© Tim Dirven
hoe Samen armoede uit de wereld helpen?
1
WELKOM Ontwikkelingssamenwerking, je kwam er ongetwijfeld al mee in contact. Misschien gaf je al eens iets aan een goed doel. Maar weet je wat het nog allemaal inhoudt? Zoals je zal merken gaat het om zoveel méér dan waterputten boren en scholen bouwen. Voor België betekent ontwikkelingssamenwerking dat we ons inspannen voor een wereld zonder armoede, werken aan vrede en veiligheid, en streven naar gelijke kansen voor elk individu. Ons land maakt er aanzienlijke middelen voor vrij. Jaar na jaar neemt het budget voor ontwikkelingshulp toe, waardoor België tot de meest genereuze landen van Europa behoort. Maar België is geen eiland. We sluiten ons aan bij de internationale inspanningen voor een duurzame ontwikkeling in een rechtvaardige wereld. De Belgische ontwikkelingssamenwerking streeft naar de Millenniumdoelen: • In 2000 beloofden de Verenigde Naties om de ergste honger en armoede uit de wereld te helpen tegen 2015. Dat is binnenkort, met nog heel wat werk voor de boeg.
2
© Dieter Telemans
Elke burger draagt bij tot ontwikkelingssamenwerking: via zijn belastingen, privé-initiatieven of een schenking aan een goed doel. Maar het grootste deel van de ontwikkelingssamenwerking blijft weinig ‘zichtbaar’. Het gaat via de overheid, het moet stille rampen voorkomen, het is veeleer werk in de diepte. Deze brochure wil je tonen hoe de Belgische ontwikkelingssamenwerking werkt om samen de armoede uit de wereld te helpen.
3
WIST JE DAT ? Het slechte nieuws • Ongeveer één miljard mensen lijden honger of zijn ondervoed • In de ontwikkelingslanden sterven 450 op 100.000 vrouwen in het kraambed, in België zijn dat er 10 op 100.000 • Slechts de helft van de wereldbevolking heeft toegang tot degelijk sanitair • In de ontwikkelingslanden haalt 1 kind op 13 zijn vijfde verjaardag niet, in België is dat 1 kind op 200 Het goede nieuws • 30 % meer mensen in Oost-Azië kreeg toegang tot drinkbaar water in de voorbije twintig jaar • 400 miljoen mensen raakten uit de extreme armoede tussen 1990 en 2005, voornamelijk in China en West-Afrika • Het afgelopen decennium kreeg een tiende meer kinderen toegang tot onderwijs • Twintig jaar geleden leefde de helft van de wereldbevolking in sloppenwijken, in 2006 was dat nog 36 %
4
© Dieter Telemans
Cijfers die tonen dat hulp werkt !
5
WAAROM DOEN WE HET ? Waarom laten we de armen niet aan hun lot over? De wereld is een dorp. Door de globalisering spelen we een belangrijke rol in elkaars leven. Wat hier op ons bord ligt, heeft gevolgen voor boeren in het Zuiden. Wanhopige vluchtelingen zoeken bij ons asiel. Bedreigingen als klimaatverandering, terrorisme en aids kennen geen grenzen. Niemand mag uit de boot vallen. België heeft als rijk land een morele plicht om te strijden tegen armoede en onrecht. De bevolkingsgroei zet steeds meer druk op de schaarse middelen. Een veilige wereld waarin de rijkdom beter wordt verdeeld, is in ieders belang. De overheid heeft een voorbeeldfunctie. In België wordt het ontwikkelingsbeleid gecoördineerd door de Directiegeneraal Development (DGD) van de federale overheid. DGD beheert ongeveer 60 % van het Belgische ontwikkelingsbudget. • In 2009 bedroeg de Belgische officiële ontwikkelingshulp bijna 1,9 miljard euro, ofwel 0,55 % van het bruto nationaal inkomen. Vanaf 2010 mikt ons land op 0,7 %. • Onze mensen werken in soms moeilijke omstandigheden om bevolkingsgroepen te beschermen en landen te helpen heropbouwen. • Samen met de Verenigde Naties, de Europese Unie, de Wereldbank en het IMF zoeken we globale oplossingen voor internationale problemen. • We financieren ngo’s op het terrein, wetenschappelijke pro- jecten, ontwikkelingsbanken, studiebeurzen, noodhulp, enz. 6
Begrotingssteun, Schuldverlichting, Microkrediet, Multilaterale Hulp Ons werk kent heel wat technische vaktermen. Deze diverse soorten hulp zorgen bijvoorbeeld voor zuiver drinkwater of moeten voorkomen dat jonge moeders sterven. Maar uiteindelijk kan onze hulp - in al haar vormen - slechts duurzaam zijn als het Zuiden zelf kiest welk pad het wil bewandelen. Ontwikkelingssamenwerking alleen kan de armoede niet uit de wereld helpen. Handel, private investeringen, landbouw, migratie, milieu, veiligheid… allemaal domeinen die een grote impact hebben op de ontwikkeling in het Zuiden. Het is belangrijk deze domeinen op elkaar af te stemmen, zodat ze mee de armoede helpen terugdringen. De 0,7%-norm? Als het over ontwikkelingssamenwerking gaat, is 0,7 een veelgehoord cijfer. Toch is dit niet nieuw. In 1970 al bepaalden de VN dat het Westen 0,7 % van zijn bruto nationaal inkomen aan ontwikkelingssamenwerking moet geven. Tot op vandaag slagen hier slechts een handvol donorlanden in. België gaf in de voorbije jaren steeds meer uit aan officiële ontwikkelingshulp. 0,43 % in 2007, 0,48 % in 2008 en 0,55 % in 2009. Vanaf 2010 mikken we op 0,7 %. Ofwel jaarlijks ongeveer 2 miljard euro om armoede uit de wereld te helpen.
7
HOE MAKEN WE HULP DOELTREFFEND ?
Sinds 2004 werkt Rwanda aan een grootschalige hervorming van justitie. De Belgische steun helpt het vertrouwen herstellen van de Rwandese bevolking in haar gerechtelijke instellingen.
Iedere Belg geeft elke dag gemiddeld een halve euro aan ontwikkelingssamenwerking via zijn belastingen. Dat geld moet natuurlijk goed worden besteed. Een efficiënt ontwikkelingsbeleid leidt tot betere resultaten in de strijd tegen de armoede. We focussen ons meer en meer op de impact op lange termijn en grote schaal. En we streven naar een grotere samenhang tussen alle ontwikkelingsacties en naar een betere afstemming op het internationaal beleid. Daarom maken we dat: • de hulp voor de juiste doeleinden wordt ingezet en controleren we nauwgezet waar het geld naartoe gaat • de hulp op de best mogelijke manier de armoede bestrijdt • landen geholpen worden om corruptie de kop in te drukken, via de rechtbank, het parlement en campagnes. Een belangrijke bedreiging voor efficiënte samenwerking is corruptie. Corruptie vind je overal, maar de armsten lijden er het hardst onder. Zolang een land veel corruptie kent, is er geen duurzame ontwikkeling mogelijk.
8
© Béatrice Petit
Hier ligt een grote rol weggelegd voor ontwikkelingslanden zelf. Ze kunnen geen efficiënt beleid voeren zonder goed bestuur, strijd tegen corruptie, eerlijke verdeling van de middelen, eerbied voor de rechtstaat en goed werkende instellingen. Daar is politieke wil voor nodig. België spreekt de ontwikkelingslanden daar steevast op aan.
9
WAAR ZIJN WE ACTIEF ? Maar we bereiken nog een pak méér landen. Ons land draagt sterk bij aan de Europese ontwikkelingssamenwerking en het beleid van internationale organisaties als de VN en de Wereldbank. Zo gaat onze hulp werkelijk de wereld rond. We ondersteunen ook ngo’s en Belgische universiteiten actief in een zestigtal ontwikkelingslanden.
De Belgische ontwikkelingssamenwerking spitst zich toe op haar 18 partnerlanden. Een blik op de kaart leert dat het zwaartepunt in Afrika ligt. De uitvoering van de Belgische hulp aan deze landen is in handen van BTC, het Belgisch ontwikkelingsagentschap. BTC begeleidt ruim 300 projecten in Afrika, Azië en Latijns-Amerika.
Noord-Afrika 1. Marokko
Midden-Oosten
2. Algerije
14. Palestijnse gebieden
West-Afrika
1
2
18. Vietnam
3. Mali 3
4. Niger 5. Senegal
6
6. Benin 15
Centraal-Afrika
16
Latijns-Amerika
17
8. Rwanda
16. Peru
9. Burundi
10
8 10 7 9 11
7. DR Congo
15. Ecuador
17. Bolivia
18
4
5
Azië
Oost-Afrika 12
10. Uganda 11. Tanzania 12. Mozambique
13
Zuidelijk afrika 13. Zuid-Afrika
11
WAARVOOR ZETTEN WE ONS IN ? Belgische Officiële Ontwikkelingshulp (2009) 4% - Schuldkwijtscheldingen 15% - Hulp via Europese Commissie
14% - Hulp via publieke overheden niet-DGD
13% - DGD: andere
16% - Directe hulp aan partnerlanden
12% - Hulp via nietgouvernementele actoren
24% - Hulp via internationale organisaties 2% - Belgisch Fonds voor de Voedselzekerheid
© Kris Pannecoucke
Voedsel voor iedereen
In Congo zet België volop in op landbouw en plattelandsontwikkeling. 10.000 kilometer herstelde wegen moeten boeren en hun producten vlotter naar de markten krijgen. 12
De helft van de actieve bevolking in het Zuiden leeft van de landbouw, in België minder dan 2 %. Landbouw is voor het Zuiden veruit de belangrijkste bron van voedsel en inkomsten. Een misoogst kan er een humanitaire ramp veroorzaken. Terwijl de wereldbevolking verder aangroeit, lijden vandaag ongeveer één miljard mensen aan ondervoeding. Landbouw en voedselzekerheid zijn dan ook absolute prioriteiten van ons ontwikkelingsbeleid. We voorzien in de voedsel- en productienoden van hongerige mensen en kleine boeren. Het aandeel van onze hulp dat we hieraan besteden, zal verder stijgen. 13
Humanitaire acties zijn van levensreddend belang. Onze bijdragen voor humanitaire hulp zijn de voorbije jaren sterk toegenomen. In 2009 noemde de Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) België “een van de meest genereuze donoren”. Voedselhulp kopen we zoveel mogelijk aan bij boeren in het Zuiden, om de lokale markten niet te verstoren met onze voedseloverschotten. We verrichten ook meer structureel werk om de voedselproductie te verhogen. Maar het gaat natuurlijk niet alleen om productie. De bevolking moet ook voldoende voedsel kunnen aankopen. Het Belgisch Fonds voor de Voedselzekerheid benadert de voedselproblematiek zo breed mogelijk. Het richt zich op de meest kwetsbare bevolkingsgroepen in de armste Afrikaanse landen.
OMDAT KINDEREN DE TOEKOMST ZIJN…
© Tim Dirven
… zou je verwachten dat ze allemaal genoeg te eten krijgen, naar school mogen en bescherming genieten. Helaas is dat niet het geval. Ze bevinden zich vaak in een kwetsbare positie en hebben nood aan extra bescherming. Daarom maakt België van kinderrechten een speerpunt in zijn ontwikkelingsbeleid.
In Ivoorkust werken honderdduizenden kinderen op plantages. Al te vaak worden ze slecht behandeld en gesmokkeld uit buurlanden. België voert er samen met Unicef strijd tegen de ergste vormen van kinderuitbuiting. 14
Zo vragen we van onze partnerlanden dat ze onderwijs aanbieden in de moedertaal of in een lokale taal die het kind begrijpt. Ieder kind heeft immers recht op scholing. Alleen zo kan men de vicieuze cirkel van armoede doorbreken. Bovendien is onderwijs heel belangrijk in de strijd tegen kinderarbeid en kinderhandel.
15
OMDAT VROUWEN DE HELFT VAN DE WERELDBEVOLKING UITMAKEN … zou je verwachten dat ze dezelfde kansen krijgen als mannen. Helaas is dat niet steeds het geval. Toch vormt deze gelijkheid een noodzakelijke voorwaarde voor duurzame ontwikkeling en sociale samenhang. Wij vinden gelijke rechten voor vrouwen en mannen fundamenteel. Naast opleiding en economische verzelfstandiging van vrouwen zijn ook gezondheid en seksuele rechten een aandachtspunt. Het vormingsniveau van een moeder beïnvloedt namelijk in belangrijke mate de gezondheidstoestand van haar kinderen, en gebrek aan zuiver water of fatsoenlijke huisvesting leidt tot gezondheidsproblemen.
GEZONDHEIDSZORG IS EEN MENSENRECHT
Daarom plaatst België kwaliteitsvolle gezondheidszorg hoog op de agenda. We helpen arme landen een efficiënte en toegankelijke gezondheidszorg te organiseren. Daarbij hechten we veel belang aan de opleiding van het lokale gezondheidspersoneel, om resultaten op langere termijn te garanderen. Moeder en kind hebben recht op bijzondere zorg en bijstand.
16
© Tim Dirven
Gezondheidsproblemen zetten een rem op economische ontwikkeling en het welzijn van de zieke en zijn gezin. Hoge kosten voor medische behandelingen houden ontelbare gezinnen in de armoedeval.
Niger beschikt slechts over 1 arts per 25.000 inwoners. De kinder- en moedersterfte zijn er dan ook zeer hoog. België helpt door gezondheidspersoneel op te leiden en het ministerie van Volksgezondheid te ondersteunen. Zo kan de Nigerese overheid de hoge sterftecijfers terugdringen. 17
ZONDER VREDE GEEN DUURZAME ONTWIKKELING Het is de taak van de overheid de bevolking te beschermen tegen oorlog, honger en ziekte. Maar in fragiele staten of conflictlanden mist de overheid de middelen of de politieke wil om de veiligheid van burgers te garanderen en armoede efficiënt te bestrijden. De bevolking is er het eerste slachtoffer van. Vrede en veiligheid zijn niet enkel basisbehoeftes, ze vormen ook een voorwaarde voor duurzame ontwikkeling. En andersom is ontwikkeling dan weer een voorwaarde voor het behoud van de veiligheid.
Maar hulpverlening aan fragiele staten is heel complex, vaak zijn de resultaten er onzeker. Vele donorlanden hebben dan ook hun ontwikkelingshulp aan fragiele staten aanzienlijk teruggeschroefd. België engageert zich echter om deze landen te blijven steunen, net omdat daar de nood het hoogst is. We menen ook dat een stabiel Zuiden in het belang is van onze eigen veiligheid, denk maar aan vluchtelingen en terrorisme. In Oost-Congo is verkrachting een oorlogswapen. België maakt van de strijd tegen seksueel geweld een prioriteit, en klaagt deze schending internationaal aan. We helpen slachtoffers zich te uiten en geven hen een stem. 18
© 2010 Lightroom photos
België vervult een bijzondere rol op dit vlak, want een derde van zijn partnerlanden zijn fragiele staten. Onze hulp aan conflictlanden draagt bij aan het herstel van vrede en veiligheid. Verzoening, de bevordering van de democratie en de heropbouw van de staat staan voorop.
De Belgische inzet voor de ontwapening en re-integratie van rebellen in Centraal-Afrika geniet internationale erkenning. Tijdens internationale bijeenkomsten vestigt België geregeld de aandacht op de ‘vergeten conflicten’ in deze regio. 19
STEUN AAN DE PRIVÉSECTOR, AID FOR TRADE EN EERLIJKE HANDEL Handel is de motor achter economische ontwikkeling. Daarom moeten we de privésector alle kansen geven om zijn volle potentieel te benutten. Maar in ontwikkelingslanden ondervinden kleine en middelgrote ondernemingen problemen zoals ingewikkelde regelgevingen, een gebrek aan infrastructuur en onvoldoende financiële middelen. Om deze problemen te verhelpen, beschikt België over een uniek instrument: de Belgische Investeringsmaatschappij voor Ontwikkelingslanden (BIO). BIO verstrekt investeringskapitaal aan kmo’s en microfinancieringsinstellingen in het Zuiden. Zo geven we ondernemers meer concurrentiekracht en helpen we nieuwe banen scheppen. Maar geld is niet het enige probleem. Boeren uit het Zuiden willen hun producten ook kwijt kunnen op de Europese markt. Maar wat blijkt? Er is onvoldoende infrastructuur, de procedures zijn te ingewikkeld en de Europese kwaliteitsnormen te streng. Door de capaciteit van deze boeren op te bouwen, moet Aid for Trade hen helpen toegang te krijgen tot onze markten.
20
© BTC/ Thomas Degen
België heeft ook een Trade for Development Centre opgericht, een centrum voor eerlijke en duurzame handel. Het steunt producenten in het Zuiden, verzamelt expertise en maakt in België consument en overheid warm voor Fair Trade.
21
SCHULDEN KWIJTSCHELDEN GEEFT ADEMRUIMTE Heel wat arme landen gaan gebukt onder zware schulden. Vaak dateren die al van in de jaren zeventig en tachtig, toen hun overheden grote leningen aangingen. Het gevolg is een schuldenlast die onhoudbaar werd. Men kon de schulden niet meer terugbetalen. Deze situatie leidde in 1996 tot een internationaal initiatief waarbij arme landen met hoge schuldenlast een kwijtschelding kunnen krijgen van hun schuldeisers, tot op een niveau waarop de schuldenlast draagbaar wordt. Het land moet wel enkele hervormingen doorvoeren om het beheer van de overheid te verbeteren. Voor de begunstigde landen creëert schuldkwijtschelding ademruimte bij het opstellen van de begroting. Zo kunnen ze meer geld vrijmaken voor armoedebestrijding.
22
© Tim Dirven
België heeft in de periode 2002-2009 bijna 2 miljard euro schulden van ontwikkelingslanden kwijtgescholden.
23
EEN KLIMAATBEWUST ONTWIKKELINGSBELEID Al 200 jaar verbranden we op grote schaal olie, steenkool en gas om energie op te wekken. Daarbij komt een massa CO2 vrij die de temperatuur op aarde doet stijgen. De klimaatverandering heeft overstromingen en extreme droogtes tot gevolg, maar bedreigt ook de watervoorraden en de voedselzekerheid. Hoewel rijke landen historisch meer verantwoordelijk zijn voor de opwarming van de aarde, worden de ontwikkelingslanden eerder en harder getroffen. Daarom moeten we: • het Zuiden helpen om zich te wapenen tegen de ergste gevolgen van de klimaatverandering • hernieuwbare energiebronnen promoten zodat ontwikkelingslanden op een duurzame manier kunnen groeien • wereldwijd drastisch onze CO2-uitstoot terugdringen met een ambitieus en bindend klimaatverdrag.
24
© Dieter Telemans
Veel ontwikkelingsprojecten zijn gevoelig voor de gevolgen van de klimaatverandering. Extreme droogtes bijvoorbeeld kunnen landbouwprojecten doen mislukken. Volgens de Wereldbank bedreigt de klimaatverandering een kwart van haar projecten. Dit kan zelfs oplopen tot 65 % in landen als Mali en Niger. Ontnuchterende cijfers. Daarom werken we aan een klimaatbewuster ontwikkelingsbeleid.
25
WAT KAN JIJ DOEN ? Er zijn vele manieren om jezelf te engageren voor het Zuiden, voor een rechtvaardige wereld, voor eerlijke handel. We helpen je graag op weg. • Leef bewust. Ieder van ons heeft de macht om de levens van duizenden kleine producenten te verbeteren. Kies daarom voor Fair Trade. En bescherm het milieu, anders is er geen duurzame ontwikkeling mogelijk. www.befair.be • Bepaal mee de politieke agenda. Bespreek de armoede- problematiek met je collega’s of klasgenoten, start discussies met je vrienden, toon dat je geëngageerd bent. Enkel door je mening te geven, kan je druk uitoefenen op beleidsmakers. • Steun of help mee. Via tal van organisaties kan je helpen als vrijwilliger of geld geven voor zuiver drinkwater, de bouw van scholen, de bestrijding van kindersterfte… Zonder jouw steun kunnen ze niet aan de slag. www.11.be en www.cncd.be
26
© Kris Pannecoucke
• Blijf op de hoogte. Geïnteresseerd in internationale samenwerking of de hete mondiale hangijzers? Abonneer je op Dimensie 3, het gratis magazine van de Belgische ontwikkelingssamenwerking. www.dg-d.be
27
MEER INFORMATIE DGD – Directie-Generaal Development FOD Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking Karmelietenstraat 15 1000 Brussel www.dg-d.be BTC – Belgisch Ontwikkelingsagentschap Belgische Technische Coöperatie Hoogstraat 147 1000 Brussel www.btcctb.org Trade for Development Centre www.befair.be BIO - Belgische Investeringsmaatschappij voor Ontwikkelingslanden www.bio-invest.be
V.U. Dirk Achten Voorzitter van het directiecomité Karmelietenstraat 15 B-1000 Brussel Wettelijk depot: 0218/2010/38
KONINKRIJK BELGIË Federale Overheidsdienst Buitenlandse Zaken, 28Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking
Lay-out en druk: Print Marketing, 02 269 11 69
