IERDE WERELD Samen met jou werken aan een wereld zonder extreme armoede
JUNI 2010 Nr 129
Een steentje bijdragen U vraagt zich misschien af… wat betekent Vierde Wereld eigenlijk? De simpelste manier om daar achter te komen is door verder te lezen in dit blad. Maar misschien nog interessanter dan wat de woorden betekenen, is de vraag wat ATD Vierde Wereld voor mensen kan betekenen? En daarnaast, wat betekent dat voor onszelf? Hoe kunnen we met z’n allen een steentje bijdragen? Dat kan een klein steentje zijn, een paar grotere keien, of misschien een heus rotsblok. Een mooi voorbeeld is de ondersteuning die nu aan de mensen in Haïti wordt gegeven, die (soms letterlijk) leven tussen de overgebleven stenen. Iets dichterbij – in kilometers dan – zijn de activiteiten van het ‘Europees jaar van de bestrijding van armoede en sociale uitsluiting’. ATD was bij de start van de Nederlandse invulling van dit jaar (pagina 3).
espoir = hoop 28 oktober 2009, Opening van het Europees Jaar van de bestrijding van armoede en sociale uitsluiting in België, in het ATD Vierde Wereld “Huis van de kennis “in Brussel.
Inspirerend is ook het nieuwe manifest van de Sociale Alliantie voor een armoedevrij Nederland, vol met actiepunten voor de overheid. ATD was er bij betrokken. U kunt de tekst downloaden via de website. Nog dichterbij – in kilometers – zijn de activiteiten van de lokale groep in Heerlen; lees bijvoorbeeld op pagina 5 over ontmoeting en dialoog in de computerruimte, of vergelijk de jongeren van nu met jongeren van 26 jaar geleden op pagina 2. Tenslotte, het dichtst bij u staan natuurlijk uw eigen ervaringen en uw eigen inzet. En of de steentjes die we bijdragen nu klein of groot en zwaar zijn, ze laten in elk geval zien dat wij niet van steen zijn. Leonie Hoksbergen
Vierde Wereld Forum– Forum– Jongeren Conjunctuur Inzoomen op “Vierde Wereld” Lokale groep Dromen voor Haïti - Gedicht
Internationale beweging ATD Vierde Wereld in Nederland
www.atd-vierdewereld.nl
Thema Jongeren Vierde Denken, delen en doen met mensen in langdurige armoede Wereld Forum Wens en werkelijkheid van jongeren in armoede 26 jaar geleden stond er in het tijd‐
De Wajong is een uitkering voor
Durven denken dat je met je eigen
schrift ʺJeugd en samenlevingʺ een
mensen die vanaf hun jeugd te be‐
interesses en talenten richting kunt
artikel onder de titel ʺJongeren van
perkt kunnen werken om in hun
geven aan je leven is verre van van‐
de Vierde Wereldʺ. Een jongeren‐
eigen inkomen te voorzien. Volgens
zelfsprekend.
werker, die met randgroepjongeren
het nieuwe uitkeringsbeleid voor
Over de beweging schrijft de jonge‐
werkt, vergelijkt de inzichten van
jonge‐
r
e
n
ATD Vierde Wereld met zijn eigen
r e n
werker:
kennis uit het werkveld. Anno 2010,
mogen
”Er zit
in het kader van het Europese jaar
we iets
ook een
van bestrijding van armoede en soci‐
v e r ‐
funda‐
ale uitsluiting, heeft de Internationa‐
wach‐
mentele
le Beweging ATD Vierde Wereld
ten met
k r i t i e k
gekozen voor een extra focus op jon‐
de Wet
op
geren. Dat thema wordt verdiept
Investe‐
welzijns
het
tijdens de Vierde Wereld Forumda‐
ren in
w e r k
gen. In maart kregen volwassenen
Jonge‐
a c h t e r .
het woord over de situatie van in
r
Wanneer
armoede opgegroeide jongeren op
(WIJ).
het gebied van scholing en werk.
M a a r
het betekent eigenlijk dat zij ver‐
in hun culturele achtergrond herkent en
plicht worden leerwerkplekken te
hen niet sterkt in hun gemeenschappelij‐
accepteren die hun kansen op de
ke identiteit, zal de hulp, de vorming en
arbeidsmarkt zouden vergroten.
de scholing blijven falen.(...) Het gaat
Het artikel uit 1984 heeft opvallende overeenkomsten met elementen uit het forumgesprek van maart. Jonge‐ ren komen door beperkte scholing terecht in losse arbeid, zonder goede contracten of verzekeringen. Als zij voor een tijdje vast werk vinden, is dat vaak zwaar, vuil, slecht betaald werk: sjouwen in de bouw, schoon‐ maak, vuilnisman, fabriekswerk aan de lopende band. ʺHeel wat van deze jongeren zitten al ruim voor hun dertig‐ ste in de WAO, voorgoed afgekeurd we‐ gens ʹde rugʹ of een andere handi‐
e
n Het groep “Jongeren” in ‘t Zwervel in 1984
de Wajong hebben. Ik heb een leerach‐
ben niet achterlijk. Ik wil graag een op‐ leiding doen, een beroep leren. Waarom kan er niet beter gekeken worden naar de persoonlijke situatie van ie‐
erom dat we de armsten de mogelijkheid
dus om die aansluiting te vinden, waar‐
jaar zelf hun ziektekostenverzeke‐
(1984, uit “Recht op vakantie is recht
ring betalen en financieel op eigen
op mens‐zijn”).
geven met hun hoofd rechtop te lopen en zich te organiseren. Het belangrijkste is door ze zin krijgen in beweging te ko‐ men.ʺ
benen staan. Maar (ouders van) jon‐
Vandaar dat we in juni een vervolg
geren die in armoede opgegroeid
op het Forum van maart geven met
zijn hebben daar geen reserves voor
de vraag: Hoe geven we aan jonge‐
en
onvoldoende
ren de moed om zich in te zetten
(arbeids/scholings)
voor een goede toekomst (voor zich‐
mogelijkheden om
zelf en anderen)? Daarmee dragen
dat echt waar te
we bij aan de bijeenkomsten van de
Ik wil graag een opleiding doen, een beroep leren.
terstand, maar ik
maken. De dromen
internationale beweging opdat de
van deze jongeren worden beperkt.
kloof tussen wens en werkelijkheid
Het gaat over geen schulden meer
overbrugd wordt met en door de
hebben, een vaste betaalde baan, een
jongeren zelf!
benedenhuis met gezin.
Annelies Neutel
mand?ʺ (2010).
2
sen niet
ʺZe wilde eigenlijk kinderverzorgster worden, toen kreeg ze een stageplek in een bejaardentehuis. Maar wat heeft dat nou te maken met kinderverzorgster?” vertelt een vader over zijn dochter. Bovendien moeten jongeren vanaf 18
cap.ʺ(1984) ʺZe wilden mij ook in
je men‐
Nr 129
Juni 2010
Vierde Wereld
Nationaal niveau
Conjunctuur
Europees jaar Schulden? De gemeente kan helpen Door de economische crisis kunnen veel mensen niet meer rondkomen met hun geld. De Nederlandse regering wil hier iets tegen doen. Zij heeft voor 2009, 2010 en 2011 extra geld gereserveerd zodat gemeenten mensen met schulden kunnen helpen. Bijvoorbeeld om te onderhandelen met schuldeisers, om te helpen met geldbeheer, voor een schuldregeling of voor kwijtschelding van gemeentelijke heffingen.
De gemeente vraagt geen geld voor deze hulp. Maar sommige instanties die niet door de overheid betaald worden, proberen zich te laten betalen voor schuldhulp en zijn niet altijd even betrouwbaar. Als iemand de gemeente vraagt om hulp duurt het soms lang voordat hij aan de beurt komt. Daarom komt er een wet die verplicht
dat de gemeente altijd binnen 4 weken schuldhulpverlening moet geven. Als er betalingsachterstanden voor energie, water of de huur van een woning zijn krijgt men uiterlijk na 3 dagen hulp. Het verschilt nu nog per gemeente hoe lang het duurt voordat iemand geholpen wordt, maar met de nieuwe wet niet meer. Leonie Hoksbergen
Verslag Startconferentie Armoedebestrijding: een pleister op de zere wond? 2010 is in Europa het jaar van de armoedebestrijding. Het startschot in Nederland werd op 4 februari in Utrecht gegeven. ATD Vierde Wereld was erbij. “We moeten het met z’n allen doen”, zei staatssecretaris Klijnsma. Maar…wat was werkelijk de bijdrage van deze bijeenkomst? Een indruk van de dag, uit een verslag van het ministerie en door Grada Broek. De staatssecretaris zei tegen de 300 aanwezigen dat er nog veel moet gebeuren aan armoedebestrijding, bijvoorbeeld “door mensen te helpen met schuldhulpverlening en door ze te laten participeren. Via een betaalde baan, via vrijwilligerswerk of door ze een opleiding te laten volgen”. Want, zo werd benadrukt, als je niet meedoet is dat afschuwelijk. Je loopt het gevaar om uitgesloten te worden en dan worden de fundamentele rechten van de mens geschonden. Een van de aanwezige ervaringsdeskundigen (Grada) wilde dat verdiepen: wat doet het met je als je menselijkheid dagelijks geschonden wordt? Wat betekent het als je geen inkomen, geen zorg en geen comfort hebt?
Vierde Wereld
Of als je wordt verteld dat je moet gaan werken, maar hier veel te ziek voor bent? De conferentie was vooral gericht op werk op maat en op schuldhulpverlening. “Er zijn natuurlijk mensen die geld over de balk gooien. Maar meestal komt armoede door machteloosheid of gedwongen situaties.” Grada had behoefte aan uitleg over hoe het komt dat er steeds meer mensen in armoede komen te leven. Goede voorbeelden van gemeenten die extra geld en energie in armoedebestrijding steken, kwamen aan bod. Ook het belang dat iedereen meedoet aan de bestrijding van armoede werd erkend. Een symbolische estafette startte, waarbij gemeenten ‘het stokje van elkaar overnamen’.
Europese Startconferentie in Madrid
Juni 2010
Nr 129
“Iedereen bleek vol inspiratie na de workshops”, is te lezen op de site van het ministerie. Voor Grada was er helaas ook teleurstelling en frustratie: “Er is geen ervaringsdeskundige aan het woord geweest!”. Hoewel de conferentie nadrukkelijk ook is bedoeld om kennis te delen en MET de doelgroep te praten, blijkt dat er toch vooral OVER de doelgroep wordt gepraat. Kijk bijvoorbeeld naar het vetgedrukte citaat aan het begin van de tweede alinea; wat zegt het woordje “ze”? Weliswaar waren er ervaringsdeskundigen aanwezig, toch wordt de kreet “Betrek de doelgroep actief bij wat we doen” op de site van het ministerie niet zondermeer in praktijk gebracht. Vandaar de dringende vraag van Grada: “Mensen vraagt u zelf toch eens af… wat en hoe zou ik het doen, als het mij zou overkomen? Want je kiest er echt niet voor om arm of zelfs dakloos te wezen hoor, dat garandeer ik jullie!” Met dank aan Grada Broek, ervaringsdeskundige van ATD Vierde Wereld
3
Inzoomen op ATD Vierde Wereld Vierde Wereld>>> Waar komt de naam ‘Vierde Wereld’ vandaan? Tijdens de Franse revolutie (1789) waren er in de maatschappij drie officiële standen. De parlementariër Dufourny de Villiers zag ook een vergeten groep personen die nooit werd geraadpleegd: de stand van de kanslozen en bedelaars. In 1969 ontdekte Joseph Wresinski de geschriften over deze Vierde Stand. Daardoor koos hij de naam “Vierde Wereld”. Sindsdien kunnen, zowel in arme als in welvaartsstaten, mensen die in extreme armoede leven, samen met anderen die solidair met hun zijn, trots zeggen: “Wij zijn van de Vierde Wereld”.
Meer weten? http://www.atd-vierdewereld.be/Vierde-Wereld-Wat-betekent-dat.html
AGENDA Gezinsdag Wijhe, 18 september
Vierde Wereld Forum Wijhe, 11 december
Foto expositie “Doordouwers”
29 mei tot 22 juni in Apeldoorn (opening 29 mei) 28 juli tot 1 september in Heerlen 30 oktober tot 15 november in Achterveld (opening 30 oktober) (meer informatie bij Jan Broomans ; ‘t Zwervel 0570 521 999)
CONTACT Bezoek onze website www.atd-vierdewereld.nl
[email protected] Landelijk Centrum Regentesseplein 13 2562 EV Den Haag 070-3615787 Ontmoetingscentrum ’t Zwervel Raalterweg 19 8131 SB Wijhe 0570-521999 Bank ING: 275.22.00 t.n.v. Stichting ATD Vierde Wereld Nederland, Den Haag
Bestellingen (inclusief verzendkosten) ο ‘Een wandeling met mevrouw Socratine’ , Christine Béhain
10,50 €
ο ‘Over zelfgemaakte drempels’ , John Habets
20,20 €
ο ‘Het geheim van een nieuwe wereld’ , Ingrid Hutter
19,70 €
COLOFON VIERDE WERELD Kwartaalblad van de internationale beweging ATD Vierde Wereld in Nederland
ISSN 0921-0555 - Oplage: 5000
ο Vierde Wereld Verkenningen nº17
2,90 €
Overdracht van armoede voorkomen, ontwikkelingskansen voor jongeren ondersteunen
ο ‘Een echte dialoog verandert ons leven’
9,25 €
Schrijnende armoede, participatie, fundamentele rechten voor een ieder
Lidmaatschap 2010 en Giften
KOPIJ: septembernummer 2010 voor 8 augustus 2010
ο lidmaatschap: 10 €/jaar (of lager, naar draagkracht) ο steunlidmaatschap: 20 €/jaar (of meer) ο gift: € Dhr/Mw :
....................................................................
Adres:
....................................................................
Postcode:
............. Plaats:
Christine Béhain, Amandine Herpe, Leonie Hoksbergen m.m.v Kees Bleijenberg, Eefje Halfwerk, REDACTIE:
FOTO’S: ATD Vierde Wereld tenzij anders vermeld
.
Ik verleen de Stichting ATD Vierde Wereld de toestemming éénmalig het bedrag van
..............€
af te schrijven van mijn giro/bankrekening:............................................ Datum: ................
Handtekening:
.............
..........
Deze gehele coupon (of fotokopie) in een gesloten enveloppe sturen naar: Stichting ATD Vierde Wereld Nederland, Regentesseplein 13, 2562 EV Den Haag vragen? 070 361 57 87
4
Nr 129
Toezending kwartaalblad Vierde Wereld is gratis. Overname van onze artikelen wordt aanbevolen, indien met bronvermelding en toezending van het elders geplaatste artikel. Wij ontvangen graag reacties op het blad; artikelen in overleg met de redactie.
Juni 2010
CORRESPONDENTIEADRES: Blad Vierde Wereld, Raalterweg 19, 8131 SB Wijhe,
[email protected] A B O N N E M E N T S WIJZIGINGEN: Regentesseplein 13, 2562 EV Den Haag
[email protected]
Vierde Wereld
Regelmaat ...
Lokale groep
… en spontaniteit
Heerlen, ontmoeting, dialoog, samenwerking 5 jaar geleden kwamen wij als locale groep Zuid-Limburg regelmatig bij elkaar in het Joseph Wresinki Huis in Heerlen. Daar konden wij vormgeven aan ons samenzijn: elkaar ontmoeten, samen klussen, koken en voor de tuin zorgen… Met het verkoop van het huis, moesten wij afscheid van deze plaats nemen. Daarna hebben wij elkaar onregelmatig thuis gezien en daar activiteiten, zoals op 17 oktober en straatspeeldag, voorbereid. In april 2009 bood Stichting Open Huis ons het gebruik van hun computerruimte aan. Sindsdien komen wij daar elke vrijdagmiddag bij elkaar. Ontmoeting staat centraal. Vooral het luisteren naar elkaar is belangrijk. Er worden nieuwtjes uitgewisseld, er ontstaan ideeën die worden uitgewerkt en initiatieven die soms tot actie leiden en dat is vaak de grondslag voor het knutselen. Een andere leidraad van onze activiteiten is het landelijke en internationale programma van ATD Vierde Wereld, waaronder de voorbereiding van de Forumdagen.
Door het regelmatige samenkomen Wij voelen ons thuis in het Centrum in deze ruimte is er een sfeer van van Diversiteit (onderdeel van dit veiligheid complex) en opendat eigenheid ontdom van staan die de gestimulemeente is. r e n d werkt op Dat is een iedereen groot voorom zijn deel, want steentje hier bevinbij te draden zich gen. Het ook allerw o r d t hande inmakkelijGroep Heerlen tijdens een bezoek in Amersfoort ker voor stituties iedereen om mede verantwoordelijkwaarmee wij samenwerken, zoals de heid te dragen en onderling taken cliëntenraad, stichting Leergeld, alvan elkaar te overnemen. lerhande migrantenverenigingen, Zo wordt er naar vergaderingen geenz. Wij zoeken de samenwerking gaan op plaatselijk, provinciaal en en de dialoog met hun en ook met nationaal niveau om onze belangen de politiek van onze stad en met iete vertegenwoordigen. De computerruimte stelt ons in de dereen die ons van dienst kan zijn. gelegenheid om gebruik te maken Met onderling respect en aandacht van computer en internet. voor elkaar hopen wij zo nog lang De mogelijkheden die dat voor ons door te kunnen gaan. biedt, zijn in ontwikkeling. Jos Vuurstaek en Marion Braad
Kinderen zetten zich in voor de kinderen “Ik ben Sander. We komen een cheque brengen.” “Ik ben Robert. Op die cheque staat in euro’s dat we gespaard hebben voor speelmateriaal voor de kinderen. We hebben zakjes; elk kind brengt iets mee en dat geld komt in een zakje voor een goed doel.” Vandaag, 21 april 2010, zijn de kinderen van de Plaskerk een cheque komen overhandigen met hun begeleidster Gerria Toeter. Ze hebben 200 euro’s gespaard voor ‘t Zwervel.
Vierde Wereld
“Ik ben Jenita. Het geld komt van de Plaskerk van de nevendienst, in Raalte.” Mieke van Dyck heeft de cheque aangenomen namens ’t Zwervel.
Juni 2010
Nr 129
‘t Zwervel heeft 2 kinderrechtenspellen gekocht, waarmee de kinderen tijdens de Forumdag in december hebben gespeeld. Ook zijn enkele spellen voor de boerderij aangeschaft. Mieke vertelde over de gezinnen die op de boerderij komen en wat de kinderen van de Vierde Wereld leven. De kinderen eindigden met een liedje en dronken frisdrank met koekje. Na een kwartiertje spelen gingen ze terug naar Raalte. Hartelijk bedankt !!!! Boerderij ‘t Zwervel
5
Droom...
Uit het leven gegrepen
… en gedicht
Ik droom van de opbouw van een Nieuw Haïti Het officiële dodental is 222.570 . Er waren 869 vermisten, 310.928 gewonden en 1.301.491 mensen zijn ondergebracht in tenten , 766.724 mensen zijn verplaatst naar het platteland en er zijn 105.359 huizen verwoest. Dit zijn de officiële cijfers van de vernielingen door de aardbeving van 12 januari 2010. Na het lezen van deze gegevens stelt een Haïtiaanse volontair zich de vraag : “En nu? Spreken we van heropbouw? Of durven we te dromen van een nieuw Haïti?”. Hij schrijft: Iedereen is het er mee eens dat na 12 januari Haïti uit het puin moet herrijzen. Maar, het gaat niet enkel om fysieke infrastructuren. Zelf verlang ik geen wederopbouw van Haïti zoals het was voor 12 januari 2010. Ik verwacht de opbouw van een nieuw Haïti … … waar rechtvaardigheid heerst voor iedereen, zonder uitzondering en waar men gelijke kansen krijgt op elk gebied.
… waar elke burger, elke instelling vertrouwen geeft aan elkaar. Ik verwacht de opbouw van een nieuw Haïti vanuit een nieuwe Haïtiaanse mentaliteit.
Foto ATD Quart Monde -Haïti
… waar alle scholen gelijkwaardig zijn en waar plaats is voor alle kinderen. … waar men het woord geeft aan iedereen en hieraan waarde hecht, ongeacht zijn afkomst, verstandelijke capaciteiten of rijkdom. … waar de inspanningen van de armsten erkend mogen worden en waar men hen aanmoedigt in plaats van hen te doen geloven, dat zij zelf verantwoordelijk zijn voor hun situatie en hen veroordeelt om in armoede te blijven leven.
Het wordt tijd het idee ver van ons af te werpen dat Haïtianen enkel in staat zijn het slechte te doen. Mijn medeburgers van vandaag weten heel goed dat moed één van de eigenschappen van de Haïtiaan is. Het is de reden dat Haïtianen ondanks alle moeilijke momenten blijven geloven dat er verandering komt. Dit is een onuitputtelijke bron.
Mieke van Dyck
Toon van den Bruele woont in Breda. Wanneer hij in ‘t Zwervel komt, geeft hij meestal veel cadeautjes. Hij houdt van lezen en probeert zo uit te zoeken hoe de armste mensen hebben geleefd. Hij houdt ook van schrijven over hoe hij heeft geleefd. Hier twee van zijn gedichten:
14 oktober 2009
28 november 2009
Bagage
Geld maakt mensen arm!
Bagage van mijn leven draag ik mee in mijn ziel,
Je kunt gelukkig zijn in een hut met liefde.
de momenten waarop ik overeind ben gebleven,
En diep ongelukkig zijn zonder liefde.
de plaatsen waar ik viel.
Een hut en een hart is alles wat je nodig hebt
Mijn bagage wil ik soms bekijken
Om gelukkig te zijn.
ik draai de stukken om en om.
Vrij om zinvol te leven!
Met de kennis van nu zou ik dingen ontwijken,
Vrij om te genieten van zoveel schone en goede dingen!
ervaring vormt een stukje rijkdom.
Vrij om gelukkig te zijn met een geluk dat gratis is!
Achterom kijken heeft geen zin, de toekomst begint vandaag. Daarom stap ik blijmoedig het leven in.
eeuwig heil Om gelukkig te zijn.
Wat er gebeurt, is de grote vraag.
6
Vergeet niet dat elke dag je wordt aangereikt als een
Neem gerust je tijd om gelukkig te zijn.
Nr 129
Juni 2010
Vierde Wereld
