IERDE WERELD Samen met jou werken aan een wereld zonder extreme armoede
Mensenrechten 16, 26, 23, 1, 12..…
Maart 2011 Nr 132
Rond 17 oktober : voorbereidingen, ontmoetingen, debatten, creaties, ...
Een getal tussen haakjes verwijst naar een artikel van de Rechten van de Mens (pagina 5) dat hier in het geding is. Na 22 jaar zie ik Johan weer terug. Hij is inmiddels met Christine getrouwd en na een zwaar brommerongeluk totaal blind. Christine kende ik nog niet. Ze vertelt over haar kinderen uit een vorig huwelijk en verzucht dat de kinderen uit huis zijn geplaatst (16). Nu zorgt ze voor Johan en voor zijn broers. School hebben geen van zijn broers met succes afgemaakt. Eén kan zelfs helemaal niet lezen en schrijven (26). Toch was het met deze broer dat Johan zo’n 15 jaar geleden een pand kraakte, er gas en licht aanlegde en het openstelde voor alcohol– en drugsverslaafden (23). Twee jaar hebben ze het volgehouden. Ook nu zegt Johan: ”We moeten de jongeren op weg helpen, … de school af te maken, want als ze die niet afmaken, begint de ellende pas”. Johan vertelt dat hij soms, op het einde van de maand, zijn moeder en zijn nog thuiswonende broers helpt.”Nee, zelfs met het eten van de voedselbank is het niet gemakkelijk om rond te komen”. “Maar,”vertelt Johan, “al die jaren zijn we bij de ATD geweest. Je kunt niet tellen, hoeveel mensen ik er ken.. Neem nou Henk, die is timmerman, die komt al dertig jaar bij ons op bezoek. Hij zegt dat dit niet meer dan normaal is (1). Hij zal on nooit zeggen wat we moeten doen, hij staat gewoon elke keer weer voor de deur (12). Mijn vader kon goed met hem opschieten, en dat kon hij niet met iedereen. Mijn vader beet altijd van zich af, omdat hij bang was dat ze hem anders zijn kinderen zouden afpakken (5). Henk nam ons vaak mee naar de boerderij in Wijhe, om met andere mensen te praten over het stoppen van armoede (20). Henk leerde ons ook veel van zijn vak, toen al met de jongeren.” ATD Vierde Wereld komt op voor de Rechten van de Mens en voor een wereld zonder armoede. In dit stukje wilde ik een aantal Mensenrechten laten zien, die direct op Johan’s gezin van toepassing zijn. Op pagina 5 leest u welke Mensenrechten dit zijn. Niek Tweehuijsen, volontair
De boerderij in Wijhe tijdens een forumdag.
Een plastic fles gaat als een raket de lucht in.....
Mensenrechten Vierde Wereld Forum Nieuws
Internationale beweging ATD Vierde Wereld in Nederland
www.atd-vierdewereld.nl
Vierde Wereld Forum
Jaarthema
Denken, delen en doen met mensen in langdurige armoede november 2010 – oktober 2011 Vierde Wereld Forum Het Vierde Wereld Forum is vanaf 2009 de hoofdactiviteit van de Vierde Wereldbeweging in Nederland. Mensen die (lange tijd) in armoede leven staan er centraal. Samen met anderen denken zij na over hun ervaringen, de samenleving en mensenrechten. Drie keer per jaar is er in Wijhe een Forumdag. In de ochtend bespreken we een thema dat in kleine groepen in het land is voorbereid. In de middag zijn er creatieve workshops. Dit seizoen staat in het teken van de vraag “Welke steun helpt ons verder?”. Op welke manier kunnen hulpverleners en anderen, mensen in armoede echt vooruit helpen? Op 11 december spraken en luisterden 50 deelnemers (waarvan 20 ervaringsdeskundigen) over ervaringen uit de praktijk. We kunnen niet alle inzichten, ontmoetingen en humoristische momenten beschrijven. We kunnen wel een paar goede impressies geven. FORUMDAG 11 DECEMBER 2010 OCHTENDPROGRAMMA In de put Het themagesprek in de ochtend begint—na het welkomstritueel— met korte presentaties door de lokale groepen: Utrecht, Breda, Oss/Den Bosch. Van de groep Oss/Den Bosch is Jan aanwezig. Jan is kunstenaar en sinds lange tijd medestander van de beweging. Hij schetst met klodders verf en een plamuurmes op metershoge vellen. Korte zinnen worden tegelijkertijd voorgelezen. Iemand zit op de bodem van een put. Eerst komen er allemaal mensen die weten hoe hij er uit moet klimmen – hij valt steeds terug. Dan is er iemand die eerst probeert te begrijpen, aan te voelen, samen na te denken. Samen
2
Welke steun helpt ons verder?
krabbelen ze omhoog, ze zetten door, óók als het niet meteen lukt. De aanwezigen, die merendeels armoede uit eigen leven kennen, luisteren geboeid.
Je eigen leven coachen Ervaringsdeskundige Richard staat na het verhaal van Jan meteen op om te reageren: “Ik ken dit verhaal van Jan heel goed en zie dit bij heel veel mensen. Met hulpverleners en ambtenaren is er een behoorlijke weg die je moet gaan. Sinds een week heb ik een life-coach vanuit de gemeente. Dat is één persoon die bekijkt wat voor problemen ik heb, waar ik mee zit, en die gaat alle ambtenaren op een rij zetten. Hij krijgt veel tijd voor mij, samen met mij alleen, zodat ik weer rust krijg. Hij zei: 'Als het met jou niet goed gaat, kan je voor anderen niet zorgen, dus ook niet voor je gezin'.” Niek, volontair in de beweging, heeft de forumdag met Richard voorbereid: “Wat mij opviel is dat Richard eigenlijk een wandelend afkortingenboek is. We hebben alle instellingen, waar hij mee te maken heeft, op een rijtje gezet. Het is voor mij heel onvoorstelbaar dat er soms 8 hulpinstanties rond één gezin zitten.” Medestander Liesbeth vindt dat onvermijdelijk; er zijn immers op meerdere gebieden problemen. Een life-coach kan dat nooit allemaal alleen aanpakken, maar wel coördineren en de baas zijn van al die lui.
Nr 132
Maart 2011
Ervaringsdeskundige Grada reageert: “Dat vind ik raar, want het is mijn leven. Ik ben de baas over mijn leven, ook al zoek ik hulp.” Eigen kracht of hulpverslaafd? Christine, volontair en gespreksleidster, heeft iemand op een andere bijeenkomst horen zeggen dat we in Nederland hulpverslaafd zijn: mensen zoeken vooral oplossingen buiten zichzelf, van professionele specialisten. De Vierde Wereldbeweging wil vooral de eigen kracht van mensen versterken en zorgen dat iedereen zijn rechten kent. Soms steunen hulpverleners ook eigen oplossingen. Richard: “Mijn vrouw is al 16 jaar psychisch ziek en een paar jaar geleden had ik geen kracht meer. Door de hulp, die ik van mijn oudste dochter heb, zitten mijn jongste kinderen bij haar thuis op een veilige plek. Vertrouwen begint altijd bij jezelf. Jij bent altijd degene die de richting aangeeft: tot zo ver en niet verder.” Maar Rob heeft een andere ervaring: “De hulpverlening is een grote sneeuwbal, die blijft doorrollen tot de kinderen ook uit huis zijn. En als je na zoveel jaar schuldenvrij bent, kun je ook nog niet van die instanties afkomen. We zijn niet hulpverslaafd, maar we komen er gewoon niet meer vanaf, we zijn met de rechter bezig geweest.” Hulpverslaafd zijn zou in elk geval geen nieuw verwijt aan mensen in armoede moeten worden (zoals dat over de derde wereld wordt gezegd). Het zou een aansporing voor de hulpverlening moeten zijn om de hulp zo in te richten, dat mensen niet afhankelijk blijven, maar stap voor stap hun leven weer in eigen hand kunnen nemen.
Vierde Wereld
Forumdag
Ochtendprogramma Recht om te klagen Het indienen van een (juridische) klacht tegen hulpverleners lijkt tegengesteld aan het scheppen van vertrouwen tussen hulpverlener en cliënt. “Ik heb nog nooit een klacht ingediend. Als je dat doet, kan het tegen je gebruikt worden. Met die lifecoach werken we samen. Hij gaat niet links lopen als jij niet links wilt lopen”, zegt Richard. Anneke heeft de ervaring dat collectief klagen met hulp van een advocaat veel meer effect heeft dan ieder apart een eigen klacht te laten indienen. “Die advocaat heeft uitgezocht waar de gemeente fout zit, waar ze zich niet aan de regelgeving houden en dat er inderdaad grote fouten zijn gemaakt. Zij gaat alle zaken verzamelen. Op die manier hebben we een betere ingang om een klacht gehoor te laten krijgen.” Eigenlijk moet de regelgeving eenvoudiger zijn, stelt een medestander. Een andere medestander: “Bij sommige gemeenten wordt ook echt toegegeven dat ze expres mensen een beetje afhouden, zo van: probeer het maar, het is toch eigen schuld, dikke bult. We moeten steeds van onder af aan aangeven 'zo werkt het niet', dat het echt te moeilijk is en dan wil de gemeente wat veranderen.” Ervaringsdeskundige Patrick heeft de ervaring dat niet iedere hulpverlener weet wat wel en niet mag. “Mijn mentor had de brutaliteit om gewoon post open te trekken. Waar hij geen machtiging of toestemming voor had. Zo eentje heeft gewoon het hele vertrouwen geschonden. Ik zit nu begeleid met een mentor, .die helpt mij vooruit: met internetbankieren zelf de rekeningen weer te gaan doen.”
Vertrouwen van beide kanten Harry maakt als ervaringsdeskundige deel uit van het organiserende forumteam. In onze vergaderingen
Vierde Wereld
luistert hij veel, maar eenmaal zelf aan het woord komt er vaak een stroom van voorbeelden op gang. Toch nam Harry niet eerder het woord tijdens een Forumdag. Om dat wel te bereiken, deden we twee voorbereidingen bij Harry thuis met zijn vriendin en een goede vriend.
door ze geholpen. Maar zulke dingen moeten ze niet doen .Dan maken ze bij mij de kachel aan.” Later moedigt Christine Harry nog een keer aan om iets te zeggen. Als Bouke dan ook op staat om te praten, zegt Harry grappend: “Jij praat altijd voor je beurt jij!” en neemt zelf het woord: “Je hebt als maatschappelijk werker met gevoelens van mensen te maken, daar heb je rekening mee te houden.” Aan het eind van de uitwisseling neemt Bouke alsnog zelfverzekerd de microfoon.“Dan wil ik nog graag even iets zeggen. Zoals we hier bij elkaar zijn, dan leer je pas echt vrienden kennen. En die heb ik. En ik wil hier even Harry en Anja hartstikke bedanken voor de hulp die ik steeds van jullie gekregen heb.” Er volgt een luid applaus, we voelen dat deze vriendschap bijzonder is. Het is bij uitstek een antwoord op de gestelde themavraag: steun die ons verder helpt komt van persoonlijk contact, concrete personen die in goede en slechte tijden als een vriend contact blijven houden. Of, in de woorden van Jan die zijn afbeelding van iemand in de put maakte: “Dan zien we dat we niet alleen zijn, dat we ons spiegelen in medemensen”. Annelies Neutel, medestander en lid Forumteam. Richard, Rob, Patrick en Bouke zijn verzonnen namen omdat zij persoonlijke informatie deelden.
Als Harry tijdens de Forumochtend een aantal keren instemmend knikt vraagt gespreksleidster Annelies hem het woord te nemen over samenwerken met hulpverleners. Volgens hem gaat het om de vraag: “Heb je goed contact? Het gaat in de eerste plaats om vertrouwen en dat is de basis die er van beide kanten moet zijn. Dan kun je dingen veranderen.”. Iets later neemt hij uit zichzelf nogmaals het woord en vertelt (zonder een naam te noemen) over zijn vriend. Die vriend had zijn eigen huissleutels aan hulpverleners gegeven voor noodgevallen. Zij misbruikten dat vertrouwen. Daarom gaf hij zijn sleutels later liever aan Citaat : “Ik zelf leg het altijd zo uit: Harry, omdat hij toen ineen blinde heeft een geleidehond. Niet middels Harry als omdat de blinde niet kan lopen, dat vriend had leren kennen. kan hij best. Maar de hond wijst hem Voor het eerst tijdens een Forumdag neemt nu ook de weg. Als de hond wegloopt, stoot Bouke het woord: “En die de blinde zich. De hond komt terug, persoon, dat was ik! Na het wijst de weg en het gaat weer goed gelach in de zaal vervolgt met de blinde man. (..) Elk mens heeft hij: Ik wil die hulpverleners niet helemaal afkraken, echt steun nodig. Ik ben geen uitzondeniet. Ze doen wel veel goeie ring.” Frans dingen, ik ben ook wel es goed
Maart 2011
Nr 132
3
Forumdag
Creatieve Middag
FORUMDAG 11 DECEMBER 2010 MIDDAGPROGRAMMA Tijdens de Forumdag leerden de aanwezigen ‘s middags elkaars creatieve kanten kennen. Men kon kiezen uit vier workshops: cartoontekenen, theater maken, gedichten schrijven of muziek maken begeleid door een accordeon. Vier activiteiten die konden rekenen op veel enthousiasme en een luid applaus bij de presentatie na afloop. Jenevertje Bij de muziekworkshop ging het om liedjes uit je jeugd waarbij je een speciale herinnering hebt. Daar wilde Henk wel iets van laten horen met het lied “Jenevertje”. Henk vertolkte niet alleen het mooie lied, waarmee hij zo terecht kan bij een Smartlappenfestival, maar vertelde ook de eigen herinnering die het bij hem oproept. “Jarenlang had ik iedere dag 12,5 liter bier en jenever nodig om de dag door te komen. Vanuit het café maakte de eigenaar m’n brood klaar en ging ik naar het werk toe, zo hard had ik het nodig. Maar op een gegeven moment koos ik voor mijn gezin. Ik ben naar het Bureau voor Alcohol en Drugs gegaan. Nu ben ik al 32 jaar van de alcohol af!” Acteurs en actrices “Dat jij zoveel creatiefs uit ons kon halen, dat wist ik echt niet”, zei een van de deelnemers na afloop tegen de begeleider van de theaterworkshop. De deelnemers kregen twee uur om drie theaterscènes te bedenken en daarna op te voeren voor een volle zaal. Vanuit drie realistische gebeurtenissen, bijvoorbeeld een dakloze die vanwege een taalbarrière geen slaapplek kan vinden, werd steeds
Vierde Wereld
meer fantasie om het verhaal heen gebouwd. Een heel blik aan tolken in allerlei talen werd opengetrokken, honden die mensen opeten werden niet geschuwd en er kwamen zelfs heksen met toverstokjes aan te pas. Dit alles leidde tot een theateropvoering die alle aanwezigen betoverde.
Boodschap van 12 woorden Met weinig woorden iets zeggen over het thema “Vertrouwen en ondersteunen”, dat is nog niet zo gemakkelijk. Toch slaagden de deelnemers aan de schrijfworkshop daar in. Na een aantal oefeningen, zoals kijken welk woord bij je opkomt als je een ander woord hoort of elkaar ondersteunen door goed te luisteren naar wat een ander vraagt, rolden er gedichtjes van precies 12 woorden in 6 korte regels uit de pennen. De eerste drie woorden lagen al vast: “Vertrouwen. Vertrouwen helpt.” De gedichtjes zijn niet alleen ‘s middags voorgedragen. U kunt er hier zelf een (terug)lezen. Leonie Hoksbergen, vrijwilligster.
Cartoontekenen Met een cartoon kun je op een luchtige manier iets vertellen over een lastige situatie. De begeleider van de workshop cartoontekenen wist daar wel raad mee. Ze had een paar voorbeelden gemaakt, “omdat iedereen denkt dat kunstenaars hartstikke creatief zijn, maar dat is niet zo”. Na een paar oefeningen werd duidelijk dat het clubje meer dan genoeg ideeën had. “Het tekenen kwam heel gemakkelijk en snel op gang”. Dit leidde tot een serie cartoons met sprekende voorbeelden van hulpverlening. Op pagina 6 komt u de cartoon van Peter tegen. Iemand zegt: “U kunt me niet helpen, ik ga naar een ander!” Dan zegt de hulpverlener met een stralende lach: “Wat jammer nou”. Zo zie je hoe belangrijk gezichtsuitdrukkingen zijn en hoe hulpverlening soms faalt.
Maart 2011
Nr 132
Vertrouwen Vertrouwen helpt Een warme hand Van onbevangen steun ontvangen Geven nemen Licht Anneke, medestander
4
Nieuws
Nationaal en Internationaal
Wisseling van de wacht. De medewerkers van het internationale secretariaat, Eugen Brand, Isabelle Perrin en Diana Skelton, zullen in 2012 hun post verlaten. Vóór die tijd zal er een groep van actieve leden en volontairs aan het werk gaan om een opdracht te formuleren en een voordracht te doen voor een nieuw team, dat vanaf de zomer van 2012 voor vier jaar aan de slag gaat. Wilt u meedenken en ons uw mening schrijven over de uitdagingen waarvoor de beweging vandaag de dag staat? Of over welke veranderingen er nodig zijn en waarmee we door moeten gaan? Schrijf een mail:
[email protected] Haïti. “De internationale hulpverlening in Haïti faalt, omdat ze de Haïtianen zelf volkomen negeert”, zegt de Amerikaanse mensenrechtenexpert en hoogleraar Lisa Davids. Crisishulpverlening, ondervindt het Vierde Wereldteam in Haïti dagelijks, werkt niet, als gedacht wordt dat met een bom duiten snel aan jarenlange verwaarlozing een einde gemaakt kan worden. De Vierde Wereld werkt al 25 jaren in wat nu “Rode Zones” heten (te gevaarlijk voor de werkers van internationale noodhulp). ATD gaat er stug door met het naar voren schuiven van de armsten uit deze wijken als gesprekspartners voor de opbouw van het land en met het opleiden van jongeren om culturele activiteiten te ondernemen in de sloppen en kampen. Ricardo Seitenfus, vertegenwoordiger van de organisatie van Amerikaanse Staten: “Het is waar. De situatie van het afgelopen jaar heeft op brute wijze laten zien
Vierde Wereld
dat er weinig vooruitgang is geboekt in het door alle betrokkenen samen handelen en samen nadenken.” Lees er binnenkort meer over in een nieuwe editie van Vierde Wereld Verkenningen. Vrijwilligerswerk of het internationale volontariaat. Is het wat voor jou, je neef of nicht, je zoon of dochter? Geef je op voor een informatiedag. Kijk op onze website: http:// www.atd-vierdewereld.nl/ actief.html Voortgangsgroep. In 2010 is in Nederland een vernieuwingsgroep actief geweest met als resultaat: a. een actieplan voor de beweging voor de komende jaren en b. de benoeming van Anneke van Elderen en Niek Tweehuijsen als lid van het coördinatieteam. Op 25 maart komt het vervolg op deze groep, de voortgangsgroep, bij elkaar in Wijhe om tussentijds zijn doelen te evalueren. Wilt u daarbij zijn ? Geef u op: denhaag@atd-vierde wereld.nl Egypte. Het Vierde Wereld team in Egypte probeert ondanks de onrust haar werk in Caïro voort te zetten. De groep zegt voldoende steun te hebben om zich veilig te voelen. Europese ontmoeting. Alle Europese nationale teams kwamen eind november 2010 in Mery (Fr) bij elkaar. Oud nieuws? Niet echt, want de nationale teams presenteerden er hun plannen voor 2011, o.a.-het be-
Maart 2011
Nr 132
strijden van de stigmatisering en de discriminatie van de armste groepen in Europa, - deelname aan de politiek binnen de Europese Gemeenschap, - een vervolg op de ontmoeting van jongeren van de Vierde Wereld met de Secretaris Generaal van de Verenigde Naties: Ban Ki Moon. Ben je jong en wil je meer weten over wat de jongeren doen binnen ATD ? Kijk op: http:// www.atd-vierdewereld.be/Jongeren-.html Info Nederland: Bianca, ’t Zwervel, Wijhe.
Wist u de betekenis van de getallen? In het stukje over Johan en zijn gezin (voorpagina) kunt u de volgende Mensrechten herkennen:
16. Recht op gezin. 26. Recht op onderwijs. 23. Recht op menswaardig bestaan.
1. Recht op gelijkwaardigheid. 12. Anderen mogen zich niet zomaar mengen in persoonlijke zaken.
5. Niemand mag slachtoffer worden van onmenselijke behandeling.
20. Recht op vrijheid om vreedzaam samen te komen
5
CONTACT Bezoek onze website www.atd-vierdewereld.nl
[email protected] Landelijk Centrum Regentesseplein 13 2562 EV Den Haag 070-3615787 Ontmoetingscentrum ’t Zwervel Raalterweg 19 8131 SB Wijhe 0570-521999 Bijdrage Workshop Cartoontekenen op 11 december. Zie ook pagina 4
Bank ING: 275.22.00 t.n.v. Stichting ATD Vierde Wereld Nederland, Den Haag
Bestellingen (inclusief verzendkosten) ο ‘Een wandeling met mevrouw Socratine’ , Christine Béhain
10,50 €
ο ‘Over zelfgemaakte drempels’ , John Habets
20,20 €
ο ‘Het geheim van een nieuwe wereld’ , Ingrid Hutter
19,70 € 9,25 €
ο ‘Een echte dialoog verandert ons leven’ Schrijnende armoede, participatie, fundamentele rechten voor een ieder
6,80 €
ο ‘En waar is schildpad? Een sprookje geschreven door kinderen uit Burkina Faso
Lidmaatschap 2011 en Giften
....................................................................
Adres:
....................................................................
Postcode:
............. Plaats: ………………………………….
FOTO’S: ATD Vierde Wereld tenzij anders vermeld
..............€
af te schrijven van mijn giro/bankrekening:............................................
Handtekening:
Datum: ................
CORRESPONDENTIEADRES: Blad Vierde Wereld, Raalterweg 19, 8131 SB Wijhe,
[email protected] ABONNEMENTS-WIJZIGINGEN:
Regentesseplein 13, 2562 EV Den Haag
………….............….......... Deze gehele coupon (of fotokopie) in een gesloten enveloppe sturen naar: Stichting ATD Vierde Wereld Nederland, Regentesseplein 13, 2562 EV Den Haag Vragen? 070 361 57 87
6
Toezending kwartaalblad Vierde Wereld is gratis. Overname van onze artikelen wordt aanbevolen, indien met bronvermelding en toezending van het elders geplaatste artikel. Wij ontvangen graag reacties op het blad; artikelen in overleg met de redactie.
REDACTIE: Leonie Hoksbergen, Niek Tweehuysen, Annelies Neutel, Greet van Schaik m.m.v Carla van Jaarsveld, Christine Behain, Kees Bleijenberg, Eefje Halfwerk, Johan en Christina Tamerus
Ik verleen de Stichting ATD Vierde Wereld de toestemming éénmalig het bedrag van
Kwartaalblad van de internationale beweging ATD Vierde Wereld in Nederland ISSN 0921-0555 - Oplage: 5000
KOPIJ: juni nummer 2011 vóór 9 mei 2011
ο lidmaatschap: 10 €/jaar (of lager, naar draagkracht) ο steunlidmaatschap: 20 €/jaar (of meer) ο gift: …… € Dhr/Mw :
COLOFON VIERDE WERELD
Nr 132
Maart 2011
[email protected]
Vierde Wereld
