In dit nummer: Schrijnende situatie vreemdelingenbewaring

Vakblad voor diakenen / 21e jaargang, nummer 3 / juni 2008

In dit nummer: Schrijnende situatie vreemdelingenbewaring

Kerken Groningen-Zuid helpen bij Wmo-vragen / Vakantiegeld delen in Assen / Het VakantieBureau / Collecte Medisch Werk

Colofon

7

DIAKONIA, 21E JAARGANG, NO. 3, JUNI 2008 Tijdschrift voor hen die plaatselijk actief zijn op diaconaal gebied.

UITGEVER Diakonia verschijnt zesmaal per jaar en is een uitgave van de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland voor het diaconale programma van Kerk in Actie. Kerk in Actie is het missionaire en diaconale werk in binnen- en buitenland van de Protestantse Kerk in Nederland. Delen van dit werk worden uitgevoerd mede namens tien oecumenisch georiënteerde kerken en organisaties in Nederland.

REDACTIERAAD Sjon Donkers, Henk van IJken, Henny Nagelhout (eindredacteur), Jan Ritman, Corinth van Schaik, Ruud Slabbertje (voorzitter), Irene Stok, Carla van der Vlist.

12

20

OPMAAK EN DRUK Roto Smeets GrafiServices, Utrecht.

ADMINISTRATIEADRES Adressen- en periodiekenadministratie, Postbus 8504, 3503 RM Utrecht, tel. (030) 880 17 25, fax (030) 880 15 84, e-mail: [email protected]

REDACTIEADRES Postbus 456, 3500 AL Utrecht, tel. (030) 880 17 90, fax (030) 880 14 57, e-mail: [email protected]

ABONNEMENTEN De abonnementsprijs bedraagt bij: - de eerste vier abonnementen à € 12,70 - vijf t/m negen abonnementen à € 9,62 (25% korting) ; - tien abonnementen en meer à € 7,52 (40% korting). Losse nummers kosten € 2,50 per stuk.

17

GESPROKEN DIAKONIA Diakonia is ten behoeve visueel gehandicapten ook verkrijgbaar in gesproken vorm op daisy-cd's. Voor een abonnement of een proef-cd kunt u terecht bij de CBB, Postbus 131, 3850 AC Ermelo, tel. (0341) 56 54 99. Daar kunt u ook informatie krijgen over de uitgave in brailleschrift.

WEBSITE www.kerkinactie.nl ISSN 0167 - 1472

2

Diakonia - juni 2008

Van de redactie

Inhoud Van de redactie

3

De Verbinding: Vakantiegeld delen, hoe doe je dat? - In Assen weten ze het…

5

Actueel: "Hoe lang gaat dit nog duren?"

7

volgt

10

Tips en reacties van lezers: Waarom Sandd?

11

DiaKoos

11

Op de stoep bij: Jan Pieter Tijms

12

In de praktijk: Groningse kerken helpen bij Wmo-problemen

14

1 vraag, 3 diakenen: Diakonie en zorg

16

Minicursus: Een interactief contact

17

Collecte: "Oost-Timor gaat onder je huid zitten" 20 Achtergrond: Hier wordt GAST nog met hoofdletters geschreven

21

Kort

“Je mag je een gelukkig mens prijzen als er mensen om je heen zijn die je niet in de steek laten.” Zo begint het gedicht Hoop, op de achterzijde van dit nummer. Simpel gezegd is dat, wat diakenen doen: kwetsbare mensen niet aan hun lot overlaten. Het ambt van een diaken is dan ook veelzijdig. Maar simpel is het allerminst. Lees maar eens hoeveel moeite het kost om in Groningen mensen op het spoor te komen en hen te adviseren over de Wmo (pagina 14/15). Stug volhouden is hier het motto. Simpel is het ook niet om asielzoekers die uitgeprocedeerd zijn, te helpen hun zicht op een toekomst te houden. Vanuit Kerk in Actie doet Geesje Werkman dit werk, namens de protestantse diakenen. Vaak in alle stilte om zoveel mogelijk te bereiken. Soms ook trekt ze aan de bel, als er meer aandacht nodig is. Op pagina 7 en verder beschrijft ze de schrijnende situatie van vreemdelingen die hun heil in ons land zochten, maar nu in gevangenschap hun uitzetting afwachten. In Assen speelt het woord ‘delen’ een grote rol. Wil Louwes en Riet Hes zetten zich daar in om een deel van het vakantiegeld van gemeenteleden te verdelen over mensen die erg krap zitten. Al deze initiatieven laten zien dat diaconaal werk ertoe doet. Hoe moeilijk het soms ook is, het geeft voldoening en het verrijkt! Sinds ruim honderd jaar bestaat Diakonia als vakblad voor diakenen. Kerk in Actie probeert u daarmee te ondersteunen bij uw werk. Met ervaringen van diakenen, met informatie waarmee u aan de slag kunt, inspiratie om nieuwe ideeën op te doen en gereedschap voor de diaconale praktijk. Eigenlijk zou iedere diaken een abonnement moeten hebben om in alle rust de verhalen van andere diakenen en actuele artikelen te kunnen lezen. Groepskorting Om dit beter mogelijk te maken voert Kerk in Actie voor Diakonia groepskorting in. Als de diaconie een abonnement neemt voor alle diakenen, heeft iedere diaken de actuele informatie. Bovendien hoeft het blad niet meer doorgegeven te worden. Zo’n rouleersysteem blijkt in de praktijk namelijk niet prettig te werken. De prijs van Diakonia is als volgt opgebouwd, voor zes nummers per jaar: de eerste vier abonnementen à € 12,70 vijf t/m negen abonnementen 25% korting (€ 9,62) tien abonnementen en meer 40% korting (€ 7,52). losse nummers kosten € 2,50. En heeft u wensen voor de inhoud van Diakonia? Mail of bel ons! Henny Nagelhout eindredacteur

Berichten

22

Hoop

24


Simpel?

Bij de voorpagina Uitzetting van uitgeprocedeerde asielzoekers gaat niet altijd zonder slag of stoot. In deze bajesboot in de Rotterdamse haven zitten zij soms maandenlang te wachten op uitzetting, in schrijnende omstandigheden. Lees meer op pagina 7, 8 en 9. Foto Joost van den Broek/HH

3

4

Diakonia - april 2008

De Verbinding

Vakantiegeld delen, hoe doe je dat? Een bloeiende magnolia steelt de show in de tuin van Wil Louwes in Assen. De zon, de bloemenpracht, het brengt ons bijna in vakantiestemming. We, dat zijn naast ondergetekende: Riet Hes (66, diaken), Anneke Ülgüt-Bakker (49, ontvanger van vakantiegeld) en Wil Louwes (70, oud-diaken). Onder de magnolia vertellen deze drie een toepasselijk verhaal, over het delen van vakantiegeld. Een diaconaal initiatief om stil van te worden... Tekst Henny Nagelhout Foto’s Marcel de Jong

W

il Louwes en Riet Hes zijn namens hun diaconieën allebei actief in het project Vakantiegeld Samen Delen. Anneke Ülgüt doet erin mee vanuit de ontvanger-invalshoek. In totaal zijn er zeven deelnemende kerken: zes gemeenten van de Protestantse Kerk (via de diaconale werkgroep) en de rooms-katholieke parochie. Wil vertegenwoordigt de diaconie in AssenNoord en Riet de Jozefkerk in Holt-Esch.

Hoe het begon Wil: “Ik hoorde vaak over mensen die moeilijk kunnen rondkomen. In onze diaconale werkgroep wilden we daarom iets opzetten. We dachten: ‘Als je veel geld verdient, heb je veel vakantiegeld en als je een uitkering hebt weinig. Kunnen we dat niet eerlijker verdelen?’ Juist bij het wel of niet op vakantie gaan, komen de verschillen vaak schrijnend aan het licht. Het kan een feest zijn om eens onbezorgd vakantie te vieren. Zo zijn we tot dit project gekomen. We begonnen in 2001 en het was heel spannend. Want wat doe je als het binnengekomen geld niet genoeg is voor het aantal aanvragen? Of andersom? Maar het liep goed. Intussen doen de vijf andere PKN-diaconieën en de parochie mee. Diaken ben ik niet meer, wel afgevaardigde van de diaconie in Vakantiegeld Samen Delen.”

Bijbelse tienden Het principe is simpel. Vakantiegeld van mensen die iets kunnen missen, wordt verdeeld over mensen die weinig te besteden hebben.

Foto links Wil Louwes (staand), Anneke Ülgüt en Riet Hes


Wil legt uit: “In mei werven we gelden via de kerken, kerkbladen, kanselaankondigingen, zondagsbrieven. We verwijzen naar het bijbelse begrip ‘tienden’. Half juni komen de bijdragen binnen bij de centrale diaconie, die het totale bedrag naar ons project overmaakt.” Maar hoe weten zij wie er geld nodig heeft? Riet: “In de kerkenraad en diaconie vragen we iedereen om op te letten. Via het Assense Budget Support krijgen we aanvragen binnen. Of via Anneke Ülgüt. Als je je ogen en oren openhoudt, komen de mensen gewoon op je pad. Vorig jaar kregen we 79 aanvragen, met 22.600 euro om uit te geven.” “Alleen wij, en niet de diaconie, weten wie er een aanvraag bij ons indient. We werken op vertrouwelijke basis”, vult Wil aan. “Ruim voor de zomervakantie willen we het vakantiegeld rondbrengen. Het enige wat we van de ontvanger vragen is de hoogte van haar of zijn vakantiegeld. Daaruit kunnen we genoeg aflezen. Een alleenstaande krijgt 200 euro, een echtpaar 250, een gezin met één kind 300 euro, met twee 350, met drie of meer 400 euro. Wij brengen het zelf, contant. In het begin kregen we veel geld en weinig aanvragen, dus ik heb veel mensen over de streep moeten trekken om geld te ontvangen.” Riet: “We besteden het geld in de wijk waar het, zeg maar, ook vandaan komt. De mensen geven het liefst dichtbij. Alleen als een wijk te weinig of te veel heeft dan delen we dat met elkaar.”

Naar de dierentuin Wil is mede-oprichtster van het vakantiegeldproject. “Ik was al met pensioen en had als diaken en daarvoor van alles gedaan met vluchtelingen. Over ‘vakantiegeld delen’

hoorde ik van mijn zus in Peize en met dat idee ben ik hier aan de slag gegaan. Ik heb veel geleerd van het diaken zijn. Ik vind eigenlijk dat elk gemeentelid een keer diaken moet zijn geweest. Ouderling ben ik ook wel eens geweest, maar diaken zijn heeft veel meer. Je bent vaak zo lekker praktisch bezig. Bij dit diaconale project heb ik ook een goed gevoel. We laten mensen in hun waarde, omdat we ons niet bemoeien met hoe mensen het vakantiegeld uitgeven.” Riet kwam na haar scheiding twaalf jaar geleden in Assen terecht. “Vanuit mijn geloof had ik het gevoel dat ik niet alleen maar wilde consumeren. Ik wilde ook mijn steentje bijdragen. Eerst moest ik weer goed in m’n vel komen, maar intussen ben ik nu 7,5 jaar diaken. Ik doe het met hart en ziel. Je bent erg nauw betrokken bij het kerkelijke gebeuren van de gemeente, en je kunt echt iets doen voor mensen. In mijn kinderjaren heb ik door ziekte van mijn vader erg veel armoede aan den lijve ervaren. Na m’n scheiding was er ook weer zo’n periode. Ik weet dus hoe het voelt om geholpen te worden. Het sprak me ook erg aan dat we over de muren van de kerk heen kijken: iedereen kan een aanvraag indienen, kerklid of niet. Dat vind ik zo bijbels en mooi. Gerechtigheid is een bijbels criterium voor een eerlijke samenleving. Armen, vreemdelingen, alleenstaanden, langdurig zieken zijn volgens de bijbel de mensen om wie het zou moeten draaien. Dan denk ik: laten we bewogen zijn met onze medemens en laat de liefde niet verkillen. Arme gezinnen met kinderen vind ik heel schrijnend, maar met dit vakantiegeld kunnen ze een paar leuke dingen doen. Vooral kinderen hebben er last van dat ze nooit op vakantie gaan. Zij hebben niks te vertellen op school als andere kinderen hun vakantieplannetjes maken. De bijdrage zorgt ervoor dat ze ook eens een verhaal hebben, al is het in onze ogen ‘alleen maar’ over de dierentuin.”

Reacties De reacties zijn om stil van te worden. Wil: “Er zijn gezinnen bij uit een schuldsaneringstraject. Pas zei iemand: ‘Nou nog één jaar, dan ben ik eruit en dan hoeft het niet meer.’ Of: ‘Dit is de laatste keer, nu worden wij van ontvanger gever.” “De groep ontvangers is zeer gevarieerd. Het is niet altijd hetzelfde verhaal waardoor iemand in financiële zorgen komt”, zegt Riet. “De oorzaak kan een echtscheiding zijn. Of een chronische ziekte. Ook mensen die net een verblijfsvergunning krijgen, hebben hun geld hard nodig voor hun huishou-

5

De Verbinding

Boven: Wil Louwes

Boven: Anneke Ülgüt

Boven: Riet Hes

delijk bedoeninkje. En mensen met een psychische ziekte of mensen met hoge ziektekosten zijn vaak heel blij als ze er even uit kunnen.”

ven dat uitkeringsniveau uit. En hij mocht natuurlijk niet werken als asielzoeker. Het vreemde is dat je voor de belastingsdienst volledig getrouwd bent, maar voor de sociale zekerheid niet. Na de pardonregeling is het beter geregeld en krijgen we bijstand voor een gezin met man, vrouw en twee kinderen. Mijn man werkt sinds enkele maanden parttime, maar er is nog steeds een aanvulling tot de bijstandsnorm nodig. Hij is nu druk aan het inburgeren. We zien ernaar uit dat hij straks weer een volwaardiger inkomen kan verdienen, zodat we er samen financieel weer bovenop komen. Gelukkig heb ik in de afgelopen jaren ook hulp van mijn moeder gehad. Zij was mijn ‘vangnet’. Je hebt ook mensen waar armoede bijna overerfbaar is.”

mis. Ik had er ineens geen recht meer op omdat ik samenwoonde met iemand zonder geldige verblijfstitel. Dat was voor mij de nekslag. Ik heb toen met de diaconie gebeld, alles nog eens uitgerekend, en geconstateerd dat ik nog vijftig euro per week overhad om van te leven. Met brieven aan de burgemeester en politieke partijen lukte het om de maatregel ongedaan te maken. Het is dus altijd de vraag: redden we het net wél of net níet? Maar mijn kinderen hebben er niet zo’n erg in. We krijgen vaak kleren, mijn man is overdag weg voor werk of cursus, dus ze hebben niet eens in de gaten in wat voor situatie we zitten. Van het vakantiegeld dat ik van het project ontvang, gaan we met mijn twee kinderen (9 en 11) elk jaar naar Ootmarsum, in een huisje bij iemand op het erf, midden in het bos, heerlijk.”

Wil beaamt: “Een mevrouw ging een dagje uit ging naar Maastricht, daar was ze nog nooit geweest . Ze zei ‘Je zit erin en je komt er nooit meer uit.’ Op den duur krijg je ook vrij intensieve gesprekken. De ontvangers mogen zelf weten wat ze met het geld doen. Of ze nou een nieuwe fiets kopen of eens lekker op een terras gaan zitten, of dat ze niet zo rood staan op de bank. Dat gaat ons niet aan.” Met een bedankkaart in haar hand citeert Riet: “Het is te mooi voor woorden. Het gaat me financieel veel beter dan vorig jaar. De schulden zijn bijna afgelost. Van het geld heb ik een gourmetsetje gekocht, dan kunnen we eens eten saampjes.” Een ander citaat: “Ik was zeer verrast met de zeer ruime gift. Nogmaals bedankt. Hiermee zullen mijn zoontje en ik zeker een paar leuke dagen hebben. Ik hoop in de toekomst op mijn beurt ook iets te doen voor iemand anders.” Riet vindt het erg positief dat veel mensen toch proberen uit hun situatie te komen.

Ontvangen Voordat Anneke Ülgüt-Bakker in 1995 in de bijstand belandde, had ze het redelijk goed. Toen ze eenmaal op het sociaal minimum zat, deed ze een aanvraag voor vakantiegeld na een oproep in het kerkblad. Intussen doet ze zelf ook mee in de organisatie van het project Haar huidige echtgenoot komt uit Turkije en kreeg vorig jaar via de pardonregeling een verblijfsvergunning. Ze leerde hem zes jaar geleden kennen: “Ik had een klein baantje, maar ik kwam niet bo-

6

Ze vervolgt: “Geld krijgen voelt een beetje dubbel. Aan de ene kant heerlijk, maar in zekere zin heb je het toch liever níet nodig. Maar je leert om te ontvangen. Omdat ik weet dat ik ook iets terug kan doen voor de maatschappij. Ik werk als vrijwilligster bij de Stichting Budget Support, een stichting die mensen begeleidt bij het omgaan met een laag inkomen. Af en toe kom ik iemand tegen die ik dan weer bij het vakantieproject aandraag.”

Weerbaar Ondanks haar armoede oogt en klinkt Anneke als een weerbaar en gelukkig mens. Dat scheelt, als je weinig inkomen hebt. “Met extraatjes zoals het vakantiegeld lukt het om rond te komen. Maar soms raak je even van slag”, vertelt ze. “Met de invoering van de huurtoeslag in 2006 ging het

Anneke heeft een positieve inslag: “Armoede is een relatief begrip. We wonen in een klein huisje, met een simpel aanrechtblokje, maar ik tel m’n zegeningen. Ik heb een dak boven m’n hoofd, een douche, kan koken. Als je mondiaal kijkt, en ook binnen Nederland, zie ik mezelf niet echt als arm. Ik heb mensen om me heen die me helpen, zit niet in een schuldsaneringstraject. Omdat ik vroeger wel heb kunnen genieten van een zekere ‘rijkdom’, ben ik niet verbitterd geraakt. En dat ik niet alleen ben, maakt het ook minder moeilijk. Je gaat ook heel anders naar dingen kijken. Als ik in mijn tuintje zit, zie ik m’n krielkippetjes, hoor de vogeltjes, zie de bomen uitbotten en dan denk ik: ‘Meer hoef ik niet.’ Het is bijna een religieuze ervaring.”


Actueel

Vragen bij vreemdelingenbewaring in Nederland

"Hoe lang gaat dit nog duren?" "Is dit Nederland?", vraag ik me af, wanneer de deur achter mij in het slot valt. De rillingen lopen mij over de rug. Niet van de gure wind die over Alphen blaast. Het is van de herinneringen aan de mensen die ik zojuist heb gesproken. Hun ogen, hun verhalen... Schrijnend, deze vreemdelingenbewaring. Ja, ook dit is Nederland. Tekst Geesje Werkman Foto's Freek Visser / Kerk in Actie

Boven Detentiecentrum Soesterberg/Zeist

Zojuist was ik bij een gespreksgroep in de vreemdelingenbewaring te Alphen aan den Rijn. Het gebouw lijkt op een gevangenis, maar de mensen die er verblijven hebben niets crimineels gedaan. Ze zitten hier opgesloten omdat ze niet over de juiste papieren beschikken en kunnen worden uitgezet.

al negentig dagen in de isoleercel doorgebracht. Hoe lang gaat dit nog duren, wat gaan ze met mij doen? En wanneer kan ik naar de dokter? Ik heb al tijden last van mijn maag."

De justitiepredikant had me voor de gespreksgroep uitgenodigd. Er komen tien deelnemers op af: mannen, sommigen jongens, uit landen als Nigeria, Irak, India en Pakistan. Wat ik voor hen kon doen, is de

eerste vraag. “Niets”, is mijn eerste reactie. Nadat ik hun verhalen gehoord heb, beloof ik deze wereldkundig te maken. En: het te gebruiken in de lobby voor vreemdelingenbewaring. Daarom ook dit artikel. Daarom ook eerst (fragmenten van) de verhalen van deze vreemdelingen.

De Irakees Een jonge man uit Irak steekt van wal: "Ik zit al twee jaar vast, ga van de ene gevangenis naar de andere. Ik heb zo ongeveer alle gevangenissen in Nederland gezien, heb ook

Feiten vreemdelingenbewaring • Vreemdelingen mogen in bewaring worden gezet als ze a) niet de juiste documenten bezitten om hier te mogen verblijven, bijvoorbeeld als ze uitgeprocedeerd zijn, of om een andere reden illegaal in Nederland zijn, en b) als er zicht bestaat op uitzetting. Zij komen terecht in vreemdelingenbewaring in Zeist, Dordrecht, Zaandam, Alphen a/d Rijn. • Vreemdelingen die zonder de juiste documenten in Nederland arriveren, worden niet eens toegelaten tot Nederland. Zij worden direct in bewaring gezet op Schiphol, in een soort niemandsland: het grenshospitium. In een grenshospitium heerst een minder streng bewind dan in de vreemdelingenbewaring. Als blijkt dat een bewoner van een grenshospitium toch ‘in eerste aanleg’ een ‘positieve indicatie’ op asiel heeft, kan hij of zij ze na een aantal weken naar een asielzoekerscentrum worden gebracht. Bij een negatieve indicatie gaan ook zij echter naar de vreemdelingenbewaring: Zeist, Dordrecht, Zaandam of Alphen aan de Rijn. • In 2007 werden 23.000 mensen in vreemdelingenbewaring gezet. De meesten van hen zitten daar korter dan drie maanden, maar veertien procent verbleef er vorig jaar langer dan zes maanden. Nederland kent geen limiet aan de duur van vreemdelingendetentie. Er moet vaak een rechter aan te pas komen, via contacten die in Nederland zijn opgebouwd, om de detentie op te heffen als iemand na een veel te lange periode nog steeds niet is uitgezet. • Ruim de helft van de gedetineerden in vreemdelingendetentie wordt na verloop van tijd op straat gezet, met een brief dat ze het land moeten verlaten. Zij gaan veelal de illegaliteit in. De anderen worden uitgezet naar het land van herkomst. Boven: Johan Bor


De Nigeriaan Een Nigeriaan vertelt dat bij aankomst op Schiphol werd gezegd: "Vraag nu maar asiel aan, dan kunnen we je helpen." "Dat deed ik", vervolgt hij, "om direct in de gevangenis te belanden. In het gebied in Nigeria waar ik vandaan kom, bestaat een structureel voedseltekort, iedere dag weer. Maar met 200 euro terug, terwijl ik 10.000 euro heb betaald om hier naar toe te komen? That's no option, dat is geen optie." Pas na tien maanden (!) in de vreemdelingenbewaring werd hij gepresenteerd aan de Nigeriaanse ambassade. Dat leidde echter niet tot de benodigde documenten om terug te kunnen reizen naar Nigeria. Ook hij heeft last van zijn spijsvertering; hij is al een week niet naar het toilet geweest. "Dat heeft alles te maken met voedsel en gebrek aan beweging."

De Indiër en de Pakistaan De groep mensen uit India en Pakistan maakt een verloren indruk. Ze spreken geen Engels (op één na, hij is de tolk), krijgen nooit bezoek, zijn Nederland niet verder in geweest dan via Schiphol naar de gevangenis. Niemand in Nederland behalve justitie kent hen, weet waar ze zijn, dàt ze er zijn. Een jonge Indiër geeft aan dat hij graag schoenen wil; hij is al vijf maanden in Nederland en loopt nog steeds op slippers. Ook een oudere man uit India, ik schat dat hij tegen de zestig is, loopt nog op slippers. Hij is hier al elf maanden.

7

Actueel

Boven: Detentiecentrum op Schiphol-Oost Raar, er is toch kleding op voorraad in centra als deze. Om het te krijgen, moet je alleen een formulier invullen. Maar zij spreken niet de taal, en blijkbaar is niemand op het idee gekomen het hen te vertellen.

Dan weet iemand... Aan het eind waren we nog lang niet uitgepraat, maar het uur was om. Reden om drie weken later terug te gaan. De gespreksgroep bestaat deels uit dezelfde personen, deels uit voor mij nieuwe. Voor de mensen uit India en Pakistan heb ik een telefoonnummer meegenomen van de India Werkgroep vanuit ICCO & Kerk in Actie, zodat ze contact kunnen leggen buiten de gevangenis. Bellen? Ze kunnen bijna niet bellen, vertellen ze. Per persoon krijgen ze € 7,50 per week, een telefoonkaart kost € 5 en die heb je ook nodig om te bellen met je advocaat. Maar er moet ook eten voor worden gekocht. Vers fruit bijvoorbeeld, want ze krijgen in de gevangenis soms maandenlang diepvriesmaaltijden. Maag- en darmklachten komen dan ook veel voor. Ook door het gebrek aan beweging. Ze mogen slechts één uur per week sporten. Op de luchtplaatsen is wel er een volley-

8

balnet, maar men mag geen bal hebben tijdens het luchten. Waarom niet? Zij weten het niet.

onder meer verbetering van de omstandigheden in de vreemdelingenbewaring. We noemen er enkele.

Voor ik vertrek, geef ik mijn gesprekspartners nog een paar telefoonkaarten. Dan kunnen ze bellen, dan weet iemand in Nederland dat ze er zijn...

• Kerk in Actie schreef en praatte het afgelopen jaar met de staatssecretaris van Justitie, Albayrak, over - kwaliteitsverbetering van de rechtsbijstand in de vreemdelingenbewaring; - de financiële situatie van mensen die onder de pardonregeling vallen; - niet goed opgeleid personeel in detentiecentra.

Wat doet Kerk in Actie? Weten dat ze er zijn, hoe hun situatie is, dat hun stem nauwelijks gehoord wordt... Dat stimuleert Kerk in Actie tot een uiteenlopend pakket activiteiten met het oog op

Wat kunt u doen? • Kerk in Actie voert gesprekken met justitiepastores en ontwikkelt samen met hen projecten, zoals de inzameling van boeken en muziekinstrumenten voor de vreemdelingen in detentiecentra. U kunt die inleveren bij of opsturen aan het Protestants Landelijk Dienstencentrum, Joseph Haydnlaan 2A in Utrecht. Kerk in Actie zorgt ervoor dat de instrumenten bij de justitiepastores komen. • U kunt daar ook telefoonkaarten of geld voor telefoonkaarten kwijt. De justitiepastors verdelen ze dan onder de bewoners van de vreemdelingenbewaring. • De justitiepastores zetten bezoekers- en kapelgroepen op. Kerk in Actie doet daaraan mee. Wilt u hier op enigerlei wijze aan bijdragen? Neemt u dan contact op met Kerk in Actie, [email protected] of tel. (030) 880 14 56, Geesje Werkman.


Actueel • Kerk in Actie nam het initiatief tot de actie 'Geen kind in de cel', waarbij het gevangen zetten van vreemdelingenkinderen werd aangekaart. Het samen met anderen bereikte resultaat is dat er momenteel geen vreemdelingenkinderen meer in detentie zitten. En: dat er een wetswijziging is doorgevoerd om dergelijke misstanden te voorkomen. Op dit moment werkt Kerk in Actie aan de vrijlating van 24 jongeren van 15-18 jaar die als vreemdeling in detentie zitten. • Kerk in Actie werkte mee aan een onderzoeksrapport van het Europese parlement naar de omstandigheden in opvanglocaties, inclusief de vreemdelingendetentie in Europa. • Het Europees Comité inzake de voorkoming van foltering en onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing (CPT), waaraan Kerk in Actie deelneemt, bezocht in juni 2007 verschillende detentiecentra en politiebureaus in Nederland. Naar aanleiding hiervan bracht het CPT rapport uit, inclusief aanbevelingen. Het CPT is onder andere kritisch over de opleiding van het personeel, het gebruik van boeien, de beschikbaarheid van medisch personeel en doet het voorstel om de bezoekregeling uit te breiden van 1 naar 2 uur in de week. In een brief over het rapport aan de Tweede Kamer, geeft de regering aan niet bereid te zijn een maximumtermijn in te stellen voor vreemdelingenbewaring (zoals het CPT voorstelt). Zij vreest dat de vreemdeling dan minder bereid zal zijn medewerking te verlenen aan terugkeer. Onder: Detentiecentrum (boot) Zaandam

Boven: Detentiecentrum Alphen aan den Rijn Het complete rapport van de commissie is te vinden op de website van het Ministerie van Justitie. • In Europees verband doet de PKN, dus ook Kerk in Actie, mee in de Conference of European Churches. Deze CEC verzond een brief aan de Europese Commissie met het verzoek om tot verbeteringen te komen. Dit naar aanleiding van de stemming binnenkort in de Europese commissie over het wetsvoorstel Vertrek en Detentie. In dit wetsvoorstel wordt een maximum tijd voor vreemdelingendetentie van an-

derhalf jaar genoemd. Kerk in Actie ijvert voor verkorting van deze periode. Zij heeft hierover gesproken en gecorrespondeerd met een vertegenwoordiger van de Europese Commissie over Europese regelgeving op het gebied van vreemdelingendetentie. • Daarnaast word aan het Europese parlement een richtlijn voorgesteld om mensen die uitgezet zijn te verbieden om de eerstvolgende vijf jaren Europa in te komen. Ook daartegen verzetten zich de Europese kerken en Kerk in Actie. Vaak gaat het om mensen die hier familieleden hebben. Ook kan zich in hun thuisland een gewapend conflict of natuurramp voordoen. Deze groep is niet crimineel, heeft geen misdaden begaan, ze beschikken alleen niet over de juiste documenten. Daarbij past zo’n re-entryban niet. • Samen met de Internationale Organisatie voor Migratie en Stichting Inlia hebben justitiepastores, ICCO en Kerk in Actie een nieuw programma opgezet. Dat beoogt vreemdelingen, die gevangen zitten en niet in ons land kunnen blijven, terug te laten keren met behoud van perspectief in hun land van herkomst. Meer informatie hierover volgt in een volgend nummer van Diakonia. Geesje Werkman werkt voor Kerk in Actie op het gebied van vluchtelingen. www.kerkinactie.nl www.inlia.nl www.iom-nederland.nl www.icco.nl www.cec-kek.org


9

Actueel

Een bezinnende cursus rond het ambt van diaken

Armoedeonderzoek Bijna is het zo ver. Er wordt druk gerekend, georganiseerd, gedrukt en overlegd met de media bij Kerk in Actie en andere kerken. Eind deze maand verschijnt het rapport Armoede in Nederland 2008: het onderzoeksverslag naar financiële hulpverlening door diaconieën, parochiële caritasinstellingen en andere kerkelijke organisaties in Nederland. Tekst Peter de Bie Foto Irene Stokvan Nederlan Boven: Diaconale vakanties staan voor het eerst in het armoederapport 2008. Foto: Irene Stok

V

eel diaconieën hebben daaraan meegewerkt. Staatssecretaris Aboutaleb van Sociale Zaken en Werkgelegenheid neemt de resultaten van het onderzoek in ontvangst op 26 juni.

Een traditie ‘Armoede in Nederland 2008’ is het vierde onderzoek naar financiële hulp door kerken, in een reeks die in 2002 begon. In dat jaar verscheen ‘De kerk als vangnet?’ Aan dit onderzoek deden protestantse diaconieën en enkele bisdommen mee. In 2005 en 2006 werd onderzoek gepubliceerd dat gedaan was onder alle diaconieën van de Protestantse Kerk in Nederland. Verheugend aan het onderzoek van 2008 is dat er meer kerkgenootschappen aan het onderzoek meewerkten. Het is nu een breed kerkelijk onderzoek. Deelnemers zijn ditmaal Kerkinactie, alle Rooms-Katholieke bisdommen, de Vincentiusvereniging Nederland, de Remonstrantse Broederschap, de Christelijke Gereformeerde Kerken en de Oud-Katholieke Kerk. Via de samenwerking met de interkerkelijke werkgroep Arme Kant van Nederland/ EVA is deze verbreding tot stand gekomen. In januari werden 3424 vragenlijsten in de diverse kerkgenootschappen uitgezet. Toen half april de reactietermijn sloot, waren er maar liefst 1236 enquêtes ingevuld terugontvangen. Net als vorige jaren een hoge respons, waarvoor veel dank aan diaconieën, parochiële caritas instellingen en de andere deelnemende kerkelijke organisaties.

10

Waarom eigenlijk? De kerken vinden het van groot belang om in beeld te brengen hoe zij betrokken zijn bij hulpverlening aan mensen die financieel in de knel raken in onze samenleving. Plaatselijke kerken hebben daar zelf soms onvoldoende zicht op, terwijl het wel van groot belang is voor hun eigen beleid. Ook samenleving en politiek hebben vaak geen idee van de betrokkenheid van kerken. Diaconieën en parochiële caritas instellingen hebben sterker de vinger aan de pols van armoede en sociale noden dan zijzelf en anderen zich realiseren. Daar komen belangrijke signalen uit voort. Die moeten gezien worden; ze mogen niet onopgemerkt blijven. ‘Signaleren, alarmeren en waar nodig protesteren’, horen evenzeer bij de taak van kerken als ‘helpen waar geen helper is’. Dat er nu bij het vierde onderzoek vergelijkingen in de tijd gemaakt kunnen worden, is een interessant pluspunt. De onderzoeken uit vorige jaren hebben steeds ruime aandacht in media en politiek gekregen. Ze hebben geleid tot gesprekken met ministers en ambtenaren en tot discussie in de samenleving. Dat is ook met het nieuwe rapport de bedoeling.

Presentatie Op 26 juni wordt in het Protestants Dienstencentrum in Utrecht het rapport wereldkundig gemaakt. Staatssecretaris Aboutaleb neemt het eerste exemplaar in

ontvangst. De PKN-synodevoorzitter De Fijter en bisschop De Korte (referent kerk, samenleving en diaconie van de Bisschoppenconferentie) zullen hem toespreken. Aboutaleb zal een reactie geven op het rapport. Onder leiding van Elsbeth Gruteke (van het radioprogramma De Ochtenden) zullen deze drie, samen met de nieuwe algemeen secretaris van de Raad van Kerken, Klaas van der Kamp, bevraagd worden op hun visie op armoede in Nederland en de rol die kerken en overheid daarbij moeten spelen. Daarna zullen in een gesprek ook ervaringsdeskundigen (zowel diakenen als armen) en enkele kerkelijke beleidsmakers doorpraten over de rollen van kerken en overheden bij bestrijden en voorkomen van armoede.

Nieuwsgierig Nieuwsgierig geworden? Diakonia-lezers moeten we nog even teleurstellen. Dit nummer van Diakonia komt drie weken te vroeg uit. Op 26 juni kunnen de lezers het rapport wel lezen op internet: www.kerkinactie.nl. Daar publiceren we ook de uitgebreide tabellen met cijfers, die we niet in het hoofdrapport opnemen. En in het volgende Diakonia-nummer komen we er natuurlijk op terug. In het blad Kerkinformatie, dat op 27 juni uitkomt, verschijnt wel een artikel met cijfers, feiten, conclusies en aanbevelingen. Het rapport is vanaf 26 juni ook in druk verkrijgbaar voor € 5,- bij brochureverkoop@ pkn.nl, tel. (030) 880 17 24.


Tips en reacties van lezers

Lezers van Diakonia worden van harte uitgenodigd om ideeën, tips en reacties aan andere diakenen door te geven. Reageren kan via postbus 456, 3500 AL Utrecht, e-mail [email protected]

Waarom Sandd?

Het feit dat Diakonia sinds kort door Sandd wordt bezorgd, heeft reacties van meerdere lezers opgeroepen. Wij plaatsen hier die van Amarja Bol. Op verzoek van de redactie gaat Bert van Schaik daar op in. Hij is binnen het landelijk dienstencentrum van de Protestantse Kerk onder meer verantwoordelijk voor de postverzending. Geachte redactie, “Laat ik beginnen met mijn waardering uit te spreken voor de inhoud van uw blad. Ik lees Diakonia al jaren, eerst als diaken en nu als lid van de zwo-commissie. De vraag welke invloed mijn geloof heeft, of eigenlijk zou moeten hebben, op mijn handelen houdt mij vaak bezig. En het is een lastige! Max Havelaar koffie en gewone koffie schelen relatief weinig in prijs. Fair Trade bananen zijn vaak vijftig procent duurder. Bij spotgoedkope kleding kun je op je klompen aanvoelen dat het voor de naaisters nooit een vetpot kan zijn geweest. Zo kan ik nog wel meer voorbeelden geven, en ik vertel u er direct bij dat ik niet consequent ben in mijn keuzes. Ik ga u dan ook niets verwijten, maar wel een vraag stellen. In onze gemeente zijn er mensen van wie de baan bij TNT op de tocht staat na de zoveelste reorganisatie, nadat ze eerdere reorganisaties toevallig wel ‘overleefd’ hadden. Kortom: al jarenlang periodes van grote onzekerheid. Toen ik van de week Diakonia kreeg werd ik onaangenaam getroffen toen

DiaKoos


ik zag dat het blad door Sandd bezorgd was. Waarom is de keus voor goedkoop gemaakt en niet voor goede arbeidsomstandigheden? Is er een afweging gemaakt om het abonnementsgeld te verhogen om zo mee te werken aan het behoud van werk en zekerheid voor postbodes? Ik verwacht van een kerk namelijk wel dat zij weloverwogen keuzes maken. Ik ben benieuwd naar uw reactie.” Met vriendelijke groet, Amarja Bol,Amsterdam Geachte mevrouw Bol, Toen ik in 1981 als eindredacteur van Diakonia aantrad, werd dit blad gedrukt bij drukkerij Tijl. Na enkele jaren stapte ik met de productie over naar drukkerij Libertas en vervolgens Hoonte Bosch & Keuning en RotoSmeets. De reden van deze veranderingen in de loop van 27 jaar? De verhouding prijs-kwaliteit. Wij verkeren in de gelukkige omstandigheid om jaarlijks offertes te kunnen aanvragen. Drukkers waren altijd kostenbewust, boden

scherpe prijzen en hoogwaardige service om zodoende orders binnen te kunnen halen. Zo houden wij elkaar scherp en kan Diakonia tegen een verantwoorde prijs geproduceerd worden. Daar was en daar is niets mis mee. Maar waar we met drukkers konden onderhandelen, was bij TNT (voorheen TPG en PTT) de speelruimte zeer beperkt. Niet zelden liepen we daar ook op tegen een logge, weinig flexibele bureaucratische organisatie. In 1999 werd ik binnen ons landelijk dienstencentrum verantwoordelijk voor alle logistieke processen, waaronder de postverzending. Het was dan ook niet verwonderlijk dat ik kritisch naar onze postverzending ging kijken, ook hier met het oog op een optimale verhouding van prijs en kwaliteit. Dat resulteerde in gebruikmaking van TNT voor de reguliere post en donateursmailingen, Selektvracht voor het versturen van pakketten en Sandd voor een deel van onze tijdschriften. Sandd, Selektmail en andere postaanbieders hebben bereikt wat daarvoor niemand lukte: TNT moet concurreren, wat resulteert in scherpere prijzen en een betere service dan wij tot dan toe van hen gewend waren. Bovendien, wanneer wij de abonnementsprijs van Diakonia niet hoeven te verhogen, doen we dat liever ook niet. We willen het blad qua kosten immers voor zoveel mogelijk diakenen bereikbaar houden. Kostenbewust opereren, daar kan toch niemand bezwaar tegen hebben? Bert van Schaik, Team Logistiek

Tekst Sjon Donkers Tekeningen Lex Dirkse

11

Op de stoep bij: Jan Pieter Tijms, Meppel Op Het Erf in Meppel wonen en werken mensen met een verstandelijke beperking. Bewoner van het eerste uur, nu tien jaar, is Jan Pieter Tijms. Doordeweeks werkt hij op de boerderij. Hij is echter ook in zijn vrije uren actief, en op zondag. Want Jan Pieter is ook diaken in de oecumenische wijkgemeente het Erfdeel. De Tekst en foto Sjon Donkers kerkzaal van deze gemeenschap is te vinden in het hoofdgebouw van Het Erf. “Als er bijzondere diensten waren, gingen wij wel naar de kerk”, vertelt Jan-Pieter over zijn jeugd in Hoogeveen. “Maar in Assen, op je vorige woonplek, ben je echt een ‘kerkmens’ geworden, toch?”, vult Kees Stroop aan. Kees is predikant en werkt in deeltijd als geestelijk verzorger op Het Erf. Hij kent Jan Pieter goed, omdat ze elkaar bijna wekelijks ontmoeten. Gedurende het gesprek kun je merken dat ze elkaar goed aanvoelen. Weet Kees even iets niet, dan zie je bij Jan Pieter al een grote glimlach verschijnen. “Hij wordt een dagje ouder…,” zegt hij dan, breed lachend.

Je ontmoet mensen! De lach op zijn gezicht werkt als een visitekaartje voor de kerkgemeenschap. “Ik vind een heleboel dingen leuk”, zegt hij. “Je komt ’s morgens binnen en je hebt gelijk contact met de kosters. En: je ontmoet mensen!” Het diaconale omzien naar elkaar is een van zijn talenten. Jan Pieter kent veel mensen uit de gemeente en veel mensen kennen hem. Zij vragen hoe het met hem en zijn moeder gaat en hij vraagt hoe het met hen gaat. En als hij weet dat ze ziek zijn geweest, vraagt hij hoe het nu gaat. Al voor hij diaken was stond Jan Pieter na afloop van de kerkdienst bij de koffie. Kees: “Voor het laatste lied zoeft hij (rolstoelgebruiker, red.) de kerk uit om zijn plek in te nemen. Mensen rekenen de koffie dan bij hem af met bonnen.” Op gemeenteavonden is hij er bijna altijd bij en ook het maandelijkse kerkcafé vindt in hem een trouwe bezoeker. “Mijn vrienden komen daar ook”, zegt hij en hij lacht instemmend, als Kees vertelt dat er na de koffie ook wijn en bier wordt geschonken.

Diaconale rolstoel Het Erfdeel kent sinds acht jaar ambtsdragers met een verstandelijke beperking. Toen Jan Pieter hoorde dat zijn voorganger zou stoppen, stond hij te popelen om hem op te volgen. Hij gaf het direct aan bij Kees. “Hij heeft zelf bedacht wat hij als diaken zou willen doen”, vertelt Kees. “Liturgieën uitdelen zoals

12

zijn voorganger en helpen bij de inzameling van gaven is voor hem lastig. Wat hij graag wilde is helpen bij de Maaltijd van de Heer.” Sinds zijn bevestiging zit Jan Pieter daarom bij de Maaltijd naast de dienstdoende predikant en wordt het bord met ouwels of matzes op het dienblad van zijn rolstoel gezet. Voor ambtsdragers met een verstandelijke beperking is er een taakomschrijving met een speciale opdracht. Kees: “Geschreven op de persoon, aangepast aan hun talenten.” Omdat vergaderingen lang kunnen duren en soms te veel spanningen geven, gaat Jan Pieter daar niet naar toe. In de diaconie is er een contactdiaken die met hem doorneemt wat er is besproken. En van zijn kant neemt hij met haar contact op als hij iets wil inbrengen. Omdat Jan Pieter veel mensen kent, weet hij snel wie er ziek is of wie geopereerd moet worden. Dat geeft hij dan door aan Kees of aan diakenen. Hij zegt ook dat de bloemen daar naar toe moeten. En als het mogelijk is, gaat hij als diaken naar een begrafenis van iemand die hij goed kende.

Invoelen (en lol) De ochtenddiensten vindt Jan Pieter het leukst, mooier dan speciale diensten. Hij blijkt ook een kritisch mens. Over de speciale vieringen voor wie de ochtenddiensten te moeilijk zijn, zegt hij: “Dat past niet meer bij mijn leeftijd.” Speciale diensten als dopen en Kerst en Pasen vindt hij leuk, omdat er veel gebeurt. Over de Bijbel zegt hij: “Daar geniet ik van. Er staan mooie verhalen in.” Dat hij goed kan invoelen of er aandacht is besteed aan de keuze van liederen bij het Bijbelverhaal, merken de voorbereiders regelmatig als hij met tips komt. Ook let hij goed op of de opstap (de toelichting bij het thema of bij de lezingen) wel overkomt. Desalniettemin heeft hij de grootste lol als er in een dienst iets verkeerd gaat. Als bijvoorbeeld de tussenwand er opeens uit moet, omdat er meer mensen zijn dan verwacht, kan hij genieten van de chaos. Muziek in de kerk vindt hij ook mooi. Wat hem

betreft, is er iedere zondag een koor met combo. Jan Pieter heeft een vast aantal mensen bij wie hij zijn verhaal kwijt kan. Zo zijn de gesprekken met Kees een manier om het vol te houden en heeft hij goede vrienden bij wie hij zijn hart kan luchten. Vertrouwen vindt hij erg belangrijk. Hij is daarom voorzichtig met wat hij vertelt aan anderen. “Je moet goed aangeven, wanneer je iemand iets vertelt en hoe. En dat die persoon dat weet“, zegt hij. Kees licht toe: “Jij bent heel voorzichtig om iemand iets te vertellen.” Jan Pieter knikt en Kees vervolgt: “Jij wilt zeker weten dat het vertrouwd is en dat het niet zomaar doorverteld wordt. Want soms ben je weleens teleurgesteld in vriendschappen. Goede vrienden vragen daarom altijd eerst of ze iets mogen doorvertellen.”

Postzegels De grote hobby van Jan Pieter is postzegels verzamelen. Hij doet dat al van jongs af aan en heeft inmiddels een grote verzameling. Vaste vrienden helpen hem met het afweken van de zegels en het ordenen van het geheel. Mensen in en buiten de kerk weten ervan en nemen vaak postzegels voor hem mee. Zo groeit zijn verzameling nog steeds. Als Kees schetst hoe uitpuilend vol Jan Pieter's kast zit met postzegels, lacht hij voluit. “Als je met postzegels bezig bent, word je rustig, ontspannen, “ zegt Kees tegen hem. “En het mooie vind je ook dat je vrienden je komen helpen met de postzegels.” Als Jan Pieter na het gesprek in zijn kamer zijn verzameling postzegels laat zien, blijkt de kast er inderdaad mee vol te staan. En dat niet alleen. Aan de muren hangen wereldkaarten met zegels uit de betreffende landen. Hij kan er geen genoeg van krijgen. Zijn enthousiasme werkt inderdaad aanstekelijk. Sjon Donkers is freelance diaconaal adviseur en lid van de redactieraad van Diakonia.

www.sow-meppel.nl/het_erfdeel.htm


“Contact maken met mensen vind ik heel belangrijk.” Kees Stroop (achter) en Jan Pieter Tijms


13

uit de praktijk Kerk-op-Maandag Groningse kerken helpen bij Wmo-problemen

Kerkelijke presentie in de wijk, akkoord. Maar hoe? In Groningen-Zuid kozen kerken voor de vorm van een inloopkantoor. ‘Inloop’ staat daarbij voor een luisterend oor, ‘kantoor’ voor ondersteuning bij vragen rond de Wmo (Wet op de Maatschappelijke Ondersteuning). Tekst Jeanet Aartsen Foto’s Jeanet Aartsen, Lidia van Huizen

Een inloopkantoor dus heeft iets bijzonders: het wordt bemenst door vrijwilligers van zeer diverse kerken. Oecumene in de volle breedte dus. Een protestantse diaken en een (kerken)raadslid uit de baptistengemeente vertellen erover.

Maandagmiddag Lidia van Huizen is al jaren diaken in de protestantse Immanuëlkerk. Zij is de coördinator van Kerk-op-Maandag. Lidia: "Bij de invoering van de Wmo is ook in de stad Groningen een platform opgericht dat als klankbord dient voor de burgerlijke gemeente. In dat platform zijn verschillende kerken vertegenwoordigd. We hebben als kerken gezocht naar een manier om actief in te spelen op de Wmo en besloten om in de verschillende wijken ‘voorloketten’ op te zetten. Plaatsen waar mensen uit de wijk

14

terechtkunnen met vragen over de Wmo, voordat ze naar de burgerlijke gemeente, de thuiszorg of een andere vorm van hulpverlening stappen. Het streven was dat zoveel mogelijk kerken mee zouden doen. Hier in Zuid doen er nu vier mee: de Immanuëlkerk (Protestantse Kerk), de baptistenkerk, Refajah-kerk (gereformeerde kerk vrijgemaakt) en de Magnalia Deï-kerk (gereformeerde gemeente). De katholieke kerk levert nog geen vrijwilligers. Ons voorloket is elke maandagmiddag open van 14.00 tot 16.00 uur. Er zijn dan steeds twee vrijwilligers aanwezig." Titia Korf is lid van de raad van de baptistengemeente in Groningen. Ook zij participeert in het Kerk-op-Maandag initiatief. Eén keer in de zes weken is ze te vinden in het inloopkantoor. Daarnaast beheert zij de sleutel. Titia: "We hebben als baptisten in

Groningen net een fusie achter de rug. Dat is een proces waarin je als kerk heel erg naar binnen bent gericht. Toen we vrijwilligers zochten voor het inloopkantoor meldden zich vier mensen aan uit onze gemeente. Dat is verrassend veel, want voor andere taken kunnen we soms niemand vinden. Blijkbaar waren er meer mensen die, net als ik, weer naar buiten gericht wilden zijn."

Gewoon beginnen Elke diaconie heeft er wel een: een beleidsplan of of in elk geval een bepaalde beleidslijn. Van een plan naar een concrete activiteit is soms echter een grote stap. Vooral wanneer verschillende kerken samenwerken, dreigt verzanding in vergaderingen en officiële procedures. Lidia: "Mijn ervaring is dat je op een gegeven moment gewoon moet beginnen. Je vraagt wie mee wil doen en gaat van start. Als je eerst alle kerken om een officieel antwoord moet vragen, duurt het veel te lang voordat er iets van de grond komt. Je hoort vanzelf wel als er iets niet mag of kan. Het heeft, denk ik, ook te maken met het soort mensen dat diaconaal actief wil zijn. Het zijn mensen die eerder vragen: 'Wat doe je?' in plaats van 'Wat geloof je?' Gewoon beginnen dus. Want vrijwilligers waren er genoeg te vinden." Lidia: "Mijn ervaring is dat als je mensen vraagt voor een concrete taak die aanspreekt, je best vrijwilligers vindt. Dit werk is overzichtelijk en vraagt niet veel tijd."


Links: Titia Korf (links) en Lidia van Huizen

Luisterend oor Maar wat is precies de meerwaarde van zo’n kerkelijk loket? In Groningen zijn er bijvoorbeeld op drie plaatsen zogenoemde bureaus voor wijkondersteuning. Deze steunen informatiepunten (STIP) zijn het initiatief van de burgerlijke gemeente, samen met woningbouwverenigingen, thuiszorg, etcetera. Is dat niet dubbelop? Titia: "Ons inloopkantoor is gevestigd in hetzelfde gebouw als het STIP. Er zit ook wel enige overlap in onze dienstverlening. Maar ik merk toch dat bezoekers het prettig vinden als ze niet gelijk van doen hebben met mensen van een bepaalde instantie. Daardoor zijn we heel laagdrempelig. Voor sommige bezoekers heeft het meerwaarde om hun probleem met 'iemand van een kerk' te bespreken. Maar we zitten expres niet in een kerkgebouw, want dan worden we teveel gekoppeld aan één bepaalde kerk." Het woord ‘voorloket’ zegt het al, de functie van Kerk-op-Maandag is met name: doorverwijzen. Er wordt vooral geluisterd naar de aard van het probleem van de bezoeker. Lidia: ‘Ja, we bieden koffie, een luisterend oor, iemand die even meedenkt en als het nodig is verwijzen we door naar andere instanties. Daar trainen we de vrijwilligers ook in: goed luisteren en doorvragen naar wat er aan de hand is. Want als

Onder: Bij Kerk-op-Maandag wordt vooral geluisterd naar de aard van het probleem.

je dat helder hebt, weet je naar wie je moet doorverwijzen. We hebben zelf bijvoorbeeld ook geen geld, zoals een diaconie dat heeft. Maar we kunnen zo nodig wel doorverwijzen naar een bepaalde diaconie." Titia: "Pas kwam er een vrouw op het spreekuur die veel schulden had. Ik merkte behoorlijk wat schaamte, ze was ook vrij snel weer weg. Ik heb haar kunnen doorverwijzen naar de diaconie van haar kerk en een folder meegegeven over schuldregelingen. Dat zij er zo over durfde te praten, was al heel wat." Dat 'tegen iemand aanpraten' is een van de dingen die Kerk-op-Maandag wil bieden aan bezoekers. Lidia: "We zijn er echt voor een laagdrempelig contact. Voor iedereen, zonder een oogmerk van zieltjeswinnerij. We merken wel dat bezoekers vaak bekend zijn met de kerk. Soms krijgen we ook vragen op het pastorale vlak. Zo kwam er een man die zocht naar een kerk 'met een dominee waarmee gediscussieerd kan worden'. Inmiddels heeft hij een dominee gesproken en heeft hij weer contact met de kerk. Maar de meeste bezoekers komen toch met praktische vragen over bijvoorbeeld woningaanpassing, huishoudelijke hulp en schuldproblemen."

Geen stormloop In de eerste tien maanden dat Kerk-opMaandag draait zijn er zestien hulpvragen geweest. Dat is geen groot aantal. Lidia: "We hebben in het begin tegen elkaar gezegd: 'Het kan best zijn dat er de eerste maanden niemand komt.' Het loopt nu dus wel, maar zeker niet storm. Voor enkele

Wat is de Wmo? De afkorting Wmo staat voor Wet Maatschappelijke Ondersteuning. De Wmo vervangt de Wet Voorzieningen Gehandicapten (WVG), de Welzijnswet en delen van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) en is vanaf 1 januari 2007 in stappen uitgevoerd door de burgerlijke gemeenten. In de Tweede Kamer is bij de vaststelling van de Wmo besloten dat de burgerlijke gemeenten plaatselijke kerken bij de discussies rond de Wmo moeten betrekken.

vrijwilligers is dit wel een teleurstelling. Toch blijven we positief ingesteld omdat bekendheid verkrijgen tijd nodig heeft. We zitten nu bovendien op een locatie die niet altijd goed te vinden is. Het is te achteraf. Binnenkort hopen we - ook weer samen met STIP - te verhuizen naar een nieuw, beter gelegen pand. Dat geeft ook weer een nieuwe impuls aan de public relations." Titia: "Aan die PR is van begin af aan veel aandacht besteed. Er is veel energie gestoken in het vergroten van de bekendheid via huis-aan-huisbladen, folders en de lokale tv en radio." Lidia: "In september evalueren we weer. Dan kunnen we de balans opmaken van ruim een jaar Kerk-op-Maandag. We hebben nu nog geen echte grens gesteld. Een neveneffect van het lage aantal bezoekers is, dat je als vrijwilligers tijd hebt om elkaar te spreken. Omdat je doorgaans met een vrijwilliger van een andere kerk zit, is er vaak een spontane uitwisseling over het geloof. Maar net zo goed over dagelijkse dingen zoals je werk. Dat wordt door de vrijwilligers erg gewaardeerd."

Saamhorigheid Deze oecumene in het inloopkantoor geeft een saamhorigheidsgevoel. Titia: "Wat bindt is het concrete. En dat de aangeboden hulp voor iedereen is, voor wie dan ook. Dat spreekt me zelf erg aan." Lidia: ‘Dat oecumenische aspect is echt bijzonder. We horen bij heel verschillende kerken en denken heus niet overal hetzelfde over, maar er zijn geen botsingen. Kijk, daar haal ik mijn hart aan op. Van huis uit is oecumene voor mij bijzonder vertrouwd. Eén kerk vind ik ook veel te smal! Er is toch maar één God! Ik zeg altijd maar: als je goede dingen doet, is God erbij. Dat voel je en zo houd je het ook vol." www.kerkinactie.nl/wmo www.minvws.nl/dossiers/wmo


15

1 vraag, 3 diakenen Diaconie en zorg

Bijna iedere diaconie komt op de een of andere manier met ‘zorg’ in aanraking. Is jullie diaconie bij ‘zorg’ betrokken? Komen jullie wel eens in aanraking met knelpunten bij de uitvoering van de zorg?

Martin Joosse, diaken in Uithoorn

Walter Eppinga, diaken in Zuidwolde

Joke van der Steen-Haalboom, diaken in Sittard

"Allereerst: dit is een vraag die aan het denken zet. Dat houdt je scherp, net als het updaten van het beleidsplan. Het raakt de constante afweging tussen wat je zou willen doen en wat je kunt doen, mede gelet op de aanwezige capaciteit en kennis. Als diakenen proberen wij hier op te pakken wat op onze weg komt. Directe hulp met 'de handen' wordt slechts incidenteel gevraagd, en dus ook beperkt gegeven. Gezien onze beperkte menskracht bieden wij niet actief hulp aan, maar als wij knelpunten signaleren ondernemen we wel actie. Lukt doorverwijzen niet, dan ligt er een taak voor ons. Voor gemeenteleden die niet naar de kerk kunnen komen, verzorgen wij vervoer of een kerkradio. In het verzorgingstehuis zijn diakenen actief betrokken bij huisbezoeken en de weeksluiting. Ook werken wij mee aan de ziekenzondag. Daarnaast worden financieel verschillende (lokale) organisaties op dit terrein ondersteund. De Wmo is al jaren een aandachtspunt. We hebben nu een sociaal diaken die zich vooral richt op het kritisch volgen van de Wmo en het gemeentebeleid. Waar ik positief op terugkijk, zijn de vier themabijeenkomsten, een kerkdienst en slotbijeenkomst over 'Ontwikkelingen in Zorg en Gezondheidszorg'. Dat was een initiatief van een rooms-katholieke diaken en mij. Deskundigen uit acht verschillende werkterreinen gaven hun visie en dat leidde tot interessante gesprekken. De bijeenkomsten werden druk bezocht, zowel door gemeenteleden als politici van alle politieke partijen! Al is de directe hulp die wij leveren beperkt, de zorg heeft wel onze aandacht."

“Onze diaconie is sterk betrokken bij een heleboel dingen, waaronder zorg. Dat woord heeft voor ons verschillende nuances: zorg om je naaste maar ook zorgen voor je naaste. Van onze jaarlijkse stroopwafelactie is de opbrengst, toch zo’n vijfduizend euro, bijvoorbeeld bestemd voor een vakantieweek voor minder valide mensen. Mensen die in het dagelijks leven niet zonder zorg kunnen, kunnen er dan ook eens uit. En wat niet onbelangrijk is: vrijwilligers die aan dergelijke vakantieweken meewerken, ook mensen van buiten de kerk, ontlasten zo de mantelzorgers. Hier in Zuidwolde hebben we trouwens vrijwilligers die zo nu en dan met een gehandicapte mevrouw wandelen. Zo komt zij ook buiten en wordt haar omgeving enigszins ontlast. In deze rubriek heb ik al eerder gememoreerd dat wij als gezamenlijke diaconieën een ontmoetingskring zijn gestart. Daarmee bieden we mensen die eenzaam zijn of verlegen zitten om gezelschap de mogelijkheid om na een kerkdienst samen te komen. Ook dat is voor mij zorgen voor je medemens. Als gezegd, zorg kent vele nuanceringen. Zo hebben ook wij een afgevaardigde in de Wmo-raad van de burgerlijke gemeente, zodat we als diaconie de vinger aan de pols houden bij wat er leeft in ons dorp en onze gemeente. Mensen met een handicap hebben vaak al genoeg zorgen aan hun hoofd. Mede dankzij de Wmo-raad worden deze zorgen enigszins verlicht. Het doel van de Wmo is niet voor niets: Meedoen!”

“Wij hebben op verschillende manieren met zorg te maken. Het meest zichtbaar is die voor vluchtelingen. In ons kerkgebouw is een klein appartement, waar uitgeprocedeerden of illegalen tijdelijk kunnen wonen. De diaconie zorgt voor zaken als bed, brood en reiskosten. Vrijwilligers helpen bij taalstudie, ontspanning, bezoek aan advocaten en dergelijke Verder hebben we contacten met onder meer het inloophuis, de sociale afdeling van de gemeente, stichting Leergeld en Arm in arm (steungroep voor mensen met een minimum inkomen). Zodoende kunnen we mensen die bepaalde zorg nodig hebben goed doorverwijzen en zonodig begeleiding bieden. Mede daardoor komt het niet veel voor dat de diaconie zelf letterlijk zorg biedt, maar af en toe blijkt het toch nodig. Dan helpen we iemand z’n financiën op orde te brengen, organiseren we een verhuizing of begeleiden we mensen die moeilijk functioneren in de samenleving. Laatst nog, een jong gemeentelid, die na een scheiding, zonder inkomen en met psychische problemen zelf niet meer op gang kon komen. Dan is het samen zoeken naar mogelijkheden, en vooral het bieden van een arm om de schouder. Verder volgen we kritisch de ontwikkelingen rondom de Wmo en we proberen als gezamenlijke kerken invloed uit te oefenen. Zorg hoort menselijk te zijn, en in ons land dreigt vooral verzakelijking: achter een gemeentelijk zorgloket zitten lang niet altijd mensen met voldoende inlevingsvermogen in de echte problematiek waarmee mensen komen.“

16


Minicursus In deze rubriek willen we diakenen op een korte en informatieve manier wegwijs maken in een concreet onderwerp uit het diaconaat. Suggesties hiervoor kunt u sturen naar [email protected]

Hoe bouw je een relatie op met een Kerk in Actie-project?

Een interactief contact In deze minicursus kun je lezen hoe je stap voor stap samen met de kerkelijke gemeente een contact op kunt bouwen met een partner in Afrika, Latijns-Amerika, Azië, Europa of Nederland. Tekst Ellen van der Kemp Foto's Hannie Luiten en Karel Jungheim Kerk in Actie voert haar werk uit in opdracht van de plaatselijke protestantse gemeenten in Nederland. Door de praktische organisatie van het werelddiaconale werk te bundelen, en niet vanuit iedere plaatselijke kerk te regelen, kan het werk professioneler en doelmatiger worden gedaan. Nadeel is wel dat door deze bundeling de partners en projecten die Kerk in Actie steunt verder af komen te staan van de plaatselijke gemeenten. Kerk in Actie Interactief helpt plaatselijke gemeenten om in contact te komen met het werk van partnerorganisaties en betrokken te raken bij projecten. Hierbij kunnen diakenen en zwo-commissies een grote rol spelen. Hoe gaat Interactief in z’n werk?

Stap 1: neem contact op met de gemeenteadviseur Neem voordat je voor een project, thema of land kiest, contact op met een gemeenteadviseur van Kerk in Actie Interactief. Samen met de gemeenteadviseur kies je het doel waarvoor jouw gemeente zich gaat inzetten, het bedrag en voor hoe lang je het wilt steunen. Je kunt zo een inspanningsverplichting aangaan als gemeente, Onder: Tijdens een bezoek van een Kerk in Actie-partner uit Gaza aan Noord-Holland, krijgen de Nederlanders een Palestijns gerecht voorgeschoteld.

maar het is ook mogelijk om krachten te bundelen met andere gemeenten in de eigen regio of classis. Het Interactief-team bestaat uit acht gemeenteadviseurs. Een ieder van hen is verbonden aan een regio. Je kunt contact met hem of haar opnemen via zowel de servicedesk van Kerk in Actie, tel. (030) 880 14 56 als rechtstreeks (kijk voor telefoonnummers en e-mailadressen op www.kerkinactie.nl/ interactief).

Stap 2: kies een thema, land of project Zet op een rij wat je wensen zijn. Wil je als gemeente mailcontact met de partner, partners ontvangen of met een groep de partner bezoeken? Op basis van de diverse wensen geven de gemeenteadviseurs aan welk project of thema goed bij jouw gemeente past. Van het ene project is bijvoorbeeld meer informatie en meer fotomateriaal beschikbaar

Gemeenten kunnen zelf één of meerdere projecten kiezen rondom een thema of in een bepaald land. Daar maken we dan voor voor minimaal één jaar afspraken over. Hoe uitgebreid de gemeente met het thema of project aan de slag wil, is de keuze van de gemeente zelf. Zij kan zich bijvoorbeeld beperken tot collecten en het geven van informatie over het project, maar bijvoorbeeld ook partners ontvangen en bezoeken, avonden met sprekers organiseren of Intercultureel Bijbellezen met groepen uit het land dat gekozen is. Sommige gemeenten hebben vele jaren contact met één partnerorganisatie van Kerk in Actie, maar dat is geen verplichting. Gemeenten zijn vrij om na de afgesproken periode een ander contact aan te gaan. Ook de projecten van Luisterend Dienen (Kerk in Actie-projecten voor Gerefor meerde Bonds-gemeenten) passen in de Interactief-aanpak.


17

Boven: De protestantse gemeente Venlo ontvangt een delegatie uit Zimbabwe. De tentoonstelling in de kerk geeft de gemeente informatie over deze partner van Kerk in Actie . dan van het andere. De ene partner is ook makkelijker te bereiken dan de andere. Als je graag mailcontact wilt onderhouden met een partner, dan is het ook zaak om te kijken welke talenkennis er binnen de gemeente aanwezig is. Afhankelijk daarvan kan een partner worden gekozen in bijvoorbeeld een Engels-, Frans- of Spaanstalig land. Het is ook mogelijk om een Nederlands project te kiezen, zoals de Rudolphstichting of stichting Exodus. Niet iedere partner is in staat om mailcontact te onderhouden. Soms betekent het dat men naar een internetcafé moet om te mailen. Als een internetcafé in de buurt ligt, is dat wel te doen, maar als een verre reis nodig is, wordt het al lastiger. Bij een langdurig contact is het raadzaam

18

om een land te kiezen. Kerk in Actie steunt binnen een land meestal meerdere projecten. Zo kun je het ene jaar het ene project in dat land centraal stellen en het volgende jaar een ander project in hetzelfde land. Gemeenteadviseurs kunnen ook nagaan hoe lang een project nog gesteund wordt. Projecten worden namelijk niet eindeloos gefinancierd. Zodra een partnerorganisatie zelf middelen heeft om het project te financieren, bouwt Kerk in Actie de steun af. Het kan ook zijn dat een project bijvoorbeeld niet meer aan de (financiële) voorwaarden voldoet die Kerk in Actie stelt. Ook dat kan een reden zijn om de steun stop te zetten. Kijk goed naar wat er leeft in de gemeente en haak aan bij de interesses en verschillende groepen binnen de gemeente. Een voorbeeld daarvan is een gemeente uit Wilnis die na een dijkverschuiving contact wilde met een partner in Bangladesh, waar men geregeld met een zelfde soort problematiek geconfronteerd wordt.

Stap 3: stel een bedrag en termijn vast De Interactief-projecten maken deel uit van de begroting en de projectenlijst van Kerk in Actie. Kerk in Actie vraagt om de betrokkenheid van jouw gemeente ook financieel vast te leggen. Daarbij wordt afgesproken een bepaald bedrag voor een bepaalde periode beschikbaar te stellen voor het gekozen project (of cluster van projecten). Er is geen minimumbedrag dat moet worden bijdragen. Als er meer geld binnenkomt dan afgesproken, wordt het in goed overleg eventueel verder besteed.

Stap 4: betrek de gemeenteleden erbij Als het project, bedrag en termijn vastgesteld zijn, is het zaak om het project onder de aandacht te brengen in de gemeente. Dat kan op veel verschillende manieren. De gemeenteadviseurs helpen je daarbij op weg. Naast het aanreiken van achtergrondinformatie en fotomateriaal (mits


aanwezig) houden de gemeenteadviseurs je ook op de hoogte van reizen van Kerk in Actie-medewerkers naar de projecten. Relevante informatie uit het reisverslag is eveneens beschikbaar. Ook kan de medewerker een presentatie in jouw gemeente verzorgen. Als er iemand van het project in Neder land op bezoek komt, neemt de gemeenteadviseur contact met je op. Je kunt dan, als je dat wilt, de partner in jouw gemeente ontvangen. Het is in sommige gevallen ook mogelijk dat je met een groep (jongeren) uit de gemeente de partner bezoekt. In een aantal landen zijn uitgezonden medewerkers van Kerk in Actie werkzaam. Ook via hen kun je het contact verder verdiepen. We hebben het hierboven al gehad over direct mailcontact met de partner. Maar er zijn nog veel meer mogelijkheden. Je kunt denken aan Intercultureel Bijbel lezen. Daarbij leest een groep binnen jouw gemeente dezelfde bijbeltekst als de partner. Daarna gaan jullie er met elkaar over in discussie. Vaak blijkt het nogal een verschil of je de bijbel leest als inwoner van Nederland of als iemand uit een land met een heel andere cultuur. Dit kan een hele andere en verrassende kijk geven op bijbelteksten. Tevens kan het een verdieping zijn van de wederzijdse relatie. Kerk in Actie Interactief leent zich er goed voor om jongeren te betrekken bij een stukje kerkenwerk. Jongeren willen graag praktisch aan de slag. Rondom een land, thema of project zijn talloze acties te bedenken. Voor een paar acties heeft Kerk in Actie alvast wat voorwerk gedaan. Als je in jouw kerk wilt

Een greep uit lopende interactiefcontacten: • Gemeenten rond Alkmaar leven mee met uitgezonden medewerker Meta Floor in Oost-Jeruzalem. • Een groep gemeenten uit onder meer Noord-Brabant en Zeeland is actief voor verschillende projecten in Zambia. • De protestantse gemeente Huizen steunt drie jaar lang de Protestantse Kerk in Egypte. • In Assen lezen gemeenteleden samen met mensen uit Bolivia de bijbel en wisselen hun ervaringen uit. • De classis Den Bosch gaat met een jongerengroep naar Mozambique.


collecteren voor een project, dan is het handig om een folder te maken met informatie over het project. Kerk in Actie heeft een kant en klaar sjabloon voor zo een collectefolder. Het enige wat nog hoeft te gebeuren is teksten en foto’s toevoegen.

Voorbeelden Door de globalisering zijn andere culturen steeds meer in beeld gekomen. Daardoor is het makkelijker geworden om iets te organiseren rondom een bepaald land of thema. Neem de wereldmaaltijden van Knorr of Albert Heijn of het uitgebreide assortiment van de wereldwinkel. Ook met muziek valt veel te doen. Als je een paar creatieve mensen in je gemeente hebt, zijn er talloze mogelijkheden. Een paar voorbeelden. Een gemeente die actief is met Kameroen had voor de gemeenteavond Kameroense hapjes gemaakt en kleding uit dat land getoond. Ook was een bijlage van de NRC met foto’s van een Kameroense markt opgevraagd. In Cothen hebben ze in een kerkdienst met een mobiele telefoon een uitgezonden medewerker gebeld in Oost-Timor. Zo was er live contact te midden van de gemeente.

Stap 5: wissel uit met andere gemeenten De gemeenten die hetzelfde project of land kiezen, worden door Kerk in Actie met elkaar in contact gebracht. Ze vormen een zogenaamd landennetwerk. Via de website kunnen ze informatie uitwisselen, zodat niet iedereen het wiel uit hoeft te vinden. Als de één een leuke actie op touw gezet heeft, kan de ander daar ook gebruik van maken. Er zijn bijvoorbeeld vier gemeenten die het project Cards in India steunen. Er is afgesproken dat één gemeente het mailcontact onderhoudt, anders zou de partner met vier gemeenten moeten corresponderen. Degene die het mailcontact heeft, stuurt de mail door naar de andere gemeenten.

Stap 6: uitdagingen Interactief vindt plaats binnen het kader van het contract tussen de partner en Kerk in Actie. Daar is een overeenkomst voor getekend. Het is niet de bedoeling dat er buiten die overeenkomst financiële verzoeken aan de (via Interactief) betrokken gemeenten gedaan worden. Toch kan het voorkomen dat een partner jouw gemeente vraagt

Eigenlijk is Kerk in Actie Interactief niet iets totaal nieuws. De geschiedenis van zending en werelddiaconaat laat zien dat het werk, dat nu onder de naam Kerk in Actie wordt uitgevoerd, vrijwel altijd begonnen is als het persoonlijke initiatief van kleine groepen kerkmensen. Al meer dan 200 jaar geleden begon men vanuit Nederland met het werk van de zending in het toenmalige Nederlands-Indië. Dat gebeurde door bevlogen individuen, die zich geroepen voelden de boodschap van het Evangelie uit te dragen. Vanaf het einde van de 19e eeuw vroeg men zich af hoe dit plaatselijke kerkenwerk zich verhield tot het landelijk kerkenwerk. Uiteindelijk werden zending en werelddiaconaat als voluit synodaal (kerkbreed) werk erkend. Men koos voor een landelijke aanpak. Maar tot heden is het uitgangspunt: de eerste verantwoordelijkheid voor zending en werelddiaconaat ligt bij de plaatselijke gemeenten. Daar wil Kerk in Actie Interactief handen en voeten aan geven. om een extra financiering. Gemeenteadviseur Jilles de Klerk: “Een gift overmaken wordt vaak met de beste bedoelingen gedaan, maar er komt veel meer bij het financieren van een project kijken dan veel mensen in eerste instantie beseffen. Tijdens een contact kan je met cultuurverschillen in aanraking komen. Die kunnen je verrijken, maar ze kunnen ook tot desillusie leiden. Ook voor de partner. Het is een complexe materie. Veel gemeenten beseffen dat ook wel. Ze krijgen door het contact ook meteen een kijkje in de keuken van Kerk in Actie. Ze maken mee waar een relatiebeheerder ook mee bezig is. En dat brengt begrip met zich mee. Zo zien ze ook dat het niet alleen een kwestie is van geld pompen in arme landen. En dat er voorwaarden aan een contact gesteld worden, zodat er ook sprake is van een volwaardige relatie.” Ellen van der Kemp is freelance journaliste.

www.kerkinactie.nl/interactief www.togetthere.nl www.joriskerk.net

19

Collecte

Van 15 tot en met 22 juni, de Week voor het Werelddiaconaat, vraagt Kerk in Actie aandacht voor medisch werk. Als voorbeeld dient de organisatie Fusona op Oost-Timor.

"Oost-Timor gaat onder je huid zitten"

Betrokkenheid: echt geweldig! Het werk op Oost-Timor kan niet zonder steun. Grietje: “Betrokkenheid, ook al is het op afstand, is ongelofelijk belangrijk. Dat geldt voor financiële steun zo, maar zeker ook voor de sterke betrokkenheid van kerken. Zo konden we hier een opname bekijken van een themadienst in Cothen over Fusona. Onze Timorese collega’s vonden dat geweldig! Net als dat men in Amersfoort liederen in het Tetun wilde zingen, een van de lokale talen hier. Maar ook de ‘handjes’ die de kinderen in Zelhem gemaakt hebben voor de kinderen hier, waren een prachtig teken van verbondenheid. Het meeleven van de mensen uit onze uitzendende classis Amersfoort heeft ons echt gesterkt in ons werk hier. We ontvingen geregeld e-mails en brieven. Dat was echt geweldig!'

Afscheid Geert en Grietje komen deze maand terug naar Nederland. Geert: “Dit is niet alleen de afsluiting van een ‘project’, maar vooral van een loopbaan van 41 jaar, waarvan we er tien in ontwikkelingslanden hebben doorgebracht. Komend jaar ga ik nog twee keer een maand terug naar Oost-Timor, hier en daar wat bijspringen, en dan echt afscheid nemen van een land dat ons, meer dan vorige uitzendingen, onder de huid is gaan zitten.”

Geert en Grietje Klaassen kijken terug op drie en een half jaar werk op Oost-Timor. Namens Kerk in Actie werkten ze daar bij Fusona, een organisatie die is opgericht door de Protestantse Kerk op Oost-Timor. Sinds 1983 is Fusona uitgegroeid van noodhulporganisatie tot uitvoerder van waardevol opbouwwerk in de gezondheidszorg, landbouw en het onderwijs. Geert diende als stafmedewerker het management van Fusona met adviezen op het gebied van landbouw en gezondheidszorg. Grietje gaf een reeks cursussen Engels; daar is in het veeltalige en ‘spraakverwarde’ Timor veel vraag naar. Tekst Alisa van Veen Foto Henja Visser Geert heeft de afgelopen jaren de teamleden van Fusona zo gecoacht, dat ze nu zelf projectvoorstellen en verslagen kunnen opstellen. Hij vertelt hierover: “We hebben hard gewerkt om een eenvoudige werkwijze op te zetten. Zo maakten we handleidingen die helpen bij de beoordeling van aanvragen en die ook gebruikt kunnen worden als het werk eenmaal loopt. Fusona stelt zich elk jaar ten doel een bepaald aantal projecten te realiseren. Dit jaar stopte de teller bij 68. Een ambiteuze, maar volgens de districtsvoorlichters van Fusona haalbare doelstelling."

20

Geert geeft nog een voorbeeld van zijn werk: "Leandru, één van Fusona’s districtsvoorlichters, kwam onlangs met een vraag van de boerengroep ‘Nieuw Leven’ in Suai: ‘De gewassen die men teelt, zoals maïs, zijn matig van kwaliteit. En als men daar zaaizaad van wint dan wordt het steeds slechter. Wat doen we daaraan?’ Ik heb daarop contact gezocht met de bevriende organisatie Seeds of Life (Zaden van leven). Zij geven voor een seizoen goed zaaizaad en leren de boeren hoe je op het veld de goede planten selecteert om zaaizaad te winnen.”

Alisa van Veen is freelance journaliste.

Daar waar geen dokter is Door armoede en eenzijdige voeding zijn veel mensen op Oost-Timor vatbaarder voor ziekten als tuberculose, luchtwegproblemen, malaria en huidaandoeningen. Vooral jonge kinderen worden daar het slachtoffer van. In drie klinieken behandelt Fusona de patiënten gratis en geeft voorlichting over een gezonde manier van leven en eten. Patiënten uit afgelegen gebieden moeten soms uren lopen om een kliniek te bereiken. Daarom heeft Fusona ook een mobiele kliniek: twee teamleden die op een brommer of met een mini-busje, een tas medicijnen en wat apparatuur de afgelegen plekken opzoeken. ‘Daar waar geen dokter is’, daar probeert het team van Fusona te zijn. In de Week voor het Werelddiaconaat van 15 tot en met 22 juni staat het medisch werk van Fusona centraal. Wilt u in uw gemeente ook collecteren voor het werk van Fusona? Kijk voor meer info op www.kerkinactie.nl/werelddiaconaat.


Achtergrond

Hier wordt GAST nog met hoofdletters geschreven Juni. Nog even, en we pakken de koffers, als ze al niet gepakt zijn. Het was even puzzelen, maar het reisdoel is vastgesteld. Bij de een staan auto en caravan startklaar, de ander heeft een huisje geboekt. Tekst Anne de Vries Foto ISDV Eindelijk... Het klinkt zo logisch. Maar waarom wijdt Diakonia dan een artikel aan vakanties? Omdat het misschien wel logisch klinkt, maar voor velen niet is. Bijvoorbeeld voor ouderen en mensen die afhankelijk zijn van zorg. Zij kunnen lang niet in elk vakantieverblijf terecht en als, hoe zit het dan met de verzorging? De Interkerkelijke Stichting Diakonaal Vakantiewerk (ISDV) weet wel raad met die vraag. Deze stichting organiseert diaconale vakantieweken. Zij doet dit vanuit de protestants-christelijke traditie en onder de naam “Het VakantieBureau”. Met de financiële steun van Kerk in Actie, maar vooral met de onmisbare medewerking van meer dan 1.400 (!) vrijwilligers biedt zij jaarlijks 2400 GASTEN een vakantie aan. Inderdaad, gast wordt met hoofdletters geschreven in de twee accommodaties van Het VakantieBureau: het Roosevelthuis in Doorn en VakantieHotel De Werelt in Lunteren.

F.D. Roosevelthuis In vakantiecentrum het Roosevelthuis in Doorn biedt Het VakantieBureau jaarlijks veertien vakantieweken aan. Voor de meeste gasten die hier naartoe komen, geldt dat ze ook tijdens de vakantieweek (intensieve) zorg nodig hebben. Het Roosevelthuis biedt daarom aangepaste hulpmiddelen om deze zorg verantwoord te kunnen verlenen, zoals elektrische hoog/laag-bedden, aangepast sanitair, persoonlijk alarmsysteem, tilliften en rol-

De Werelt VakantieHotel De Werelt is een modern, gedeeltelijk aangepast vakantiehotel midden in de bossen op de Veluwe. Zij opent dit jaar haar deuren tussen mei en september. Elke (vakantie)week worden er twee arrangementen aangeboden. Eén voor mensen met behoefte aan intensieve zorg. Dit zijn vooral mensen die gebruikmaken van een rolstoel. Het andere arrangement is voor ouderen die geen of weinig zorg nodig hebben. Dit zijn veelal mensen die nog zelfstandig wonen, dan wel in een aanleunwoning of een verzorgingshuis, en er ook eens een weekje uit willen. Frisse lucht opsnuiven, vogels horen fluiten, nieuwe contacten aanknopen...


Het VakantieBureau verzorgt ook vakantieweken voor ouderen met een visuele beperking en (echt)paren met een thuiswonende dementerende partner. Deze weken vinden plaats in VakantieHotel Dennenheul in Ermelo. Ook kunt u bij het bureau terecht voor ten behoeve van mensen met geen, weinig of veel zorg in de vakantiecentra het Bosgoed (Lunteren) en de Imminkhoeve in Lemele. In samenwerking met de YMCA worden vakantieweken voor eenoudergezinnen georganiseerd.

stoelen. Overigens vinden het grootste deel van het jaar in het Roosevelthuis vakantieweken plaats, die georganiseerd worden door werkgroepen, commissies en diaconieën (ook van de Protestantse Kerk). Voor menig Diakonia-lezer dus een vertrouwde plek, en hij of zij zal beamen: goede wijn behoeft geen krans! Goed bereikbaar, mooi gelegen, prachtige omgeving...

...en u!? Diaconieën, het VakantieBureau en Kerk in Actie, wanneer zij de handen ineen slaan, krijg je een win-winsituatie. Met als grootste winnaars: de gasten. Wat Het VakantieBureau te bieden heeft, staat hierboven. Kerk in Actie steunt het diaconaal vakantiewerk jaarlijks met zo’n 400.000 euro. En wat kunt u nog doen? Er zijn verschillende mogelijkheden (en misschien doet u daarvan al een deel): - (potentiële) gasten in uw gemeente attenderen op het aanbod van Het VakantieBureau; - helpen met het invullen van de opgaveformulieren; - zonodig financiële ondersteuning geven voor een vakantieweek; - collecteren of anderszins geld inzamelen voor Kerk in Actie ten behoeve van het werk van het ISDV; - vervoer naar en van Doorn of Lunteren verzorgen; - vrijwilligers werven voor de vakantieweken, of misschien zelf het goede voorbeeld geven... Kortom, wat let u?

Verdere informatie bij: Het VakantieBureau, Postbus 6, 6740 AA Lunteren, tel. (0318) 48 66 10, e-mail [email protected] en website www.hetvakantiebureau.nl Zie ook het bericht op pagina 22 (23).

21

korte berichten Diaconale Dag Amersfoort succes!

Foto Jike Koolhof

Wanneer zestien Amers foortse kerken de handen in een slaan én de krachten bun delen met zorginstellingen, stichting Present en

Zomerschrijfactie voor hiv/aidsvoorlichters Kerk in Actie organiseert deze zo mer in samenwerking met Amnesty International een schrijf actie voor mensen die opkomen voor voorlichting en preventiepro jecten op het gebied van hiv/aids. ICCO en Kerk in Actie steunen niet alleen veel voorlichtings- en preventieprojecten op het gebied van hiv/aids, ook hulp aan slacht offers van aids staat in veel van onze projecten centraal. Zo on dersteunt ICCO al sinds 1999 het hiv/aidsprogramma van Agreds in Ghana. De Chinese mensenrechtenacti vist Hu Jia werd in april van dit jaar veroordeeld tot drieëneenhalf jaar cel vanwege aanstichting tot staatsondermijning. Hu Jia kwam sinds 2001 op voor de rechten van aidspatiënten en hun families in China. Om die reden werd hij regelmatig lastiggevallen en ge slagen door de politie. Doet u ook mee aan de zomer schrijfactie? Stuur een voorbeeld brief (zie: www.kerkinactie.nl > Kom in Actie > Schrijfacties) voor de vrijlating van Hu Jia. U kunt de brieven individueel ondertekenen en verzenden. Ook kunt u in uw gemeente handtekeningen verza melen en die gebundeld verzen den.

22

Matchpoint Maatschappelijk Ondernemen, dan gebeurt er wat! Amersfoort heeft het 19 april gemerkt tijdens de Diaconale Dag Amersfoort. Een greep uit de lange lijst van activiteiten: - Bewoners van het Pieters en Bloklands Gasthuis en Puntenburg werden door, vooral jonge, vrijwilligers ge trakteerd op een uitje naar het Smartlappenfestival. In colonne trokken ze naar het festival, dwars door de stad. Jong en oud genoot van het optreden van koren en band jes. Deze traktatie was een cadeautje van de gemeenten rond de Open Hof en de Hoeksteen. - ‘s Morgens werd in de Johanneskerk de straatpas

tor voor dak- en thuislozen geïnstalleerd en gingen vrij willigers van de Emmaüs kerk op pad om het zwerf vuil de wijk uit te werken. Hun motto: laten zien dat we als kerk dienend aanwezig willen zijn in het Soesterkwartier. - Jongeren van de Brugkerk in Schuilenburg ‘pimpten’ met bewoners de tuinen van de Horizon. De Horizon is een voorziening voor mensen met een niet-aangeboren hersenletsel. - In het Leusder- en Vermeer kwartier konden bewoners van de Amerhorst kiezen uit een gevarieerd middagpro gramma. Bijvoorbeeld een rondvaart met de Waterlijn, wandeling en bezoek aan

Oriënteringsweken bij De Regenboog

werken aan diverse activitei ten. Voor velen blijkt dit een verrijkende levenservaring. Daarom worden ook dit jaar in de laatste week van juli en de eerste week van augustus de Zomer OriënteringsWeken aangeboden.

De Regenboog AMOC is een interkerkelijke stichting die zich inzet voor de zorg en op vang van dak- en thuislozen en harddruggebruikers in Amsterdam. Dagelijks helpt men meer dan 450 van hen met een douche, schone kle ding of gewoon een kopje koffie. Al vele jaren komen in de zo mer geïnteresseerden bij De Regenboog AMOC om mee te

Jubileum F.D. Roosevelthuis Het vakantiecentrum F.D. Roosevelthuis is een begrip in diaconaal Nederland. Geen wonder, want 47 weken per jaar melden zich hier elke za terdag zo’n 45 gasten voor een nieuwe vakantieweek. Doorgaans hebben zij inten sieve zorg nodig. Die wordt geboden door wekelijks ge middeld 35 vrijwilligers. Niet zelden worden deze vakanties georganiseerd door diaconie ën. Dat gaat zo al sinds 1968. Het Roosevelthuis viert dit jaar dus haar veertigjarig be staan!

Vrijwillige deelnemers, af komstig uit heel Nederland, helpen dan zes dagen mee in de inloophuizen van De Regenboog AMOC. De week begint met een korte training

Dat velen graag terugkomen is te danken aan de bijzondere eigen sfeer van dit gebouw, ondanks de verouderde uit straling. Het gebouw is inder tijd grotendeels uit hout op getrokken. Na veertig jaar intensief gebruik is het in bouwkundig opzicht 'op'. Het voldoet ook niet meer aan de hedendaagse eisen. Zo be schikken de kamers niet over eigen sanitaire voorzieningen. Ook de rolstoelrijders onder de gasten moeten daarom ge bruik maken van douche- en toiletfaciliteiten op de gan gen. Doordat gasten in toene mende mate beschikken over

Eurofleur, bezoek aan de dierentuin onder begeleiding van een groep jongeren. Zeventig ouderen en zeven tig vrijwilligers genoten van een gezellige middag die werd afgesloten met een broodmaaltijd. De Diaconale Dag is een initi atief van de diaconieën van de Protestantse Gemeente Amersfoort. Zij werd voor de tweede keer gehouden met als thema Omzien naar elkaar. Met deze dag presenteren de kerken en voornoemde orga nisaties zich in de Amers foortse samenleving met acti viteiten voor en met mensen die extra aandacht, zorg en begeleiding kunnen gebrui ken.

en biedt daarna onder meer werk in de opvang en infor matieve avondprogramma’s. Voor deelname wordt een bij drage gevraagd van € 100,-. Belangstellenden voor de Zomer OriënteringsWeken kunnen nadere informatie krij gen door te bellen naar De Regenboog AMOC, tel. (020) 531 76 00. Ook op www.dere genboog.org is meer informa tie over de organisatie en de Zomer OriënteringsWeken te vinden.

grote elektrische rolstoelen en andere hulpmiddelen, zijn de kamers en is het restaurant allengs te klein geworden. De eigenaar, de Interkerkelijke Stichting Diakonaal Vakantiewerk (ISDV) wil daarom een nieuw Roosevelthuis realise ren. Daarmee hoopt de ISDV ook in de toekomst haar dia conale opdracht te blijven ver vullen. Over de ontwikkeling van deze plannen houden we u uiteraard op de hoogte! (Zie ook: pagina 21 in deze Diakonia.)


korte berichten per e-mail met vijf á zes korte berichten. Ook voor u als diaken biedt Kerk in Actie

Als diaken collecteert u regelmatig voor het werk van Kerk in Actie. Sinds kort geeft Kerk in Actie een gratis digitale nieuwsbrief uit voor alle gemeenteleden en donateurs die bijdragen aan haar werk. Deze nieuwsbrief, genaamd Kerk in Actie Express, verschijnt één keer per maand

Express goede korte informatie. Abonnees van de digitale Kerk in Actie Nieuwsbrief ontvangen automatisch een abonnement op Kerk in Actie Express. De Kerk in Actie Nieuwsbrief (voor diakenen, zwo-groepen en zendingscommissies) verschijnt altijd

aan het begin van de maand. Kerk in Actie Express verschijnt halverwege de maand. Zo vullen ze elkaar goed aan. Beide digitale nieuwsbrieven hebben echter eigen adressenbestanden. U kunt zich dus altijd apart afmelden voor Kerk in Actie Express als u er geen prijs op stelt. Bent u nog geen abonnee van de digitale Kerk in Actie Nieuwsbrief, maar wilt u Kerk in Actie

Express wel graag ontvangen? Meld u dan aan via de website van Kerk in Actie: www.kerkinactie.nl/express. Als u de nieuwsbrief doorstuurt naar e-mailadressen van tien andere gemeenteleden om hen te laten kennnismaken met Kerk in Actie Express, dan ontvangt u van Kerk in Actie een kleine attentie.

Requiem voor eenzame doden

Eind april heeft dr Herman Noorde graaf zijn benoeming tot bijzonder hoogleraar aan de Protestantse Theologische Universiteit aanvaard met het uitspreken van rede over diaconiewetenschap: ‘Voor wie nemen wij de hoed af?’ De achtergrond van die titel was het volgende verhaal. “Desmond Tutu zag als kind dat een grote witte man de hoed afnam voor Desmonds moeder en haar groette. De witte man zag de zwarte vrouw letterlijk en figuurlijk staan en Desmond stond perplex. ‘Het hielp mij tot in het diepst van mijn wezen om te beseffen dat we kostbaar waren voor God en voor deze blanke man. Misschien heeft het mij geholpen om niet anti-blank te worden, ondanks de hardvochtige behandeling die we van de meesten van hen ondervonden.’" In zijn rede benadrukte Herman Noordegraaf de fundamentele diaconale houding die uitgaat van de menselijke waardigheid van ieder mens. Ieder mens dient gezien te worden en mag er zijn in de joodschristelijke traditie. Het tegengaan van uitsluiting en achterstelling zijn daarbij kernactiviteiten van het diaconaat. De complete rede is te vinden op de website van de Protestantse Theologische Universiteit: www.PThu.nl .

Sinds twee jaar begeleidt de Utrechtse Stedelijke Raad van Kerken ‘eenzame uitvaarten’. Meestal betreft het uitvaarten van overledenen die geen nabestaanden hebben of van wie de nabestaanden niet voor de uitvaart kunnen of willen zorgdragen. Een enkele keer gaat het om bijvoorbeeld een dak- of thuisloze of anonieme vondeling. In deze gevallen is de gemeente wettelijk verplicht de uitvaart te regelen. Dat gaat volgens een minimaal pakket. De inschakeling van een pastor is daar niet bij inbegrepen. De Utrechtse kerken vinden echter dat ieder mens - ongeacht het leven dat zij of hij geleefd heeft - recht heeft op een waardig afscheid. Vanuit diaconaal perspectief behoort dit ook tot de zeven regels van barmhartigheid. Een groep van tien vrijwillige uitvaartpastores begeleidt deze uitvaarten.

Foto SjonDonkers

De eerste bijzonder hoogleraar diaconaat

De bijzondere leerstoel is per 1 september 2007 voor een periode van vijf jaar ingesteld. De Stichting Rotterdam bekostigt haar. Zij heeft bovendien gelden beschikbaar gesteld voor de aanstelling van een promovendus. Met de vestiging van de leerstoel en de benoeming van dr Herman Noordegraaf wil de stichting de wetenschappelijke doordenking van het diaconaal handelen van de kerken bevorderen. Ze verwacht dat de praktijk van het diaconaat daar nieuwe impulsen aan zal ontlenen. De stichting Rotterdam is een protestants-christelijk stimuleringsfonds voor activiteiten op sociaal en cultureel terrein. Zie ook: www.stichtingrotterdam.nl .


Ter nagedachtenis aan deze ‘eenzame doden’ wordt tijdens de Utrechtse Kerkennacht op 21 juni 2008 het Requiem van Gabriël Fauré gezongen. De uitvoering vindt plaats in de Nicolaïkerk. Enkele honderden zangers en zangeressen oefenen het requiem vanaf 12:00 uur en voeren het om 19:00 uur met orkestbegeleiding uit. Het requiem wordt gevolgd door een optreden van Kees Versteeg, winnaar 2008 van het christelijke cabaretfestival Kleinzalig. Vervolgens laten de uitvaartdichters, met wie de Utrechtse kerken samenwerken bij de begeleiding van uitvaarten, iets van hun uitvaartpoëzie horen. Het programma is gratis toegankelijk voor publiek. Meer info op www.kerkenfeest.nl.

Foto Arie Noordermaar

Digitale nieuwsbrief Kerk in Actie Express

23

HOOP

Je mag je een gelukkig mens prijzen als er mensen om je heen zijn die je niet in de steek laten. Je mag je een gelukkig mens prijzen als mensen je hart verwarmen, mensen die je verdriet zien, mensen die je ook optillen en opbeuren. Mensen van wie ook hoop uitgaat, omdat ze je niet vergeten. Je mag je een gelukkig mensen prijzen ook al word je getroffen door ongeluk, verdriet en moeite als er mensen zijn die je steunen, mensen met handen die meedragen, mensen met handen die je last verlichten. Je mag je een gelukkig mens prijzen vanwege die mensen die je een glimp doen opvangen van het menslievende Gelaat van de Onzichtbare die hoopt dat je goede hoop kunt behouden. (herkomst tekst onbekend; foto Jaap de Jager / Kerk in Actie)

24

Diakonia Diakonia - februari - juni 2008 2007

In dit nummer: Schrijnende situatie vreemdelingenbewaring

Recommend Documents