Protestantse Kerk
bries
8 november Landelijk Missionair Festival Mis het niet!
Najaar 2014
missionaire kanjer Eimert Fikse “Over kerkgrenzen heen kijken”
Hij vindt dat de kerk zich veel meer moet laten zien. “De kerk moet doorlopend mensen handvatten en gelegenheden geven om de kerkdrempel over te stappen of de dominee aan te spreken.” Te veel gebeurt echter in het kerkgebouw zelf. “We willen volgend jaar vier diensten op een andere plek houden, bijvoorbeeld in een winkel die leeg staat of in een buurthuis.” Eimert Fikse (52) is missionair ouderling in de protestantse Pauluskerk in Wezep. “Ze hadden iemand nodig die over kerkgrenzen heen kon kijken. We doen hier namelijk een aantal dingen samen met de andere kerken in Wezep.” Zoals vier jaar geleden en ook dit jaar een dienst op het voetbalveld tijdens het WK. “Een goede mix van geloof en sport, waar zo’n zevenhonderd mensen bij waren. Deels mensen die je ook in de kerk ziet, daarnaast veel mensen die de stap naar de kerk niet zetten.” Een andere gezamenlijke activiteit is de paaskrant. “Die bezorgen we huis aan huis. Sterk is dat we voor die krant mensen in Wezep interviewen. Je leest dus misschien wel gewoon over je buurman of de eigenaar van de supermarkt waar je dagelijks komt.” Niet alles wordt zo groots aangepakt. Er zijn ook bijeenkomsten waar weinig mensen op afkomen. “Ik trek me daar niets aan. Het interesseert me wel, maar het frustreert me niet. Ook al komt maar een handvol mensen, als zij ergens iets van meepakken dat hen stimuleert, is het de moeite waard!” Om de activiteiten zichtbaar te maken wordt gebruik gemaakt van het huis-aan-huisblad – “en dan meer dan een kleine advertentie, liefst een prominent artikel met interviews” –, van posters en flyers, van de sociale media – “we worden steeds beter met de website en facebook, een paar jongeren helpen me daarbij” – en sinds kort een digitale krant in een winkel in Wezep met nieuws en andere teksten vanuit de kerk. “We willen dat graag uitbreiden naar meer winkels en andere kerken benaderen om het samen te doen. Het is wel pittig want je moet regelmatig vernieuwen.” Geloven is niet alleen voor de zondag, vindt Fikse, en daar zit zijn drive. “Ik neem het ook mee naar m’n werk. Ik ben er namelijk behoorlijk zeker van dat God bestaat. Ik koppel zijn bestaan niet aan de ellende in de wereld. In de Bijbel staat dat God juist door de ellende wonderen kan laten zien. Ik wil daar graag iets van meegeven aan anderen. En dan het liefst met humor. Een kerkenraadsvergadering waar niet gelachen wordt vind ik een drama.”
“Ik wil iets van God meegeven aan anderen” 2
bries najaar 2014
“Geloven is niet alleen voor de zondag” bries najaar 2014
3
inhoud
bries
reportage
is het relatiemagazine van Missionair Werk en Kerkgroei van de Protestantse Kerk.
Pioniersplek Heilig Vuur West, Amsterdam
Adreswijzigingen kunt u doorgeven aan: Protestantse Kerk, t.a.v. donateuradministratie, Postbus 8504, 3503 RM Utrecht, tel. (030) 880 18 80, e-mail
[email protected]. Wanneer u een vaste bijdrage geeft aan missionair werk, dan wordt deze in de eerste week van de maand automatisch afgeschreven. We hanteren altijd het door u opgegeven vaste bedrag, rekeningnummer en frequentie. Wijzigingen ten aanzien van de machtiging kunt u doorgeven via tel. (030) 880 18 80. De Protestantse Kerk in Nederland is een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). U kunt dus alle giften aan missionair werk van de belasting aftrekken, binnen de daarbij geldende regels die de Belastingdienst stelt. Teksten Janet van Dijk, Nynke Dijkstra, Bram Dijkstra-Geuze Vormgeving Oblong – Jet Frenken Fotografie Dio van Maaren (cover, pag. ..), Henk Gaasbeek (pag…) Studio Staalkaart kaart Walcheren (pag. ..) Istockphoto ? druk Roto Smeets GrafiServices Utrecht
Hoe moeilijk is het eigenlijk?
6-9
14
Bergambacht langs de missionaire
“Voor iedereen dominee Piet”
de kerk uit
meetlat:
“Ze deden niets om me erbij te houden”
10
21 missionaire vraag
Deze zomer waren we op een camping aan de Nederlandse kust. Kamperen zit in mijn bloed. Het weer was niet denderend, dus gingen we op zoek naar alternatieven. Bij de entree van de camping hing een bord met aankondigingen. Een eindje verderop stonden een paar jongeren iets uit te delen. Daar ga ik altijd graag met een boogje omheen – ik houd er niet van ongevraagd aangesproken te worden. Maar toen ik weg wilde lopen, stapte een jongen op me af. Leuke knul, open gezicht. “Mag ik u een boekje geven?” “Waar gaat het over?” vroeg ik. “Nou, over geloof” zei hij. “Wat bijzonder dat je dit doet” zei ik. “Ja”, antwoordde hij, “voor mij is het heel belangrijk, voor u kan ik dat natuurlijk niet beoordelen.” En hij liep weer weg. Geen moment heb ik me gestoord aan dit gesprek. Hij drong zijn mening niet op en liet mij in mijn waarde. Daar stond ik dan met mijn boekje en de vraag hoe belangrijk het eigenlijk voor mijzelf is. “Heel belangrijk” had ik willen zeggen, maar de jongen was allang weer met iemand anders in gesprek. Een mooi klein missionair voorbeeld uit het dagelijks leven. Als het ook zo kan, hoe moeilijk is het dan eigenlijk? Ik hoop dat deze bries u weer veel inspiratie brengt om ook in het gewone dagelijkse leven ergens een klein beetje missionair te zijn. Want hoe moeilijk is het eigenlijk?
22 h eeft de kerk nog iets eigens?
ds. Hans van Ark,
18
Landelijk Missionair Festival
2 missionaire kanjer Eimert Fikse 11 de kerk in: “Er is iets in mij geraakt”
U heeft het zesde nummer van bries in handen. U ontvangt het omdat u donateur of ambassadeur van het missionaire werk bent, of op een andere manier hebt aangegeven geïnteresseerd te zijn in het missionaire werk. Dit magazine verschijnt twee keer per jaar. Als u het niet meer wilt ontvangen, of voorkeur heeft voor een digitale uitgave, dan kunt u dat aangeven in een mail of briefje aan
[email protected] of Protestantse Kerk in Nederland, t.a.v. de donateursadministratie, Antwoordnummer 53019, 3503 VB Utrecht o.v.v. uw naam, volledige adres en – in het geval u een digitale uitgave wenst – e-mailadres. 4
bries najaar 2014
13 missionair ambassadeur Bert Godschalk
“We kunnen overal kerk zijn”
bij bries
12 tips en stops over vergaderen 16-17 missionair op de kaart: Het Westland 18 missionaire materialen 20 recept voor broccolisalade
programmamanager Missionair Werk en Kerkgroei van de Protestantse Kerk
bries najaar 2014
5
Pioniersplek Heilig Vuur West Een ontmoeting met Heilig Vuur West is een ontmoeting met de wijk Amsterdam Oud-West. Rustige, fraaie woonbuurten naast drukke, gezellige winkelstraten. ‘Dit is een gebied waar Amsterdammers uit alle lagen van de bevolking gebroederlijk naast elkaar wonen’, zo vermeldt www.iamsterdam. com. Midden in die dynamiek opereert Margrietha Reinders met pioniersplek Heilig Vuur West: “Een groeiende gemeenschap van mensen vanuit verschillende achtergronden en culturen die open en creatief op zoek gaan naar God.”
‘Open en creatief op zoek naar God’ We ontmoeten Margrietha in Café De Toog, een van de ontmoetingsplekken van Heilig Vuur West in de buurt. Hier komt men elke vierde zondag van de maand bij elkaar voor het spiritueel café ‘De Zoekende Ziel’. “Het is heel boeiend om te zien wat hier de laatste dertig jaar is gebeurd op het kerkelijk erf. Voorheen bloeiende gemeenten liepen zomaar leeg, en het gaat nog steeds door. Het afscheid van de kerk was vaak vooral een afscheid van theologie die werd aangepraat, van vormen die werden opgelegd. Wat niet wegging was de behoefte aan zingeving, het verlangen geraakt te worden. Ook buiten de kerk is er verlangen naar God. Dus pionieren op de puinhopen is het niet, maar van de kerkelijke traditie is hier weinig over.” Boodschap dat de wereld anders kan “Je moet het kind niet met het badwater weggooien. Waar het om gaat is dat je de essentie van het christelijk geloof weet terug te veroveren. Dat je je 6 bries najaar 2014
afvraagt: wat betekent het voor mij, voor nu en voor de wereld om achter Jezus aan te lopen? Het zit niet alleen in wat je doet, maar ook in de oprechtheid van je boodschap. De boodschap dat de wereld anders kan. De Geest drijft ons de weg van de liefde te gaan. Niet per se van de grote waarheden, maar juist ook van kleine dingen. En van gewone mensen.” Samen in diversiteit Aan de tafel in het café zit een bont gezelschap. Naast Margrietha drie deelnemers aan Heilig Vuur West: Kor, Astrid en David, alle drie met een heel verschillende achtergrond. Gaat dat allemaal samen? Margrietha: “Het evangelie is juist bedoeld voor diversiteit, voor mensen die niet zijn zoals jij. Als we op een of andere manier gemeenten een hart onder de riem kunnen steken, dan is het wel hiermee. Juist door je te richten op mensen die niet bij je eigen groep horen, vergroot je je kansen.”
Spiritueel café ‘De Zoekende Ziel’ bries najaar 2014
7
Pioniersplek Heilig Vuur West Kor Berghuis Kor, met een eigen bedrijf in de wijk: “We zijn geen dogmatische gemeenschap. We denken niet als instituut, maar vanuit het verhaal en wat dat met de mensen doet. Als het verhaal niet ook hun verhaal is, ben je niet relevant. Daarom geven we elkaar de ruimte, en delen het geloof en het leven met elkaar.”
Astrid Philips Astrid, in het verleden dakloos en ervaren met opname in de psychiatrie: “Ik kan hier mezelf zijn: geen kerk waar ze mensen dingen opleggen, maar een plek waar ik ook een andere mening mag hebben. Hier hoor je geen lange preken, maar mooie verhalen toepasbaar op het hier en nu. Plus: het eten is goed, de tijden komen goed uit en het is altijd interessant.”
Verbinden Kernbegrippen bij Heilig Vuur West zijn ‘omzien naar elkaar’ en ‘saamhorigheid in de wijk creëren’. Allerlei activiteiten zijn ontwikkeld om verbindingen tussen mensen te laten ontstaan en om hen iets van het evangelie te laten ontdekken. Zo is er maandelijks een bijeenkomst in café De Toog waar mensen samen een gedeelte uit de Bijbel lezen en daarover doorpraten. En er zijn vieringen waarbij mensen ook samen eten. Onder de titel ‘Het Visioen’ zijn er filmavonden. ‘Bakkie Troost’ is alleen voor vrouwen en brengt het gesprek op gang over de grote levensthema’s. www.pkn.nl/missionair > pionieren > pioniersplekken www.heiligvuurwest.nl 8
bries najaar 2014
David Awinsakiya
“Omzien naar elkaar”
David, in zijn thuisland Ghana opgegroeid als moslim en bekeerd tot christen, gevlucht naar Nederland: “Bij HEILIG VUUR WEST ontdekte ik open deuren en werd ik uitgenodigd. Ik ben niet alleen hier actief, maar ook bij een pinkstergemeente in de buurt. Ik heb nu een missie. Ik wil iedereen helpen! Ik heb veel te delen over hoe het is om van moslim christen te worden.”
bries najaar 2014
9
de kerk uit
Neeltje Schuurmans
de kerk in
“Ik realiseerde me pas dat ik een’ kerkverlater’ ben toen ik het woord ergens las. Ik voelde me wel echt ‘kerkloos’ toen ik me definitief had uitgeschreven uit de kerk waar ik bij hoorde. Dat voelde gek. Vorig jaar kwam ik min of meer toevallig op MijnKerk. nl terecht. Daar vind ik de steun die ik van de kerk verwachtte. Van huis uit ben ik hervormd opgevoed, via een vriendje stapte ik op een gegeven moment over naar de Christelijke Gereformeerde Kerk. Daar waren nog veel meer jongeren, het sprak me erg aan. Toen ik echter na het verblijf van ruim een jaar in Denemarken weer terugkwam, voelde ik me er minder thuis. De kerk werd me wat ‘benauwd’. Er gebeurde ook het een en ander, ik heb wel wat meegemaakt. Van lieverlee ging ik minder. Maar in plaats van te vragen ‘wat is er met je?’ werd alleen opgemerkt: ‘je komt bijna niet meer.’ Ze deden niets om me erbij te houden. Dat voelde niet goed, ik schreef me uit. Ik dacht wel over teruggaan naar de hervormde kerk, maar hier in Leeuwarden is zoveel intern gedoe tussen de verschillende wijken dat die drempel te hoog is. Meespeelt dat ik erg twijfel over m’n geloof. Twijfel of God wel echt bestaat. Ik vergelijk het een beetje met de tatoeage die ik onderaan m’n nek heb. Ik moet m’n best doen om die te zien. Andere mensen zien soms die tatoeage en beginnen daar dan over. Dan denk ik: o ja, die heb ik ook nog. Zo heb ik dat ook met God: Hij is er vast wel, maar ik voel hem niet altijd.” Neeltje (37) werkt in een zorginstelling. www.mijnkerk.nl
Natasja van der Hout
De paasnacht was dit jaar heel bijzonder voor haar: ze werd gedoopt en deed belijdenis. De kerk waar het gebeurde vindt ze al net zo bijzonder: de Domkerk in Utrecht, een kerk die haar als een magneet trekt en haar een gevoel van ‘thuis’ geeft. “Wij gingen als gezin niet naar de kerk, maar het geloof was wel onderwerp van gesprek. Op de middelbare school ging ik drie keer naar Taizé. Dat was heel belangrijk voor me. Ik heb altijd veel behoefte gehad aan inspiratie. Dat vond en vind ik in muziek, de natuur, een goed boek. Ik zing al heel lang in de cantorij van de Domkerk die wekelijks zingt in de dienst. Aanvankelijk kwam ik alleen om te zingen, maar gaandeweg ging ik me steeds meer openstellen voor wat in de kerk gebeurt. Op m’n 16e ging ik naar de volwassenencantorij, en later ging ik ook in de vespers zingen op zondagavond. Soms ging ik dus wel twee keer per zondag naar de kerk. De kerk werd een belangrijk rustpunt en een inspiratiebron. In de vorige kerstnacht gebeurde iets bijzonders. Het was een prachtige, feestelijke dienst. De preek had een kernachtige boodschap: ‘Wees niet bevreesd…’ Dat is voor mij de kern van het geloof: vertrouwen. Dat heeft mijn moeder ons ook meegegeven: geloven is vertrouwen. Ik had niet gedacht dit in de kerk te vinden. Het was overweldigend. Ik werd heel persoonlijk geraakt, voelde echt de aanwezigheid van God. Ik besloot toen dat ik gedoopt wilde worden. Ik ben heel dankbaar voor wat ik heb mogen ontvangen: vreugde. Er is iets in mij geraakt dat tot leven komt. En dat is veel meer dan ik had kunnen verwachten.”
“Ze deden niets om me erbij te houden” 10
bries najaar 2014
Natasja (26) studeert oude muziek aan het conservatorium in Tilburg
“Er is iets in mij geraakt” bries najaar 2014
11
tips&stops
Missionair ambassadeur
Vorig jaar verscheen ‘100 tips & stops voor de missionaire gemeente’, een eigenwijs boekje met allerlei handige do’s en don’ts die gemeenten vandaag al kunnen doen én laten om missionair te zijn. We lichten in bries een aantal tips uit.
Missionair ambassadeur Waar?
Inmiddels is het kerkelijke seizoen in volle gang. En dat betekent vaak vergaderen, vergaderen en nog eens vergaderen. In het boekje staan tips die bij uitstek bedoeld zijn om vergaderingen op te frissen, contacten te hernieuwen en inspiratie te vinden bij elkaar.
Tip 19: ‘Geachte aanwezigen’
Tip 23: Opgestaan, plaatsje vergaan
Tip 20: Fris aan de slag Moet je altijd iets voorlezen of bespreken? Je kunt ook iets uitdelen. Bijvoorbeeld een mooie tekst op een kaartje en dan je medevergaderaars uitnodigen deze met anderen te delen. Of zoek het in de vorm van een kleine traktatie. Bijvoorbeeld pepermunt voor ‘frisheid’ of sleutelhangertje met kruiden voor ‘pit’.
Ga iedere vergadering op een andere plek zitten, naast iemand anders. Sterker nog, maak er als voorzitter werk van. Zo voorkom je kliekjes en zorg je dat iedereen elkaar beter leert kennen.
Tip 24: Vergaderpunten aftikken Zet een wekker of gebruik een kookwekker. Iedere vergadering is op een vast tijdstip afgelopen en iedere spreker krijgt een vast aantal minuten de tijd. Schenk na afloop nog een drankje (en berg daarbij de wekker weer op). 12 12
bries najaar najaar 2014 2013 bries
(58)
Wat?
Vergaderen
Het is altijd weer een uitdaging om een vergadering te openen. Het boekje ‘Openingen’ is speciaal daartoe ontwikkeld. Maar probeer ook eens iets anders. Doe bijvoorbeeld een rondje met de vraag ‘wat raakt jou in het werk als ambtsdrager?’, of ‘wat is je van de afgelopen week het meeste bijgebleven?’
Bert Godschalk
‘100 tips & stops voor de gemeente’ en ‘Openingen’ zijn verkrijgbaar in de webwinkel van de Protestantse Kerk via www.pkn.nl/webwinkel.
Protestantse Gemeente, Houten Waarom? “In Houten hebben we één grote protestantse gemeente met maar één kerkgebouw en dat is genoeg. We kunnen overal kerk zijn. We willen aansluiten bij de behoeften van mensen en laat dat maar gewoon op hun plek gebeuren, bijvoorbeeld in een wijkcentrum dat er toch al staat. Missionair ambassadeur zijn betekent voor mij open oog hebben voor de mensen om je heen. En dat is niet inzetten op speciale acties of middelen, maar volgeling zijn in je eigen straat en wijk. Als missionaire ambassadeurs – we zijn met drie! – zijn we vooral benieuwd naar wat er achter de deuren van de kerk gebeurt. We kijken naar waar kansen en mogelijkheden liggen. We schuiven aan bij allerlei groepen in kerk en samenleving en proberen het een met het ander te verbinden. Een voorbeeld is dat we als kerk aansluiten bij de Burendag. Die activiteit bestaat al, dat hoeven we zelf niet te bedenken. Maar we kunnen wel meedoen. We doen dat trouwens met meer kerken in Houten samen vanuit het informele netwerk ‘Geloof in Houten’. Een ander voorbeeld: van de ‘koopzondag’ hebben we een ‘loopzondag’ gemaakt. Mensen kunnen een route lopen, en we geven leuke vragen mee voor onderweg. Het gaat ons er vooral om dat mensen hun verhalen kunnen delen. Zeker in deze tijd waarin eens te meer blijkt dat het leven niet maakbaar is.”
Missionair ambassadeur worden De missionair ambassadeur zorgt ervoor dat het missionaire werk op de agenda van de kerkenraad komt. Nieuwe ambassadeurs krijgen een pakket met missionaire uitgaven, en de gelegenheid een missionair project te bezoeken met daarbij ontmoeting en uitwisseling. Meer informatie via www.pkn.nl/missionair > werk > ondersteuning > ambassadeur worden.
bries najaar 2013 bries narjaar 2014
13 13
Langs de missionaire meetlat
Bergambacht: “Onze kerk wil een gastvrije kerk zijn, daar maken we werk van. Dat begint bij de deur. De kerkgangers worden altijd vriendelijk begroet. Voor mensen die laat zijn wordt een plekje gezocht. Vervolgens heet ik alle mensen welkom. In de dienst die
Ds. Piet van Midden
volgt sluit ik nadrukkelijk aan bij
“Ik ben voor iedereen dominee Piet, ook voor de kinderen”
wat de mensen hier brengt. Ik ben altijd uit op de toepassing: wat hebben mensen hieraan?”
Uitslag: De beschrijving van Bergambacht door dominee Piet roept een ontspannen, uitnodigende en vrolijke sfeer op. Sterk is de persoonlijke noot: de mensen kennen, weten wat er speelt en daarop inspelen. Missionair-zijn begint met luisteren. Zo ingewikkeld is het allemaal niet. Mooi, hoe de doop als missionair sleutelmoment wordt neergezet. ‘We doen het met elkaar’, maar de figuur van de dominee is wel erg belangrijk! (Hoe zou het verder gaan zonder dominee Piet? Kan de gemeente deze stijl dan vasthouden?)
“Mensen komen hier voor elkaar” Ds. Piet van Midden is predikant van de protestantse wijkgemeente Ontmoetingskerk in Bergambacht. “Een echt dorp, je komt elkaar om de haverklap tegen. Het is een heel jonge gemeente, de gemiddelde leeftijd is nog geen 35 jaar, kom daar nog maar eens om. Het is een kerk van jonge gezinnen, gemiddeld zijn er vijftig tot zeventig kinderen in de nevendienst, en op Palmzondag hadden we er 110. Je moet wat met dat gegeven. We beginnen elke dienst met het zingen van een kinderlied.” Heel gewone woorden Van Midden doopt wat af, maar nooit meer dan één kind per keer. “Dat heeft twee redenen. In de eerste plaats heeft elk kind z’n eigen verhaal.
14
bries najaar 2013 2014
Zijn of haar ouders hebben dat ook. Dat verhaal wil ik in de doopdienst laten klinken. De ouders leveren daaraan zelf een bijdrage. In de tweede plaats kunnen we er anders gewoon niet in. De doopouders nemen zelf immers weer mensen mee. Dat laatste betekent trouwens dat ik in zo’n dienst echt alles uitleg wat we doen, in heel gewone woorden. Maar eigenlijk gebruik ik die altijd.” Aansluiten bij wat leeft Je moet in de kerk aansluiten bij de mensen die er zijn, vindt Van Midden. “Dat kan alleen als je de mensen kent. Ik ken ze. In een dorp gaat dat natuurlijk vrij gemakkelijk. Ik vraag hen vaak wat voor hen van belang is in de kerk. Ik wil aansluiten bij wat er leeft. Als bijvoorbeeld
een familielid van een gemeentelid overlijdt zingen we een psalm, als dat gemeentelid aangeeft dat fijn te vinden. Ik vertel er dan ook bij waarom en voor wie we deze psalm zingen.” Mensen komen voor elkaar “Ik ben voor iedereen dominee Piet, ook voor de kinderen. En al ben ik misschien de katalysator van het gemeentezijn, we doen het hier met elkaar. Alles gaat heel vanzelfsprekend, de kerk groeit en bloeit. Op zondagochtend komen veel jonge gezinnen, bij de maandelijkse jongerendiensten komen veel jongeren. Vaak nemen ze mensen van buiten mee. Mensen komen hier voor elkaar.”
bries najaar 2013 bries najaar 2014
15 15
Wat gebeurt er in deze vijf, willekeurig gekozen, kerken in Het Westland aan missionaire activiteiten?
Missionair op de kaart Ter Heijde De Protestantse Gemeente Ter Heijde wil graag een missionaire gemeente zijn. Ds. Hans Mast vertelt dat toen hij hier in 2005 predikant werd, er dat jaar geen kerstavondviering was. ‘Te gek voor woorden’, vond hij. De kerk hoort op kerstavond warm en verlicht te zijn. Sindsdien viert Ter Heijde uitbundig Kerst en het hele kustdorp wordt daarbij betrokken. Diverse geledingen in het dorp hebben zich al eens gepresenteerd, waaronder de reddingsbrigade en het Vismaatjeskoor. Het kerkplein wordt altijd prachtig versierd en krijgt op kerstavond bezoek van een echte schaapskudde. De kerk zit die avond stampvol met mensen van buiten. Eens in de maand is de kerk op zaterdag de hele dag open. Als binnenkort twee straten met nieuwe huizen in het dorp worden opgeleverd, krijgen alle nieuwe bewoners een welkomstpakketje van de kerk. www.kerkterheijdeaanzee.nl
Maasdijk ’s-Gravenzande De Protestantse Gemeente ’s-Gravenzande bestaat uit zeven wijkgemeenten. Een van de predikanten, ds. Mark Verrips, is tijdelijk voorzitter van de missionaire werkgroep. “Het dorp is behoorlijk kerkelijk, maar ook als je niet bij een kerk hoort kun je bijna niet om de kerk heen. We laten regelmatig van ons horen in de huis-aan-huisbladen, en het tweede weekend in juli sluiten de kerken van ’s-Gravenzande al twaalf jaar achter elkaar de braderieweek af met een braderiedienst. De laatste keren kwamen daar 1400 mensen op af.” Het gezicht naar buiten is aan het groeien, vindt Verrips. “We trekken daarin graag samen op met de andere kerken in het dorp.” Ook leven er gedachten voor een interkerkelijk inloophuis. Voor alle kinderen in het dorp organiseren de kerken elke maand een missionair evenement. In de kerk-en-schooldienst wordt met de protestantse scholen samengewerkt. www.pkn-sgravenzande.nl 16
bries najaar 2014
In het kerkelijke dorp Maasdijk zijn binnen de protestantse gemeente veel commissies en groepen actief, vertelt ds. Leo van der Eijk. Zo is er de commissie missionair werk, waaronder ook aandacht voor de projecten van Kerk in Actie valt. Tijdens het WK afgelopen zomer werd voor elk Nederlands goal een bedrag gedoneerd voor een kindertehuis in Brazilië waarmee de gemeente een band heeft. Als het gaat om missionair werk in eigen land is twee jaar geleden het tijdschrift MEER huis aan huis verspreid en zijn er aanvullende activiteiten geweest. Het boekje met het aanbod van vorming en toerusting wordt ook in het hele dorp verspreid. Want, zo zegt de website van de kerk: ‘voor de kerk geldt: hoe meer zielen, hoe meer vreugd.’ Jongeren, ook van buiten de kerk, gaan mee op het jaarlijkse kerkkamp. Voor kinderen in het dorp wordt jaarlijks een kindermiddag georganiseerd. www.pgmaasdijk.nl
Poeldijk Ds. Adriaan Molenaar is predikant van de kleine hervormde gemeente Poeldijk, een wat traditionele gemeente met een streekfunctie. “We willen graag anderen met het evangelie bereiken maar dat is best lastig met een kleine club mensen. Onze voornaamste missionaire activiteit is Open Kerk, twee keer per maand op zaterdagochtend. Mensen ontmoeten elkaar daar rond de koffie. Er is altijd een gastvrouw of – heer aanwezig. Buiten hangt een spandoek ‘De koffie staat klaar, kom binnen’ en we kondigen de ochtenden aan in ons dorpsblad. We hebben er ook een boekenverkoop bij, dat trekt mensen. Eens per maand organiseren we een kinderactiviteit op zaterdagochtend waar ook kinderen uit het dorp aanschuiven. Bij het jaarlijkse dorpsfeest organiseren we een bijbelquiz en een kinderactiviteit. En ik schrijf elke twee weken een column in De Poeldijker. Nieuw ingekomenen verras ik al heel snel met een bezoek, want je moet er toch niet aan denken dat hun eerste contact met de gemeente een acceptgirokaart is.” www.hervormdpoeldijk.nl
Naaldwijk Ds. Carel van der Meij kreeg toen hij twee jaar geleden predikant werd van de Protestantse Gemeente Naaldwijk onder meer de opdracht bezinning over missionair kerkzijn een stap verder te brengen. “We proberen alle taakgroepen binnen de gemeente bewust te maken dat missionair niet alleen iets is dat je kunt organiseren maar een houding is voor de hele gemeente. In alles wat we doen willen we missionair zijn. Dat begint ermee dat we als gemeente willen leren om gemakkelijker over het geloof te communiceren. Dat gaan we oefenen. Verder hebben we gesteld dat we een centrum voor inspiratie voor een brede groep mensen willen zijn, ook van buiten de kerk, en dat we in de samenleving een herkenbare bondgenoot willen zijn. Het eerste krijgt o.a. vorm in een cursus meditatie die breed bezocht werd. Het tweede door contacten met bijvoorbeeld welzijnsorganisaties. Voor een redelijke prijs mogen we eens in de drie weken een halve pagina in een huis-aan-huisblad vullen. Daar kunnen we veel in kwijt. En sinds kort zitten we op Facebook.” www.pkn-naaldwijk.nl
bries najaar 2014
17
Missionair Werk maakt mooie boekjes, kalenders en
8 november 2014
kaartensets. Ze zijn bedoeld voor persoonlijke inspiratie, maar ook geschikt om weg te geven. Om de prijs hoeft u het niet te laten.
Missionaire materialen Adventskalender ‘Stem die mij roept’ In aanloop naar Kerst sturen veel mensen graag een kaart naar familie, vrienden en bekenden. Die kaarten zijn volop te vinden maar gaan vaak niet verder dan ‘prettige kerstdagen en een gelukkig nieuwjaar’. De Protestantse Kerk geeft 26 kerstkaarten met elk een meditatieve tekst en een passende, kleurrijke afbeelding uit. De kaarten zijn gebundeld in de vorm van een kalender. Zo heeft u zelf elke op weg naar Kerst dag een bezinnende tekst binnen handbereik én een kaart om te versturen. Prijs € 6,-, vanaf 10 exemplaren € 5,50 per stuk
Landelijk Missionair Festival Mission-Air: iedereen aan boord
Christiaan Verwijs (33): “Loop vooral ook rond tussen de workshops door, zodat je alle leuke verrassingen niet mist. Zo hebben we een barista die verse koffie maakt, troubadours, ‘free blessings’, een opblaaskathedraal (echt), en de Webfish Awards voor de beste online initiatieven.”
meer dan 40 workshops, 50 sprekers, 100% enthousiasme
Aanbieding
Geloof Hoop Liefde (set) Drie (cadeau)boekjes met citaten uit de Bijbel, uitspraken van ‘mensen van naam’ en gedicht- en liedteksten van bekende schrijvers. Nu als set van drie voor maar € 12,-
Op 8 november a.s. is het Protestants Landelijk Dienstencentrum in Utrecht het toneel van een festival over kerkzijn anno nu. Het Landelijk Missionair Festival (LMF) is voor iedereen die op weg wil met manieren en vormen van missionair-zijn in deze tijd. Het wordt georganiseerd door de Protestantse Kerk en het team achter Kerk2012 en Kerk2013. De organisatoren vertellen wat u niet mag missen. www.landelijkmissionairfestival.nl
Laurens Verwijs (31): Nynke Dijkstra (57): “Arjan Plaisier en Karin ten Broeke houden een spreekuur. Daar zou ik heengaan, en van tevoren een goede vraag bedenken!”
“Ik ga sowieso luisteren naar het verhaal van Rikko Voorberg, een perfect voorbeeld van een jonge en creatieve generatie die kritisch nadenkt over de manier waarop je je geloof invulling kan geven.”
Bram Dijkstra (37): De producten zijn te bestellen via www.pkn.nl/webwinkel,
[email protected] of (030) 880 13 37. 18
bries najaar 2014
Mis het niet!
“Ik kijk vooral uit naar die kleine creatieve verrassingen, zoals een ‘complimentendouche’, pop-up artiesten en ‘free blessings’.
Roel van Steinvoorn (51): “Ik kijk ernaar uit om te luisteren naar initiatieven die heel dicht bij de kerk ‘in het dorp’ passen zoals Windkracht 3.0 van Janneke Nijboer en haar team.”
bries voorjaar 2014
19
door kookdominee Han Wilmink
Missionaire lezersvraag
Broccolisalade Zie voor de ingrediënten en de beschrijving van de bereiding van de salade www.pkn.nl/ missionair/recept.
Vraag:
Ds. Rebecca Onderstal houdt wekelijks een spreekuur in een café.
We zijn maar een kleine kerk in een dorp. Hoe kunnen we toch missionair zijn? Antwoord: In 2012 bezocht ik de Amishgemeenschap in Pennsylvania. Een indrukwekkende ervaring. Mensen die in vrome eenvoud hun geloof leven en beleven. De Amish verbouwen hun groenten zelf. Broccoli is een groente die ze zowel warm (in stoofschotels) als koud (in salades) gebruiken. De Mennonieten zijn sterk verwant aan de Amish maar hebben zich wat meer aangepast aan de Amerikaanse maatschappij. Een soort light versie. De stijl van koken lijkt ook op elkaar. Maar de Mennonieten gebruiken, naast wat ze zelf verbouwen, ook het nodige uit de supermarkt. Dat maakt hun gerechten vaak net wat uitbundiger en wat meer ‘USA-style’. 20
bries najaar 2014 2013
Broccoli bevat veel goede vitamines en mineralen. Echt een supergroente. De broccolisalade kan in verschillende varianten gemaakt worden. In de beschrijving staan ingrediënten die eventueel weggelaten kunnen worden. Een vegetarische versie zonder kip en spek smaakt ook prima. Wat geroosterde pompoenpitten geven de vegavariant dan een knapperige bite! Handig is dat de salade prima een tijdje van tevoren gemaakt kan worden.
De setting van een dorp wordt soms als nadelig benoemd: we zijn maar klein, we kennen elkaar allemaal, de verhoudingen liggen soms gevoelig. Maar klein betekent ook dat je vaak beter weet wat er speelt, wat je kunt maken, wat er mogelijk is. In ieder geval betekent kerkzijn in een dorp dat je er bent voor het hele dorp en niet alleen voor de kerkleden. De kerk leeft met iedereen mee. De predikant springt ook over de heg bij niet-leden als er wat aan de hand is. Ook in een dorp geldt dat de drempel naar het kerkgebouw hoog is. Bied dus ook iets aan in het dorpshuis of in het café, en vergeet de mogelijkheden van de sociale media niet. Op het Landelijk Missionair Festival (zie pag. 18/19) bieden Rebecca Onderstal (Cothen) en Wim Stougie (Eastermar) een workshop over missionair kerkzijn in een dorp. Van harte welkom!
Heeft u ook een missionaire vraag? Stuur deze naar
[email protected].
bries najaar 2014
21
Over missionaire presentie en discipelschap
Heeft de kerk nog iets eigens? Momenteel is er een groeiende interesse voor wat wel wordt genoemd ‘discipelschap’. Niet in alle kerkelijke kringen doet dit woord het even goed, maar de zaak waarom het draait krijgt wel meer en meer de aandacht. Op welke manier zijn we leerling van Jezus Christus? En wat kunnen of moeten we dan leren? En waar kan dat?
Een mens blijft zijn leven lang leren op de weg van de navolging.
Juist in de ontmoeting leer je ook jezelf kennen.
22
bries najaar 2014
Dat zijn natuurlijk helemaal geen nieuwe vragen. Ze zijn al zo oud als de kerk of ouder nog, zo oud als de eerste discipelen. Het evangelie krijgen we nooit onder de knie, een mens blijft zijn leven lang leren op de weg van de navolging. Iemand zei eens dat je kerkverlating wel kunt vergelijken met schoolverlating. Een mens gaat naar school om er ook weer van af te gaan. Levenslang op school blijven is niet gezond. Moet je zo ook naar de kerk kijken? Ik meen van niet, tenminste als de kerk een goede oefenruimte biedt voor de navolging van Jezus Christus. Daar ben je nooit klaar mee. Het evangelie went nooit en wordt nooit voorspelbaar. Telkens haalt het ons weer uit onze comfortzone en stelt het vragen aan onze manier van leven en samenleven. We zouden elkaar in de kerk op dit punt wel wat meer kunnen bevragen: wat leer ik eigenlijk door mijn meedoen in de gemeente? Word ik werkelijk geholpen in mijn menszijn? Naar buiten Je zou de groeiende interesse in discipelschap kunnen begrijpen vanuit de grote aandacht voor missionair kerkzijn in onze tijd. Kerken treden meer en gemakkelijker dan vroeger naar buiten. Daar mogen we blij mee zijn. Naar binnen gerichte kerken die aan zichzelf genoeg hebben, zijn uiteindelijk niet vruchtbaar. Die beweging naar buiten is dus positief te waarderen, zeker ook vanuit de kerken zelf. Want de ontmoeting met andersdenkenden, met niet- en andersgelovigen, scherpt een mens. Juist in de ontmoeting leer je ook jezelf kennen. Dan komen ook de goede vragen. Wat is nou het eigene van mijn
traditie? Wat betekent geloven voor mij persoonlijk? En wat doet het met me? Het zijn vragen waarvoor we kunnen terugdeinzen, maar we zien in onze tijd een groeiende openheid om die vragen echt te stellen. En dat is pure winst. Persoonlijke groei Een collega heeft eens gekeken naar populaire tijdschriften als Happinez, Linda, Libelle en Margriet. Hij ontdekte dat in veel artikelen in deze en andere bladen de grondtoon die van persoonlijke groei is. Groeien in je menszijn, groeien in relaties, mindfulness, enz. Nu gaat het in de kerk ook heel vaak over groei, maar dan specifiek over groei in de navolging van Christus. Kerkmensen willen leerling zijn van Jezus, ze willen van Hem het leven leren. En dat maakt het wel spannend. Om de zaak op dit punt wat op scherp te stellen, kan een gedachte-experiment helpen. Er zijn tegenwoordig kerkelijke gemeenten die zich presenteren op spirituele en paranormale beurzen. Een dergelijke stap vind ik origineel en verrassend omdat een kerkelijke gemeente op zo’n beurs helemaal niet verwacht wordt. Ze melden zichzelf aan, en voor de organisatoren van zo’n beurs is dat vaak verrassend en soms ook wat ongemakkelijk. Want is de kerk immers niet achterhaald? Nee dus, zeggen allerlei kerken, en ze nemen de handschoen op. Ik vind dat een moedig initiatief. Allerlei spannende vragen dienen zich dan wel direct aan. Wat zou de kerk daar willen presenteren? Welke bijdrage kan ze leveren aan persoonlijke groei en groei in gemeenschap? En hoe verhoudt zich dat aanbod dan tot andere aanbieders? Ook voor gemeenten die er niet over piekeren zich op dit soort beurzen te presenteren, zijn dit zeker leerzame vragen! Ze dwingen je om als gemeente scherp te krijgen wat je nu precies beoogt en wat je daarvan ook waar kunt maken. Gemeenten die naar zo’n beurs gaan, doen soms verrassende ervaringen op. Soms bieden ze aan voor mensen te bidden. Een vrouw die eens bad voor een van de
bezoekers van de beurs kreeg als reactie: “Jij bent een reiki master in de vijfde graad!” Zo had ze zichzelf bepaald nog niet gezien en zo wilde ze zichzelf ook niet zien, maar in ieder geval werd wel duidelijk dat haar manier van doen indruk maakte. Een Australische kerk had een mooie poster gemaakt met daarop de tekst: “Het leven is een puzzel. Jezus kan er wijs uit worden.” Die woorden wekten interesse. Exclusief? Meer dan eens heb ik tijdens gemeenteavonden de vraag voorgelegd wat de gemeente zou willen presenteren op zo’n beurs. Vaak bleef het dan een tijdje stil. Soms was die stilte ook wat ongemakkelijk. Pas gaandeweg kwamen aarzelend de antwoorden los. Wat me daarbij meer dan eens opviel, was dat de zaken die dan als ‘opbrengst’ genoemd werden bepaald niet exclusief gebonden zijn aan de christelijke gemeente. Ik denk dan bijvoorbeeld aan ‘onderlinge gemeenschap’ en ‘omzien naar elkaar’. De voetbalclub en de wijkvereniging bieden dat ook. En gelukkig maar! Er is heel veel dat de kerk verbindt met andere groepen en bewegingen. Dat de antwoorden uit de kerk voor een heel groot deel overeenkomen met de antwoorden uit andere verbanden is dan ook helemaal niet erg. Maar de vraag blijft wel of de kerk nog iets eigens heeft dat anderen niet aanbieden. In de zakenwereld heet dat tegenwoordig het exclusieve verkoopargument. Wat kun je in de kerk vinden en leren wat elders niet ‘te koop’ is? De gang naar een spirituele beurs noopt tot het vinden van een antwoord op die vraag. Zo vraagt de missionaire weg naar buiten om een leerweg naar binnen. En zo komen discipelschap en discipelschapsontwikkeling in beeld. Naast elkaar Ik geef nog een voorbeeld van een leerzame gang naar buiten. Het is ontleend aan de pioniersarbeid van de theoloog Rikko Voorberg in Amsterdam. Hij zoekt vooral contact met kunstenaars en anderen in
de ‘creatieve klasse’. Zo zijn er theateravonden, waarbij hij vanuit de christelijke theologie reflecteert op wat de kunstenaars inbrengen aan thema’s, vragen en inzichten. Daarbij gaat hij regelmatig ook grensverleggend te werk. In het Nederlands Dagblad vertelde hij bijvoorbeeld het volgende: “Op een van die avonden hadden we het Onze Vader in een Word-document op een beamer geprojecteerd. Iedereen mocht daarin wijzigingen aanbrengen. Onze Vader werd al gauw Onze Moeder en even later Het eeuwig Al. Aan het einde van de avond was alles doorgestreept en veranderd, behalve één zin: ‘Vergeef ons onze schulden.’ Dat raakte me. Hier staan we naast elkaar, dacht ik. Niet alleen de christen weet dat hij zondig is; ieder mens beseft dat. We hebben allemaal het evangelie nodig. (…) Christenen en niet-christenen verschillen niet zoveel van elkaar. We gebruiken andere woorden, maar hebben dezelfde maniertjes om onszelf te redden en overeind te houden. Het evangelie is bevrijdend voor iedereen en bedoeld voor iedereen.” Ik vind dit een prachtig voorbeeld van hoe je door nieuwe wegen te gaan en contact te zoeken met ‘buitenstaanders’ ineens kunt stuiten op de schatten in je eigen traditie. Terwijl we in de kerk soms de indruk hebben dat we met begrippen als zonde, schuld en vergeving niet meer aan kunnen komen, blijken het opeens heel wezenlijke begrippen te zijn die alles te maken hebben met het leven van alledag, gelovig mens of niet. Juist door die uitgaande beweging kan de weg naar binnen met meer diepgang worden gegaan. Je kijkt opeens met nieuwe ogen naar het oude en vertrouwde. Missionaire presentie en discipelschap veronderstellen elkaar dan ook. Soms is dat ongemakkelijk, maar uiteindelijk levert het altijd winst op. Het zijn boeiende en uitdagende tijden…
Dr. Sake Stoppels is universitair docent kerkopbouw en diakoniek aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Hij schreef het boek Oefenruimte. Gemeente en parochie als gemeenschap van leerlingen (Boekencentrum 2013).
Wat kun je in de kerk vinden en leren wat elders niet ‘te koop’ is?
bries najaar 2014
23
avondgebed Vader in de hemel, oorsprong van al het goede. Wij willen u danken voor alle bijzondere dingen in ons leven. Vaak is het zo gewoon: de zon die schijnt, vogels die fluiten, bloemen die bloeien, dieren in het veld. Mensen die liefhebben, en in vrijheid leven, geen oorlogsgeweld. Gelukkig zijn wij om dit te mogen ontvangen. Dat wij zo deze avond als dankbare mensen bij elkaar mogen komen. In uw naam. Amen
gebed van het team Nijkleaster uit Help ons U te vinden, 101 nieuwe gebeden uitgave Protestantse Kerk, te bestellen via www.pkn.nl/webwinkel
