Allergisch voor geloof? PAGINA
Amsterdam Outsider Art
3
PAGINA
B L A D V O O R K E R K , C U LT U U R E N S A M E N L E V I N G
Pionieren op IJburg
5
PAGINA
7
JANUARI 2010 WWW.PROTESTANTSAMSTERDAM.NL
-213/91 /)6/ ‘Ik mis de kerk in het maatschappelijk debat’ Burgemeester Job Cohen over de Protestantse Kerk Amsterdam
T
och is het de moeite waard met de eerste burger van de stad over de Protestantse Kerk van Amsterdam (PKA) te spreken. Hij is per slot van rekening sinds kort de nieuwe buurman van het ‘hoofdkantoor’ van de kerk.
De Stopera grenst bijna aan de Amstelhoven, waar het Protestants Centrum Amsterdam is gehuisvest, met het Kerkelijk Bureau, de Diaconie en nog een aantal andere gebouwen rond een fraaie binnentuin. Nee, Cohen is er nog niet geweest, maar hij wil er graag binnenkort eens komen buurten.
Religie als bindmiddel Er is nog een belangrijke reden voor een gesprek. De burgemeester is zelf opgegroeid in een liberaaljoods milieu waar de cultuur belangrijker was dan het geloof. Maar al vanaf zijn eerste Nieuwjaarsrede pleitte hij voor het serieus nemen van religie als bindmiddel in de samenleving. In latere redes werkte hij deze stelling uit. ‘Religie en zingeving is ongelofelijk belangrijk voor veel mensen. Ze ontlenen
er kracht aan. Het is voor velen een ankerpunt om zich in de samenleving te kunnen redden.’
Religie en zingeving is ongelofelijk belangrijk voor veel mensen Dat laatste ontdekte de nieuwe burgemeester in een van zijn eerste werkbezoeken. In de Evangelische Broedergemeente in Oost zag hij een kerkzaal vol met enthousiaste Surinaamse en Antilliaanse christenen. Cohen: ‘De zaal zat tjokvol. Voor die mensen was de kerk de ontmoetingsplek om vandaar hun nieuwe leven in Amsterdam vorm te geven. Daar zag ik dat religie een belangrijke rol speelt in de samenleving, ondanks alle
Foto: Edwin van Eis
INTERVIEW Hij heeft zelf ‘niets’ met geloof, maar vindt de rol van religie in de samenleving wel van belang. Sinds zijn aantreden in 2001 heeft burgemeester Job Cohen (1947) bijzondere aandacht voor kerk en moskee. ‘Ja, ik drink ook wel eens thee in een kerk’, zegt hij glimlachend. Maar als hem gevraagd wordt wat de afgelopen Kerst voor hem betekende, blijft het stil. Zijn blik houdt het midden tussen scepsis en ironie. ‘Dan weet je genoeg dus.’
Burgemeester Cohen secularisatie die is opgetreden.’ Ongeveer tegelijkertijd sprak de burgemeester met vertegenwoordigers van religieuze groeperingen. De secretaris van de Raad van Kerken in Amsterdam beklaagde zich
erover dat de gemeente zo verrekt weinig voor hen deed. ‘Met het argument van scheiding van kerk en staat stonden ze in de kou.
Schiedam. Met vijftig jongeren kwamen we op zondagavond bij elkaar, het was een spannende plek waar ik als zeventienjarige rondkeek of er leuke meisjes waren. Op een avond lazen we uit het Bijbelboek Prediker en toen lás ik de tekst ook echt; ik begreep wat er stond. Er is een tijd om te zaaien en een tijd om te oogsten, een tijd om te bouwen, maar ook een tijd om te breken, zulke teksten! Het klinkt licht filosofisch en minder grotesk dan al die oorlogen, maar ik ben zo blij dat het in de Bijbel staat. Het zijn de stukken die bevrijden en die het leven haalbaar maken.
uit de Bijbel zo raakt dat het een populair popnummer is geworden. Al die lagen erin, dat is voor mij de kracht van popmuziek. Het gaat over het leven, over jezelf, over God en geloof en bovendien is het een mooi nummer.’
lees verder op pagina 6
BIJBELTEKST VAN EEN AMSTERDAMMER
Turn, turn, turn Leo Blokhuis over Prediker INTERVIEW ‘Het zijn vaak gruwelijke verhalen in de Bijbel, maar als kind vond ik ze wel het mooist’, vertelt radio- en tv-presentator Leo Blokhuis. Hij woont tegenwoordig in Amsterdam, staat bekend als de popprofessor en is momenteel druk met de promotie voor zijn nieuwste boek over de popgeschiedenis, City to City, maar hij maakt graag tijd om te vertellen over een Bijbeltekst die veel voor hem betekent.
A Leo Blokhuis
ls kind zat ik gekluisterd aan de Bijbelverhalen uit het Oude Testament. Dat ging dan over koningen en oorlogen. De geschiedenis van de inname van Jericho vond ik toen erg mooi. Het waren spannende verhalen met een hoog adrenalinegehalte, bijna als een computerspel. Ik las ze in zo’n ouderwetse kinderbijbel met van
die schitterende platen. Dat was een enorm bezit, uren kon ik daarin wegdromen. Dat avontuur ben ik nu wel een beetje kwijt. Als kind stap je er gemakkelijk overheen, maar nu roepen die bloederige geschiedenissen vragen op.
Er zijn teksten die levenslang met je meegaan
GERRIT VAN DEN BERG
TURN, TURN, TURN TO EVERYTHING - TURN, TURN, TURN THERE IS A SEASON - TURN, TURN, TURN AND A TIME FOR EVERY PURPOSE UNDER HEAVEN
Afbreken en opbouwen En al die verhalen ken ik ondertussen ook wel. Het klinkt misschien wat oneerbiedig, maar ik heb de Bijbel wel uit. Toch zijn er teksten die levenslang met je meegaan en die dieper ingrijpen dan al die koningen en oorlogen.
Het leven haalbaar maken Prediker is zo’n boek. Fantastisch toen ik dat voor het eerst las. Het was op de jeugdvereniging in
Je kunt jezelf teleurstellen of je kunt teleurgesteld raken in anderen of in de omstandigheden en dan kan zo’n tekst enorm relativeren. Er zijn nu eenmaal tijden dat het minder gaat, tijden waarin er afgebroken wordt, maar er zijn ook weer tijden om te bouwen. Die Bijbeltekst is zo universeel dat The Byrds er in 1965 een nummer van maakten: ‘Turn, turn, turn’. Ik vind het ontroerend dat zo’n tekst
A TIME TO BE BORN, A TIME TO DIE A TIME TO PLANT, A TIME TO REAP A TIME TO KILL, A TIME TO HEAL A TIME TO LAUGH, A TIME TO WEEP TO EVERYTHING - TURN, TURN, TURN THERE IS A SEASON - TURN, TURN, TURN AND A TIME FOR EVERY PURPOSE UNDER HEAVEN
THE BYRDS (NAAR PREDIKER 3)
2 KERK in MOKUM
januari 2010
BIJBELKLAS
Jozef in mijn leven COLUMN Zingeving Zuidas geeft Bijbelklassen in de Thomaskerk voor iedereen die geïnteresseerd is in de betekenis van de verhalen in dat boek. Advocaten, bankiers, makelaars, moeders, personeelsmanagers, consultants en vele anderen verdiepen zich dit jaar in Jozef.
Jozefs lotsbestemmingen zijn zo herkenbaar dat zij direct doordringen tot de kern van ons zijn. Wij hebben dankzij de tekst geen plichtplegingen meer nodig om met elkaar in contact te komen. Meteen steken we van wal over broederliefde, droombeelden of een persoonlijk godsbeeld. Gesprekken waarvan de meesten achteraf, tijdens de borrel in café de Blauwe Engel, zeggen dat ze die met hun vrienden nooit voeren. Een diep geloof tref je bij de meeste advocaten, bankiers, makelaars, moeders, personeelsmanagers, consultants (of een journalist als ik zelf) in de Bijbelklas niet aan. Wij komen naar de Thomaskerk om allerlei redenen. Goede jeugdherinneringen aan Kerst en Pasen, een culturele belangstelling voor de Bijbel of gewoon om in een andere sfeer te komen dan die van kantoor en gezin. Zo eenduidig is het niet. Maar als de kaars op de avondmaalstafel aangaat en Jozef uit de Bijbel opduikt, verdwijnen alle argumenten om wel of niet naar de kerk te komen naar de achtergrond. Je bent gegrepen.
Sinds kort is Jozef in mijn leven. Ik heb hem ontmoet in de Thomaskerk, waar hij op een dinsdagavond verscheen in zijn bonte lijfrok en met zijn grootse dromen. Hij maakte indruk, niet alleen op mij maar op een kleine twintig andere jonge zakenmensen met wie ik de Bijbelklassen van Ad van Nieuwpoort en Ruben van Zwieten bijwoon. Wij kenden Jozef al langer, de een wat beter dan de ander: van godsdienstonderwijs op school, van een incidenteel kerkbezoek, uit de literatuur of desnoods van Andrew Lloyd Webbers populaire musical. Goed voorgedragen komt Jozefs verhaal op deze avond echter pas in volle omvang tot ons. Het relaas biedt niet alleen een ingang tot de hele Bijbel, maar eveneens een ingang tot elkaar – wildvreemden – en onszelf. Want niets menselijks is Jozef of zijn broers vreemd. Zij strijden om de vaderliefde, voelen onderlinge jaloezie, stoten Jozef uit en bedriegen de vader. En als Jozef, nadat hij als slaaf aan Potifar verkocht is, de beschikking krijgt over zijn hele huishouden, leert hij zijn grenzen kennen: Potifars vrouw mag hij niet aanraken.
Laura Ter Haseborg-van Baars is werkzaam bij dagblad Trouw.
Neem voor meer informatie over de Bijbelklassen in de Thomaskerk contact op met Ruben van Zwieten, pastor van ‘Zingeving op de Zuidas’, www.zingevingzuidas.nl
Iedereen mag meedoen Onderzoek naar klank in de kerk
INTERVIEW Mirella Klomp deed onderzoek naar de eigenschappen van de klank van de liturgie in twee Amsterdamse kerkelijke gemeenten: de Surinaamse Lutheranen en de Ghanese Methodisten. Zij promoveerde eind vorig jaar op haar onderzoek dat de titel kreeg ‘The sound of worship’– de klank van liturgie. Mirella Klomp is theologe, woont in Amsterdam en groeide zelf op in de Lutherse kerk. Al vroeg was zij geïnteresseerd in het mysterie van wat er in de kerkdienst gebeurt, van wat je daar hoort, ziet en beleeft. ‘Mijn eerste herinnering aan de kerk dateert uit de tijd dat ik een jaar of zeven was, dezelfde tijd dat ik begon met pianospelen. Klank en liturgie zijn voor mij vanaf toen met elkaar verbonden gebleven. Toen ik later meeging met een vriend, die kerkte in een ‘zware’ kerk, viel me op hoe anders het er daar aan toeging vergeleken met onze eigen Lutherse gemeente.
Onderzoek het onbekende ‘Na mijn studie theologie kreeg ik de kans te promoveren. Ik ben in de Surinaamse Lutherse kerk en bij
de Ghanese Methodisten terechtgekomen. Twee kerkgemeenschappen in de Bijlmer. Ik ben begonnen mee te vieren en te observeren wat ik zag. Toen heb ik, na gesprekken met mensen, beschreven wat al die klanken en handelingen voor hen betekenden.’
of wat in de preek naar voren wordt gebracht. Een deel van de dienst gaat in het Twi, dat kon ik dus niet begrijpen, maar daar ging het ook niet om. Het is duidelijk dat in de manier waarop zij hun ‘klank’ voortbrengen de relatie met God heel belangrijk is.
Openheid
Geloven op een manier die past
‘De Surinaamse Lutheranen komen samen in het kerkgebouw ‘De Nieuwe Stad’ in de Bijlmer. In hun kerkdiensten werd ik getroffen door de openheid.
De uitkomst van mijn onderzoek is dat kerkgangers in de liturgie op heel concrete, fysieke manieren vormgeven aan hun geloof. Die vormgeving weerspiegelt onder meer hun cultuur en hun theologie: kerkgangers belichamen hun geloof op een manier die bij ze past. Daardoor zijn die vormen in elke kerk anders. Ze veranderen ook met de tijd. Ervan uitgaande dat de gemeente in haar liturgie de levende Heer ontmoet, concludeerde ik dat die ontmoeting met Christus heel concrete en specifieke vormen aanneemt. Zo ontmoet iedere gemeente Christus op eigen wijze. En Christus omvat al deze verschillende eigenschappen van liturgie en verenigt die in zich!’
Je leert jezelf beter kennen door het vreemde te onderzoeken Dat was een eigenschap die bij hen steeds terugkwam: in de houding naar de kinderen die gewoon geluid mochten maken, in de houding van de predikant, maar ook in het toelatingsbeleid van het kerkkoor: iedereen mag meedoen en zijn wie hij of zij is. In die openheid wordt God verwacht!
Antwoord geven
ELSKE BAKKER
De Ghanezen houden hun samenkomsten in een zaaltje boven een parkeergarage in Kralenbeek en hun zondagse kerkdiensten in kerkgebouw ‘De Bron’ in Amsterdam-Oost. Isaac Amoah is hun voorganger. Bij hen valt direct het antwoordende karakter op: men reageert en antwoordt op wat iemand zegt of zingt
De reis van Zijde, Mirre en Wierook BIJBELVERHAAL Hoe gaat het eigenlijk verder in de Bijbel na Kerst? Wat gebeurt er na de geboorte van Jezus in de stal? Aan het begin van het nieuwe jaar viert de kerk het feest van Driekoningen.
kerk wordt het feest dan ook ‘Openbaring van de Heer’ genoemd.
Zo begint de hervertelling van de schrijver Abdelkader Benali van het Bijbelverhaal over de koningen of magiërs – in de traditie zijn het er meestal drie – die op zoek gaan naar het pasgeboren kindje Jezus.
MARLOES KELLER Het verhaal van Abdelkader Benali is te vinden in de verhalenbundel ‘De Karavaan – tien verhalen uit de Bijbel opnieuw verteld’ (Podium). Met onder meer verhalen van Aaf Brandt Corstius, Désanne van Brederode, Bas Heijne en Robert Vuijsje.
Foto: Tessa Posthuma de Boer
Een ster achterna
Abdelkader Benali ‘Dat is de ster die ons de weg wijst’, zei de jongen tegen Zijde. Zijde stopte een olijf in zijn mond, begon te kauwen, nam het brood aan dat voor hem was gebroken door Wierook en doopte het in het laagje olijfolie op het kleien bordje. Zijn medereizigers, Wierook en Mirre, zeiden niets maar keken naar de ster, die ze nog niet eerder zo fel hadden zien oplichten. Toch zagen ze ook deze keer niet in waarom ze deze verschijning met elkaar zouden bespreken. De jongen, Elias, had zich over hun zwijgzaa mheid verbaasd, maar was er inmiddels aan gewend. Mannen praten niet, ze reizen.’
In het verhaal dat staat opgetekend in het Bijbelboek Matteüs, in hoofdstuk 2, volgen de magiërs uit het Oosten een ster. Waar de ster stilstaat, zullen ze het kind vinden. Dat is de belofte die de ster hen voorspiegelt. Een krachtig beeld aan het begin van het jaar in de donkere maand januari. Welke ster ga jij dit jaar volgen?
Nieuwe kerkkrant
Driekoningen is de afsluiting van het kerstfeest In de Bijbel schenken de wijzen goud, wierook en mirre aan het pasgeboren kind. In de hervertelling van Benali heten de drie mannen Zijde, Wierook en Mirre. Benali heeft de reizigers de namen van de geschenken uit de Bijbel gegeven. Het goud heeft hij echter vervangen door zijde, omdat het zijns inziens beter past in de cultuur van het Midden-Oosten. Zijde, Wierook en Mirre zijn ruwe mannen die alledrie het nodige op hun kerfstok hebben. Zij ontmoeten elkaar bij toeval en besluiten samen verder te reizen. Een ster achterna, omdat ‘de jongen’ hen dat heeft verteld.
Wereldkind In de kerk leest men jaarlijks op of rond 6 januari, het feest van Driekoningen, dit Bijbelverhaal. Zo gedenken velen wereldwijd de ontmoeting van ‘de Wijzen uit het Oosten’ met het ‘kindeke Jezus’. Het feest is de afsluiting van het kerstfeest. Dat kleine kwetsbare kind uit de kribbe krijgt bezoek uit verre streken, de wijzen zijn immers geen joden. De hele wereld blijkt van zijn geboorte op de hoogte. Het verhaal illustreert het moment waarop Jezus als kind van God geopenbaard wordt aan de wereld. In de rooms-katholieke
Dit is het eerste nummer van Kerk in Mokum. Een blad van de Protestantse Kerk Amsterdam voor alle mensen die financieel bijdragen aan het werk van de kerk en voor andere belangstellenden. U ontvangt dit blad gratis. Wilt u Kerk in Mokum ook ontvangen? Geef dan uw naam en adres door via abonnementen @protestantsamsterdam.nl Wilt u dit blad niet langer ontvangen dan kunt u dat doorgeven via hetzelfde e-mailadres of via 020 53 53 701 (10.00-16.00 uur). Veel leesplezier!
KERK in MOKUM
januari 2010
3
Allergisch voor geloof? Politiek Amsterdam over kerk en staat INTERVIEW Met het oog op de gemeenteraadsverkiezingen in Amsterdam op woensdag 3 maart maakte Gerrit van den Berg voor Kerk in Mokum een ronde langs een aantal politieke partijen in Amsterdam, die een fel debat voeren over kerk en staat.
‘D
e overheid moet zich helemaal niet bemoeien met religie en religie niet met politiek. Geloof is een privézaak en dus zijn kerk en staat voor ons strikt gescheiden’, zegt VVD-raadslid Flos stellig. Hij is een van de uitgesproken stemmen in het Amsterdamse debat over scheiding van kerk en staat. Tegelijkertijd weet Flos dat het de afgelopen jaren vaak anders liep. Amsterdam ondersteunde de bouwplannen voor de Westermoskee, steunde een islamitisch debatcentrum, financierde het islamitische Ramadanfestival en het christelijke Pinksterfestival en de gemeente laat al jarenlang welzijnswerk uitvoeren door organisaties op christelijke grondslag.
Bouw Westermoskee ‘Over bijna al die onderwerpen woedt nu een fel debat’, legt Parool-journalist Bas Soetenhorst uit. Als verslaggever volgt hij de Amsterdamse politiek en hij heeft
PvdA: spilpositie
gezien hoe dit onderwerp steeds belangrijker werd. ‘Tien jaar geleden hoorde je er weinig over. Maar toen kwam de lokale overheid op het idee om samen met een woningbouwvereniging de bouw van de Westermoskee in de Baarsjes te ondersteunen.’ Dit project eindigde in een financiële en organisatorische chaos. ‘Sindsdien is de Amsterdamse politiek zeer gevoelig over alles wat met geloof te maken heeft. Er werd nog geprobeerd het islamitisch debatcentrum Marhaba op te tuigen, maar dat mislukte ook. Nu ligt alles op dit gebied onder een vergrootglas. Er zijn sindsdien ook geen nieuwe grote initiatieven geweest.’
CDA CDA-fractievoorzitter Maurice Limmen ageerde in de gemeenteraad tegen deze beide initiatieven. Volgens hem ging het vooral fout toen de gemeente probeerde één geloof – de islam – te beïnvloeden. ‘Bij zowel de Westermoskee als Marhaba was het doel om een liberale vorm van de islam te steunen. Dan maak je als overheid religieuze keuzes. Dat kan niet en dat moet je ook helemaal niet willen.’
Organisaties die voor de overheid werken, moeten neutraal zijn Limmen vindt dat heel wat anders dan de subsidies die de gemeente verstrekt voor het welzijnswerk dat christelijke organisaties voor de gemeente doen. ‘De gemeente wil maatschappelijke doelen bereiken en als deze organisaties dat het beste kunnen, gun ze dan die taak. Dat geldt ook voor islamitisch welzijnswerk.’ Het verschil is volgens hem dat hierbij geen invloed op een religie wordt uitgeoefend zoals bij de steun voor een debatcentrum. ‘Maar door die missers van het college, ligt nu alles onder vuur!’
Het concept verkiezingsprogramma van de PvdA is klaar Wel of geen samenwerking? Het debat is snel gekanteld. In 2008 steunde de gemeenteraad een notitie van het college over kerk en staat waarin ruimte werd geboden voor samenwerking tussen religieuze organisaties en de overheid. In november 2009 stemde dezelfde gemeenteraad voor een motie die de stad opdroeg om alleen samen te werken met organisaties die hun functies niet alleen openstellen voor sollicitanten met één religieuze, culturele of andersoortige achtergrond. Daarmee komen de jongerenwerkers van Youth for Christ en de welzijnswerkers van Tot Heil des Volks onder vuur. Deze organisaties vragen sollicitanten immers naar hun levensovertuiging.
In de gemeenteraad stemde alleen het CDA tegen. Uiteenlopende partijen van D66 tot PvdA en SP steunden de motie van VVD’er Flos.
SP Volgens SP-lijsttrekker Laurens Ivens draaide het debat uiteindelijk om de islam. ‘YFC en het Scharlaken Koord zijn voorbeelden, maar daarachter zit het debat over de mogelijke komst voor soortgelijke islamitische welzijnsorganisaties.’ Voor Ivens is het helder: ‘Organisaties die voor de overheid werken, moeten neutraal zijn en het is niet aan de overheid om initiatieven die samenhangen met één geloof te ondersteunen. Zo maak je gelovigen afhankelijk van de overheid en dat kan niet.’
VVD VVD-raadslid Flos was de indiener van deze motie en hij kijkt tevreden terug op de brede steun die hij kreeg. ‘Die clubs nemen alleen christenen aan en sluiten daarmee anderen uit. Dat kan niet, vinden wij. Het is prima als een organisatie christelijk is, maar zodra ze gemeenschapsgeld krijgen, moeten ze neutraal werken.’
‘Bij debatcentrum Marhaba was dat ook een van de grote kritiekpunten’, zegt Parool-journalist Bas Soetenhorst, ‘via dit centrum zou het debat op gang moeten komen binnen de islamitische gemeenschap. Daarom werd veel geld in dit centrum gestopt. Dan promoot je als overheid in feite een bepaalde religieuze stroming.’
Als grootste partij van Amsterdam neemt de PvdA een spilpositie in. De partij worstelt over een goede lijn. ‘Hoe we om moeten gaan met de islam is een vraag die voortdurend in beweging is’, zegt PvdAlijsttrekker en wethouder Lodewijk Asscher. ‘Het uitgangspunt is dat de overheid zich niet bemoeit met een geloof en dat geloof zich niet bemoeit met de politiek.’ Tegelijkertijd noemt hij zo enkele uitzonderingen op: ‘Als een geloof mensen tegenhoudt in de samenleving dan moet je daar iets mee. Daarom zeggen we dat als bijvoorbeeld een boerka je belemmert om een baan te vinden, je dan gekort wordt op een uitkering. Dan ben je nog steeds vrij om een geloof te belijden, maar het kost je wel wat.’ Ook een debatcentrum over de islam wil hij niet bij voorbaat afwijzen. ‘Met Marhaba is het misgelopen, maar ik blijf het een goed idee vinden dat er een debat op gang wordt gebracht over de islam en cultuur. De grondslag van een nieuw centrum zou dan cultureel moeten zijn en niet religieus.
GERRIT VAN DEN BERG
Noorderpodium verkiezingsdebat Op woensdag 10 februari gaan de Amsterdamse lijsttrekkers op uitnodiging van de Protestantse Kerk Amsterdam in debat in de Noorderkerk in hartje Jordaan. Onder leiding van EO-presentator Tijs van den Brink discussiëren ze over de scheiding van kerk en staat in Amsterdam, maar ook over de toekomst van de Wallen en hun verdere plannen voor de stad. Tijd: 20.00 uur Datum: woensdag 10 februari Locatie: Noordermarkt 48 Info: www.noorderpodium.nl
Wereld van oneliners of ontmoeting? COLUMN Het afgelopen jaar is politiek gezien een bijzonder jaar geweest. Een jaar waarin de scheiding van kerk en staat meer dan ooit op de agenda heeft gestaan. Van de koopzondag in Noord tot een discussie over Youth for Christ en jongerenwerk in de Baarsjes. We zijn met elkaar beland in een wereld van oneliners, van snel scoren. De burger roept en wij als bestuurders roepen om het hardst terug, lijkt het credo. Vooral om gehoord te worden door de media en daarmee door het grote publiek. Met enige verbazing kijk ik naar de talkshows bij de verschillende omroepen. Voorheen kon je nog wel eens rustig kijken en de discussie
volgen, nu is het een strijd om het woord en inspelen op angst. Elkaar de loef afsteken en vooral proberen zoveel mogelijk de PVV erin te gooien. ‘In welke wereld willen wij leven?’ vroeg het CDA-raadslid Wouda in Noord zich afgelopen jaar in de raad af. Laten we die vraag eens vasthouden. Een VVD-motie in de gemeenteraad om christelijke organisaties geen betaalde opdrachten meer te geven, kreeg steun van alle fracties behalve van het CDA. Schermend met de scheiding van kerk en staat wordt de inzet van christelijke organisaties als het Scharlaken koord en het Leger des Heils schofferend in een hoek geplaatst. Het zijn de kerken en christelijke
organisaties die zich al jaren, vaak zonder subsidie, inzetten voor ons Mokum. De stad zou heel anders zijn wanneer kerken zouden zeggen: ‘Gemeente Amsterdam, we stoppen met omzien naar onze naaste’. Het welzijnswerk is ooit bij de kerken begonnen. Wanneer diaconale inzet van kerken financieel vertaald wordt, zou dat een enorme hap van de gemeentebegroting betekenen. We moeten eens ophouden met het zwart-wit denken. Kerk en politiek lijken van elkaar te vervreemden. Het wordt tijd om niet alleen rond verkiezingstijd toenadering te zoeken, maar ook daarbuiten. Contact dat van twee kanten komt! In Noord organiseren kerken, met waarderingssubsidie, sportactivi-
teiten voor jongeren en theaterworkshops. Ook vindt er vanuit Kerk en Buurt sociaal mentoraatswerk plaats. De rol van het Leger des Heils bij het realiseren van maatschappelijke opvangplaatsen is essentieel. Allemaal nuttig werk dat mensen verder helpt en dat een belangrijke bijdrage levert aan het sociale cement in de wijken. Werk dat mag rekenen op breed draagvlak onder de bevolking. Laat 2010 een jaar zijn om te kijken naar onze gemeenschappelijke doelen. Een jaar van elkaar zoeken, in plaats van ongenuanceerd afstoten. Ik wil in een wereld leven van ontmoeting, waar kerk en politiek een dialoog met elkaar aangaan. Samen voor ons mooie Mokum.
Harm-Jan van Schaik is wethouder in het Stadsdeel Amsterdam-Noord voor het CDA. Hij is actief in de Elthetokerk in de Javastraat, één van de wijkkerken van de Protestantse Kerk Amsterdam.
4 KERK in MOKUM
januari 2010
Wonderlijke streken
WERELDVERBETERAARS
‘Wonder’ wil wereld positief veranderen PORTRET In de Corvershof, het statige gebouw van de Protestantse Diaconie Amsterdam aan de Nieuwe Herengracht, gebeuren niet alleen dingen die met de kerk te maken hebben. Op de bovenste verdiepingen zitten meerdere non-profit organisaties die allemaal op hun eigen manier iets bij willen dragen aan een betere wereld. Eén daarvan is Wonder.
aan mee zouden doen. ‘En dat gebeurde’, zegt Elena. ‘Je zag soms daklozen komen die er geld uithaalden en er gooiden ook wel eens mensen geld in.’ Helaas werd er ook vuilnis in gegooid. ‘Maar ja, dat benadrukt de kwetsbaarheid van zo’n actie.
Foto: Dick Duyves
De wereld vraagt erom gered te worden
E
lena Simons (31) is de creatief dictator, oprichtster en bedenker van Wonder. Met klem benadrukt ze dat dit portret niet over haar moet gaan, maar over Wonder. In 2005 werd Wonder een stichting, maar dat klinkt zo stoffig. ‘Noem het liever Wonder’, aldus Elena. ‘Wat wij doen, is door middel van rebelse, radicale, maar eigenlijk ook hele lieve streken of acties, mensen op de been te brengen.’ Want dat is nodig volgens Elena. ‘Er moeten veranderingen plaats
Elena Simons vinden in de wereld. Denk bijvoorbeeld aan duurzaamheid en tolerantie. We willen het gemakkelijk, leuk en avontuurlijk maken voor mensen om die switch te maken.’
Wie rijk is, geeft Eén van de eerste acties die Elena nog voor het bestaan van Wonder
WERELDBEWONERS PORTRET Middenin de tuin van de Protestantse Diaconie Amsterdam staat een klein huisje, het Krekelhuis. Elke vrijdag komt hier een groep dak- en thuislozen, en ieder ander die daar zin in heeft, bij elkaar. Onder leiding van Mariska Putters en Arend Driessen, beiden werkzaam bij de Protestantse Diaconie, wordt er dan twee uur lang keihard en vooral heel gezellig gezongen door de Straatklinkers.
logie en sociologie) op het Griekse eiland Kreta terecht, waar hij een Nederlandse vrouw ontmoette. Ze kwamen naar Nederland, trouwden, kregen twee kinderen, maar zoals dat wel vaker met huwelijken gebeurt, ging het stuk. ‘Overigens heb ik wel nog steeds een goede relatie met haar’, zegt Alan. Zijn baan als vertaler voor universiteiten was hij gelukkig niet kwijt. Een paar maanden paste hij op iemands huis, wat deze vrouw zo goed beviel dat Alan er zestien jaar bleef.
Eén van de artiesten van dit beruchte koor is Alan Miller, uit Plymouth, Engeland (55). Met een biertje, een shaggie en een reep chocola zitten we buiten op een bankje. Alan vertelt mij over zijn leven.
Ze gooiden alles zo van één-hoog over het balkon
Vrijbuiter Vrijbuiter Alan kwam na verschillende studies (onder meer antropo-
Maar toen deze vrouw en dus ook Alan het huis uit moesten, kwam hij bij een vriend terecht, waar volgens eigen zeggen de problemen begonnen. Zijn vriend was nogal gek op vrouwen. ‘Als hij een vrouw tegenkwam bij het Amstelhotel dan
uitvoerde, was dat ze zestig doosjes naast verschillende pinautomaten ophing. Ze hing daarnaast een bordje en schreef op: ‘Wie rijk is geeft, wie arm is pakt.’ Wonder voert nu veel grootschaligere acties uit. Maar dit was uiteraard ook een leuke actie, als mensen er tenminste
En dat is juist mooi, want de wereld veranderen is niet gemakkelijk.’ En de wereld redden is dat al helemaal niet. Maar je kunt er wel je best voor doen.
deWereldRedden.nl Eén van de initiatieven die is voortgevloeid uit Wonder is Actieplatform deWereldRedden.nl, geleid door Tjerk Feitsma (29). ‘Wat je merkt, is dat er veel mensen zijn die iets willen doen voor een betere wereld, maar niet weten hoe.
Nou, op www.deWereldRedden.nl kunnen mensen een videohandleiding zien over hoe je een goede daad kunt doen. Of er zelf één plaatsen.’ 28 video’s staan er op de site, 6000 acties zijn er al uit voortgekomen. Het werkt dus. ‘Vooral de ideeën over het koken met restjes of video’s over voedselbanken zijn populair. Een slaafvrije chocoladefontein maken is ook een prachtig initiatief, maar wat minder populair. Dat is natuurlijk veel moeilijker om uit te voeren.’ De wereld vraagt er in ieder geval om gered worden, daar zijn Elena en Tjerk het over eens. Zo moeilijk is dat ook niet, volgens Tjerk. ‘We hoeven alleen nog de positieve schwung die er al is, los te maken.’
ERJO BEITLER
Muurloos in Amsterdam Vrijbuiter uit Engeland vroeg ie “wat wil je drinken?”, terwijl hij van een uitkering leefde! Op een dag ging ik naar de woningbouwvereniging om de huur te betalen, maar het was te laat. Even later stond er een blonde agente voor de deur, die vergezeld ging van tien Surinamers en een gladde en ze gooiden alles zo van éénhoog over het balkon... Dat kan toch niet? Nou dat kon dus wel.’
zielig of iets dergelijks. Hij heeft genoeg te doen in zijn leven. Zingen bij de Straatklinkers, theater spelen, geld binnen sprokkelen met liedjes van Bob Dylan en een gitaar, de Z-krant verkopen, filosoferen in het Oosterpark, schrijven bij een schrijverscollectief of gewoon genieten van het leven in Amsterdam. Spijt heeft Alan dan ook geen
moment. ‘Misschien zou ik dat moeten hebben, maar ik beschouw het leven als een schaakspel. De tegenstander kan mijn dame nemen en daar kan ik over gaan treuren. Maar je moet het juist achter je laten. Creatief zijn en niet gaan treuren. Je moet spelen met de stukken die je hebt.’
ERJO BEITLER
Drie meter beton boven je hoofd Alan pakte zijn spullen en vertrok naar het Vondelpark. Ongeveer zes jaar sliep hij op het balkon van het filmtheater, in het openluchttheater of onder de brug van de A10 in de Schinkelbuurt. ‘Je kon niet zeggen dat we dakloos waren, we hadden drie meter beton boven ons hoofd! Noem het maar muurloos.’
Genieten van Amsterdam Maar noem Alan alsjeblieft niet
Alan en het Krekelhuis
KIJK OP KERK & STAD
Sodom aan de Amstel COLUMN Soms erger ik mij vreselijk aan Amsterdam. Aan hufters op straat, aan kankeraars in de kroeg, aan fietsers die kriskras over kruispunten scheuren, liefst nog met twee kinderen voor- en achterop, aan chronisch smerige metro’s, aan het schaapachtig gedrag van slenteraars over de wallen, die blijkbaar denken dat al die meisjes achter de ramen vrijwillige ondernemers zijn, nou ja aan van die dingen dus.
Ik heb dan ook kennissen in ‘de provincie’ die liever niet in Amsterdam komen. Ze vinden het bij ons ruw, ongemanierd en onveilig en ze vertellen me schrikbarende verhalen over wat je niet allemaal kan overkomen. Zelf hebben ze het meestal niet meegemaakt of ze hebben her ernaar gemaakt, maar ze weten het zeker: Sodom en Gomorra aan de Amstel! Nu is er geen betere manier om mij weer opnieuw verliefd te laten worden op mijn eigen Sodom en Gomorra dan door zo op Amsterdam af te geven. Vaak moet ik dan denken aan Abraham die volgens dat prachtige verhaal in het
bijbelboek Genesis hoofdstuk 18 (nalezen!) voor God pleit tegen de (zelf)vernietiging van Sodom: als er tien ‘rechtvaardigen’ zijn in die stad zal God hen dan sparen? En het antwoord van de Eeuwige is: als er tien zijn, zal ik haar sparen. Jemig, denk ik dan in mijn primitieve geest, ik ken er wel 100! Dan zal God Amsterdam wel sparen. Als die Amsterdammers zelf hun stad nou ook een beetje sparen door op te houden met dat gekanker en hun handen uit de mouwen te steken, dan loopt het wel mee met de toekomst van de stad,
ook als zij binnenkort een meerderheid van Nieuwe Nederlanders telt! Het behoud van Amsterdam ligt in handen van haar burgers. Dat is nogal een dooddoener, maar daarom nog niet minder waar. De stad zit vol mensen, die wel degelijk hun handen uit de mouwen steken en zeker de Amsterdamse kerken zitten vol met vrijwilligers en dappere pleitbezorgers. Zij zijn de behoeders van ons aller welzijn. En de meesten van hen hebben ook nog ontdekt waartoe wij op aarde zijn. Het geluk ligt op straat.
ALBERT VAN DEN HEUVEL
KERK in MOKUM
januari 2010
5
Amsterdam Outsider Art INTERVIEW De galerie Amsterdam Outsider Art is te vinden in de Van Limmikhof, één van de vijf gebouwen die samen de Amstelhoven vormen tussen de Nieuwe Herengracht en de Nieuwe Keizersgracht. Behalve het Protestants Centrum Amsterdam met het Kerkelijk Bureau en de Protestantse Diaconie is in dit centrum ook deze bijzondere galerie gevestigd. Wie bij museum de Hermitage de hoek om gaat, loopt er vanzelf langs. In een lichte ruimte op de begane grond van de Van Limmikhof hangen kleurrijke schilderijen, minutieuze pentekeningen en staan beelden van keramiek en hout opgesteld. Bert Schoonhoven is galeriehouder.
mensen met een verstandelijke beperking. Dat kan bijvoorbeeld het Down-syndroom zijn, autisme, of een psychische aandoening. Maar er staat in de galerie ook een object van een begeleider van Cordaan.
Wie bepaalt wat kunst is? Bert Schoonhoven, galeriehouder
Wat is Outsider Art? Bert Schoonhoven: ‘Voor mij is kunst die gemaakt is buiten de gevestigde kunststromingen outsider kunst. Kunstenaars die vanuit bezieling werken en er hun levenswerk van maken, zijn in mijn visie outsider artists. De kunstwerken staan op zichzelf, ze zijn niet gemaakt als reactie op bestaande kunst, en de makers zijn niet door gevestigde stromingen beïnvloed. Dat is wat dit type kunst kenmerkt en ook zo bijzonder maakt. Het is oorspronkelijk.’
Verstandelijke beperking
‘Laatste avondmaal’ door Jessica van Overveld
Het is niet zo dat de kunstenaars als mens outsiders zijn? ‘Niet in de zin dat ze buiten de maatschappij staan. Het is wel zo dat veel kunst die hier geëxposeerd wordt, is gemaakt door
Die maakt ook echt outsider art, hij is heel autonoom. Het is trouwens ook andersom zo dat niet alle kunst die door mensen met een verstandelijke handicap is gemaakt meteen outsider art is. Niet elke geschilderde poes of bloemenvaas is kunst. Dat is toch meer bezigheidstherapie.’ Hoe kom je kunstwerken op het spoor? ‘Alle kunstenaars van wie hier werkt hangt, ken ik persoonlijk. Ik weet ook hoe ze werken, hoe hun werk tot stand komt en ik zie de ontwikkeling door de jaren heen. Sommigen werken in een van de werkplaatsen van Cordaan, die eigenaar van de galerie is. In de kelders van die werkplaatsen stond ook nog veel. Het beste werk is nu hier. Anderen komen uit Rotterdam, waar ook een Outsider Art Galerie is. Er kloppen ook
Interieur galerie Amsterdam Outsider Art
steeds meer kunstenaars aan om te mogen exposeren.’
Internationaal Je bent niet alleen op Amsterdam gericht? ‘Mijn doel is om Amsterdam Outsider Art internationale bekendheid te geven. We zijn nu bezig om een kunstuitwisseling met Denemarken te organiseren. Dat levert publiciteit op, ook bij het Amsterdamse publiek.’ Hoe kijken andere Amsterdamse galerieën tegen Amsterdam Outsider Art aan?
‘Er wordt vaak hooghartig naar ons gekeken door de gevestigde kunst. Alsof het geen ‘echte’ kunst is. Maar wie bepaalt wat kunst is? Ik voel me dan het ‘enfant terrible’ onder de galeriehouders door me nog meer voor deze kunstrichting en kunstenaars in te zetten.’
Bezoekadres Galerie Amsterdam Outsider Art Nieuwe Keizersgracht 1A 1018 DR Amsterdam Geopend: dinsdag t/m zaterdag van 11.00 tot 18.00 uur De galerie is onderdeel van Cordaan, zorginstelling in Amsterdam.
HOREN, ZIEN EN BELEVEN Karel Eykman De Scheurbijbel 2010 Liedjes, gedichten en verhalen voor jong en oud. Van Gennep Amsterdam – € 14,95
Scheurbijbel heet de scheurkalender die de gevierde televisiemaker en kinderboekenschrijver Karel Eykman (auteur van de onovertroffen kinderbijbel Woord voor Woord en winnaar van een gouden griffel) heeft samengesteld. Scheurbijbel is een woord dat wel past bij Eykman. Als hij de kans ziet om de gevestigde orde of de gewichtige vroomheid een beetje onderuit te halen, zal hij het niet laten. Het bijbelvers op de voorkant van iedere kalenderbladzijde wordt door het verhaaltje, gedichtje of liedje op de achterkant
in evenwicht gehouden. Hoewel Eykman in Rotterdam is geboren, is de Scheurbijbel lekker Amsterdams. Gein, lef en branie strijden om voorrang en zolang je maar niet op je mondje bent gevallen is er nog niets verloren. Meestal zijn kinderen de hoofdpersonen van Eykmans terzijdes. Dat is niet toevallig want Eykman is telkens op zoek naar de underdog. Díe heeft zijn sympathie, of die nou leeft volgens de regeltjes van het fatsoen of niet. Vaak levert dat verrassende en ontroerende omkeringen op, zoals de uitleg van het gebod ‘Eer je vader en je moeder’: De precieze datum weet ik niet meer/de dag waarop ik met mijn moeder brak./Geen knetterende ruzie, maar de eerste keer/dat ik haar niet tegensprak./’t Is beter zo en tegelijk ook verkeerd./Ik zit er over in, want het steekt/ dat je je ouders verlaat en dus niet meer eert/als je geen ruzie meer maakt, niet meer tegenspreekt. Af en toe wordt een bijbeltekst regelrecht verbonden met de alledaagsheid, zoals in een gedicht naar aanleiding van Psalm 1 waarin de rechtvaardige een meisje is dat naar de brugklas fietst, nagekeken door haar trotste moeder: ‘jij komt er wel, waar je ook heen gaat.’ Klap op de vuurpijl is een navertelling van de wijzen uit het Oosten, voor de gelegenheid veranderd in drie boefjes uit het Oosterpark. Als ze na veel verwikkelingen op kraambezoek in het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis komen, roept één van hen: ‘Kijk! Daar boven de huizen staat een ster te knipogen’. Een ander weet beter: ‘Welnee. Da’s het knipperlicht op dat kantoor, de Rembrandttoren!’
RANFAR KOUWIJZER
Doubt Miramaxfilms 103 min. www.miramax.com/doubt Met: Meryl Streep, Philip Seymour Hoffman en Amy Adams
limonade schenkend de jongens informeert over hoe je een meisje ten dans vraagt. Hij ontfermt zich vriendelijk over de enige zwarte jongen van de school en dat komt hem duur te staan. Zuster Aloysius zaait twijfel. De vraag: ‘Wat gebeurde er in de pastorie?’ gaat een eigen leven leiden. De suggestie dat Flynn zich vergrepen heeft aan de zwarte altaarjongen is gewekt.
Overwinning van de twijfel De film laat open of Flynn al dan niet schuldig is. Dit is echter niet de kwestie die in je hoofd blijft zitten. Na het zien van de film blijft vooral hangen dat twijfel en achterdocht sterke krachten zijn. Eenmaal uit de fles, krijg je ze er niet meer in terug. Als je twijfelt, ga je zien wat je denkt te zien òf wat je wilt zien. Uiteindelijk kunnen Flynn en de waarheid zelf, daar niet tegenop.
THEA STOMPHORST, bespreekt films met zin
Zuster Aloysius (Meryl Streep) is het drakerige schoolhoofd van de Saint Nicholas Church school. Ze regeert de school met harde hand; stuurt kinderen de klas uit en pakt radio’s af. Ze geeft leiding aan de lieve, naïeve juf zuster James (Amy Adams). Aan het hoofd van de parochie staat de innemende, vooruitstrevende priester Flynn (Philip Seymour Hoffman). Hij vertegenwoordigt de vernieuwende wind die door de katholieke kerk waait.
Twee tegenpolen De priester is de tegenpool van zuster Aloysius. Hij is een hartelijke man die al
6 KERK in MOKUM
januari 2010
‘DE KERK IS VEEL TE BESCHEIDEN…’ Rijk van Ark over PR voor de kerk INTERVIEW Rijk van Ark was tot 1 januari 2009 directeur communicatie van de gemeente Amsterdam. Daarna werd hij voor een half jaar gedetacheerd in Zuid-Afrika voor de promotie van Nederland rondom het WK voetbal. Momenteel is hij interim-hoofd communicatie in Rotterdam en adviseert hij burgemeester Aboutaleb. Maar Rijk van Ark is ook meelevend kerklid van de Protestantse Kerk Amsterdam en hij houdt zich als lid van het dagelijks bestuur van de kerk actief bezig met de vraag: ‘Hoe kan de kerk, die zo’n belangrijke boodschap heeft, beter voor het voetlicht komen?’ Elske Bakker vroeg hem naar zijn ideeën.
moeten er nog veel slagen gemaakt worden. We zijn veel te bescheiden!’
Als het gaat om ‘de Kerk’ denk je nou niet direct aan een merk dat aan de man gebracht moet worden. Klopt dat? ‘Als je het hebt over ‘de Kerk’ dan gaat het over het bredere verband van christelijke kerken. Uit onderzoek blijkt dat veertien procent van de Amsterdammers nog steeds iets heeft met de kerk. Ze zijn ofwel in een kerkelijke omgeving opgegroeid, zijn gedoopt, of gaan soms of regelmatig naar een kerkdienst. Dat is eigenlijk best een hoog percentage. Dat biedt een mooie basis voor aansprekende en duidelijke communicatie. Als je dat goed doet, word je als kerk veel zichtbaarder en raken veel meer mensen erbij betrokken. We hebben ook écht iets te melden, vergeet dat niet. Maar om mensen daarvan bewust te maken,
De kerk kan de brug slaan tussen die traditie en die actuele ontvankelijkheid. Maar dat lukt niet alleen met de traditionele kerkdiensten op zondag. Er zijn zo veel mogelijkheden om verhalen te vertellen die het waard zijn om gehoord te worden. Wat dat betreft heeft de kerk goud in handen.’
Traditie en actualiteit Hoe stelt u zich PR voor de ‘Kerk’ voor? ‘Ik merk dat juist in een grote stad als Amsterdam veel mensen ontvankelijk zijn voor spiritualiteit en zingeving. De stad heeft een lange traditie van barmhartigheid, solidariteit en tolerantie. Dat is in de genen van de stad gebakken.
Veertien procent van de Amsterdammers heeft nog steeds iets met de kerk
Hoe gaat dat alles dan concreet vorm krijgen? ‘We zijn bezig de oude manieren van communicatie aan te passen aan de tijd, veel dingen zijn het bewaren waard, maar moeten soms wel opgefrist worden! Tegelijk ontwikkelen we nieuwe middelen en vormen waarmee we nieuwe doelgroepen bereiken met een boodschap die aankomt. Dan kijken we bijvoorbeeld naar de
Rijk van Ark slapende leden van de kerk, ik weet zeker dat een aanzienlijk deel daarvan weer actief wil worden als je die goed aanspreekt.
De kerk heeft goud in handen Aansprekende voorbeelden zijn ‘De Preek van de Leek’, ‘Zingeving op de Zuidas’ waarbij vanuit de Thomaskerk die vlakbij de Zuidas ligt, bedrijven succesvol worden betrokken, en het Wensplein voor de vrede bij de Muiderkerk, als ontmoetingsplek voor de Indische buurt. Als
je die zaken goed neerzet, krijg je een bredere groep geïnteresseerd om weer mee te gaan doen in de kerk. Maar daar heb je wel nieuwe en vernieuwde middelen voor nodig. Bijvoorbeeld dit nieuwe blad Kerk in Mokum, maar ook veel meer inzet van internet, ook maatwerk op wijkniveau: de pareltjes van de wijkkerken verdienen een betere etalage. En uiteindelijk zijn de predikanten natuurlijk de belangrijkste dragers van de boodschappen! Een aantal doen dat al erg goed, maar er zit nog veel meer in. Dat zag ik wel bij die mediatrainingen.’
Geestdrift in de communicatie Waarom denkt u dat er een plek is voor PR voor de kerk in onze overvoerde communicatiewereld? Ik geloof in de kerk en in de boodschap die zij brengt. Die heeft toch eeuwigheidswaarde. We werken niet aan niets! En ik geloof ook dat er een Heilige Geest is. Anders wordt het niets, vroeg of laat gaat de wind gelukkig vanzelf waaien. Werken aan goede communicatie over de kerk en wat zij voorstaat, neemt in dát geloof een vanzelfsprekende plaats in!’
ELSKE BAKKER
Burgemeester Job Cohen Vervolg van pagina 1 Terwijl tal van andere organisaties alle steun en subsidies van de gemeente konden krijgen die ze maar wilden.’ Het opende de ogen van de ‘niet-gelovige’ Job Cohen, die sindsdien in de kerken en andere religieuze organisaties bondgenoten ziet om de ‘boel bij elkaar te houden’ in de stad. Overigens onderkent hij ook dat extreme religieuze uitwassen voor de samenleving een gevaar kunnen opleveren. Met deze befaamde uitspraak van Joop den Uyl maakte Cohen vanaf het begin duidelijk wat zijn doel van het burgemeesterschap was: het werelddorp Amsterdam met zijn 170 verschillende nationaliteiten leefbaar en solidair te houden. ‘Al die mensen die op dit kleine grondgebied bij elkaar en met elkaar leven, moeten tot hun recht kunnen komen.’ Waar dat ‘de boel bij elkaar houden’ filosofisch op geënt is? De burgemeester kijkt weer met een veelzeggende blik. ‘Je zoekt meer dan er is.’
Relativering Religie mag dan belangrijk zijn en de kerk een bondgenoot; dat wil niet zeggen dat de burgervader
kritiekloos is als het gaat om de Protestantse Kerk Amsterdam. Hij mist de kerk in het maatschappelijke debat. Aanleiding tot deze uitspraak was de vraag of hij contact had met theologen of predikanten. Ja, hij kent Carel ter Linden goed. Hij was de dominee die het huwelijk van prins Willem Alexander en prinses Maxima kerkelijk inzegende. Wat hem erg aanspreekt in de Haagse dominee – broer van ‘Nico’, de voormalige predikant van de Westerkerk – is zijn ‘relativeringsvermogen’.
Als je staat voor je zaak, kun je toch ook bepaalde uitspraken doen? Job Cohen, in een adem door: ‘Maar dat vind ik meteen ook een van de zwaktes: het geloof wordt zo gerelativeerd dat ik denk: wat blijft er dan nog van over? Die sterkte is tegelijk de zwakte. Dan spreek ik graag mijn voorganger Schelto Patijn na, die eens zei: ‘Als de kerk haar maatschappelijke rol echt goed wil vervullen, dient zij haar eigen zaken goed op orde te hebben’. Al die relativering maakt dat moeilijk.
Op tal van terreinen speelt de kerk een uitstekende rol, zoals het bieden van zorg voor de zwakkeren, het hebben van een luisterend oor en het werken aan sociale cohesie. Maar soms lijkt dit hun kerntaak te zijn geworden.’ Op de vraag wat de burgemeester dan van de kerken verlangt, formuleert hij een diplomatiek antwoord: ‘Ik wil niets, ik ga daar niet over. Maar ik kan me zo voorstellen dat het geloofsleven centraal hoort te staan in hun activiteiten. Dat zie ik in de praktijk in mindere mate.’ Vroeger was dat meer het geval. Toen liet de kerk zich meer uit over maatschappelijke kwesties vanuit ethisch en moreel perspectief. ‘Dat mis ik wel, een moreel appel van de kerken. Als je staat voor je zaak, kun je toch ook bepaalde uitspraken doen?’ Integratie en migratie zijn bijvoorbeeld kwesties die heel de samenleving bezig houdt, maar waarover de mening van kerken in het openbaar nauwelijks door komt. ‘De kerken zouden op grond van hun morele uitgangspunten kunnen zeggen wat ze goed of slecht vinden. Maar ik hoor dat niet zo. De kerken spelen geen grote rol in het debat.’ Is hun maatschappelijke rol te
vrijblijvend? Kortaf: ‘Dat zeg ik niet. Ik constateer het slechts.’
Kerkmuziek Vol lof is Cohen over de ‘diaconale’ activiteiten van de Protestantse Kerk Amsterdam in de stad: de interreligieuze dialogen in NieuwWest en Zuid, de hulp aan de armen en verdrukten. ‘Het zou slecht zijn als dit soort werk alleen door de overheid gedaan zou worden. Kerkelijke vrijwilligers staan midden in de samenleving en dat vind ik ontzettend belangrijk.’
Hoe a-religieus Job Cohen ook is, hij wil wel kwijt dat bepaalde kerkmuziek hem kan ontroeren. De missen van Mozart. Bepaalde a capella zang. En zelfs de liederen van Huub Oosterhuis zijn hem niet vreemd. ‘Sommige liederen doen me wel wat. Al ben ik niet over alle liederen laaiend enthousiast. Maar het is wel een goed voorbeeld van het verwoorden van oude waarden in nieuwe vormen.’
WILFRED SCHOLTEN
KERK in MOKUM
Nieuwsjaarsreceptie Protestantse Kerk Amsterdam
7
Pionieren op IJburg Op IJurg is geen kerktoren te bekennen. Toch zoekt de Protestantse Kerk een dominee voor IJburg.
Kerststal van Maikel. Te zien in de Amsterdam Outsider Galerie, Van Limmikhof, Protestants Centrum Amsterdam. Hier wordt kunst tentoongesteld, gemaakt door mensen met een verstandelijke beperking. Zie ook pagina 5.
januari 2010
Op de fietsbrug over het Amsterdam-Rijnkanaal sta ik graag even stil. Achter me is het vaste land: de Watergraafsmeer, de rafelrand van de Indische Buurt, Diemen. Onder de brug varen grote vrachtschepen kalm en vastberaden door. Voor me ligt IJburg. Het is een nieuwe wijk, gebouwd in het water. Ik zie vanaf de brug de kleurrijke, vrolijk gevormde woningen van zelfbouwers op Steigereiland en de dichte bebouwing van het Haveneiland. Vierkante gebouwen, in hoge en lage blokken aaneengeschakeld, bepalen het gezicht.
straatbeeld, en als maatschappelijk en cultureel fenomeen. In mijn vinex-wijk vinden we nergens zo’n gebouw. Niet dat ik er iemand over hoor klagen. Vrijwel niemand mist het ouderwetse klokkenluiden om zondagochtend kwart voor tien.
Plek om op adem te komen Hoe zou het zijn om dan toch in een nieuwe wijk een kerk te beginnen? Zijn mensen daar enthousiast voor te maken? De Protestantse Kerk in Nederland denkt van wel, of beter gelooft van wel. IJburg is vanaf 2010 ‘missiegebied’. De
kerk van Amsterdam zoekt een geschikte predikant-pionier die ook gelooft dat IJburg iets mist zonder kerk. Het doel is daar de komende drie jaar aan te bouwen. Het gaat daarbij niet om het veranderen van de sky-line met een opvallend gebouw. Wel om van betekenis te zijn als gemeenschap. Daarin wil de nieuwe kerk-op-IJburg gezichtsbepalend zijn. Een kerk die opvalt door warmte en medemenselijkheid, een plaats waar je op adem kunt komen.
BARBARA DE GROOT
Geen kerktoren Bestuur en medewerkers van de Protestantse kerk Amsterdam nodigen u van harte uit voor de Nieuwsjaarsbijeenkomst in het gloednieuwe kerkgebouw ‘De Opgang’ in Osdorp-Sloten. Neem de kans waar om dit bijzondere nieuwe gebouw van binnen en buiten te komen bekijken en luid samen met anderen het nieuwe jaar in. Wanneer? Vrijdag 15 januari 2010 Hoe laat? 17.00-19.00 uur Waar? De Opgang, Tussen Meer 68, Amsterdam
Even voorstellen De redactie van Kerk in Mokum bestaat uit: Elske Bakker, programmamaker tv bij de NCRV, verbonden met de Keizersgrachtkerk Erjo Beitler, student psychologie en
Valt het op dat je nergens een kerktoren ziet? Kerktorens zijn behoorlijk gezichtsbepalend in het Hollandse landschap. Het schijnt zelfs dat 78% van de Nederlanders de kerk belangrijk vindt. Niet omdat die 78% zo nadrukkelijk aanhanger is van het christelijk geloof. Maar als er ergens een kerkgebouw is, moet dat blijkbaar blijven bestaan, als vertrouwd onderdeel van het
huisleider van het Mission House, verbonden met de Oude Kerk Gerrit van den Berg, programmamaker bij de EO voor Radio 1, verbonden met de Noorderkerk Barbara de Groot, theologe en werkt bij
het ABC, stichting voor taal en ontmoeting, verbonden met Kerk op IJburg Albert van den Heuvel, was werkzaam bij de Wereldraad van Kerken in Genève en voorzitter van de VARA, verbonden met de Thomaskerk
‘De Opgang’ in Osdorp
Kerk als een parel
I
n 2007 is het veertig jaar oude kerkgebouw ‘De Opgang’ aan de Tussen Meer in Osdorp gesloopt. Op dezelfde plaats is een groot complex verrezen met een nieuwe
bij het Nederlands Bijbelgenootschap, verbonden aan de Westerkerk. Wilfred Scholten, journalist bij de NCRV voor Netwerk, verbonden met de Jakobuskapel/Ark
KERK IN BEELD
Plek voor ontmoeting met God en elkaar PORTRET De Protestantse wijkgemeente Osdorp-Sloten viert feest. Hun nieuwe kerkgebouw ‘De Opgang’ is klaar. De opening van het gloednieuwe gebouw wordt gevierd tijdens een feestelijke openingsdienst op zondag 10 januari. Heel januari is feestelijk: er zijn diverse activiteiten zoals het optreden van de Shtetl Band Amsterdam, een middag voor ouderen en een roze avond.
Marloes Keller, communicatiespecialist
de ontmoeting met God en met elkaar. Ook doordeweeks zijn de leden er voor elkaar: in vriendschappen of in pastorale contacten. Er wordt onder meer samen gezongen en er zijn bijbel- en gesprekskringen: geloofservaringen en geloofstwijfels worden gedeeld. Op zoek naar de Ontmoeting met God? De wijkgemeente Osdorp-Sloten biedt een thuis. Steeds komen de gemeenteleden terug om geraakt te worden door Gods liefdeswoord en om gezegend te worden door zijn Geestkracht.
kerk, tachtig woningen en bedrijfsruimte. Het nieuwe kerkgebouw lijkt op een parel in een open oester: de kerk is omsloten door het appartementencomplex er om heen. De nieuwe Opgang heeft geen toren maar wel een klok. Deze klok komt uit het oude kerkgebouw. Heel bijzonder is dat de klank van de klokken van De Opgang en de andere twee kerkgebouwen in Osdorp, de Pauluskerk en de Lucaskerk, op elkaar zijn afgestemd. De ontvangstzaal van de kerk richt zich uitnodigend naar de weg en is een schakel tussen binnen en buiten. De kerkzaal is gericht op de groene ruimte van het park rond de kerk en is bedoeld voor rust en meditatie.
Achthoek De Opgang is een plaats vol symboliek: in de binnenruimte van de kerk speelt de achthoek een grote rol. De achthoek symboliseert de zeven dagen van de schepping. De achtste hoek symboliseert de achtste dag, de dag waarop de schepping volmaakt is. De dag van de opstanding uit de dood, de eeuwigheid, de wederkomst van Christus. De kansel staat in het Oosten, waar het morgenlicht opgaat. Het kruis, voor christenen teken van dood en verrijzenis, is te vinden in het kleurrijke raam in het Oosten. Als teken van geloof, hoop, liefde en toekomst.
Ontmoeting Ontmoeting is het sleutelwoord van de Protestantse wijkgemeente Osdorp-Sloten. Iedere zondagochtend viert de gemeente
Kijk voor meer informatie over de openingsactiviteiten en over de wijkgemeente Osdorp-Sloten op www.pga-osdorp-sloten.nl.
8 KERK in MOKUM
januari 2010
RONDJE KERK
GETROUWD IN DE KERK OMDAT...
Van de Oude Kerk naar de Westerkerk De liefde vieren Met Lobke (26) aan de wandel WANDELING Midden op de Oudezijds Voorburgwal, bel ik aan bij Lobke (26), met wie ik vandaag van de Oude Kerk naar de Westerkerk zal wandelen. Lobke woont in de woongemeenschap op Oudezijds100 en komt regelmatig in de Oude Kerk.
bezocht, een kloostergemeenschap in Frankrijk waar elk jaar duizenden jongeren naar toegaan. Daar kwam ik erachter hoe bijzonder het is om als gemeenschap samen met mensen te leven. Als ik nu thuis kom, is er altijd iemand om tegen aan te klagen of mee te lachen.’
anaf de Oude Kerk doorkruisen we het centrum om bij de Westerkerk te komen. Als we de Warmoesstraat zijn doorgestoken, komen we op de Dam. Diep in gesprek. Over hoe gelukkig Lobke ervan wordt om door Amsterdam te lopen. ‘Soms voelt het wel wat anoniem. Maar als ik het vergelijk met waar ik vandaan kom, Dronten, dan ben ik echt een stadsmens.’
Op zoek naar een kerk
Delen is bijzonder Vanaf de Dam zou het logisch zijn door de Raadhuisstraat te lopen, maar Lobke besluit via de Negen Straatjes en de Leliegracht te lopen. Langs de UvA op de Spuistraat, waar Lobke Taalwetenschap heeft gestudeerd. Ondertussen vertelt ze hoe ze in Oudezijds100 is terechtgekomen en wat haar zo aanspreekt aan de Oude Kerk. ‘Ik heb vier jaar alleen gewoond in Amsterdam. Op een gegeven moment heb ik Taizé
ERJO BEITLER Meer informatie over Oudezijds 100, een christelijke gemeenschap van mensen die samenwonen en werken op de Wallen in Amsterdam: www.oudezijds100.nl. Meer informatie over de Oude Kerk: www.oudekerk.nu.
De kleine gemeente van de Oude Kerk bestaat uit een interessante mix van leuke mensen
God is voor ons onlosmakelijk verbonden met onze liefde
Volgens mij is er niet een ware kerk of zo en ik wilde me vooral niet vastpinnen op één traditie. Inmiddels ben ik gaan inzien dat die verscheidenheid aan tradities ook mooi is. Ik ben echt naar allerlei kerken geweest in de stad, van Russisch-orthodox tot katholiek. Uiteindelijk ben ik me maar
God is voor ons onlosmakelijk verbonden met die liefde. Het voelde voor ons volkomen logisch om dat op deze manier te doen. We hebben in de kerk zelf geschreven beloftes aan elkaar gedaan. Die daar uitspreken, ten overstaan van God, betekende heel veel voor ons, meer dan de ‘zakelijke overeenkomst’ van het burgerlijk huwelijk.
KIJK IN DE KEUKEN VAN DE KOSTER...
...van dee Westerke erk TIP Van koster Ruud Jongbloed d ‘In de Westerkerk rk hangen kroonluch hters met echte httee kaarsen. Deze word den alleen bij spec eciale gele leegen geenen n heden aangestok oken, zoals de ke kerst rstnac nachtd ht ienst, st, t,, hu huwelijken of din diners rs. Hett ris i ico is isi ic is ic is na nattuu tuurli rli lijjk jk dat d t ddeeze kaarsen gaan aa dr druip uippen en en dat het kaarsvet mens ense sen en verwon ond dt of vle dt lekkkke keen vero e orzaakt op kleding en meeuer bilairr.’ Kaarsglaaasje s s ‘Bij het huweli elijk j van n Prins Prin Willem-A Alexand ander nd der er en en Máxima in de Nieuw uwee Kerk Ke zagen mijn mijn col colleg lega en ik
Waarom hebben jullie ervoor gekozen ook in de kerk te trouwen? En niet alleen voor de burgerlijke stand? Eigenlijk was het andersom, we wilden graag in de kerk trouwen en zijn daarom ook voor de burgerlijke stand getrouwd. Op onze trouwkaart stond: ‘We zijn dankbaar dat we elkaar gevonden hebben en willen Gods zegen over ons huwelijk vragen.’ Dat zegt het eigenlijk precies, we wilden onze liefde vieren met de mensen die om ons heen staan.
dat err gl glaas a jes op de kaarsen stonden, zodat er geen k rsvet kan lekken. Deze speciaale kaarsglaasjes gekaa bru br b rruiken wij nu n ook in de Westter. De glaasjes zijn vvaan speciaal gehard glas, zodatt ze z niet breken door dee h d hiitte. Boveendien zakken ze mee hit me met de kaarsen naaaaarrm n mate die verder opbranden. Een prachtige p oplossssin siiin ng!’ g
Waarom zijn jullie in de Oranjekerk getrouwd? Wat is jullie band met deze kerk? We hebben elkaar leren kennen op de jongerenkring van de Oranje-
kerk. Tijdens een lunch raakten we aan de praat. We zijn samen langs de Amstel gaan wandelen en de vonk sprong over. Gedurende onze relatie zijn we altijd actief lid geweest van de Oranjekerk. Wat vonden jullie het mooiste moment uit jullie trouwdienst? En waarom? De kerkdienst was vol persoonlijke elementen: Arjens vrienden die muziek maakten, Arjens vader op het orgel, bloemstukken gemaakt door Ilses moeder, de teksten en liederen die we uitkozen, de trouwbijbel met bladwijzers door de kinderkerk gemaakt. Het zei allemaal iets over ons. Bovendien heeft Joke van der Velden, de predikant, van onze ideeën en wensen een mooi geheel gemaakt. Wat vonden jullie gasten van de trouwdienst? We hebben heel positieve reacties gekregen. We wilden graag dat de niet-kerkelijken zich ook prettig en aangesproken zouden voelen, zonder dat er voorbij gegaan werd aan de waarde van het geloof en Gods aanwezigheid. Uit reacties hebben we het idee dat dat gelukt is.
MARLOES KELLER
Dri D rrieh riieh hon nd derd kaa kaarsen n in in een een en u uur uu urr ‘D ‘Do Door Do or d dee gla glaasjes den enken ken po p tten entië ti lee hu ti h rders huu r van de Wes W estter teer erke kerk vaakk ddat at er er elek elek ekktri ttrriisch sche ch he lampjes am s in n onze kkro rrooo onl on n nlluchter ucchte uch ter eerrs rs zzit itten itt tt t een. n. n Ni Nieets ts t iss mi mind nder d waar ar. Het kost rru rui uiim eeen u en n uur uur om uu m de dr driiehonderd h d ka kaarssen met de han han ha aand d aan te steken. Maar dan da onts tsta taat er ook een hele bijz ijzond ondere ere sfeer in de deze ze monumentale kerk.’
Foto: Marjan van der Meer; Pure Photography
V
‘Omdat ik als kind niet gedoopt ben en op een gegeven moment wel gedoopt wilde worden, ging ik op zoek naar een vaste kerk. Maar er zijn zoveel tradities en kerken en ik had daar heel lang nogal moeite mee.
gaan verbinden aan de kerk die het dichtst bij huis is, de Oude Kerk. Ik wist eerst niet eens dat daar nog diensten zijn! Maar het zijn prachtige diensten en de kleine gemeente bestaat uit een interessante mix van leuke mensen. Ik ben me er thuis gaan voelen.’
PORTRET Ilse (32) en Arjen (26) zijn in september getrouwd in de Oranjekerk in de Pijp. Marloes Keller, redacteur van Kerk in Mokum, vroeg hen waarom ze getrouwd zijn in de kerk en wat dat voor hen betekent.
KOFFIE NA DE KERK
De Muiderkerk: bijzonder vertrouwd Een impressie van een bezoek aan een kerkdienst in Amsterdam. Op zomaar een zondag in het najaar schuif ik aan in de Muiderkerk in Amsterdam-Oost. Ik heb veel positieve verhalen gehoord over het gezelschap dat hier elke zondag bij elkaar komt. Vanuit de Muiderkerk zijn er veel contacten met moskeeën in de buurt, en er zijn meer maatschappelijke initiatieven. In de Muiderkerk komen mensen van nul tot tachtig, ook dat spreekt mij aan. Geen woord te veel, ik geloof het allemaal als ik binnenkom. Toch valt de kerkdienst me wat tegen. Misschien omdat de dominee van de Muiderkerk, Julia van Rijn, er niet is. Het is zo saai. Gewoon een kerkdienst, een uurtje bidden, danken en zingen, klaar. Het lijkt
wel of iedereen alleen maar komt voor de koffie. En dat is dan weer het leuke. Ik voel me enorm thuis, het is net of ik er al helemaal bij hoor. Het is onder de dienst al te merken, iedereen weet precies wat er gaat gebeuren en wat men aan elkaar heeft, dit is een goed op elkaar ingespeelde groep mensen. Als de kerkdienst voorbij is, staat de koffie meteen klaar en vult het kerkgebouw zich met allerlei stemmen. Leuk! Zonde dat ik aan mijn studie moet, anders was ik graag gebleven om met deze bijzondere mensen kennis te maken. Volgende keer dan maar, want zoals de mensen in deze kerk met elkaar omgaan, dat is toch wel bijzonder te noemen. Mooi.
ERJO BEITLER
COLOFON
KERK IN MOKUM MAANDBLAD JANUARI 2010, JAARGANG 1, NUMMER 1 UITGAVE: PROTESTANTSE KERK AMSTERDAM CONTACT:
[email protected] 020 53 53 705 NIEUWE KEIZERSGRACHT 1A 1018 DR AMSTERDAM
ERJO BEITLER, BARBARA DE GROOT, ALBERT VAN DEN HEUVEL, MARLOES KELLER, WILFRED SCHOLTEN MEDEWERKERS AAN DIT NUMMER: RANFAR KOUWIJZER, THEA STOMPHORST VORMGEVING: STUDIO EDENS ABONNEMENT: EENMAAL PER JAAR WORDT U
UITGENODIGD EEN VRIJWILLIGE BIJDRAGE TE BETALEN.
EEN ABONNEMENT OPGEVEN OF OPZEGGEN DOET U
VIA
[email protected] OF
EINDREDACTIE: BAUKJE BOS-BURGGRAAFF, HANNA VAN DORSSEN BUREAUREDACTIE: ABC REDACTIE, IRIS STEKELENBURG REDACTIE: ELSKE BAKKER, GERRIT VAN DEN BERG,
020 53 53 701 (10.00-16.00 UUR).
