y- schij f ( per soonlij ke schij f ) : 1.466 GB. 45 Zie het overzicht onzor gvuldigheden door bezwaarde genoem d van 14 j anuari 2014, opgenom en in de bundel Docum ent en ont vangen van A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 1 . 46 Zie m em o aan m r. drs. T.W. ( Theo) Langej an van 16 april 2014, opgenom en in de bundel Overzicht vervolgacties NZa. 47 Het gaat om de door Ar t hur Got lieb aangekaart e punt en, zoals het verdwij nen van een out look hist or ie, het verm elden van privé- gegevens ( van anderen) in een out look- agenda en het niet overleggen van alle st ukken naar aanleiding van een Wob- verzoek ( punt en 3, 6, 10, 14, 17 en 19) . 48 I n het over zicht st aat de regeling m obiele com m unicat iem iddelen, m aar kennelij k is bedoeld de uit voer ingsregeling bruikleen m obiele com m unicat iem iddelen. 49 ht t p: / / pinkelephant .nl/ nobel- wordt- pinkelephant / . 50 Zie het e- m ailbericht aan de secr et ar is van de Onder zoekscom m issie op 19 j uni 2014 om 12.15 uur. 51 Zie het int ranet bericht van 28 j anuar i 2014, opgenom en in de bundel Overzicht vervolgact ies NZa. 52 Zie van de NZa ont vangen inform at ie: beant woording vraag 8B en m em o aan m r. dr s. T.W. ( Theo) Langej an en dr. M.E. ( Eit el) Hom an van 11 april 2014, opgenom en in de bundel Over zicht vervolgact ies NZa. 53 Zie de spoed change wij ziging webpor t aal van 20 febr uar i 2014, de opdracht t ot uit voering voor aanpassing van het webport aal st akeholders sit ecollect ies van 10 april 2014, het pr ogress repor t webport aal st akeholder sit ecollect ies en passwor d selfservice van 29 apr il 2014 en het m ast er plan webpor t aal beveiligen van 1 m ei 2014. 54 I n het over zicht van incident m eldingen st aat dat op 15 april 2014 door een et hical hacker m elding is gem aakt van een zwakke plek op de int ernet sit e van de NZa ( een Cr oss- sit e scr ipt ing) . Diezelfde week is er een pat ch uit gevoer d om de beveiliging t e verbet eren. Verm oedelij k is één van de dat a onj uist . 55 Zie de brief van Mazars van 15 apr il 2014.

106

7

DE V ERH OUD I N G TUSSEN H ET M I N I STERI E EN D E N ZA

De Onder zoekscom m issie is gevraagd om aan de hand van de casus van de m ar kt scan m edisch specialist ische zor g en de casus van het Oogziekenhuis Rot t er dam t e onderzoeken of het best aande wet t elij ke k ader dat de verant woordelij kheidsverdeling t ussen het m inist er ie en de NZa r egelt in de prak t ij k is gewaarbor gd. Voor een goed begr ip van beide t e beschrij ven gevallen geeft de Onder zoekscom m issie allereer st kort en in essent ie deze verant woor delij kheidsver deling weer ( zie voor een uit gebr eide weergave bij lage 4) . Daar naast geeft de Onderzoek scom m issie een illust rat ie van hoe de verant woor delij kheidsverdeling op papier uit werk t in dagelij k se cont act en op ver schillende am bt elij ke niveaus t ussen het m inist er ie van Volksgezondheid, Welzij n en Spor t en de NZa. Deze acht er grondinfor m at ie bevorder t het begr ip van de casus van de m ark t scan m edisch specialist ische zor g en de casus van het Oogziekenhuis.

7 .1 .

D e v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d sv e r d e l i n g t u s se n h e t m i n i s t e r i e e n d e N Za

7 .1 .1 .

On t w i k k e l i n g e n si n d s d e o p r i ch t i n g v an d e N Za

De NZa is op 1 okt ober 2006 de st at us van zelfst andig best uur sorgaan t oegekend, om dat het wezenlij k wer d geacht dat zij als t oezicht houder en m ar kt m eest er onafhankelij k kan oper er en. 1 Eén van de belangr ij ke kenm erken van een zelfst andig best uur sor gaan is het niet hiërar chisch onder geschikt zij n aan een m inist er. Daardoor kan de m inist er ( wel algem ene, m aar ) geen bij zonder e, individuele aanwij zingen geven en ont br eek t de bevoegdheid de NZa vooraf t e inst r uer en hoe in een concr eet geval t e handelen. De m inist er is dus niet verant woordelij k voor indiv iduele beslissingen die de NZa als zelfst andig best uur sor gaan neem t , m aar is slecht s in beper kt e m at e ( polit iek ) verant woor delij k voor de NZa. Deze onafhankelij k heid van de NZa is vaak onder werp van discussie geweest , zo ook t oen zij onder de wer king van de Kader wet zelfst andige best uursorganen wer d gebracht . 2 Het wet svoorst el van 14 m ei 2009 daar t oe 3 m aak t e onder ander e een voor behoud t en aanzien van ar t ikel 22 van de Kader wet zelfst andige best uursor ganen, waarin st aat dat de m inist er een besluit van een zelfst andig best uursor gaan k an ver niet igen. Dit verniet igingsrecht van ar t ikel 22 is r uim er dan het algem ene ver niet igingsr echt in - het t oen nog geldende - ar t ikel 9 van de Wm g. Vanw ege de bij zonder e t aak van m ar kt t oezicht houder, waarbij besluit en in indiv iduele gevallen onafhankelij k van de m inist er m oet en ( kunnen) w or den genom en, was een algem een ver niet igingsr echt, dat zich ook t ot individuele gevallen uit st rekt , onwenselij k. 4 I n r eact ie op kr it ische v ragen vanuit ver schillende fract ies over het voor genom en voorbehoud t en aanzien dat algem ene ver niet igingsr echt liet de t oenm alige m inist er van Volk sgezondheid, Welzij n en Spor t , dr. A. ( Ab) Klink, wet en 5 dat j uist in die gevallen, waarin het ver niet igingsr echt in st r ij d zou zij n m et de gewenst e onafhankelij k heid t en opzicht e van de m inist er en andere polit ieke or ganen, zoals bij m ar kt t oezicht houdende t aken, aanleiding best aat een voor behoud t e m aken bij ar t ikel 22. Volgens m inist er Klink m oest , gezien de aar d van de besluit en en het m ot ief om die besluit en door de NZa t e lat en nem en, gegarandeerd zij n dat polit ieke beïnvloeding uit geslot en is en m oest om die r eden art ikel 22 buit en t oepassing wor den gelat en. Dit pr incipiële bet oog van m inist er Klink laat zich last ig verenigen m et de casus van het I Jsselm eerziekenhuis die onder zij n m inist er schap is voor gevallen. I n de Tweede Kam er bericht t e hij dat het I Jsselm eer ziekenhuis een ‘syst eem ziekenhuis’ zou zij n en hoe dan ook in st and m oest blij ven. Het begrip ‘sy st eem ziekenhuis’, kennelij k ont leend aan de bankensect or, was dest ij ds in de zor g niet bekend. Deze m ededeling heeft de t oenm alige voorzit t er van de raad van best uur van de NZa, m r. F.H.G. ( Frank) de Grave, ervar en als een m at eriële aanwij zing: ‘Daar is fout gegaan dat de m inist er de gr ondverhoudingen t ussen de NZa en de m inist er

107

heeft geschonden. [ …] Het I Jsselm eer ziekenhuis kwam in de problem en en de zor gaut orit eit heeft dan de t aak om na t e gaan of er st eun m oet wor den v er leend. Het enige crit erium daarv oor is dat anders de cont inuït eit van de zor gv erlening in gevaar kom t . [ …] Middenin dat [ beoor delings] pr oces heeft de m inist er in de Kam er gezegd dat het I Jsselm eerziekenhuis ov er eind m oest blij ven om dat het een sy st eem ziekenhuis is. Daar ov er is nooit over leg gevoerd en het w oord sy st eem ziekenhuis best ond niet eens. [ …] Toen kon Diana Monissen als DG aan kom en vliegen om het op t e lossen en de NZa kon niet s m eer m et haar onafhankelij ke oor deel.’ Niet t em in is de NZa uit eindelij k m et ingang van 1 j uli 2011 onder de werk ing van de Kaderwet zelfst andige best uur sorganen gebracht , zónder voor behoud t en aanzien van ar t ikel 22. 6 Met het brengen van de NZa onder de werk ing van de Kaderwet zelfst andige best uur sor ganen wer d het wet t elij k k ader waarbinnen de m inist er en de NZa t en opzicht e van elkaar opereren com pleet . Uit het sam enst el van deze w et en de Wm g kom t naar voren dat de ver houding t ussen de m inist er en de NZa erop neer kom t dat de m inist er het beleid bepaalt en het inst r um ent arium van de NZa vast st elt en dat de NZa, binnen de r uim t e die zij heeft om zelf aan haar wet t elij ke t aken en bevoegdheden inv ulling t e geven, verant woor delij k is voor de uit wer king en uit voer ing ervan. De m inist er beslist over polit ieke vraagst ukken, zoals het t e hant eren st elsel en de wet t elij ke bevoegdheden, en is daarop aanspreekbaar door het parlem ent . De NZa beslist over uit voer ingsvraagst ukken, zoals de t oepassing van r egulering op individuele zorgaanbieder s, t oezicht en handhaving. Geschillen hierover kunnen desgewenst aan de r echt er worden voor gelegd. Met het oog op de uit oefening van de onder scheiden t aken hebben de m inist er en de NZa voort s een I nform at iest at uut 7 vast gest eld, waar in afspraken zij n gem aakt over de inhoud van en de procedur es r ondom hun wederzij dse infor m at iever st r ek king. Eén van de uit gangspunt en van het I nform at iest at uut is de hier voor beschreven verant woor delij kheidsver deling t ussen de m inist er en de NZa. Daar naast m oet en beide part ij en de int ent ie hebben elkaar goed op de hoogt e t e houden en elkaar niet voor ver rassingen t e plaat sen. Ook m oet de m inist er voor de beleidsvoor bereiding en - verant woording k unnen uit gaan van een goede kwalit eit van de ont vangen infor m at ie. Het I nfor m at iest at uut beschr ij ft zeer gedet ailleer d wanneer en in welke gevallen inform at ie- uit wisseling m oet plaat sv inden. Daar naast is in het I nfor m at iest at uut voorzien in bepalingen over coördinat ie en per iodiek over leg. 7 .1 .2 .

De co n t a ct e n t u s se n h e t m i n i st e r i e e n d e N Za

Per iodiek overleg en r eguliere cont act en t ussen het m inist er ie en de NZa v inden plaat s op dr ie niveaus. Op best uurlij k niveau vindt dr ie keer per j aar over leg plaat s t ussen de direct eur- generaal curat ieve zorg, de direct eur- generaal langdurige zor g en de raad van best uur van de NZa over de t ot st andkom ing en de uit voer ing van het werk program m a. Op het niveau van de uit voer end account houder vindt ongeveer zes keer per j aar overleg plaat s t ussen de dir ect ie m ar kt & consum ent van het m inist erie en de dir ect ie st rat egie & j ur idische zaken van de NZa. Ten slot t e hebben de dir ect ies curat ieve zorg, nancieel- econom ische zaken, geneesm iddelen en m edische t echnologie, langdur ige zor g, m acr o- econom ische v raagst ukken & ar beidsm ar kt en zorgverzekeringen per iodieke overleggen m et de beleidsdir ect ies van de NZa om afspraken t e m aken over ver schillende beleidsonder werpen. 8 Het beeld dat uit de best uur lij ke overleggen naar vor en kom t van de ver houding t ussen het m inist erie van Volksgezondheid, Welzij n en Spor t en de NZa laat zich fraai sam envat t en m et de m et afoor die dr s. G.H.O ( Geer t ) van Maanen, voorm alig secret aris- generaal van het m inist erie, t ij dens het afscheid van m ev rouw Van Beek, dest ij ds lid van de raad van best uur van de NZa, in 2011 gebr uikt e: ‘En de eer lij kheid [ ge] biedt m e t e zeggen dat de verhouding t ussen de NZa en VWS niet alt ij d op alle punt en van een leien dakj e verliep. De t wee fusiepart ners [ het CTG en het CTZ] m oest en aan elkaar wennen en aan hun nieuwe r ol. Een ook VWS m oest aan de nieuw e or ganisat ie wennen. De verhouding liet zich kenm er ken als die t ussen ouders en hun kind dat op kam er s gaat . Er m oest een nieuw ev enw icht gev onden wor den. VWS m oest zich m inder bem oeizucht ig opst ellen, m oest het kind loslat en en de NZa m oest nog zoeken naar de eigen onafhankelij kheid.’ 9

108

I n bij lage 4 is aan de hand van de ver slagen van de best uur lij ke overleggen in de periode van 2010 t ot 2014 nagegaan hoe het m inist er ie en de NZa m et elk aar zij n om gegaan. Het was een m oeizaam proces van het v inden van een nieuwe r elat ie t ussen t wee or ganisat ies die m et r egelm aat t er ugv ielen in een pat roon van een bem oeizucht ige opst elling en m oeit e m et onafhankelij k heid. Eén van de onderw er pen van overleg is de planning & cont r ol cyclus. Volgens die cyclus m oet de NZa j aar lij ks v óór 15 m aart een j aar verslag van het afgelopen k alenderj aar opst ellen 10 en aan de m inist er en beide kam er s der St at en- Generaal t oezenden. 11 Tegelij k m et het j aar verslag m oet de NZa de j aarr ekening van het afgelopen kalender j aar naar de m inist er t oezenden. 12 Het m inist er ie st uurt naar de NZa halver wege het lopende kalenderj aar de pr ior it eit enbrief voor het werk program m a voor het daar opvolgende kalenderj aar en de goedkeur ingsbrief voor de j aar rekening van het afgelopen k alenderj aar. I n die per iode volgt ook de - wet t elij k verplicht e 13 - j aar lij kse beoordeling over het funct ioner en van de NZa ( m ede gebaseer d op het j aar verslag en de j aar rekening) . Met inacht nem ing van de prior it eit enbr ief, m oet de NZa vóór 1 okt ober het w er kpr ogram m a voor het daar opvolgende kalender j aar opst ellen en naar het m inist erie t oest uren. 14 Tussent ij ds st uurt de NZa v ier m aands- en acht m aands- reviews van het lopende k alender j aar naar het m inist erie, waar over ver volgens in de periodieke over leggen t ussen de direct eur en- generaal en de raad van best uur van de NZa wor dt gespr oken en beslist ( en event ueel een her- pr ior it er ing van het werk program m a plaat sv indt ) . Het sluit st uk van de planning & cont r ol cyclus is de goedkeur ingsbrief voor het wer kpr ogram m a voor het daar opvolgende kalenderj aar die het m inist er ie voor 1 decem ber naar de NZa m oet st ur en. 15

7 .2 .

D e ca su s v a n d e m a r k t s ca n m e d i sch s p e ci a l i st i sch e z o r g

De NZa heeft als t aak om goed werkende zorgm ark t en t e m aken ( reguler ing) en t e bewaken ( t oezicht en handhaving) . Om inv ulling t e geven aan deze t aak m aak t de NZa onder andere gebruik van m ar kt scans. Een m ark t scan geeft op sy st em at ische wij ze een beeld van de st and van zaken op een bepaalde m ar kt of een gedeelt e van die m ark t . Naast een beschrij ving van de m ar kt st ruct uur en het m ark t gedrag, geeft de scan aan hoe het st aat m et de publieke belangen kwalit eit , t oegankelij k heid en bet aalbaar heid van de zor g. Vanaf 2010 rapport eert de NZa m et behulp van een m ark t scan over de ont w ik kelingen op de m ar kt voor m edisch specialist ische zor g. Een m ar kt scan bevat geen int erpr et at ies van de uitkom st en. Daar voor is de beleidsbr ief bij de m ar kt scan m edisch specialist ische zor g opgest eld. I n de beleidsbrief geeft de NZa een int er pr et at ie van de belangr ij kst e uit kom st en van deze m ar kt scan en de act ies die hier uit voor t vloeien. 16 I n deze casus gaat het om de m ark t scan m edisch specialist ische zor g 2013, waarin de st and van zaken op die m ar kt op dat m om ent is w eer gegeven.

W a t s ch r i j f t A r t h u r Go t l i e b i n z i j n b e z w a a r s ch r i f t o v e r d e m a r k t s ca n ? 1 7 Het besluit over de m ar kt scan st aat in novem ber 2013 op de agenda. Voordat de m ar kt scan wordt vast gest eld door de raad van best uur, vert elt de pr oj ect leider van de m ar kt scan, Co l l e g a 2 , over de uit kom st en er van: veel ziekenhuizen st aan op om vallen. Tien procent st aat in de r ode cij fer s en m et een beet j e pech kan dat oplopen t ot veert ig pr ocent . De bij de m ar kt scan behor ende beleidsbr ief zou, zo schr ij ft Ar t hur Got lieb, volgens het pr oj ect t eam een duidelij k signaal m oet en afgeven; een goede t oezicht houder m oet t ij dig waarschuwen, want dan kunnen ziekenhuizen en zor gver zekeraar s event ueel het r oer om gooien. Co l l e g a 2 laat wet en dat t ij dens de best uur sver gader ing over de m ar kt scan zelf geen discussie was, m aar dat Langej an, de voorzit t er van de raad van best uur, de beleidsbrief heeft afgebrand: hij wilde niet naar buit en m et het slecht e nieuws. ‘I s dit nu behoorlij k best uur ?’. Zie voor een uit gebr eider e weergave van het bezw aar schr ift deel I I

109

Ca s u sb e sch r i j v i n g 1 8 Op 25 okt ober 2013 st uur de de NZa het eerst e concept van de m ar kt scan naar het m inist er ie van Volksgezondheid, Welzij n en Spor t . I n dat concept st onden t wee t abellen waar in het bedrij fsresult aat voor het j aar 2012 inclusief t ransit iebedrag werd vergeleken m et bedrij fsresult aat voor 2012 exclusief t ransit iebedrag. Vervolgens was een passage opgenom en waarin op basis van die t abellen door de NZa w er d geconcludeer d dat zonder het t ransit iebedrag 39 pr ocent van de ziekenhuizen op een negat ief bedr ij fsr esult aat voor het j aar 2012 zou kom en. Medewerker s van het m inist er ie hebben hierop begin novem ber 2013 r icht ing de NZa ger eageer d en opgem er kt dat dit een onj uist e vergelij k ing was die geen recht deed aan de realit eit . Het t ransit iebedrag is gewoon onderdeel van de om zet en zal dus m oet en worden m eegenom en bij het bepalen van het bedr ij fsr esult aat 2012 en ook ander e aspect en spelen een r ol bij het bepalen van de om zet als het t ransit iebedrag een andere om vang heeft . Hier op aanvullend liet en m edewerker s van het m inist er ie wet en dat het inher ent onm ogelij k is om har de conclusies t e t rekken over een hy pot het ische sit uat ie zonder t ransit iem odel en dat de in okt ober 2013 bekende t ransit iebedragen ( opgenom en in de j aar r ekeningen van ziekenhuizen) nog erg onzeker war en, zodat het ver binden van conclusies aan die cij fers niet verst andig leek. De NZa heeft deze inbreng gewogen en beslot en een corr ect ie aan t e br engen. De bet r effende t abellen en t ekst zij n in de de nit ieve ver sie door de NZa geschrapt . Een t w eede punt waar bij m edewerker s van het m inist er ie vragen hadden bet r of de ver m elding dat de om zet ont wik keling 2011- 2012 negat ief was: m inus 2,3 procent ( exclusief honorarium vr ij gevest igde m edisch specialist en) . I n de de nit ieve ver sie van de m ark t scan is dit per cent age nul procent geworden. Op basis daar van is ook de conclusie dat de om zet ont wikkeling van ziekenhuizen negat ief was aangepast in ‘neut raal’. Deze wij ziging had ook een t echnische r eden: naar aanleiding van v ragen vanuit het m inist erie bij de gepresent eer de cij fer s, bleek , zo gaf de NZa aan, dat in het concept een gedeelt e van de pr oduct ie 2012 ont er echt niet was m eegenom en. De NZa concludeerde dat de om zet 2012 in het concept daar om niet corr ect was. De NZa heeft deze fout in de de nit ieve versie her st eld. Verder st ond in het t weede concept van de m ark t scan van 21 novem ber 2013 dat er, wanneer gecorr igeer d zou wor den voor de overheveling van de TNF- alfar em m ers19 naar de ziekenhuisbekost iging per 2012 en het t ransit iebedrag, sprake zou zij n van een om zet daling van 5,2 pr ocent . Hier van zou drie pr ocent bet r ek king hebben op de overheveling van TNF- alfar em m er s en ruim t wee procent op de t ransit iebedragen. Medewer kers van het m inist erie m er kt en op dat er in die vergelij king sprake was van t w ee ongelij ke grondslagen. Het t ransit iebedrag is im m ers w el degelij k onder deel van de om zet 2012 en m oet dus in de ver gelij king m eegenom en worden. I n 2011 was er ook sprake van een ver r ekening, die effect ief het zelfde effect had als het t ransit iem odel, nam elij k om het gat t ussen de nancier ing ( DBC’s) en het budget ( funct ieger icht e budget t ering) t e cor riger en. Bij een vergelij k ing van de om zet 2011 m et de om zet 2012 m oest voor een cor rect e vergelij k ing het t ransit iebedrag 2012 worden m eegenom en. De NZa bevest igde in haar r eact ie dat bij de andere j ar en het budget inderdaad ook t ot de om zet behoorde en de om zet corr ect ie 2012 voor het t ransit iebedrag om die r eden ont er echt was. De NZa heeft daar om het concept zo aangepast dat de om zet 2012 niet werd gecor r igeerd voor het t ransit iebedrag. Uit eindelij k heeft het m inist er ie van Volksgezondheid, Welzij n en Spor t op 6 decem ber 2013 de de nit ieve ver sie van de m ar kt scan, inclusief de daarbij behor ende beleidsbr ief, ont vangen. De m inist er heeft deze op 17 decem ber 2013 naar de Tweede Kam er gest uurd. 20

110

De bekost iging van ziekenhuiszor g I n 1988 is de funct iegericht e budget t er ing geïnt roduceerd. Dat hield in dat ziekenhuizen j aarlij ks een ( op basis van een beperk t aant al param et ers door ziekenhuizen en zorgverzekeraars t ezam en afgespr oken) vast gest eld budget kr egen uit gekeerd. De ziekenhuizen declar eer den alle uit gevoer de ver r icht ingen t egen de landelij k vast gest elde t arieven bij de ver zekeraar s van hun pat iënt en. Event uele ver schillen t ussen het vast gest elde budget en het op basis van de declarat ies ont vangen geld werden t ussen ziekenhuizen en verzekeraar s verrekend v ia een sluit t ar ief. Het vooraf vast gest elde budget was dus leidend. Sinds 2005 declar er en ziekenhuizen niet m eer per verr icht ing, m aar per diagnose behandelcom binat ie ( DBC) . Een DBC st aat voor een com plet e behandeling van een pat iënt ; alle diagnost iek, behandelingen, operat ies en opnam es zij n ver vat in één DBC- zorgpr oduct . DBC’s zij n verdeeld in t wee segm ent en. Het A- segm ent is het deel van de zorg m et cent raal vast gest elde t ar ieven. DBC’s in het A- segm ent worden nog st eeds bekost igd v ia het sy st eem van funct ieger icht e budget t er ing. Het B- segm ent bet reft de prest at ies van het vrij onder handelbar e deel van de ziekenhuiszor g, dat in de loop der j ar en st eeds ver der is uitgebreid. Het eer st e j aar om vat t e het B- segm ent ongeveer t ien procent van de ziekenhuiszorg. I n 2012 was dat zevent ig procent . I n 2008 is beslot en de DBC- m et hodiek ver der door t e ont wikkelen t ot de zogenaam de DOT- m et hodiek ( DBC’s op weg naar t r anspar ant ie) . DOT is het t raj ect om t e kom en t ot een ver bet erd en ver eenvoudigd declarat iesyst eem voor ziekenhuizen, waar bij prest at ies werden uit gedr uk t in DBC- zorgpr oduct en en overige zor gproduct en. Met de invoer ing van de DOT op 1 j anuari 2012 is de funct ieger icht e budget t ering beëindigd. I n plaat s daar van is voor de gehele ziekenhuiszor g de pr est at iebekost iging ingevoerd. Dat houdt in dat ziekenhuizen voor elke gelever de zorgpr est at ie ( DBC- pr oduct ) apar t bet aald kr ij gen in plaat s van dat zij een vast budget per j aar ont vangen. De om zet van ziekenhuizen w or dt dus, anders dan bij de funct iegericht e budget t er ing, volledig bepaald op basis van hun declarat ies. I n 2012 en 2013 gold een overgangsregeling, het t r ansit iem odel. Het m odel was bedoeld om de syst eem r isico’s voor de gebudget t eer de inst ellingen t e dem pen door eenm alig een t ransit iebedrag per ziekenhuis vast t e st ellen dat gebaseer d was op het ver schil t ussen de schaduwom zet van 2012 volgens het funct ieger icht e budget en de bij behor ende DOT- om zet in 2012. Het t ransit iebedrag wer d in 2012 voor 95 procent ver r ekend en in 2013 voor 70 procent . Nu is er geen t ransit iem odel m eer. Ziekenhuizen en zorgverzekeraar s k unnen vr ij onderhandelen en afspraken m aken over pr ij s en volum e; het B- segm ent is verr uim d. De result at en van die onderhandelingen wor den vast gelegd in een cont ract . Ziekenhuizen declar er en ver volgens voor de geleverde zor g de over eengekom en DBC- t arieven aan de verzekeraar. De zor gver zekeraar cont r oleert de fact ur en en gaat t ot bet aling over.

7 .3 .

D e ca su s v a n h e t Oo g z i e k e n h u i s Ro t t e r d a m

Het Oogziekenhuis in Rot t erdam , opger icht in 1874, is naar eigen zeggen 21 dé superspecialist in de oogheelk unde m et veel aandacht voor de gevoelens van de pat iënt , die niet alleen m et de nodige zor g m aar ook m et enige luxe wordt om r ingd: ‘[ de luxe] is allem aal bedoeld om de angst te verm inder en. De pat iënt en zij n vaak bang blind t e wor den. Als iem and rust ig is, ver gr oot dat de slaagkans van de operat ie. Ook om dat hij dan bet er luist ert .’ 22 Door gebr uik t e m aken van een afsprakensyst eem , afgekeken van het boek ingssy st eem van de KLM, hoeven pat iënt en niet uren t e wacht en bij hun ar t s: ‘[ v] lak voor de operat ie k rij gen ze t er ger ust st elling een kopt elefoon op hun hoofd m et het geluid van een Japanse nacht egaal of de golfslag op een st rand van de Azor en.’

111

Het Oogziekenhuis is het enige zelfst andige oogziekenhuis in Nederland en fungeert als t opklinisch inst ituut voor oogheelkundige zorg. Behalve een regionale funct ie heeft het ziekenhuis een bovenregionale derdelij ns funct ie; ook oogart sen van buit en de regio verwij zen naar het ziekenhuis door. Naast pat iënt enzorg, heeft het Oogziekenhuis een opleidingsfunct ie en doet zij aan klinisch wet enschappelij k onderzoek. Ook verzorgt het Oogziekenhuis onderwij s aan co- assist ent en van Erasm us MC en bij scholing aan huisart sen, oogart sen, oogverpleegkundigen en oogheelkundig assist ent en. Deze com binat ie van ( hoog com plexe) zorg, opleidingen en onderzoek wordt buit en de universit aire m edisch cent ra in Nederland aanget roffen in slecht s enkele t opklinische ziekenhuizen. 23 Dat het Oogziekenhuis wat de oogheelkundige zorg bet reft in Nederland ( ver) voorop zou lopen, werd overigens t egengesproken door de voorzit t er van het Nederlands Oogheelkundig Genoot schap: ‘enkele ont wikkelingen [ worden] t oegeschreven aan het desbet reffende ziekenhuis die feit elij k ont wikkelingen zij n die op veel plaat sen hebben plaat sgevonden, niet zelden elders eerder.’ 24 [ …] ‘Zowel voor de opleiding t ot oogart s als voor derdelij ns oogheelkundige zorg kan m en t erecht in alle academ ische cent ra en in het Oogziekenhuis.’ I n de casus van het Oogziekenhuis Rot t er dam gaat het om een t oekenning van ext ra nanciele ruim t e door de NZa aan het Oogziekenhuis in 2012. Vóór die t ij d had het Oogziekenhuis al eens aangegeven pr oblem en t e hebben m et de bekost iging van de zor g om dat deze onvoldoende r ekening hield m et het speci eke karak t er van het ziekenhuis. Dat heeft er t oe geleid dat de NZa op 31 m aar t 2009 besloot dat aan het inst ellingsbudget van het Oogziekenhuis van 2008 een bedrag van t wee m ilj oen euro w er d t oegevoegd. Voor de j ar en 2009 en lat er is beslot en over t e gaan t ot een budget t aire t oevoeging zodra het bedrag in het lokaal overleg is over eengekom en, m et een m ax im um van t wee m ilj oen eur o per j aar. Dit zou gelden zolang er niet s wij zigt in de nancieringssyst em at iek van het Oogziekenhuis. Aan die beslissing lag t en grondslag dat het Oogziekenhuis aannem elij k had gem aakt dat er een nancieel probleem was dat veroorzaakt werd doordat de kost en voor de speci eke t opzorg onvoldoende in de param et ers van de funct iegericht e budget t ering t ot uit ing konden kom en. Ook was al in 2003 door de recht svoorganger van de NZa, het CTG, het aangevraagde bedrag onderkend als m ogelij k knelpunt . Verder gold dat het verzoek van het Oogziekenhuis na int ensief overleg t ussen bet rokken part ij en t ot st and was gekom en als onderhandelingsresult aat en dat het besluit geen gevolgen had voor de bekost iging van het Oogziekenhuis in de j aren vóór 2008. Ten slot t e had het m inist erie van Volksgezondheid, Welzij n en Sport de urgent ie van de problem at iek van het Oogziekenhuis bevest igd. De NZa heeft het bedrag van t wee m ilj oen euro vervolgens ook verwerkt voor de j aren 2010 en 2011 op basis van separat e gezam enlij ke verzoeken van Oogziekenhuis en zorgverzekeraars in het functiegericht e budget . 25

W at sch r ij ft Ar t h u r Got lieb in zij n bezw aar sch r ift ov er de casu s v an h et Oogziek en h u is?26 Ondank s pr ot est van beleidsm edewer kers en j urist en, bevoor deelt het m anagem ent van de NZa een individuele inst elling, om dat de m inist er geen m ediacom m ot ie wil. Wanneer het Oogziekenhuis bezwaar m aakt t egen de afwij zing van het ver zoek om ex t ra budget , nodigt de t oenm alige unit m anager t weedelij ns som at ische zor g, de inst elling uit op de kof e. Op voorspraak van de direct eur curat ieve zor g van het m inist erie van Volk sgezondheid, Welzij n en Spor t , drs. V.J.W.C. ( Véronique) Esm an- Peet ers, is afgest em d dat het Oogziekenhuis in principe een nanci le t egem oet kom ing zal kr ij gen. Dit om t e zorgen voor ‘een zacht e landing’. Volgens Art hur Got lieb heeft deze gang van zaken veel weg van een indiv iduele aanw ij zing van het m inist erie. Zie voor een uit gebr eider e weergave van het bezw aar schr ift deel I I

Ca s u sb e sch r i j v i n g 2 7 Op 23 m ei 2011 st uur de het Oogziekenhuis in concept een ver zoek aan de NZa voor aanv ullende nancier ing. Het Oogziekenhuis wilde een nanci le onder st euning van 1,2 m ilj oen euro. De NZa kon op basis van het voor liggende concept echt er niet besluit en t ot speci eke com pensat ie; de onder bouw ing was ont oereikend en de opst elling van zor gver zekeraar s onvoldoende duidelij k.

112

Op 14 okt ober 2011 volgde een verzoek van het Oogziekenhuis, m ede onder t ekend door de zor gverzekeraar s. Het Oogziekenhuis v roeg addit ionele bekost iging t oe t e kennen in de vor m van ver goedingen voor de beschikbaar heidsfunct ie van het ex per t cent r um voor oogheelkundige zorg ( 4.111.792 euro; dit bedrag is inclusief de r eeds best aande addit ionele nancier ing van t wee m ilj oen euro) en de beschik baarheidsfunct ie voor spoedeisende hulp ( 742.538 euro) . Bij besluit van 30 novem ber 2011 wees de NZa het ver zoek van 14 ok t ober 2011 af. Eén van de ar gum ent en van de NZa was dat het ver zoek een beschik baarheidsbij drage bet r of, m aar dat het m inist er ie van Volk sgezondheid, Welzij n en Sport bepaalt voor welke vorm en van zor g een beschik baarheidsbij drage kan wor den gegeven en de NZa hier voor alleen de uit eindelij ke hoogt e vast st elt . Daar naast was voor een ver hoging van het funct iegericht e budget onvoldoende onder bouwing gelever d en bood pr est at iebekost iging par t ij en m ogelij k heden voor oplossingen.

De beschikbaar heidsbij dr age Met ingang van 1 j anuar i 2012 28 is in art ikel 56a van de Wm g een wet t elij ke gr ondslag geïnt r oduceer d voor de beschikbaarheidsbij drage ( Wet aanvulling inst r um ent en bekost iging Wm g) . Bij algem ene m aat r egel van best uur is bepaald w elke vorm en van zor g in aanm erking kom en voor een beschik baarheidsbij drage ( Besluit beschik baarheidsbij drage Wm g) . Deze bij drage is alleen bedoeld voor funct ies die zonder beschik baar heidsbij drage niet aangeboden zouden wor den of waar een dusdanig hoge ver goeding voor gevraagd m oet worden dat het niet r eëel is deze t oe t e r ekenen aan een individuele pat iënt of ver zekeraar. Op grond van de Wm g 29 st elt de NZa m et inacht nem ing van de algem ene aanw ij zing van de m inist er van Volksgezondheid, Welzij n en Spor t 30 beleidsr egels vast m et bet r ekking t ot het uit oefenen van de bevoegdheid t ot het vast st ellen van een beschikbaar heidsbij drage, als bedoeld in ar t ikel 56a van die w et . Op de beschikbaar heidsbij drage, als bedoeld in ar t ikel 56a van de Wm g, is afdeling 4.2 van de Algem ene wet best uur sr echt ( subsidies) van t oepassing. De beschikbaarheidsbij drage wordt beschikbaar gest eld uit het Zorgverzekeringsfonds en het Algem een Fonds Bij zonder e Ziekt ekost en.

Diezelfde dag wendde het Oogziekenhuis zich t ot het m inist er ie om het pr obleem in de bekost iging voor t e leggen. Nieuw feit was volgens het Oogziekenhuis dat zij ver lies m aakt e op ( de dest ij ds best aande om vang van) het A- segm ent en dat deze ver liezen t ot aan 2011 wer den gecom penseer d door de in 2009 ver kr egen addit ionele bekost iging en het feit dat ver zekeraar s bereid waren een hoger e prij s t e bet alen in het B- segm ent ( waar door int er ne kr uissubsidiër ing m ogelij k was) . I n 2011 hadden ver zekeraar s aangegeven een dergelij ke hoger e prij s voor het B- segm ent niet m eer t e w illen bet alen en dat was de reden voor het Oogziekenhuis zich opnieuw - op 14 okt ober 2011 - t ot de NZa t e w enden, sam en m et de zorgverzekeraars. Het Oogziekenhuis liet wet en het gevoel t e hebben van het kast j e naar de m uur t e wor den gest uur d en wilde daar graag m et het m inist er ie over spr eken. Op 4 j anuari 2012 st uurde drs. J.C.A. ( Kees) Sol, lid van de raad van best uur van het Oogziekenhuis, naar aanleiding van het besluit van 30 novem ber 2011 een e- m ailbericht aan de voorzit t er van de raad van best uur van de NZa. Zij waren elkaar kort daarvoor, op 14 decem ber 2011, op een conferent ie van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen in Nij kerk t egengekom en. Het Oogziekenhuis had op 12 decem ber 2011 een br ief over de afw ij zing door de NZa gest uur d naar het m inist er ie van Volksgezondheid, Welzij n en Spor t m et het ver zoek een form ele beschik baar heidsbij drage t oe t e kennen. Het lukt e Sol op de confer ent ie van de Neder landse Vereniging van Ziekenhuizen ‘enkele m inut en’ m et de daar ook aanw ezige m inist er Schippers t e spr eken. 31 Die bevest igde - zo liet Sol de Onderzoekscom m issie wet en - dat de br ief was ont vangen en dat die ‘am bt elij k zou wor den afgehandeld’. I n zij n e- m ailber icht aan Langej an ver wees Sol naar het gespr ek m et de m inist er : ‘Zoals ik j e al zei is, na ont vangst van het NZa- schr ij ven, cont act geweest m et Edit h Schippers. Kom ende week is een afspraak t ussen Oogziekenhuis en t op van het m inist er ie. We wacht en de uit kom st van dit gesprek af alvorens een uit gewerk t bezwaar schr ift in t e dienen bij de NZa.’ Op 4 j anuari 2012 t ekende het Oogziekenhuis pro form a bezwaar aan t egen het besluit van 30 novem ber 2011. Op 12 j anuari 2012 kwam een vervolg op het cont act m et het m inist erie in

113

novem ber en voerde de direct eur curat ieve zorg van het m inist erie van Volksgezondheid, Welzij n en Sport , m evrouw Esm an- Peet ers, overleg m et het Oogziekenhuis. Het doel van het gesprek was de om vang van de problem en scherp t e krij gen en t e bezien welke oplossingsricht ingen er zouden kunnen zij n voor zowel de t ransit ieperiode 2012/ 2013 als voor 2014 en verder. Voor de t ransit ieper iode war en er vanuit de over heid bezien in beginsel de volgende opt ies: niet s doen, een ( ver dere) verhoging van het budget , een beroep doen op zorgverzekeraar s om hoger e prij zen af t e spr eken of voor 2013 een beschik baar heidsbij drage t oekennen. Voor de periode na 2014 war en er andere m ogelij k heden. Ten eer st e was in august us 2011 een int erdepart em ent aal beleidsonderzoek ( I BO) gest art waar in onder ander e de v raag voorlag of niet ook inst ellingen die zorg, onder zoek en opleidingen lever en die raken aan de t opr eferent e zor g, zoals het Oogziekenhuis, zouden m oet en m eedelen in de academ ische com ponent . Voor uitlopend op dat I BO vond de m inist er het wenselij k in nanciering t e voorzien om na het I BO een weloverw ogen de nit ief besluit t e nem en. Hierover verk laarde m inist er Schipper s in haar gespr ek m et de Onder zoek scom m issie als volgt : ‘Met betrekking t ot het Oogziekenhuis, heeft het uit eraard de voorkeur om de koninklij ke weg t e volgen en weg t e blij ven bij gevalsbehandeling, en eerst de bet reffende beleidsregels aan t e passen. I n de prakt ij k is gebleken dat dit niet alt ij d m ogelij k is. Het kabinet was al voordat deze kwest ie speelde een I nt erdepart em ent aal Beleidsonderzoek ( I BO) gest art over de vraag of de academ ische com ponent zou m oet en worden opengest eld voor andere ziekenhuizen dan de academ ische ziekenhuizen. Het is evident dat als het kabinet heeft beslot en een I BO naar dit aspect van het beleid in t e st ellen, eerst de result at en worden afgewacht alvorens beleidsm at ige beslissingen t erzake t e nem en. Daarbij kom t dat het Oogziekenhuis in het verleden al eerder een nanci le bij drage had gekregen van de NZa, op basis van vigerende beleidsregels van haar voorgangers. Een derde argum ent is dat de j aren 2012 en 2013 t ransit iej aren zij n waarin de m edisch specialist ische zorg van DBC over gaat naar DOT- nanciering. Deze t ransit ie brengt risico’s m et zich m ee voor de ziekenhuizen. Daarom is er een t ransit iem odel van kracht. Als het depart em ent of verzekeraars hadden gekozen voor een andere weg van nanciering om deze t wee j aren t e overbruggen, dan zou er afrom ing door het t ransit iem odel plaat svinden. Van belang in de afweging is dat het Oogziekenhuis een nancieel gezond ziekenhuis is en dat de vr aag zich t oespit st e ov er t wee j aar , want daar na was het t r ansit iem odel afgelopen. Er was dus spr ake van een sit uat ie dat elke gangbare r out e w as afgesneden. Als zou zij n beslot en het Oogziekenhuis onderuit t e lat en gaan, zou de weg zij n afgesneden naar de openst elling van de academ ische com ponent ( waar het I BO ov er ging) . Als beslot en zou zij n t ot de r out es die m en nu ter beschikking heeft , zou dat gezien de t r ansit ieper iode v an t wee j aar niet hebben gekund. Al m et al is het uit gangspunt van de NZa geweest dat het om beleidskaders ging. De NZa heeft im m er s zelf t egen het Oogziekenhuis gezegd dat zij naar aanleiding van het beleid van VWS die beschikbaarheidsbij dr age niet konden t oekennen. Ver volgens kwam het Oogziekenhuis bij VWS. Dit voelde een beet j e “ van het kast j e naar de m uur” , om dat het volgens de ene j ur ist beleidskaders bet rof en volgens de ander e zat en die beleidskader s nu in een t r ansit ie en in een I BO. Hier door m oest de NZa dus beslissen en hebben zij binnen de beleidskaders van VWS ook de ruim t e gekregen om hun eigen afweging t e m aken. VWS heeft wel bovenst aande overw egingen m eegegeven aan de NZa.’ Een t weede m ogelij kheid voor het Oogziekenhuis was om na 2014 de oplossing t e zoeken in een com pensatie voor zorgzwaart e in hogere DBC- prij zen af t e spreken m et de zorgverzekeraars. De conclusie van het gesprek op 12 j anuari 2012 was dat het Oogziekenhuis vanaf 2012 bij na volledig in het segm ent m et vr ij e pr ij zen zou vallen en dus in de sit uat ie van pr est at iebekost iging na a oop van het t ransit iem odel zij n duur der e ‘casem ix ’ zou m oet en kunnen uit onderhandelen m et zor gver zekeraars. Belem m er ende fact or volgens het Oogziekenhuis was echt er dat het t ransit iem odel voor 2012 nog st eeds voor 95 procent afrekende op een schaduwbudget . Dat bet ekende dat als zij in st aat zou zij n hoger e prij zen af t e spr eken dit direct weer voor een gr oot deel zou worden afger oom d. Dit aspect was niet eer der door het Oogziekenhuis in de cont act en m et de NZa naar vor en gebracht . Een ext ra t oekenning van nanci le r uim t e in het ( schaduw ) budget voor 2011 en 2012 zou de oplossing hier voor zij n. De NZa werd diezelfde dag per e- m ail door een beleidsm edewer ker van het m inist er ie 32 op de hoogt e gest eld van het

114

ver loop van het gespr ek. I n het e- m ailber icht st ond dat ‘onze m inist er [ …] graag een oplossing voor het Oogziekenhuis [ w il] ’ en dat de dir ect eur curat ieve zorg, m evr ouw Esm an- Peet er s, het Oogziekenhuis heeft lat en wet en dat , als het zij n unieke posit ie voldoende k an onder bouw en, een t ij delij ke oplossing voor 2012 en 2013 m ogelij k zou m oet en zij n. Ook w er d voorgest eld een t r ipar tiet , ‘concluderend’, overleg t e organiser en. Hier op reageerde de NZa dat m aat werk in het funct ieger icht e budget alleen m ogelij k is bij bij zonder e om st andigheden en om onevenredig nadeel t e voorkom en en dat het Oogziekenhuis beide t ot op heden niet had aanget oond. Bovendien best aat het r isico van pr ecedent en door werk ing daar van voor de m acr okost en. Wat bet r eft het proces wees de NZa er op dat het m inist erie in zaken als deze geen indiv iduele aanwij zingen kan geven, en dat een t ripar t iet over leg daar om ook niet in de rede lag. Zo’n over leg zou bovendien niet concluder end kunnen zij n, om dat het Oogziekenhuis bezwaar had aanget ekend en daarin alsnog een nadere onderbouw ing zou kunnen lever en. I n een bezwaarpr ocedure van een belanghebbende bij de NZa heeft het m inist er ie geen r ol en past geen t r ipart iet overleg, aldus de NZa. Een week lat er nam m evr ouw Esm an- Peet er s t elefonisch cont act op m et dir ect eur zorgm ark t en cure van de NZa m et het ver zoek opnieuw naar de kwest ie t e k ij ken. Een beleidsm edewerker van het m inist erie liet de NZa wet en dat ‘onze m inist er [ …] graag een oplossing voor het Oogziekenhuis [ w il] ’. Hier door is de indr uk gewek t dat de m inist er zich persoonlij k heeft bem oeid m et deze casus. Mevr ouw Esm an- Peet er s zei hier over in haar gesprek m et de Onder zoek scom m issie het volgende: ‘Mevrouw Esm an heeft , voordat de heer Sol haar benaderde, geen inform at ie via de m inist er ont vangen. Zij heeft voorafgaand aan het plaat svinden van het gesprek en acht eraf de m inist er wel geïnform eerd. En uit eraard was ze op de hoogt e van de publieke inform at ie dat er een I BO liep. De m inist er heeft geen act ieve rol gespeeld. Mevrouw Esm an heeft een aant al scenario’s voorgelegd aan de m inist er hoe de casus t e behandelen en daar was zij m ee akkoord. Zij wilde een oplossing voor dit probleem gelet op het feit dat het kabinet bezig was m et een I BO. Het depart em ent heeft nat uurlij k het gesprek gevoerd m et de heer Sol m aar daar heeft de m inist er zich niet in gem engd. I n de richt ing van m evrouw Esm an heeft de m inist er hier ook geen cont act over opgenom en. Mevrouw Esm an krij gt geen individuele casuïst iek onder ogen, t enzij een inst elling zich bij haar m eldt .’ Om dat sprake was van een bezwaar van het Oogziekenhuis t egen het besluit van 30 novem ber 2011 st elde de dir ect eur zor gm ar kt en cur e voor om in een bilat eraal gespr ek m et het Oogziekenhuis aan t e geven welke onder bouwing de NZa nodig had om event ueel t ot een ander besluit t e kom en. Hier bij ging hij ervan uit dat het m inist er ie geen speci eke beschikbaarheidsbij drage wilde t oekennen. Mevr ouw Esm an- Peet ers liet wet en deze aanpak t e delen en er van uit t e gaan dat de NZa de polit ieke cont ex t zou m eenem en en ook het feit dat deze problem at iek over t wee j aar niet m eer zou best aan. Op 24 j anuar i 2012 voer de de NZa over leg m et het Oogziekenhuis. Aan het Oogziekenhuis wer d gem eld dat het bezwaar t egen het besluit van 30 novem ber 2011 w einig k ans m aakt e, om dat de NZa niet bevoegd is om beschik baarheidsbij dragen t oe t e kennen. Het Oogziekenhuis r ealiseer de zich dit en liet wet en dat het m inist er ie gezegd zou hebben dat het probleem m oet worden opgelost . Diezelfde dag nam het Oogziekenhuis weer cont act op m et het m inist erie, waarna een beleidsm edewerker van het m inist erie de NZa liet weten dat het Oogziekenhuis had verzocht om via Langej an druk op het NZa apparaat uit t e oefenen, m aar dat t e hebben afgehouden. Wel werd de suggest ie gedaan ‘... dat j ullie in het proces m et het Oogziekenhuis wat waarborgen voor een zacht e landing inbouwen. Dus een beet j e helpen bij de aanvraag om t e voorkom en dat na indiening van st ukken zou blij ken dat het onvoldoende is’. De NZa liet in react ie hierop wet en dat het signaal over de gewenst e zacht e landing zal worden m eegenom en, m aar benadrukt e ook dat het Oogziekenhuis zelf ‘aan de bak m oet ’ voor een goede onderbouwing van de aanvraag. Op 26 j anuar i 2012 liet Langej an in een m ondeling cont act m et de direct eur zorgm ark t en cure wet en dat hem over deze k west ie een overleg m et het Oogziekenhuis én de ver zekeraar s nutt ig leek , om dat deze verzekeraar s hun beleid t en aanzien van het Oogziekenhuis dan zouden kunnen t oelicht en. Op 10 febr uar i 2012 volgde dat overleg t ussen de NZa, het Oogziekenhuis

115

en zorgverzekeraar s Achm ea en VGZ. De NZa adviseerde het Oogziekenhuis het bezwaar in t e t rek ken. Het bezwaar was volgens de NZa niet k ansr ij k , om dat het aangr eep bij het ver zoek om een beschikbaarheidsbij drage die voor deze casuïst iek niet best aat . En om dat niet de NZa, m aar de m inist er de nieer t voor w elke vor m en van zorg een beschik baar heidsbij drage wordt vast gest eld. Het Oogziekenhuis wer d aangeraden een nieuw en bet er onder bouw d verzoek in t e dienen. De conclusie van het over leg was dat het pr obleem van het Oogziekenhuis waarschij nlij k zou k unnen wor den opgelost m it s goed onder bouw d en m it s onderst eund door de zor gverzekeraar s. Het m inist er ie werd hier van op de hoogt e gest eld. Op 2 m aart 2012 ont ving de NZa in concept een nieuw ver zoek van het Oogziekenhuis. Beleidsm edewer ker s van de NZa hielpen het concept aan t e passen om de slagingskans t e vergr ot en. Op 6 m aar t 2012 reageer de de NZa op het concept : ‘Zie deze kr it ische houding als een opt im ale facilit ering t en aanzien van de slaagkans van j ullie ver zoek.’ De onder bouwing m oest bet er, het Oogziekenhuis m oest t ransparant er zij n en de j ur idische houdbaar heid m oest worden ver bet er d, het geen onder ander e inhield dat er geen ber oep kon wor den gedaan op een beschik baarheidsbij drage. Op 16 m aart 2012 volgde een nieuw concept verzoek aan de NZa waar in v rij wel alle opm erkingen van de NZa war en m eegenom en. I n het int er ne advies aan de raad van best uur wor den als opt ies genoem d: ( 1) niet honoreren, ( 2) volledig t oekennen, ( 3) t oekennen t ot aan hoogt e exploit at iever lies en ( 4) t oekennen t ot aan hoogt e exploit at iever lies plus kost enef ciency. Het Oogziekenhuis t r ok het op 4 j anuar i 2012 ingediende bezwaar op 27 m aart 2012 for m eel in. Op 29 m aar t 2012 volgde het for m ele verzoek van het Oogziekenhuis, m ede ondert ekend door Achm ea, Univé, VGZ, I SA en Trias. Het gest elde gepr ognost iceer de ver lies van het Oogziekenhuis over 2012 zou 2,5 m ilj oen eur o zij n. Maar, om dat uit ant woorden van Achm ea op vragen van de NZa bleek dat er pr ij safspraken waren gem aak t , concludeerden m edewerker s van de NZa dat niet het volledige bedrag hoefde t e worden gehonoreerd om geen ver lies t e lij den over 2012. Uit eindelij k besloot de raad van best uur van de NZa op 10 apr il 2012 het ver zoek gedeelt elij k t e honoreren; dit kwam over een m et de der de opt ie uit het int er ne advies: ‘De heer Langej an [ bev est igt ] dat hier sprake was van een zelfst andige afw eging van een ZBO, die niet onder druk v an het m inist er ie verander d is. Het m inist erie was ook niet bet r okken bij het ov er leg m et de ver zekeraars. Het gebeur t wel v aker dat de NZa bericht en ont v angt van het m inist er ie, m aar het blij ft alt ij d een eigenst andig besluit van de NZa, die hierop in r echt e ook aanspreekbaar is. De heer Langej an ont kent dat er sprake zou zij n van ongepast e beïnv loeding vanuit het depar t em ent . Het depar t em ent blij ft in individuele gevallen op afst and.’ I n plaat s van de gevraagde 2,5 m ilj oen euro w er d een addit ioneel budget t oegekend t er hoogt e van het verwacht e exploit at iever lies m et een m ax im um van 1,25 m ilj oen eur o. Het bedrag zou ook w or den m eegenom en in de vast st elling van het schaduw budget 2012. Op 12 april 2012 werd het Oogziekenhuis hierover schr ift elij k geïnfor m eer d. De NZa wees er in haar br ief op dat gebruik was gem aakt van de inherent e afw ij k ingsbevoegdheid. De NZa kan afw ij ken van het r egulier e beleid, indien er bij een inst elling sprake is van bij zonder e om st andigheden die ervoor zor gen dat onverkor t e t oepassing van het beleid zou leiden t ot onevenredige gevolgen. De NZa vond dat in dit geval voldoende was aanget oond dat het Oogziekenhuis een grot e groep van chr onische pat iënt en kent die m eer dere ker en op de polik liniek kom t en veel diagnost iek behoeft . Daarnaast kent het Oogziekenhuis volgens de NZa als gevolg van de last resor t funct ie een hoog per cent age ver wij zingen uit andere t weedelij ns inst ellingen m et com plexe pat hologie die hoger e kost en m et zich m eebr engen dan de gem iddelde pat iënt . Deze om standigheden - t ezam en m et de t en opzicht e van de algem ene en academ ische ziekenhuizen beper kt e m ogelij kheden voor het Oogziekenhuis om hiervoor binnen het budget t e com penseren - m aakt en dat de NZa van oor deel was dat sprake was van om st andigheden op gr ond waar van de NZa zou kunnen afwij ken van haar beleid. De NZa was echt er t evens van oor deel dat onvoldoende was aanget oond dat onevenr edig nadeel w er d geleden t er hoogt e van het ver zoek van 2,5 m ilj oen eur o. Om dat com pensat ie in de vorm van een ext ra budget com pensat ie niet verder kan gaan dan het daadw er kelij k vast t e st ellen geleden nadeel, besloot de

116

NZa om voor de com pensat ie aan t e sluit en bij het door het Oogziekenhuis verwacht e ver lies over 2011. Op 25 april 2012 infor m eerde de NZa ook het m inist er ie over het besluit . Vij f dagen lat er liet het Oogziekenhuis de NZa wet en geen bezwaar t e m aken t egen het besluit van 12 april 2012.

7 .4 .

W aar b or g in g v an h et w et t elij k k ad er in d e p r ak t ij k

Het wet t elij k kader dat de verant woor delij kheidsverdeling t ussen de m inist er en de NZa regelt , is op papier helder en inzicht elij k. Uit de casus van het Oogziekenhuis Rot t er dam kom t echt er een beeld naar voren dat die scheidslij n in de prakt ij k fragiel kan zij n, waar door het risico best aat op een ver t roebeling van het op papier zo heldere en inzicht elij ke k ader. Gewaar bor gd m oet worden dat het m odel van ‘sy st eem verant woordelij k heid’ ver sus ‘gevalsverant woordelij kheid’ onder alle om st andigheden goed funct ioneer t . 7 .4 .1 .

Mog elij k e k n elp u n t en

I n het kader van het funct ioner en van het gekozen m odel in de prakt ij k is, naast de beschrij ving van de t wee casussen, van belang m elding t e m aken van de wij ze waarop het funct ioner en van de NZa j aar lij k s wor dt beoor deeld en van de dynam iek van de polit iek en de r egelm at ige cont act en en bem oeienissen vanuit het m inist erie. Co n t r o l e o p h e t f u n ct i o n e r e n v a n d e N Za Als sy st eem verant woor delij ke m oet de m inist er op gr ond van de Wm g j aar lij k s een br ief schrij ven aan de voorzit t er van de Tw eede Kam er, waarin een oor deel w or dt gegeven over het funct ioner en van de NZa. 33 Daar bij worden m et nam e de beheer sm at ige aspect en beoor deeld, zoals de nanci n en de int er ne bedr ij fsvoering. De beoor deling van de doelm at igheid en de doelt r effendheid van het funct ioner en van de NZa kom t uit gebr eid aan de orde bij de - door de Kader wet zelfst andige best uur sorganen voorgeschreven 34 - v ij fj aarlij kse evaluat ie. Voor de beleidsm at ige aspect en geldt dat naar de nanci n in feit e al wordt gekeken bij de goedkeur ing van de j aarr ekening. 35 Wat de int erne bedrij fsvoering bet reft , blij k t dat het m inist erie voor de ont w ik keling en uit voer ing hier van weinig ruim t e laat . Niet alleen zij n de nanci n gering, ook de int er esse en aandacht blij ft - vanwege een cont inue focus op inhoudelij ke aspect en beper kt . Binnen die beperk t e ruim t e is de NZa - als zelfst andig best uursor gaan - t egelij kert ij d zelf verant woor delij k voor haar int er ne bedr ij fsvoering, iet s wat de m inist er onlangs nog in de Tweede Kam er heeft beaam d 36 ( zie paragraaf 1.6.1 van bij lage 4) . Uit het voorgaande volgt dat niet alleen de m ogelij kheid voor de NZa haar int er ne bedr ij fsvoer ing t e ont wikkelen beperk t is, m aar ook dat de j aarlij kse beoordeling over het bedr ij fsm at ige funct ioner en van de NZa een beperk t e is. Gekozen is, zo is de Onder zoek scom m issie gebleken, die beoordeling t e lat en plaat svinden zonder diepgaand onder zoek : het j aarplan ( wer kpr ogram m a en begrot ing) en de j aar verant woor ding ( j aarverslag, j aar r ekening en account ant sverklar ing) vor m en de basis. De w ij ze waar op het j aarlij kse funct ioneren van de NZa wordt beoordeeld, geeft blij k van het dilem m a van het m odel van de NZa van een zelfst andig best uur sorgaan. Ener zij ds m oet zij binnen de haar t er beschik king gest elde kaders operer en, gelet op haar w et t elij ke t aken, m aar anderzij ds opereert zij onder de goedkeuring van de m inist er. Vanwege de afst and t ot het depar t em ent , heeft de m inist er echt er weinig ‘handvat t en’ op basis waarvan een gedegen oor deel kan wor den gevorm d. De j aarlij kse beoordeling neigt daarm ee een lege huls t e wor den dan wel een beper kt e scope t e hebben. D e r o l v a n d e p o l i t i e k e n d e b e m o e i e n i s v a n u i t h e t m i n i st e r i e De keuze de NZa de st at us van zelfst andig best uursor gaan t oe t e kennen, was dest ij ds een bewust e. Als t oezicht houder m oest zij onafhankelij k kunnen oper er en. De m inist er is verant woordelij k voor het syst eem , de NZa voor de gevalsbehandeling. Polit ieke bem oeienis bij besluit en in indiv iduele gevallen m oet dan ook w or den voor kom en. De prakt ij k blij kt echt er weerbarst iger dan het t heoret ische m odel.

117

Om dat de m inist er ‘voor de NZa verant woordelij k is’, wor dt zij bij elk incident dat zich voordoet t er verant woor ding geroepen. I n aansluit ing hier op speelt volgens Langej an ook het volgende een rol: ‘Een belangrij k pr obleem in de NZa- const r uct ie is het feit dat de NZa t oezicht houdt op een dom ein dat door ieder een beleefd wor dt als een publiek dom ein. Gevolgen van beslissingen hebben ( ook budget t aire) gevolgen in het publiek dom ein ( dit is bij v oor beeld anders dan bij de ACM) . For m eel bet r eft het priv at e ondernem ingen, m aar het is onv erm ij delij k dat bij voorbeeld boet es via pr em iebet aling ( en dus ook uit publieke m iddelen) wor den ge nancier d. Belangr ij k is dat part ij en in het st elsel ( en m et nam e de verzekeraars) hun rol kunnen spelen. Op het m om ent dat m en langzaam is m et het cr eër en van risicodragendheid bij de v er zeker aar s en een budget syst eem m et publieke garant ies handhaaft bij de ziekenhuizen, is er op papier wel een const r uct ie die lij kt op een m ar ktsit uat ie, m aar in de pr akt ij k is die m ar kt sit uat ie dan nog onvoldoende ont w ikkeld. I n de wer kelij kheid blij kt die m ar kt sit uat ie pas vanaf 2012 t e gaan ont st aan. Om dat het een publiek dom ein is en blij ft , gelet op de publieke garant ie van t oegankelij kheid en bet aalbaar heid, blij ft de m inist er aanspr eekbaar, dat is fundam ent eel ander s dan in ander e m ar kt en waar der gelij ke publieke gar ant ies niet gelden.’ I ncident en, waar bij de m inist er t er verant w oording w or dt geroepen, raken lang niet alt ij d - in zuivere vorm - het sy st eem , waarvoor de m inist er verant woordelij k is. I ncident en bet r effen veelal individuele gevallen, waar de NZa, en niet de m inist er, over gaat . Hoew el bij incident en in indiv iduele gevallen de v raag k an r ij zen naar het funct ioner en van het syst eem als zodanig, past polit ieke bem oeienis m et casuïst iek niet bij het gekozen m odel voor de NZa van een zelfst andig best uur sor gaan. Niet t em in is er de ver leiding dat het m inist er ie zij n syst eem verant woor delij kheid aanwendt om zich m et de casuïst iek t e bem oeien. Daarnaast worden de t aakopdracht en het budget van de NZa bepaald door ‘Den Haag’. Daar worden de beleidskader s en de ( nanci le) r uim t e vast gest eld waarbinnen de NZa m oet oper er en. Ook m oet de NZa j aarlij ks een w er kpr ogram m a opst ellen, waarvoor het m inist erie de pr ior it eit en vast st elt . Dat is een w ezenlij k andere sit uat ie dan wanneer de NZa zélf haar wer kpr ogram m a zou opst ellen en dit t er inform at ie naar het m inist er ie zou t oest ur en. De NZa m oet de - door het m inist er ie bepaalde - beschikbar e capacit eit en het beschikbar e budget zien t e com bineren m et de aandacht spunt en in de pr iorit eit enbrief. Dat is een last ige opgave. Daar bij kom t dat gelet op de vele t ussent ij dse cont act en m et het m inist er ie het werk pr ogram m a veelvuldig wordt aangepast en bij gest eld. Een m edewer ker van de NZa deelde t ij dens een gesprek m et de Onder zoekscom m issie het volgende m ee over haar ervaring m et de wij ze waar op de NZa in prakt ij k t e m aken kan kr ij gen m et het m inist erie: ‘De m edewer ker geeft aan dat het ver t alen v an VWS- beleid naar beleids- en bekost igingsr egels goed v er loopt . Zij is t ot op zeker e hoogt e zelfst andig in deze vert aling, m aar het kom t ook voor dat VWS door besluit vor m ing st ur end is. [ De m edewer ker ] noem t het voorbeeld van een bekost igingsonderzoek. Men heeft de bevoegdheid om zelfst andig de t ar iev en t e her ij ken, om dat de NZa er voor m oet zorgen dat dit kost endekkende t ar iev en zij n voor zorgaanbieder s. [ De desbet reffende] unit doet dan een kost enonder zoek onder de huisar t sen, v er gaar t kennis en op een gegeven m om ent kom t hier iet s uit . Vaak is de uit kom st dat de t arieven naar de beneden m oet en, wat j n is voor de consum ent m aar niet zozeer v oor de zor gaanbieder s. Dan hoor t de NZa v er volgens dat het m inist erie van VWS een conv enant aan het sluit en is m et de sect or , waar dit onder deel v an is. Dit soor t dingen gebeur en. De uit kom st hier van is dat er in ieder gev al voor dat bet r effende j aar , niet s wor dt gedaan m et de uit kom st en van dat kost enonderzoek, t erwij l hier wel uit bleek dat de t ar iev en van de huisar t sen naar beneden hadden gem oet en. Het j aar daar na heeft m en dit niet gedaan, door polit ieke besluit vorm ing hierom t r ent . I n dit geval is er een ov er eenkom st geslot en, w aar bij de huisart sen w el naar een nieuw bekost igingsst elsel gaan, waarbij de t ar ieven her ij kt wor den, m aar dat dit niet m ag leiden t ot for se inkom ensdalingen. Dergelij ke r andvoor waarden beper ken de NZa in haar wer kzaam heden.’

118

7 .4 .2 .

He t o n d e r v a n g e n v a n m o g e l i j k e k n e l p u n t e n

Ten aanzien van de ( ver der e) professionaliser ing van de st ur ingsrelat ie t ussen het m inist erie en de NZa heeft het m inist er ie van Volksgezondheid, Welzij n en Spor t de Onder zoekscom m issie lat en wet en dat inm iddels is over gegaan t ot een m odel, waar bij beoogd wordt de funct ies van eigenaar ( t oezicht ) en opdracht gever ( beleid) ex pliciet er t e scheiden. 37 Het int erne t oezicht en de adviser ing binnen het zelfst andige best uur sor gaan zelf, kan op ver schillende m anier en worden vor m gegeven. Hierbij kan worden gedacht aan een raad van t oezicht of een raad van com m issar issen, een raad van advies en een audit com m it t ee. I n de prak t ij k kom en deze vor m en van t oezicht in uit eenlopende vor m en bij zelfst andige best uursorganen voor. 38 Ra a d v a n t o e z i ch t Wat de gover nance van de NZa bet r eft zou volgens de Onderzoekscom m issie het inst ellen van een raad van t oezicht een ver st er king en ver der e pr ofessionalisering k unnen bet ekenen. Zo’n raad van toezicht zou kunnen dienen als klankbor d voor de raad van best uur, opdracht gever van onafhankelij ke periodieke audit s en evaluat ieonderzoeken op het gebied van HRM, I CT, cult uur en nanci n en als buffer t egen onger echt vaardigde inm enging door het m inist er ie. Met de inst elling van een raad van t oezicht ont st aat ook een zuiver der ver houding t ussen de raad van best uur van de NZa en in t e st ellen com m it t ee, die zij n opdracht en van de raad van t oezicht m oet kr ij gen. Het audit com m it t ee k an de raad van t oezicht van de NZa adviser en en de raad van t oezicht kan de rol van count er vailing power voor de leiding van de NZa ver vullen. Dit is van belang, om dat - zoals hier voor aan de orde is geweest - de NZa zelf verant woordelij k is voor ( de k walit eit van) haar int er ne bedr ij fsvoering. De raad van t oezicht k an bovendien de m inist er helpen een bet rouwbaar beeld t e kr ij gen van het int er ne funct ioneren van de NZa en helderheid ver schaffen over haar nanci n. Zolang de m inist er j aarlij ks een br ief aan de voor zit t er van de Tweede Kam er m oet st ur en m et daar in een oor deel over het funct ioneren van de NZa, is van belang dat de m inist er over voldoende inform at ie beschik t om t ot een gedegen en gegr ond oor deel t e kom en. De raad van t oezicht k an op basis van adv iezen en infor m at ie van het audit com m it t ee bij deze j aarlij kse beoordeling als ext ra inform at iebron fungeren op basis waarvan de m inist er het oor deel velt . Ra a d v a n a d v i e s De NZa kent een raad van advies. Dit gem êleer de gezelschap, t hans best aande uit een voorzit t er en negen leden, kom t ongeveer vier keer per j aar bij een. Zoals ook in het best uursreglem ent 39 is uit eengezet , nodigt de raad van best uur ex t er ne leden uit om aan de ver gadering van de raad van advies deel t e nem en zonder last of ruggenspraak . Het doel van de raad is t e fungeren als denk t ank van onafhankelij ke deskundigen, ‘w elke denk t ank een rol k an ver vullen bij de st andpunt bepaling en de vor m ing van beleid’, aldus ar t ikel 2, der de lid, van het r eglem ent van de raad van adv ies. De huidige raad van adv ies, die lout er uit m annen best aat m aar eer der wel vr ouw elij ke leden kende, is naar eigen zeggen een ‘club van adviseurs’ en heeft geen for m ele invloed. De raad van advies heeft een v rij blij vend k arak t er en zij n adviser ende r ol is beperk t t ot zor ginhoudelij ke vraagst ukken. Het int erne funct ioneren van de NZa, de bedrij fsvoering, valt buit en de r eikw ij dt e van die adv iesrol. Slecht s één van de adviezen van de raad had geen bet rekk ing op zor ginhoudelij ke v raagst ukken. Naar aanleiding van de publicit eit in NRC Handelsblad en het NOS- j our naal is de raad van adv ies in een ex t ra ver gadering op 28 apr il 2014 bij eengekom en. De raad van advies gaf t ij dens deze bij eenkom st ver schillende adviezen over hoe om t e gaan m et de publicit eit en de daarm ee gepaar d gaande t ur bulent ie. De adv iezen hadden de bedoeling om de hoofden binnen de NZa koel t e houden. De Onder zoek scom m issie m eent dat m et een raad van t oezicht er geen behoeft e m eer is aan een raad van adv ies.

119

Ro l v a st h ei d Met een professionele( re) st ur ingsr elat ie t ussen het m inist er ie van VWS en de NZa en een st eviger gover nance van de NZa is nog niet de wet t elij k vast gelegde verant woordelij k heidsverdeling gewaarbor gd. Ook een kr it ische houding van zowel de t op, als de m edewerker s van het m inist erie en de NZa is daar voor noodzakelij k. Vanuit de am bt elij ke leiding van het m inist erie is er gr ot e bem oeienis op aller lei gebieden ( zie hier voor paragraaf 7.1.2 en paragrafen 1.6 en 1.6.1 van bij lage 4) , het geen niet past bij het gekozen m odel van zelfst andig best uur sorgaan voor een onafhankelij ke t oezicht houder. Daarnaast worden vanuit de am bt elij ke leiding van het m inist er ie de plannen voor en de werk zaam heden van de NZa voor t dur end bij gest eld en aangepast . De r uim t e, waar binnen de NZa ‘zelfst andig’ kan operer en bij de uit oefening van haar t aken en de inricht ing van haar or ganisat ie is daarm ee dusdanig beper kt dat de gest elde zelfst andigheid van de NZa op losse schr oeven kom t t e st aan. De t op van het m inist er ie zal, gegeven het w et t elij k verankerde m odel waarin geoper eerd wordt , voort dur end aler t m oet en zij n op rolvast heid en haar m edewer kers daar in her kenbaar m oet en voor gaan. De voor m alige voorzit t er van de raad van best uur liet , t er ugkij kend op de casus van het Oogziekenhuis Rot t erdam en op voor vallen die zich daar voor en daarna hebben voor gedaan, in zij n gesprek m et de Onder zoekscom m issie wet en dat hier in een voor zicht ig posit ieve lij n is t e ont dekken. ‘Desgevraagd bev est igt de heer Langej an dat er spr ake is geweest van een leer pr oces van de casus van het I Jsselm eer ziekenhuis ( gecom pliceer d: int roduct ie van begr ip “ syst eem ziekenhuis” ) via de casus v an het Oogziekenhuis ( geen beïnvloeding) naar de casus van het Rode Kr uisziekenhuis ( Beverw ij k) en het Ruwaar d v an Put t en Ziekenhuis ( pr ocedur e volgens de r egels) . Het st aat nu ook op papier dat st eunbeleid is afgeschaft . De m inist er heeft zulks ook aan de Kam er gem eld. Het enige t oet spunt is de zor gplicht van de v er zeker aar . Als aan de zor gplicht niet voldaan kan worden, kan de ov er heid inst appen via een v angnet st icht ing, m aar voor waarde daar bij is dat er spr ake is van een faillissem ent .’ Niet alleen voor het m inist er ie, m aar ook voor de NZa is in dit verband een belangrij ke t aak weggelegd. Zij m oet volhardend zij n en w eer st and bieden t egen onger echt vaar digde bem oeienis van het m inist er ie. Dat daar ruim t e voor verbet ering is, onderschr ij ft ook de ondernem ingsraad, get uige het geen de onder nem ingsraad in het gespr ek m et de Onder zoek scom m issie heeft lat en wet en: ‘De wet schr ij ft v oor dat de gevalsbehandeling aan de NZa is, onverlet alle cont act en en afhankelij kheid van het m inist er ie. De vr aag is of die cult uur bij de NZa bij m edewerkers en leiding v it aal is. De OR vindt dat de NZa veel het oor t e luist er en legt bij VWS, cases wor den voor besproken.’ I n aanm erking genom en de dynam iek van de polit iek en de veelvuldige - reguliere - cont acten t ussen m edewer kers van het m inist erie en van de NZa, is voor ( m edewer kers van) de NZa een cont inu bewust zij n van haar zelfst andig- en onafhankelij kheid van essent ieel belang. De wij ze waarop het m inist er ie m et de NZa om gaat - de gr ot e bem oeienis op vele t err einen en de voort dur ende bij st elling en aanpassing van het wer kpr ogram m a - m aakt dat de NZa st ev ig in haar schoenen m oet st aan en weerst and m oet bieden t egen ongerecht vaar digde bem oeienis, zodat zij niet ( langer ) de speelbal van de polit iek en van het m inist erie is. Maar ook gelet op de ver schillende t aken die de NZa uit voer t , is dat cont inue bewust zij n van essent ieel belang. Waar het gaat om t oezicht en de gevalsbehandeling, m oet het m inist erie zoveel m ogelij k op afst and st aan. Alleen dan kan de NZa een onafhankelij ke t oezicht houder zij n en wordt voor kom en dat sprake is van polit ieke bem oeienis bij of beïnvloeding van besluit en in indiv iduele gevallen. Voor de regulerende t aak ligt dat genuanceer der. Gelet op die t aakinvulling en de m et die t aakinvulling gepaard gaande vele regulier e cont act en t ussen m edewerker s van het m inist er ie en van de NZa, is die afst and aanzienlij k kleiner. Daar bij kom t , zo is de Onder zoekscom m issie gebleken, dat m edewer kers van de NZa die zich bezighouden m et het om zet t en van beleidskader s van het m inist er ie naar bekost igingsr egels veelal dezelfde m edewerker s zij n die zich buigen over individuele gevallen. Hoewel deze cont act en zeer dienst ig kunnen zij n, is het de Onder zoek scom m issie opgevallen dat hierdoor door m edewer kers van

120

de NZa r egelm at ig dr uk w or dt ervar en. Het is dan last ig ‘de poot st ij f t e houden’. 40 Om dat de t aken van t oezicht , r egulering m aar ook gevalsbehandeling binnen dezelfde or ganisat ie worden uit gevoer d, ligt het r isico op vervaging van de scheidslij n t ussen de funct iegebieden op de loer, waardoor teveel verwevenheid kan ont st aan t ussen het m inist erie en de NZa op het funct iegebied waar dat j uist niet wenselij k is. Rolvast heid is dan geboden. Tij dens de gespr ekken die de Onderzoekscom m issie m et het m anagem ent van de NZa heeft gevoerd, is niet het beeld naar voren gekom en dat r olvast heid en het onderhouden daarvan in voldoende m at e wor den gekoest er d door het m anagem ent . Er wor dt wel aandacht best eed aan bewust wording van m edewer kers van de NZa wat bet r eft hun zelfst andige en onafhankelij ke posit ie t en opzicht e van het depar t em ent . Maar dat gebeur t t ij dens vr ij willige bij eenkom st en en heeft dus een vr ij blij vend karakt er, get uige het geen één van de direct euren van de NZa hier over zei in een gespr ek m et de Onderzoekscom m issie: ‘Er w or dt veel gediscussieer d over de wij ze waar op die onafhankelij kheid kan w or den bewaakt . Elke dinsdagocht end is er een infor m eel v enst er bankov er leg waar in ieder een vr agen kan st ellen en zaken kan bespr eken. A n d e r e Le i d i n g g e v e n d e 7 m aakt van deze overleggen gebr uik om dergelij ke m ot ies t e bespr eken.’ Het m anagem ent gaat t er ughoudend om m et aandacht voor casuïst iek die afwij k t van de rout ine. I ncident en waar bij sprake is van m eer dan gebr uikelij ke cont act en m et het m inist er ie, kunnen zich voordoen, m aar deze m oet en aangegrepen wor den om int er n uit t e leggen wat de koers van de NZa is. I n de casus van de m ar kt scan m edisch specialist ische zor g en de casus van het Oogziekenhuis Rot t erdam is de Onderzoekscom m issie gebleken dat de uit eindelij ke beslissing van de NZa door m edewerker s niet alt ij d wer d begrepen. Met het oog op t oekom st ige ver gelij kbar e sit uat ies, is j uist van belang in dit soor t gevallen uit t e leggen op welke w ij ze de NZa haar eigen verant w oor delij kheid heeft genom en.

7 .5 .

Re s u m é

I n eerder e hoofdst uk ken is er op gew ezen dat het m anagem ent van de NZa de afgelopen j ar en zich voor de t aak gest eld zag de gr ot e opgaven en ingr ij pende veranderingen in de Nederlandse gezondheidszorg in goede banen t e leiden. De aandacht voor onderst eunende processen, zoals per soneelsbeleid en - m anagem ent alsm ede de beveiliging van en om gang m et ver t rouwelij ke inform at ie, is hierdoor weggedr ukt en t ot bij zaak gedeclasseerd. Op leidinggevend niveau heeft de aandacht voor dit soor t onder st eunende pr ocessen het m oet en a eggen t egen de dr uk van de vele inhoudelij ke vraagst ukken die bij de NZa aanhangig wer den gem aakt . De zware, inhoudelij ke dr uk op de NZa k an over igens m oeilij k volledig op het cont o van de leiding van de NZa worden geschreven. De NZa is een zelfst andig best uur sor gaan van het m inist erie van Volk sgezondheid, Welzij n en Sport en verv ult niet alleen een spilfunct ie in de zor gsect or naar zor gaanbieder s en zor gver zekeraar s, m aar m aakt ook deel uit van de om gev ing van dat zelfde m inist er ie. Bij de casus van de m arkt scan m edisch specialist ische zorg is binnen de geldende regels gehandeld. Waar het gaat om de t oekenning van ext ra nanci le ruim t e aan het Oogziekenhuis Rot t erdam is overeenkom st ig de binnen de daarvoor geldende kaders van de NZa gehandeld. Binnen de NZa ont st ond wel het gevoel onder druk van het m inist erie t e worden gezet . De Onderzoekscom m issie heeft vast gest eld dat op am bt elij k niveau is gescherm d m et een st andpunt van de m inist er. De wij ze waarop het m inist erie m et de NZa om gaat , m aakt dat de NZa st evig in haar schoenen m oet st aan en weerst and m oet bieden t egen ongerecht vaardigde bem oeienis. Het bovenst aande illust reer t de last ige posit ie van een zelfst andig best uur sor gaan ver sus het m oeder depart em ent . Waar het gaat om t oezicht en de gevalsbehandeling, m oet het m inister ie zoveel m ogelij k op afst and st aan. Alleen dan k an de NZa een onafhankelij ke t oezicht houder zij n en w or dt voor kom en dat sprake is van polit ieke bem oeienis bij of beïnv loeding van besluit en in individuele gevallen. Voor de reguler ende t aak ligt dat ander s. Gelet op die t aak invulling en de m et die t aakinvulling gepaard gaande vele regulier e cont act en t ussen m edew er kers van het m inist er ie en van de NZa, is die afst and aanzienlij k k leiner.

121

1 2

3

4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

20 21 22 23 24 25

26 27

28 29 30 31 32

122

Tweede Kam er, ver gaderj aar 2004- 2005, 30 186, nr. 3, blz. 34. Zie de Wet van 31 m aart 2011, St b. 2011, 204, t ot aanpassing van enige wet t en t eneinde een aant al zelfst andige best uursorganen onder de werking van de Kader wet zelfst andige best uur sor ganen t e br engen; en het Besluit van 27 apr il 2011, St b. 2011, 249, houdende vast st elling van het t ij dst ip van inwerkingt reding van de wet van 31 m aar t 2011 t ot aanpassing van enige wet t en t eneinde een aant al zelfst andige best uur sorganen onder de wer king van de Kaderwet zelfst andige best uur sor ganen t e br engen. Voor st el van wet – Aanpassing van enige wet t en t eneinde een aant al zelfst andige best uur sorganen onder de werking van de Kaderwet zelfst andige best uur sor ganen t e br engen, Tweede Kam er, vergader j aar 2008- 2009, 31 950, nr. 2. Tweede Kam er, ver gaderj aar 2008- 2009, 31 950, nr. 3, blz. 2; en Tweede Kam er, ver gaderj aar 2007- 2008, 25 268, nr. 57, blz. 7. Tweede Kam er, ver gaderj aar 2009- 2010, 31 950, nr. 5, blz. 2 en 4; Tweede Kam er, ver gaderj aar 2010- 2011, 31 950, nr. 10, blz. 2- 3 en 4- 7. Zie ar t ikel 3, zesde lid, van de Wm g. Het I nform at iest at uut VWS – NZa, St crt . 2006, 200. Zie de Fact sheet NZa, als bij lage gevoegd bij het e- m ailber icht van het m inist er ie van Volksgezondheid, Welzij n en Sport van 24 apr il 2014 om 18.50 uur. Zie de spr eekpunt en van dr s. G.H.O. van Maanen, secret aris- generaal van het m inist er ie van VWS, t ij dens het afscheid van Cat hy van Beek, best uur slid van de Neder landse Zorgaut or it eit , 30 august us 2011. Art ikel 18, eer st e lid, van de Kader wet zelfst andige best uursorganen. Art ikel 18, t weede lid, van de Kader wet zelfst andige best uur sorganen. Art ikel 34, eer st e lid, van de Kader wet zelfst andige best uursorganen. Art ikel 15, t weede lid, van de Wm g. Art ikel 11, eer st e lid, van de Wm g. Art ikel 12, eer st e lid, van de Wm g. Zie het voorwoor d en paragraaf 1.1 van de m arkt scan m edisch specialist ische zor g, decem ber 2013, ht t p: / / www. nza.nl/ 104107/ 105773/ 742312/ Markt scan_m edisch_specialist ische_zor g_2013.pdf. Blz. 157- 158 van het bezwaar schrift . Zie de not it ie Markt scan, op 25 april 2014 ver st rekt door het m inist er ie van Volksgezondheid, Welzij n en Sport . TNF- alfarem m ers zij n een gr oep geneesm iddelen die vallen onder zogenaam de Biologicals en wor den gebruikt bij de behandeling van diver se chronische aut o- im m uunziekt en zoals psoriasis, r eum at oïde art rit is, Ziekt e van Becht erew, colitis ulcer osa en de ziekt e van Cr ohn. Bij het ont st aan van deze reum at ische ziekt en speelt de TNF- alfa een grot e r ol. TNF- alfa is een eiwit in het afweersyst eem en activeert de afweer cellen t egen lichaam svreem de st offen zoals bact er iën, waardoor er een ont st ekingsr eact ie plaat s vindt . Bij bovengenoem de ziekt en is er sprake van een overm at ig aanm aak van dit eiwit waardoor de ont st ekingsreact ie uit de hand loopt en schade veroor zaakt aan de om gevende weefsels. TNF- alfar em m er s onder dr ukken/ blokkeren de wer king van TNF- alfa, waar door er geen ontst eking m eer plaat svindt . Brief van de m inist er van Volksgezondheid, Welzij n en Sport aan de Tweede Kam er van 17 decem ber 2013, kenm erk 181005 - 114769- CZ. Zie ht t ps: / / www.oogziekenhuis.nl/ . ‘Twee m inut en wacht en voor het m es in het oog gaat . Het Oogziekenhuis Rot t er dam is de vrucht van m arkt werking en specialisat ie. Er var ing en kennis van Albert Heij n en KLM helpen.’ I n: NRC Handelsblad van 17 apr il 2010. Brief van de m inist er van Volksgezondheid, Welzij n en Sport aan de Voor zit t er van de Tweede Kam er van 9 m ei 2014, kenm erk 372329- 120869- CZ ( feit enr elaas over NRC publicat ie Oogziekenhuis) . ‘Het Oogziekenhuis Rot t erdam loopt eigenlij k niet voor op’. I ngezonden br ief van pr ofessor dr. S.M. I m hof in NRC Handelsblad van 3 m ei 2010. Zie de brief van direct eur zor gm ar kt en cur e aan de plv. direct eur curat ieve zorg, van 7 m ei 2014, kenm er k 81926/ 113980 ( Feit enrelaas Oogziekenhuis Rot t erdam ) en de brief van de m inist er van Volksgezondheid, Welzij n en Spor t aan de Tweede Kam er van 9 m ei 2014, kenm erk 372329- 120869- CZ ( feit enr elaas over NRC publicatie Oogziekenhuis) . Blz. 233- 235 van het bezwaar schrift . Zie de brief van direct eur zor gm ar kt en cur e aan plv. direct eur curat ieve zor g, van 7 m ei 2014, kenm er k 81926/ 113980 ( Feit enrelaas Oogziekenhuis Rot t erdam ) en de brief van de m inist er van Volksgezondheid, Welzij n en Spor t aan de Tweede Kam er van 9 m ei 2014, kenm erk 372329- 120869- CZ ( feit enr elaas over NRC publicatie Oogziekenhuis) . Dat wil zeggen ná het besluit van 30 novem ber 2011, waar bij het aanvankelij ke verzoek van het Oogziekenhuis is afgewezen. Art ikel 57, eer st e lid, aanhef en onder e, van de Wm g. Art ikel 59, aanhef en onder e, gelezen in sam enhang m et art ikel 7, van de Wm g. Brief van drs. J.C.A. ( Kees) Sol aan de secr et aris van de Onderzoekscom m issie van 20 j uli 2014. Zie blz. 4, t weede t ekst blok, van de brief van dir ect eur zorgm arkt en cure aan de plv. direct eur curat ieve zor g, van 7 m ei 2014, kenm er k 81926/ 113980 ( Feit enrelaas Oogziekenhuis Rot t erdam ) . Zie ook CD E279 bij het bezwaar schrift . Daarin is het e- m ailber icht opgenom en van 12 j anuar i 2012 om 16.59 uur. ‘Hoi Le i d i n g g e v e n d e 6 , Dank voor de snelle react ie! Konden we goed gebr uiken. I nm iddels hebben we m et Cees Sol cs gespr oken. Hun bet oog in het gesprek week o.i. weer iet s af van hun eer der e brief: voor zover wij begrij pen voor ziet het Oogziekenhuis geen enkel probleem in de bekost iging vanaf 2014, als het t ransit iem odel is afgelopen. Wat hun bet reft zit het probleem nu, en voor 2012 en 2013, in een t e laag ( schaduw- ) FB. Ook al zouden ze hogere vrij e t ar ieven kunnen afspreken m et ver zekeraar s ( het geen ze zonder problem en denken t e gaan doen voor 2014 e.v.) , dan nog wor dt die plus voor 95% in 2012 en 70% in 2013 afgeroom d, en zij n ze in hun opt iek onvoldoende geholpen. De m ism at ch t ussen de eigen kost en en het FB was en is het pr obleem . Daar valt het een en ander t egen in t e br engen, en dat hebben we nat uur lij k ook gedaan. Onze m inist er wil graag een oplossing voor het Oogziekenhuis. Veronique [ Esm an–Peet er s] heeft richt ing Cees Sol aangegeven dat , indien

33 34 35 36 37

38

39 40

het Oogziekenhuis haar unieke posit ie voldoende kan onderbouwen, een t ij delij ke oplossing voor 2012 en 2013 m ogelij k zou m oet en zij n. Voorwaar de is wel dat we daarna de nit ief van dit issue af m oet en zij n, en dat het Oogziekenhuis écht niet m eer bij ons t erecht kan voor aanvullingen ( dus ook niet voor zor gzwaart e en/ of innovat ie) . Ze heeft het Oogziekenhuis ook gevraagd om het aangegeven gat in de bekost iging nader t e onder bouwen ( gezien ook j ullie opm er kingen over het r elat ief oude Prism ant- rapport ) en voor 2012 en 2013 ook rekening t e houden m et het t ransit iem odel ( aangezien hogere DOT- om zet in die j aren niet voor 100% zal wor den afger oom d, en het huidige gat weldegelij k kleiner zal wor den) . Daarbij kan ik niet helem aal overzien hoe een event uele ophoging van het schaduw- FB prakt isch vor m gegeven zou kunnen wor den, m aar dat wet en j ullie onget wij feld. Qua proces hebben we afgesproken op kor t e t erm ij n een VWS- NZa- Oogziekenhuis over leg t e beleggen, dat een concluderend karakt er zou m oet en hebben. Dus als er nog feit elij ke vragen liggen ( bij v. de cij ferm at ige onderbouwing) , dan m oet dat vóór dat over leg opgehelderd zij n. Het Oogziekenhuis vr oeg zich ook nog af of verzekeraars m oet en aansluit en; lij kt ons niet st r ikt noodzakelij k. Jullie? Ver onique [ Esm an–Peet ers] zal over dit alles a.s. m aandag cont act opnem en m et Le i d i n g g e v e n d e 9 .’ Art ikel 15, t weede lid, van de Wm g. Art ikel 39, eer st e lid, van de Kader wet zelfst andige best uursorganen. Art ikel 34, t weede lid, van de Kader wet zelfst andige best uur sorganen. Handelingen Tweede Kam er, 19 j uni 2014. De Onderzoekscom m issie verwij st in dit verband naar het rappor t van De Leeuw uit 2013, waar in hij heeft uiteengezet hoe de r elat ie van opdracht gever en van syst eem eigenaar binnen het m inist er ie onder scheiden kunnen wor den. Zo heeft De Neder landsche Bank een raad van com m issarissen én een Bankraad. De raad van com m issarissen ziet t oe op het beheer van De Neder landsche Bank, de algem ene gang van zaken en de raad st aat de direct ie m et advies t erzij de. Belangrij ke bevoegdheden van de raad zij n de voorafgaande goedkeuring van de begrot ing en de zo gehet en ZBO- verant woor ding, alsm ede de vast st elling van de j aar rekening. De raad van t oezicht van de AFM is belast m et de goedkeuring van het j aarplan, de begrot ing, de j aar rekening en grot e best uur sbesluit en, waar onder verander ingen in de st ruct uur van de organisat ie. Art ikel 14 van het best uur sr eglem ent , ht t p: / / www.nza.nl/ 96810/ 190974/ Best uur sr eglem ent NZa.pdf. Dat bet ekent niet dat de NZa alt ij d m eeloopt m et het m inist er ie. De Onder zoekscom m issie heeft van het m inist erie een aant al voorbeelden ont vangen, waarin de NZa t ot een ander oor deel is gekom en dan het m inist erie. Zie de brief van drs. L.A.M. ( Leon) van Halder van 11 j uni 2014, kenm erk 122345- MC.

123

124

8

CON CLUSI ES EN A A N B EV ELI N GEN

8 .1 .

Vo o r a f

I n dit afsluit ende hoofdst uk t r ekt de Onderzoek scom m issie conclusies uit de bevindingen in de voorafgaande hoofdst uk ken. Vervolgens doet zij aanbevelingen. De Onder zoekscom m issie wil alvor ens haar conclusies en aanbevelingen weer t e geven enkele woor den richt en t ot al diegenen die door de gebeur t enissen van de afgelopen m aanden zo har d en recht st reeks zij n geraak t . Ar t hur Got lieb heeft op 22 j anuar i 2014 een einde aan zij n leven gem aakt . De Onderzoekscom m issie beseft t erdege dat dit m enselij ke dram a nog zal nadreunen t ot na verschij ning van dit onderzoeksrapport en voor alt ij d voelbaar blij ft . Met nam e voor de ouder s en de br oer van Ar t hur Got lieb. De conclusies en aanbevelingen van de Onderzoekscom m issie hebben onder m eer bet r ekking op de wij ze waarop de NZa m et Ar t hur Got lieb is om gegaan en hoe zij m et haar m edewer ker s om gaat . De conclusies en aanbevelingen bet r effen ook het funct ioner en van de or ganisat ie van de NZa, een organisat ie die een spilfunct ie ver vult in de Neder landse gezondheidszorg. Deze spilfunct ie verv ult de NZa op enige afst and m aar ook onder de verant woordelij k heid van de m inist er van Volksgezondheid, Welzij n en Spor t , die de opdracht t ot dit onderzoek gaf. De Onder zoekscom m issie heeft de afgelopen m aanden m et in t ot aal t acht ig per sonen, waaronder m eer dan vij ft ig m edewerker s van de NZa, gespr oken en m et hen per e- m ail berichten uit gewisseld. Uit eenlopende, som s ver uit eenlopende, opvat t ingen en gevoelens k reeg de Onder zoekscom m issie op die m anier t oegezonden. Vaak van heel gem ot iveer de m edewer kers die m et gedrevenheid en kennis van zaken het belang van hun w er k én van hun organisat ie onder st r eept en. Som s ook van m edewer kers die beschroom d war en om voor hun m ening uit t e kom en, m aar die wel dezelfde gedr evenheid liet en zien om het belang van een goed funct ioner ende NZa bij de Onder zoek scom m issie zo st erk t e benadrukken. Voor alle NZa- m edewer kers spreekt de Onderzoekscom m issie de hoop uit dat haar onderzoek bij draagt aan een bet er funct ioneren van de NZa en het herst el van het gezag van de NZa. De Onder zoekscom m issie is ervan overt uigd dat daarm ee ook wor dt bij gedragen aan de blij vende inzet en m ot ivat ie van alle m edew er ker s van de NZa: een absolut e noodzaak om de NZa haar spilfunct ie in de Neder landse gezondheidszor g t e lat en ver vullen. De m inist er van Volk sgezondheid, Welzij n en Sport heeft de Onderzoekscom m issie ingest eld en haar gevraagd onderzoek t e doen. Met haar conclusies en aanbevelingen hoopt de Onderzoekscom m issie de m inist er als verant w oordelij k bewindsper soon t e helpen haar sy st eem verant woor delij kheid voor het ingewik kelde st elsel van gezondheidszor g in ons land en de w ezenlij ke r ol van de NZa daarin waar t e m aken.

8 .2 .

Co n cl u si e s

I n zij n bezwaar schr ift r icht Ar t hur Got lieb zich t ot een denkbeeldige lezer. Hij neem t de lezer aan de hand, m aar st elt ook r egelm at ig de vraag of wat hij m eent waar t e nem en ook feit elij k klopt . Hij daagt de lezer uit . De Onderzoekscom m issie is op die uit daging ingegaan en beantwoor dt in haar conclusies de haar gest elde vragen en kom t t ot een aant al aanbevelingen; zij doet dat in onafhankelij kheid. De Onder zoekscom m issie heeft concret e v ragen van de m inist er van Volk sgezondheid, Welzij n en Spor t ont vangen, die een aant al, m aar niet alle, elem ent en bet r effen die Ar t hur Got lieb in zij n bezwaarschr ift aan de or de heeft gest eld en beschr even. Ook heeft de m inist er, nadat de Onder zoekscom m issie was ingest eld en volop bezig was m et haar onderzoek , aan een ander e inst ant ie opdracht gegeven declarat ies van de leiding van de NZa t e lat en onder zoeken naar aanleiding van publicat ies daar over in NRC Handelsblad. Ook hier op gaat de Onderzoekscom m issie derhalve niet in.

125

De Onder zoekscom m issie groepeer t haar conclusies rond de onder wer pen die haar zij n voor gelegd: 1. De wij ze waarop Ar t hur Got lieb is behandeld 2. Beleid en prakt ij k op het gebied van HRM 3. De werk sfeer en or ganisat iecult uur 4. De beveiliging van en om gang m et ver t rouwelij ke inform at ie 5. De verhouding t ussen het m inist erie en de NZa Deze onder wer pen hebben bet r ekk ing op beleidsvragen, zoals de v ragen naar de wij ze waar op de NZa m et een van haar wer knem er s is om gegaan en naar de wij ze waar op zij de door die wer knem er geconst at eerde pr oblem en naar m aat st aven van pr ofessionalit eit heeft aangepakt . Het is goed er nogm aals op t e wij zen dat zulke m aat st aven niet dezelfde zij n als die een recht er zou aanleggen, indien hij of zij t ot beoordeling van het zelfde handelen zou zij n geroepen. Dit bet ekent dat de oor delen van de Onder zoek scom m issie niet zij n vervat in j ur idische t erm en en daar in ook niet k unnen wor den ver t aald. 8 .2 .1 .

De w i j ze w a a r o p A r t h u r Go t l i e b i s b e h a n d e l d

Ar t hur Got lieb was een t oegewij de, desk undige en har d werkende m edewerker van de NZa, m aar hij was ook int r overt en scher m de zich voor de buit enwer eld af. Hij had een gr ot e behoeft e aan erkenning en waar dering. Op schr ift dr ukt e hij zich uit er m at e vaardig uit , m aar m ondeling ont brak hem de asser t ivit eit uit t e spreken wat hij echt nodig had en wat er speelde in zij n leven. Dit m aakt de sit uat ie com plex . Enerzij ds heeft Ar t hur Got lieb r icht ing zij n leidinggevenden en de HRM- en vert r ouwensfunct ionar issen niet helder wet en t e ar t iculer en waar hij t egenaan liep. Ander zij ds zij n zij n leidinggevenden er niet in geslaagd de gedeelt elij k im pliciet e hulpv raag van Art hur Got lieb t e beant woor den. Ar t hur Got lieb funct ioneer de de eer st e j ar en volledig conform de eisen die de NZa aan hem als beleidsm edewerker st elde. Vanaf 2007 begon een per iode waar in hij onder opeenvolgende m anagers niet m eer geheel voldeed aan de eisen die zij aan zij n funct ioner en hebben gest eld. Ar t hur Got lieb heeft het beoordelingsproces in de j ar en t ussen 2007 en 2010 en ook daar na ervar en als verwarr end, ont regelend en in t oenem ende m at e belast end. Pe r i o d e t u s se n 2 0 0 7 e n m e d i o 2 0 1 0 Met Arthur Gotlieb is in 2007 noch een plannings- , een functionerings- noch een beoordelingsgesprek gevoerd. Een beoordeling bleef dat j aar uit. I n 2009 zij n de drie gesprekken uit de HR- cyclus wel gevoerd, m aar deze vonden t e laat plaat s. Het beoordelingsgesprek over het j aar 2009 werd, hoewel Arthur Got lieb er herhaaldelij k bij zij n leidinggevende om heeft gevraagd, pas op 18 j uni 2010 gehouden en het beoordelingsverslag van dat j aar is nooit afgerond. Net als in 2009 vonden ook in 2010 het plannings- en funct ioneringsgesprek t e laat plaat s. Op gr ond hiervan en gegeven de HR- cyclus die de NZa hant eer t , st elt de Onderzoekscom m issie vast dat Ar t hur Got lieb in die zin is ver waarloosd in de per iode van 2007 t ot m edio 2010. De Onder zoekscom m issie gebr uik t de t erm verwaar lozing op basis van haar analyse van zij n personeelsdossier en in navolging van t wee van zij n leidinggevenden, die zich - onafhankelij k van elkaar - in deze zin hebben uit gelat en en hierbij doelen op die per iode. Pe r i o d e t u s se n 2 0 1 0 e n 2 0 1 4 Vanaf 2010 w er d hem de lat t elkens hoger gelegd en st eeds opnieuw wer d die boodschap herhaald, zonder dat hij effect ief werd geholpen dat hoger e niveau t e halen. Ar t hur Got lieb voelde zich - zo ver m eldt hij in zij n bezwaar schr ift - ‘een hoogspr inger die niet weet waar de lat ligt ’. Een gevoel dat m oet zij n ver st erk t door de snelle opvolging van ver schillende leidinggevenden t ussen 2010 en 2014. Zij n verzoeken aan die verschillende leidinggevenden om voor hem duidelij k t e m aken wat pr ecies van hem w er d ver wacht , w er den m eer dan eens genegeer d. Ar t hur Got lieb wilde duidelij k m aken dat de vaak herhaalde aanspor ingen om zich in verschillende r icht ingen verder t e ont w ik kelen zo vaag en am bigu waren gefor m uleerd dat hem het zicht op het t e ber eiken r esult aat ont brak. De beoordelingsform ulieren gaven aan w elke com pet ent ies Ar t hur Got lieb m oest ont wikkelen, m aar dezelfde form ulieren en de opeenvolgende gespr ek sverslagen liet en weinig concret e feedback zien waar m ee Art hur Got lieb aan de slag

126

kon. Zo m oest hij ‘zij n om gevingsbewust zij n ver grot en’, het geen op hem - zo schrij ft hij in zij n bezwaar schrift - onbegr ij pelij k over kwam . Het had in de rede gelegen Ar t hur Got lieb duidelij ke en concr ete suggest ies voor ver bet er ing t e geven, hem m eer in plaat s van m inder scholing en coaching t e geven dan gem iddeld aan de m edew erkers wor dt best eed en de werk afspraken nauwgezet en regelm at ig t e evalueren. Het m anagem ent had eerder het werk pakket kunnen aanpassen aan de capacit eit en van Ar t hur Got lieb. I n plaat s van voor t durend t e wij zen op zij n hoge am bt elij ke schaal en t e pr ober en eenzij dige m aat regelen op t e leggen die een aver echt s effect op Art hur Got lieb hadden, had de dialoog m oet en wor den aangegaan m et als doel een r ealist ische, w eder zij ds her kenbar e aanpak t e vinden om zij n waardevolle expert ise verder t e kunnen ont wikkelen. De Onder zoek scom m issie st elt - net als een aant al van zij n leidinggevenden - vast dat Ar t hur Got lieb niet de zor g en begeleiding is geboden die passend was geweest gezien het oor deel over zij n funct ioner en. De Onder zoekscom m issie st elt vast dat de leidinggevenden van Ar t hur Got lieb niet de j uist e t oon hebben kunnen t r effen. Zij zij n hem in de periode t ussen 2010 en 2014 gaandew eg gaan neger en en hebben hem al dan niet bewust uit geslot en van belangr ij ke wer kbespr ekingen en ont wik kelingsm ogelij kheden. Wie niet langer welkom is bij besprekingen over onder werpen die binnen zij n verant woordelij k heid liggen, voelt zich al snel gem ar ginaliseer d. De ont wik kelopdracht en die Ar t hur Got lieb wèl heeft gekr egen, zoals een st age buit en de NZa, heeft hij m et de hem kenm erkende zor gvuldigheid volbracht en geëvalueer d. De evaluat ie is door zij n leidinggevenden nooit m et hem besproken, hoewel hij daarom wel had ver zocht . Ar t hur Got lieb heeft die om issie als bewust negeren er var en. Dat laat st e geldt ook voor de ker en dat hij bij zij n leidinggevenden inhoudelij ke suggest ies deed voor bij voorbeeld een duidelij ke beleidslij n over de om gang m et de farm aceut ische indust r ie, en de ker en dat hij waar schuwde voor de gevolgen van beslissingen waar de NZa voor st ond. De inbreng van Ar t hur Got lieb wer d t e dikwij ls genegeer d zonder dat zij n leidinggevenden inhoudelij k op de door hem genoem de elem ent en zij n ingegaan. Het feit dat Ar t hur Got lieb t akenpakket t en wer den t oebedeeld die hij uit dr ukkelij k had verzocht niet m eer t e hoeven verr icht en ( zoals de opbr engst verr ekening) , heeft hij als act ieve t egenwer king ervar en. De Onder zoek scom m issie heeft geen int ent ionele t egenwer king van de zij de van de opeenvolgende leidinggevenden k unnen vast st ellen. Niet t em in kan zij zich indenken dat Ar t hur Got lieb deze handelw ij ze als t egenwerk ing heeft beleefd. Het heeft de leidinggevenden kennelij k aan m anagem ent vaar digheden en em pat hie ont broken om Ar t hur Got lieb in de afgelopen j aren de effect ieve begeleiding en de duidelij kheid t e geven die hij nodig had. Jar en, zo blij k t acht eraf, waar in Ar t hur Got lieb in t oenem ende m at e ( ondraaglij ke) st ress er voer. Daar bij vond Ar t hur Got lieb dat hij over belast w er d. Dit valt echt er niet af t e leiden uit de feit elij ke r egist rat ie van zij n wer kuren in 2013. Met aft rek van verlof en com pensat ie- ur en, alsm ede event ueel ziekt ever zuim , wer kt e hij ver spr eid over de 52 w eken van dat j aar gem iddeld m inder dan der t ig uur per w eek. Ver geleken m et zij n collega’s was dat geen afwij kend pat r oon. Het feit dat het m anagem ent zij n signalen van werk gerelat eer de st r ess niet als zodanig heeft her kend, valt niet alleen het m anagem ent t e ver wij t en. Hier vóór heeft de Onder zoek scom m issie al m elding gem aakt van de com plexe sit uat ie: Ar t hur Got lieb heeft niet helder wet en t e ar t iculer en waar hij t egenaan liep en t egelij ker t ij d zij n zij n leidinggevenden er niet in geslaagd de gedeelt elij k im pliciet e hulpvraag van Ar t hur Got lieb t e beant w oor den. I n aansluit ing hier op m erk t de Onder zoek scom m issie op dat het ook op de w eg van Ar t hur Got lieb zelf had gelegen om al veel eer der in duidelij ke t er m en t e lat en blij ken, event ueel via de bedr ij fsar t s of de vert rouwenspersonen, dat de r ek eruit was. Op basis van de door haar gevoer de gespr ekken st elt de Onder zoek scom m issie vast dat niem and, ook zij n fam ilie niet , zich bewust is gew eest van de ernst van de sit uat ie waar in Ar t hur Got lieb zich bevond.

127

8 .2 .2 .

Be l e i d e n p r a k t i j k o p h e t g e b i e d v a n HRM

Alg em een De NZa heeft sinds haar opricht ing op 1 ok t ober 2006 een st or m acht ige ont w ik keling doorgem aak t : van het opst ellen van adm inist rat ieve kost en- en t ar iefber ekeningen bij haar voor loper s ( het CTG en het CTZ) naar m ark t m eest er t e m idden van t alr ij ke zorgaanbieders en zorgverzekeraars. En dat in een t ij d van fors st ij gende zor guit gaven m et een hierm ee gepaar d gaande dr uk t ot beheersing van die st ij ging. Deze opgave was gr oot . De NZa m oest im m er s wezenlij k ander e t aken gaan uit oefenen op basis van de Wm g. Als br uidsschat kr eeg de NZa t w ee or ganisat ies m ee die in de j ar en daarvoor acht er st allig onder houd hadden opgelopen bij hun int erne bedrij fsvoer ing en or ganisat iecult uur. Dat m aakt e de opgave niet m akkelij ker. En de verwacht ingen war en hooggespannen. Van m eet af aan st ond de NZa in de schij nw er pers van de polit iek, die ( in m eer derheid) vol verwacht ing was over de nieuweling én van par t ij en in de zor g die veelal m et gr ot e acht er docht de eer st e per iode aanschouwden, bang als m en was voor nieuwe en zwaardere eisen dan waaraan m en daar voor j arenlang gew end was geraakt , vooral in de sfeer van de nancier ing. Po s i t i e e n r o l o p v a t t i n g o v e r H RM Een or ganisat ie als de NZa, die zozeer op inhoud ger icht m oet zij n, nodigt uit t ot het aanst ellen van m anager s die daarin excelleren. Dat is niet onbegrij pelij k, gelet op de eisen die de polit iek en het veld van zor gaanbieders en zorgverzekeraar s aan de NZa st ellen. Bij zulke zwar e ext erne dr uk ligt echt er scheefgr oei op de loer, in die zin dat de ex t rem e inhoudger icht heid t en kost e gaat van m ensgericht heid. Deze const at er ing klem t t em eer wanneer de sam enst elling van de NZa- m edewerker s in de beschouwing wor dt bet r okken. Er was enerzij ds de groep m edewerker s die overk wam van de voorlopers van de NZa, waar in ander e t aken wer den verr icht en er sprake was van een wezenlij k andere w er ksfeer en or ganisat iecult uur dan in de NZa. Daar naast w er den vanaf de opricht ing van de NZa, gelet op de nieuwe t aken van m ark t m eest er, ander e m ensen aangenom en die kwam en uit kr ingen van het m inist erie van Econom ische Zaken, de NMa en de Opt a en die kennis hadden van en ervar ing hadden m et het ont wikkelen van de m ar kt en. Bij deze sam enst elling van het per soneelsbest and, en gegeven de veranderingen die de NZa m oest vorm geven, is er ext ra behoeft e aan een kracht ige en effect ieve ‘change agent ’. Een professionele HRM- funct ie m oet in zo’n sit uat ie onder st euning bieden bij het verankeren en begeleiden van die verander ingen. Daar bij zij n ook de int erne com m unicat ie ( hoe bereid j e de m edewerker s voor op wat er kom en gaat ) en de verander kundige int ervent ies van belang, alsm ede leider schap, leider schapsont wikkeling en m anagem ent st ij len. Niet ieder een had m oeit e m et de verander ingen waar de NZa voor st ond. Een grot e groep m edewer ker s heeft kunnen m eebewegen m et de golven van de dynam iek. Maar j uist voor die - k leinere - gr oep van werk nem er s die de st ap naar een m eer pr est at ieger icht e organisat ie last ig kon m aken, was adequat e, m ensger icht e aandacht voor en begeleiding bij die verander ingen noodzakelij k. Gelet op het feit dat er wer knem er s zij n ( geweest ) die m oeit e hadden m et de veranderingen binnen de or ganisat ie en m et de daar m ee gepaard gaande nieuwe, scher per e eisen die aan hun funct ioner en werden gest eld, zoals Art hur Got lieb, st elt de Onder zoek scom m issie vast dat zowel HRM als de raad van best uur de rol van ‘change agent ’ onvoldoende heeft onder kend en deze dient engevolge ook niet heeft waar gem aak t . De Onderzoekscom m issie concludeer t dan ook dat de t ransit ieperiode van de NZa onvoldoende is begeleid. Ook de t weede rol van HRM, het k lankbord voor de m edewerker s, is niet t ot volle wasdom gekom en. De unit HRM van de NZa accent ueer t in haar t aakopvat t ing het inst rum ent ele k arakt er en richt zich in hoge m at e op het onderst eunen van het m anagem ent . I n een organisat ie die de nadr uk legt op int egraal m anagem ent ( het m anagem ent is ook verant woordelij k voor HRM) is dat in zoverr e r isicovol, dat het m edewerker sperspect ief ondergesneeuw d dr eigt t e raken. Voor die gr oep m edewer kers van de NZa die daaraan behoeft e had, is HRM aan dit essent iële onder deel onvoldoende t oe gekom en. De m anager s kr ij gen in het m eest gunst ige geval de

128

indruk dat de unit HRM hen goed begeleidt bij de vloot schouwen, m aar in een facilit erende r ol zonder een st evige t egenk racht t e zij n voor het m anagem ent . Het voor gaande br engt de Onderzoekscom m issie t ot de conclusie dat het binnen de NZa, wat de HRM- rol bet reft , de afgelopen j aren heeft ont broken aan een voldoende gezaghebbende en effect ieve t egenspraak , zow el op dir ect ieniveau als op dat van het m anagem ent . HRM heeft - vanuit het m edewer kersper spect ief gezien - de behoeft e aan m enselij ke aandacht en aan een m enselij ke opst elling onvoldoende onderkend. De algem ene leiding heeft deze sit uat ie t en onr echt e lat en voor t best aan. D e p o si t i e v a n d e v e r t r o u w e n sf u n ct i o n a r i s se n Wanneer een m edewerker vast loopt in de lij norganisat ie en ook de ‘buddy’- r ol van de HRM- funct ionaris niet t ot st and kom t , dan is er ook bij de NZa de ‘v lucht r out e’ van de ver tr ouwenspersonen; int er n dan w el ex t er n. De Onderzoekscom m issie st elt vast dat deze funct ionarissen lang niet voor alle m edewerkers als effect ieve ‘bypass’ funct ioneren wanneer zij vast lopen in de organisat ie. Er zij n st erke signalen dat deze funct ionarissen, m et hoeveel inzet en bet rokkenheid zij ook werken, niet als een effect ieve rout e worden herkend en som s ronduit worden gewant rouwd. Ook Art hur Got lieb schrij ft in zij n bezwaarschrift dat hij een gang naar de vert rouwenspersonen wel heeft overwogen, m aar dat uit eindelij k niet heeft gedaan, om dat hij ze niet vert rouwt : t e dicht op de ‘lij n’. De vert r ouwensper sonen die de Onderzoekscom m issie heeft gesproken war en niet alt ij d even expliciet in het aangeven van hun rol naar het m anagem ent . Som s konden zij dat ook niet , om dat de bet rokken m edewer kers uit druk kelij k vr oegen om geheim houding. Het is de Onderzoekscom m issie gebleken dat binnen de NZa onduidelij kheid best aat over de rol en het m andaat van de vert r ouwensper sonen. De Onder zoekscom m issie heeft , resum er end, in haar gespr ekken de indruk gek regen dat de posit ie van de ver t r ouwensper sonen in de organisat ie in for m ele zin wel klopt , m aar dat er in hun feit elij k funct ioneren t e weinig gezag en t egenkracht uit gaat naar de leidinggevenden. Dat geldt zowel voor de int er ne als voor de ext erne ver t rouwenspersonen. H e t H RM - b e l e i d Met de HR- cyclus, zoals om schr even in hoofdst uk 4, wor dt voor zien in per iodieke evaluat ie- en beoor delingsm om ent en t en aanzien van het funct ioneren van indiv iduele m edewer ker s. De Onderzoekscom m issie const at eert dat deze cyclus grosso m odo naar behoren funct ioneer t . De v loot schouw en het k wadrant en- m odel war en rond 2009 belangr ij ke veranderingen in het HRM- beleid, gegeven de povere er fenis die de NZa van haar voorganger s op dit t er rein had m eegek regen. I n pot ent ie kan dit m odel doen wat het beoogt : een brug slaan t ussen de eisen van de or ganisat ie en van de m edewerker s: hun capacit eit en en vaar digheden. Die brug zal er echt er alleen kom en, wanneer de opzet klopt ( dat wil zeggen voor een or ganisat ie als de NZa relevant e onderscheidingen kent ) en ver volgens nauwgezet wor dt bewaak t in zij n effect en. Op basis van deze over wegingen kom t de Onder zoek scom m issie t ot de volgende conclusies over de v loot schouw en het k wadrant en- m odel: n er is ger ede t wij fel of de vier kwadrant en en de crit eria die bij de indiv iduele beoordelingen aan de or de kom en, in voldoende m at e en op een evenw icht ige w ij ze recht doen aan enerzij ds de behoeft e van de or ganisat ie en ander zij ds de capacit eit en en vaardigheden van de m edewerkers. Bij wij ze van voor beeld: niet ieder een behoeft alt ij d en volledig ‘zicht baar ’ t e zij n: analy t isch werk in de beslot enheid van j e k am er kan m inst ens zo belangr ij k zij n voor een or ganisat ie als de NZa; het gehant eer de m odel is hier onvoldoende op inger icht ; n het is de vraag of er voldoende aandacht is voor ander en dan de ‘high- pot ent ials’ bij voorbeeld in het bij zonder e beloningsbeleid. Niet duidelij k is hoe wordt uit gedragen dat voor elke or ganisat ie een get r ouwe en degelij ke uit voering van een ‘baken’ even belangrij k is als de excellent e pr est at ie van een ‘high- pot ent ial’; n in de huidige opzet van de HR- cyclus wordt niet voorkom en dat de vloot schouw, die voor-

129

afgaat aan de indiv iduele beoor delingen, deze gaat over heer sen: ‘eenm aal in een hok j e geplaat st , kom j e daar niet gem ak kelij k m eer uit ’; n t ransparant ie over de uit kom st en van de vloot schouw ont br eek t ; veel m edew er ker s wet en niet in welk k wadrant zij zij n geplaat st , het geen t ot onzekerheid bij hen leidt . 8 .2 .3 .

De w e r k s f e e r e n o r g a n i sa t i e cu l t u u r

De Onder zoekscom m issie st elt vast dat er m oeilij k gesproken k an wor den van een algem ene werk cult uur, die her kenbaar is in de gehele organisat ie. De ver schillende dir ect ies binnen de NZa oper eren r elat ief onafhankelij k van elkaar en kennen een diver sit eit aan w er kcult ur en. De dir ect ies hebben verschillende wer kvelden en zij n allem aal ander s inger icht om hun t aken t e kunnen uit voeren. Medew er ker s gebr uiken ver schillende t yper ingen om de w er kcult uur bij de NZa t e benoem en. De m eest e m edewer ker s er varen een pr et t ige werk cult uur. Daar st aat t egenover dat een k lein deel van de m edewer kers de w er kcult uur t ypeert als een afrekencult uur en een ad- hoc cult uur. De beschrij ving dat de dir ect ies veelal als ‘eilandj es’ binnen de NZa oper eren, is de Onder zoek scom m issie m eer dan eens voorgehouden. De m eest e m edewerker s zij n t evr eden over hun wer k en hun or ganisat ie. Ver geleken m et ander e over heidsor ganisat ies scoor t de NZa gem iddeld, op onderdelen zelfs bet er. De Onderzoekscom m issie st elt vast dat er geen st r uct urele m isst anden zij n in de wij ze waarop de NZa om gaat m et haar m edewerker s. Wel is er een beperk t aant al m edewerker s wier er varingen niet passen in het algem ene beeld, zoals in het geval van Ar t hur Got lieb. De NZa is een overheidsorganisat ie die buit engewoon veel verander ingen heeft door gem aakt sinds de opr icht ing in 2006. De verander ingen in de om geving van de NZa, de verander ingen in de t aken van de NZa, de st erke groei van som m ige dir ect ies en de inst r oom van een grot e groep nieuw e en ander e t ypen m edewerker s m aken het w er k bij de NZa zeer dynam isch. Deze dy nam iek zorgt voor onduidelij kheid bij m edewer ker s over wat vanuit het m inist er ie van de NZa, en dus van hen, verwacht w or dt . De ad hoc- cult uur houdt in dat m edewer kers ervar en snel t e m oet en inspelen op vragen uit hun om gev ing; verzoeken uit het depart em ent kr ij gen vr ij w el alt ij d voor rang boven ander e t aken, gelet op de polit ieke dim ensie die er acht er zit . De enorm e dynam iek van de NZa heeft geleid tot een organisat ie waarvan de leiding en de m edewerkers zich vooral en bij voorrang op de inhoud richt en. De veranderingen hebben het uiterste gevergd van de organisatie en hebben ook t ot incidentele problem en geleid. Snelle m anagem entwisselingen, taakgericht leiderschap, eilanden binnen de organisat ie, een t e grot e nadruk op transparant ie in en zicht baarheid van prestat ies en het st eeds wekken van verwacht ingen dat op ext erne opdracht en snel gereageerd kan en m oet worden, trokken en t rekken hun sporen in de NZa- organisat ie en op haar m edewerkers. De organisat ie heeft onvoldoende oog gehad voor m et nam e die m edewerkers die m oeite hadden zich in de dynam ische om geving t e nestelen. Binnen som m ige direct ies spreekt m en van een afrekencult uur. Het is opvallend dat m edewerkers deze werkcult uur verschillend ervaren. Voor veel, vooral j ongere m edewerkers is een afrekencult uur een t eken van een professionele organisat ie, waarin m edewerkers gewaardeerd worden vanwege hun inspanningen en prest at ies en op basis waarvan bevorderingen en bij zondere beloningen plaat svinden. Zij zien de afrekencult uur in t erm en van prest at iegericht heid. Voor een ander deel heeft een afrekencult uur een negat ieve connot at ie. Dat zij n door gaans m edew er ker s die m oeit e hebben m et de t ransit ie naar een m ar kt m eest er die ‘goedwer kende zorgm ark t en m aakt en bewaak t ’. Deze t ransit ie v raagt dat m edewer kers anders t e w er k gaan dan zij eerder deden. Zij hebben andere com pet ent ies nodig dan waarop zij daar voor veelal war en geselect eer d bij de voorganger s van de NZa. I n het bij zonder vanaf 2010 is het funct ionerings- en beoordelingsbeleid op de nieuw e sit uat ie aangepast . Niet ieder een heeft deze ver nieuwing als een verbet ering er var en. De Onder zoekscom m issie kom t op gr ond hiervan t ot de conclusie dat vanuit de leiding t e weinig t ij d en energie is best eed aan HRM en aan het hant er en van een m anagem ent st ij l die niet uit sluit end is ger icht op de inhoud, m aar een uit gebalanceer d geheel vorm t m et m enselij ke aandacht en een m enselij ke opst elling, waar bij een open cult uur geboden is en t egenspraak wordt aangem oedigd.

130

in t er n f u n ct io n er en

Recommend Documents