In de serie Twee op de kansel Rabbijn Albert Ringer (Liberale joodse gemeente Rotterdam) Dr Christiane Berkvens-Stevelinck (Remonstranten Rotterdam)
Thema: Wat is ons essentieel? Lezing : Deuteronomium 29: 9-14 Hier bent u allen nu bijeen, ten overstaan van de Eeuwige, uw God: de stamhoofden, de oudsten, de schrijvers, alle mannen, 10 vrouwen en kinderen van Jisraëel, en alle vreemdelingen die als houthakker of waterputter in het kamp werken – bijeen om toe te treden tot het verbond dat de Eeuwige, uw God, vandaag met u sluit, en de sancties die erbij horen te aanvaarden. Zo wil Hij u vandaag tot zijn volk maken, en dan zal hij uw God zijn, zoals hij u heeft beloofd en zoals hij ook uw voorouders Avraham, Jitschak en Jaäkov onder ede heeft toegezegd. Niet alleen met u, die hier nu ten overstaan van de Eeuwige, onze God, bijeen bent, sluit ik dit verbond, maar ook met degenen die er nu nog niet bij zijn.
Rabbijn Albert Ringer en mij was gevraagd in een korte preek uit te leggen wat voor ons essentieel in het leven is. Met toestemming van rabbijn Ringer heb ik zijn preek in zeer verkorte vorm samengevat. Wat is mij essentieel: rabbijn Albert Ringer Voor Albert Ringer is essentieel dat hij zich een schakel in een lange stoet van mensen uit verleden, heden en toekomst weet en voelt. Degenen die er niet meer zijn, degenen die er nog niet zijn, horen in diezelfde stoet. Een gedachte die je staande houdt. De rabbijn vertelde hoe Mozes zich na de 40 jaren in de woestijn, aan de grens van het beloofde land bevond. Achter hem, het verleden (de woestijn); voor hem: de toekomst (het beloofde land), waar hij echter niet zou binnengaan omdat zijn taak (het volk Israël van Egypte naar het Beloofde Land brengen) was voltooid. Vanuit een hoge berg, aanschouwt Mozes die toekomst waar hijzelf geen deel aan zal hebben, maar wel degenen die hij tot hier heeft gebracht (de kinderen en kleinkinderen van de bevrijde slaven uit Egypte). Het essentiële is dat Mozes deel heeft aan de weg die anderen zijn gegaan en zullen gaan.
1
9 februari 2014 C.M.G. Berkvens-Stevelinck, predikant Remonstrantse Gemeente Rotterdam
Lezingen: Leviticus 19: 17-18 Wees niet haatdragend. Als je iemand iets te verwijten hebt, roep hem dan ter verantwoording en laad niet omwille van een ander schuld op je door je te wreken of wrok te blijven koesteren. Heb je naaste lief als jezelf. Ik ben de E e u w i g e . Johannes 13: 34-35 Ik geef jullie een nieuw gebod: heb elkaar lief. Zoals ik jullie heb liefgehad, zo moeten jullie elkaar liefhebben. Aan jullie liefde voor elkaar zal iedereen zien dat jullie mijn leerlingen zijn.’ Wat is mij essentieel: dr. Christiane Berkvens-Stevelinck Het is nogal een vraag: wat is mij essentieel? Als u zichzelf die vraag stelt, dan ben je de rest van de middag wel zoet. Of moet ik zeggen: de rest van je leven? Ik zou met drie woorden kunnen volstaan, maar omdat deze woorden om toelichting vragen, komt er toch een korte preek! Voor mij is essentieel het gebod van de liefde, een gebod dat ons aangereikt is door de joodse en christelijke traditie. Het gebod van de liefde …. Laten we eerst kijken waar dat gebod vandaan komt. Liefde is een kameleon De Britse schrijfster Jane Austen schreef: Er zijn zoveel verschillende vormen van liefde, als er momenten zijn in de tijd. Liefde neemt tussen mensen talloze vormen aan. Onvoorwaardelijke betrokkenheid, verantwoordelijkheid voor elkaars welbevinden, compassie, zielsverwantschap, vriendschap voor het leven, passie. Liefde bezit alle kleuren van de regenboog, wat aanzienlijk mooier is dan vijftig tinten grijs. Liefde kleurt met de tijd mee. We gaan anders met kinderen of partners om dan twee eeuwen terug. De conclusie ligt voor de hand: liefde is een kameleon. Een waaier van mogelijkheden, dat biedt de liefde ons aan. Daartoe worden we niet alleen geroepen door de joodse en christelijke tradities. Liefde wordt ons opgedragen, het is een gebod. Niet zo maar één van de ge-boden en ver-boden. Nee: het is HET gebod, waar alle andere bepalingen van afgeleid zijn. Liefde is hét gebod 2 9 februari 2014 C.M.G. Berkvens-Stevelinck, predikant Remonstrantse Gemeente Rotterdam
In het evangelie van Johannes, zegt Jezus: Ik geef jullie een nieuw gebod: heb elkaar lief. Nou, nieuw… Hier citeert hij Leviticus: Heb je naaste lief als jezelf. Maar sinds Leviticus, is er veel veranderd. Wij zijn in een latere periode beland. Het idee is hetzelfde, de uitwerking is alleen ietsje anders. Johannes laat Jezus zeggen: Ik geef jullie een nieuw gebod: heb elkaar lief. Zoals ik jullie heb liefgehad, zo moeten jullie elkaar liefhebben. Aan jullie liefde voor elkaar zal iedereen zien dat jullie mijn leerlingen zijn. Het gaat hier om aanschouwelijk onderwijs. Als jullie onderlinge liefde uitstralen, zal men met eigen ogen kunnen zien dat jullie het gebod van de liefde hebben ontvangen en begrepen. Door elkaar lief te hebben, geven jullie het centrale gebod van de traditie door. Aanschouwelijk onderwijs. Zeven eeuwen eerder, toen Leviticus werd geschreven, lag het accent elders. Wees niet haatdragend. Als je iemand iets te verwijten hebt, roep hem dan ter verantwoording en laad niet omwille van een ander schuld op je door je te wreken of wrok te blijven koesteren. Heb je naaste lief als jezelf. Ik ben de Eeuwige . Er moest orde op zaak gesteld worden, haat diende door liefde vervangen te worden. Op gezag van God. Want hier staat: Heb je naaste lief als jezelf. Ik ben de Eeuwige . In de Psalmen wordt de liefde voortdurend aan de Eeuwige toegedicht. Doorgrond mij, Eeuwige , en ken mij, peil mijn hart en mijn nieren, want uw liefde staat mij voor ogen en ik bewandel de weg van uw waarheid. Psalm 26 (2-3) Welnu, wat ik essentieel vind in het leven, is dit aloude gebod van de liefde. En ik denk dat er niet zo’n groot verschil is tussen de liefde van God en die van de mens. Dat zeg ik mede op gezag van Johannes, die in zijn eerste brief schrijft dat het ene zonder het andere niet kan. Als iemand zegt: ‘Ik heb God lief,’ maar hij haat zijn broeder of zuster, is hij een leugenaar. Want iemand kan onmogelijk God, die hij nooit gezien heeft, liefhebben als hij de ander, die hij wel ziet, niet liefheeft. 1 Johannes 4,20
3
9 februari 2014 C.M.G. Berkvens-Stevelinck, predikant Remonstrantse Gemeente Rotterdam
Ik vind deze woorden van een grote schoonheid. Schoonheid en troost In een interview voor het boek ‘Goddeeltjes’ dat eind deze maand door de Remonstranten uitgebracht wordt, werd mij gevraagd welk gedicht mij schoonheid en troost biedt. Ik stuurde het volgende gedicht van de katholieke dichter Gabriel Smit (1910-1981), waarin hij juist speelt met de identiteit van zijn liefdespartner. Is het God, is het een mens? Je bent mij zo nodig. Je bent mij zo nodig. Ik weet wel dat de Heer mijn herder is en dat Hij mij niets laat ontbreken, maar wanneer jij mij dat niet bent, weet ik niet wat mijn leven nog kan zijn. Wanneer Hij jou niet geeft, geeft Hij mij niets, want wat mij niet gereikt wordt door jouw hand is dood voordat ik het ooit krijgen zou. Dat kan niet, zeg je, want dan stel je mij voor Hem, een verantwoordelijkheid die ik niet dragen kan. Weet je dat zeker? Lees de psalm. Wie dorst schenkt Hij in overvloed Zijn wijn. Maar, liefste, wie anders dan jij is mij Zijn beker? Liefde van God, voor God, liefde van mensen onderling. Dat is voor mij het essentiële. Datgene wat het leven de moeite waard maakt. Niet zolang geleden kwam er een zinnetje in mij op, als een mantra die mijn leven bepaalt, als een richtsnoer voor de toekomst. Uit liefde wil ik leven. Het is niet zozeer een gedachte: het is een gevoel dat zijn weg in mij baande. Waarschijnlijk was dat gevoel niet in mij ontstaan als mijn leven gladjes was verlopen. En juist daarin schuilt een grote troost: wat mij ook overkomt, hoe gebroken en beperkt mijn leven ook kan zijn, de liefde zélf blijft, onaangetast en uitbundig. 4 9 februari 2014 C.M.G. Berkvens-Stevelinck, predikant Remonstrantse Gemeente Rotterdam
Dat is geen ‘hoop’ en ook geen geloof, maar een zekerheid. Een zekerheid, die zich in de loop van mijn leven in mij heeft genesteld. Het gebod van de liefde is voor mij de essentie. Uit liefde leven de opdracht. Amen
5
9 februari 2014 C.M.G. Berkvens-Stevelinck, predikant Remonstrantse Gemeente Rotterdam
