Jaaroverzicht 2006 Stichting ATD Vierde Wereld Nederland

Jaaroverzicht 2006 Stichting ATD Vierde Wereld Nederland Mensenrechtenbeweging met en voor de armste gezinnen Regentesseplein 13 - 2562 EV Den Haag Giro: 275 22 00 t.n.v. Stichting ATD Vierde Wereld Nederland, Den Haag

WAAROM ACTIEF BIJ ATD VIERDE WERELD?

“Samen optrekken en met elkaar in contact blijven, zijn wezenlijk (…)” Uit het beleidskader 2005-2010

‘Waarom ik werk bij ATD Vierde Wereld? Als student las ik een boek over de ontstaansjaren van ATD Vierde Wereld in een daklozenkamp nabij Parijs. Wat mij daarin raakte: het ging om kleinschalige culturele projecten zoals een bibliotheek en peuterspeelzaal, niet om dure en snelle investeringen, maar projecten op mensenmaat.’ Katia, uit België, volontair, sinds 2000 actief in Nederland.

‘Toen ik nog een gezin had, was het ieder jaar mogelijk iets leuks te doen met de kinderen. Dat waren heus niet altijd verre, buitenlandse reizen, maar wel kamperen, zwemmen of een evenement bezoeken. Ik houd hieraan goede herinneringen. Daarom wil ik ook andere mensen laten genieten van een gezinsvakantie zodat ook zij, als ze weer thuis zijn, goede herinneringen hebben.’ Greet, medestandster uit Nieuw-Vennep, reeds 5 jaar actief tijdens de gezinsvakantieweken op ‘t Zwervel. Zij koopt daarvoor vakantiedagen in bij haar werkgever, Schiphol Group BV.

‘Op het moment dat ik volontairs van de Vierde Wereld beweging ontmoette, waren mijn kinderen uit huis geplaatst. Ik dacht dat de hulpverleners gelijk hadden en dat ik niks te vertellen had. Door de Beweging heb ik begrepen dat ik rechten heb en ben ik begonnen met vechten.’ Bella, ervaringsdeskundige uit Breda, meer dan 20 jaar actief bij de Vierde Wereld.

‘Mijn werk is misschien niet erg spectaculair, maar het boeit me erg, omdat ik zie hoe de andere volontairs zich inspannen en gemotiveerd zijn door alles wat ze meemaken.’ Hyacinth, Nederlandse volontaire sinds 1976, gehuwd en moeder van twee dochters, woont in de staat Wisconsin. Ze coördineert de kennis- en ervaringsuitwisseling tussen de volontairs in New Orleans, Appalachia, New York en Washington DC, voornamelijk actief in straatbibliotheken en in de ondersteuning van gezinnen.

‘Op een gegeven moment hebben wij ons lot in eigen handen genomen en zijn vrijwilligerswerk gaan doen op het gebied van armoedebestrijding. Dit wordt niet betaald, maar het geeft ons zoveel voldoening en brengt ons in contact met zoveel mensen dat we ons niet langer een levende dode voelen, maar juist midden in het leven staan.’ Yvonne, ervaringsdeskundige uit Assen, actief in haar stad en sinds 2005 ook bij ATD Vierde Wereld.

ATD of All Together for Dignity, Allen samen voor Waardigheid. De uitvoering van de acties van ATD Vierde Wereld berust in grote mate op vrijwilligers. Door hun regelmatige deelname aan activiteiten en door hun lokale, regionale of (inter)nationale inzet brengen zij een menswaardig bestaan voor de armsten in onze samenleving dichterbij. - Ervaringsdeskundigen of de gezinnen kennen uit eigen ervaring armoede en sociale uitsluiting en dus ook de dagelijkse strijd voor een menswaardig bestaan. Zij maken zich sterk met en voor anderen. - Volontairs of fulltime vrijwilligers hebben, als vaste medewerker, voor meerdere jaren een keuze gemaakt om wereldwijd de meest kwetsbare gezinnen nabij te zijn en situaties van extreme armoede bekend te maken en te doorbreken. - Medestanders willen een brug slaan tussen de “gewone maatschappij” en de mensen die door die maatschappij worden uitgesloten. Ze helpen om de samenleving van binnenuit te veranderen. - Sympathisanten, vrijwilligers en donateurs vormen een grote kring mensen die de beweging steunen op velerlei wijze: financieel, praktisch of door verdere bekendmaking van de Vierde Wereld. ATD Vierde Wereld Nederland = netwerk van 400 gezinnen en 4500 sympathisanten 170 actieve leden = 11 volontairs + 6o-tal actieve ervaringsdeskundigen +100-tal medestanders

VOORWOORD

“De beweging wil (…) versterking zoeken en haar draagvlak vergroten.” Uit het beleidskader 2005-2010

Beste lezers, beste vrienden, Het beleidskader 2005 – 2010 van ATD Vierde Wereld Nederland constateert dat ‘een verharding in de samenleving de situatie van mensen die onder schrijnende armoede lijden, verslechtert’. Inderdaad, we zien veel gezinnen met kinderen die over weinig middelen beschikken; ze hebben schulden en andere moeilijkheden: afsluiten van elektriciteit, huisuitzetting, uithuisplaatsing van kinderen. Velen hebben problemen met de gezondheid. Langdurige armoede gaat over in sociale uitsluiting. Het beleidskader beoogt dichter aan te sluiten bij deze werkelijkheid. Het betekent een nieuwe uitdaging voor de actieve leden van de beweging. De uitgangssituatie In de afgelopen jaren heeft onze beweging een landelijk netwerk van zo’n vierhonderd gezinnen opgebouwd. Zij delen met onze teams blijde en minder blijde gebeurtenissen. Ouders, kinderen en jongeren zetten zich bij activiteiten van de beweging in: landelijke gezins- of klussendagen, bijeenkomsten of studieprojecten. Onze kennis over armoede berust op deze — vaak jarenlange — vertrouwens- en vriendschapsbanden. De teams van de projecten vormden de motor van deze acties met de steun van vele plaatselijke vrijwilligers, vrienden en veldwerkers. Het draagvlak verbreden Gezinnen in armoede en ook medestanders, verspreid over het land, zien uit naar veranderingen in hun eigen omgeving en wensen daar actief toe bij te dragen. Als beweging willen wij hen daarbij ondersteunen. Het beleidskader bouwt op dit gegeven voort en noemt de ontwikkeling van lokale groepen een hoofdrichting: leden kunnen plaatselijk gemakkelijker en regelmatiger bijeenkomen, discussiëren, acties ondernemen en contacten leggen. Ze kunnen ook nationale acties ondersteunen, zoals de voorbereiding van gezinsvakanties of een studiedag. Daarbij komt dat de overheid verantwoordelijkheden ten aanzien van armoedebestrijding van nationaal naar lokaal niveau heeft overgeheveld.

Foto: 20 jaar geleden, op 17 oktober 1987 kwamen in Parijs 100.000 voorvechters van de mensenrechten bijeen om de gedenksteen ter ere van slachtoffers van honger, onwetendheid en geweld in te huldigen.

‘Extreme armoede uitbannen, een weg naar vrede.’ Deze in oktober 2006 gelanceerde wereldwijde Oproep tot Solidariteit van ATD Vierde Wereld - onderdeel van de campagne ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de beweging en de 20e verjaardag van de Gedenksteen in Parijs - klaagt aan dat miljoenen mensen nog in extreme armoede moeten leven. Deze handtekeningactie2 wil de inspanningen van de armen zelf en van vele groepen en organisaties onderstrepen: al deze mensen zijn op weg naar een wereld waar vrede heerst, ‘vrij van angst en armoede’3. De Oproep helpt verder het gesprek aan te gaan met andere groepen in onze samenleving. Zo leggen we een basis voor de beoogde samenwerking en netwerking in de toekomst.

Eerste resultaten De uitvoering van het beleidskader vraagt meerdere jaren. In januari 2006 startten een nieuwe nationaal coördinator en kerngroep. De ontwikkeling van lokale groepen ATD Vierde Wereld in een tiental steden is reeds hoopgevend en zichtbaar in activiteiten zoals: de organisatie van een landelijke gezinsdag in samenwerking met de groep van Den Haag, de viering van de Werelddag van verzet tegen extreme armoede in verschillende gemeenten, de groeiende inzet voor de wenskaartencampagne, de organisatie van een groepsweekend en informatieactiviteiten,…

2 3

Dit zijn enkele elementen uit ons verslag 2006 waarvan ik de lezing van harte aanbeveel. mr. Ton Redegeld, voorzitter

Zie www.oct17.org/site/Ook-op-mij-mag-je-rekenen.html Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. 1

RECREATIEBOERDERIJ ’T ZWERVEL

“Ze vinden er innerlijke kracht, maar ook kracht bij anderen die hen met respect behandelen.” Uit het beleidskader 2005-2010

‘Het blijft een belangrijke activiteit. We horen vaak tijdens huisbezoeken dat het de enige kaart is die kinderen (en ouders) ontvangen.’ vertelt Kris, volontair op ’t Zwervel.

Meer dan 30 jaar is de recreatieboerderij ’t Zwervel een plek waar mensen in armoede zich thuis voelen en als gezin vakantie kunnen vieren. Het is tevens een plek waar mensen van verschillende achtergrond samen werken. Hier ontstaat de mogelijkheid dat twee werelden – kansrijk en kansarm - vaak van elkaar vervreemd – groeien in wederzijds begrip en respect.

Twee gezinsdagen met ruim 130 deelnemers Het team organiseerde in nauwe samenwerking met lokaal actieve leden twee nationale gezinsdagen: in juni - aan zee - in Den Haag, en in december - met een bezoek van de Sint - op ‘t Zwervel. Op het programma: ontspanning, creativiteit, cultuur, samenzijn en verdieping van het thema ’17 oktober’.

‘Je treedt binnen in een andere wereld, je ontmoet hier andere mensen.’ Marjolein, vrijwilligster tijdens een gezinsvakantieweek. Gezinsvakantieweken Tijdens de schoolvakanties ontvangt het team gezinnen uit heel Nederland. Elke vakantieweek wordt voorafgegaan en gevolgd door huisbezoeken van een lid van het begeleidingsteam (kennismaking, voorbereiding, terugblik). Het team van een vakantieweek bestaat uit vaste medewerkers én vrijwilligers. Ambachtslui en kunstenaars begeleiden tijdens het vakantieverblijf creatieve workshops. Team en vrijwilligers bereiden samen de activiteiten voor en wisselen achteraf ervaringen uit.

Foto: Aan zee, gezinsdag in Den Haag, juni 2006 Verhogen van bekendheid in de regio Salland en omvangrijke onderhoudswerkzaamheden Het team werkt hard om in de directe omgeving van de boerderij de naamsbekendheid te verhogen en vrijwilligerswerk te promoten. Ondermeer door een Open Huis weekend met zo’n 200 bezoekers en door regelmatige artikelen in de regionale kranten. Ook door de breed aangekondigde klusdagen, de samenwerking met praktijkonderwijs en de Europese Jongeren-werkvakantie (zie pagina 4) willen ze de betrokkenheid met het project verhogen. Deze acties leverden nieuwe vrijwilligers op. Met hen en bedrijven in de regio werd o.a. gewerkt aan legionella preventie, centraal brandmeldsysteem, schilderwerken, controle en toezicht op elektrische en gasinstallatie, actualisering informaticanetwerk.

Foto : Voorlezen tijdens het bibliotheekuurtje. Midweken en vakantieweekends Deze weekends zijn bestemd voor gezinnen die eerder deelnamen aan een gezinsvakantie en/of andere activiteiten van ATD Vierde Wereld. Ze bieden hen een moment van rust, samenzijn én extra kracht tegen de dagelijkse stress van armoede. Zo bood ‘t Zwervel ondermeer een week noodopvang aan jonge ouders die reeds jaren betrokken zijn bij de beweging.

Verbeterpunten en vooruitzichten Zoals ook opgenomen in het beleidskader wil het team zich verder inzetten om de betrokkenheid van leden en veldwerkers (ook hulpverleners) te verhogen in voorbereiding van gezinsvakanties en andere gezinsactiviteiten. Ook wil het team meer jongeren laten kennis maken met een andere, vaak onbekende kant van armoede door deelname aan een vakantieweek of een stage, ondermeer door samenwerking met Sociale Hogescholen.

Een netwerk van vriendschap en respect Het team houdt contact met gezinnen. Een goede vertrouwensband is een noodzakelijke basis om met vaak diep gekwetste mensen op weg te gaan en hen te betrekken in activiteiten. Deze contacten lopen via huisbezoeken, telefonisch, per post, en nu ook vaker per mail. Het team zendt ook zo’n 30 tot 50 verjaardagskaarten per maand aan gezinsleden .

Gezinsvakanties: 7, deelnemers: 25-tal gezinnen, waarvan 10 voor het eerst – Gezinsweekenden en midweeks: 4 - huisbezoeken: 80-tal - Ontvangst van 7-tal groepen voor informatie en ontmoeting, gedurende 1 dag (o.a. klas lagere school) tot 1 week (o.a. jonge Franse stagiaires bij ATD). Informatie in de regio: 4 lezingen, gesprekken met kandidaat vrijwilligers, 70-tal persartikelen, ontelbare informatievragen per mail en telefoon - 4 klusdagen en wekelijkse klusochtenden met 10 à 15 vrijwilligers 2

LOKALE DYNAMIEK

“(…) daarnaast moeten er veranderingen plaats vinden in onze eigen omgeving” Uit het beleidskader 2005-2010

In de lokale groepen van ATD Vierde Wereld vinden de deelnemers ondersteuning voor hun inzet tegen armoede en uitsluiting. Hoe? Door regelmatig samen te komen, door uitwisseling van ervaringen en projecten, het bespreken van een tekst of thema en door het samen plannen en organiseren van activiteiten. Ze zoeken daarbij aansluiting bij de plaatselijke en landelijke actualiteit.

5. Bekendmaking en fondsenwerving Door wenskaartenverkoop, verspreiding Blad Vierde Wereld met extra informatie over de lokale groep, informatieactiviteiten, ontvangst van het toneelstuk ”Maria, moeder van altijddurende bijstand”, lezingen, aanvraag van gemeentelijke subsidie of medewerking aan de campagne ‘schenkingen en legaten’. 6. Gezamenlijke vormingsactiviteiten Zoals leesgroepen, een nationale voortgangsbijeenkomst met als thema 17 oktober en de presentiebenadering; een ontdekweekend in het internationaal centrum van ATD Vierde Wereld; een vormings-klusweekend op ’t Zwervel met de lokale groep Heerlen-Maastricht.

Werken aan een handvest De geschiedenis, samenstelling en concrete werking van de verschillende groepen varieert. Op de jaarvergadering van november werden daarom uitgangspunten en afspraken over doel en werkwijze van lokale groepen op papier gezet. Dit ‘handvest’ wordt in 2007 bekrachtigd.

‘Door telkens je eigen omgeving op de hoogte te houden ontstaat betrokkenheid.’ Truus en Sytske, medestanders uit Peize.

Steun vanuit de beweging De groepen geven aan dat ondersteuning vanuit het volontariaat belangrijk en noodzakelijk is. De nationale coördinator en leden van de kerngroep onderhielden contacten met de lokale groepen via ontmoetingen, telefoongesprekken, uitwisseling en bespreking van informatie en verslagen.

‘Armoede is onrecht? Nee ! Nietsdoen tegen armoede is onrecht.’ Uitspraak tijdens een discussie in het Platform tegen Armoede regio Oss, n.a.v. een artikel over de Vierde Wereld. ‘Je volgt de actualiteit vanuit jouw inzet met de Vierde Wereld, en wordt ervan bewust dat er armoede is en vooral een grote tweedeling in de maatschappij.’ Jo, actief in Venlo.

LOKALE GROEPEN ATD VIERDE WERELD In opbouw: Amersfoort, Amsterdam, Den Haag, ’s Hertogenbosch, Heerlen-Maastricht, Oss, Peize, Venlo. Heroriëntering: Breda (stopzetting Vierde Wereld volksuniversiteit). Stopzetting: Sittard-Geleen (met overdracht van contacten aan de groep Heerlen-Maastricht). In verkenning: Assen, Almelo en Emmen. Voornaamste activiteiten in 2006 1. Nabijheid en ondersteuning van gezinnen in grote armoede, krijgt vorm o.m door huisbezoeken, bemiddeling in de contacten met instanties en hulpverlening, signaleren van onrechtvaardige situaties en goedwerkende initiatieven, voorbereiding van gezinsvakanties of themabijeenkomsten. De ervaring van de beweging leert dat alleen regelmatig en persoonlijk contact echte deelname van de armsten zelf mogelijk maakt. 2. Een zomerse gezinsdag werd door de groep in Den Haag georganiseerd i.s.m. enkele kerngroepleden. Er werden zo’n 130 deelnemers uit het hele land ontvangen.(zie ook pagina 2) 3. Publieke manifestaties in het kader van de Werelddag van Verzet tegen extreme armoede (Zie pagina 6) 4. Lokale samenwerkingsverbanden O.a. met Vrouwenraad, Stichting de Pijler (L), buurtcentra, Kerkelijke werkgroepen, STEK Den Haag, scholen (o.a. maatschappelijke stages), Cliëntenraad, deelname aan sociale platforms.

Foto: Voortgangsbijeenkomst te ’s-Hertogenbosch, juni 2006 Verbeterpunten en vooruitzichten Het opzetten van lokale groepen vraagt meer tijd dan oorspronkelijk verwacht. Verschillende factoren spelen een rol: actieve leden moeten wennen of zijn reeds actief bij andere taken, het aantrekken van nieuwe vrijwilligers vraagt tijd. Het is daarom een prioriteit om leden extra te ondersteunen bij het opzetten van lokale groepen, bij hun inzet en planning, o.a. door (vormings)bijeenkomsten. In het bijzonder bij nieuwe en jonge mensen willen wij de verschillende vormen van vrijwilligerswerk bij ATD Vierde Wereld bekend maken, o.a. via de website.

Lokale groepen in Nederland: 10 – 170 actieve leden, van wie 50 binnen een lokale groep ATD Vierde Wereld - informatieactiviteiten: 5-tal - Aantal deelnemers: 200-tal – activiteiten met en voor lokaal actieve leden: 2 voortgangsbijeenkomsten (25 deelnemers) – 2 weekenden (25 deelnemers ) – aantal lokale bijeenkomsten: 50-tal 3

Joseph Wresinski dynamiek & Vorming

“Trainings- en verdiepingsbijeenkomsten geven een beter inzicht (…)” Uit het beleidskader 2005-2010

De ‘Joseph Wresinski dynamiek’ wil de visie en de spiritualiteit van Joseph Wresinski en van de door hem opgerichte internationale beweging uitdiepen en uitdragen.

‘Ik raak gefrustreerd door de toprijken die allerlei bonussen krijgen. Maar dat Joseph Wresinski gezegd heeft dat rijken en armen moeten samenwerken, vind ik belangrijk en moeilijk.’ Mariëtte

Tot voor kort werd deze actie in het bijzonder ontwikkeld vanuit het Joseph Wresinski Huis in Heerlen, ook op Europees vlak. Het huis kreeg eind 2005 een andere bestemming. Een volontair van het team bouwt met de werkgroep deze dynamiek en de vorming van de actieve leden in Nederland verder uit.

‘Wat mij vooral bijblijft van mijn bezoek aan het internationaal centrum, is het belang dat Wresinski hechtte aan het vertrekken vanuit de kracht van de mensen.’ Isabella. Beiden namen deel aan het ontdekweekend in het Internationaal Centrum van de beweging en zijn actief in Heerlen.

Hun actiepunten zijn: - Krachtige en inspirerende teksten van Wresinski selecteren en vertalen, o.a. om te gebruiken in lokale leesgroepen - Vorming op maat - Vernieuwing van promotiemateriaal - Publicatie van korte studies

Grensoverschrijdend en verjongend – verschillende activiteiten - Europese Jongerenwerkvakantie op ’t Zwervel in augustus 2006, 22 deelnemers uit Nederland (10), Slowakije, Luxemburg, Frankrijk, Zwitserland en Duitsland, onder wie 13 jongeren die zelf een armoedesituatie kennen - uitwisseling van ervaring en vragen over Wresinski met een groep Franse jongeren, in een verkenning van het volontariaat, week in Wijhe - bijeenkomsten van volontairs voor o.a. tekststudie, uitwisseling, advies en dialoog met Internationale beweging. - 2 Europese overlegbijeenkomsten van de nationaal verantwoordelijken, ter voorbereiding van de campagne 2007, - Campus 2006, een internationale studieweek: 5 deelnemers uit Nederland - bijscholing voor internationale groep jonge volontairs: 3 volontairs uit Nederland namen deel als begeleider - ontdekweekend in het Internationaal Centrum: 7 deelnemers.

Opstarten van een dynamiek = verkennen + oriënteren Dit gebeurde door studiedagen in het internationaal Centrum ten Noorden van Parijs, door het verzamelen van de bestaande vormingsmaterialen, door het uitwisselen van ervaringen met leden in Nederland en Vlaanderen en de aansluiting bij de voorbereiding van het internationaal Colloquium Wresinski 2008. Vorming met en voor alle leden De werkgroep bereidde intensief een nationale vormingsdag van februari 2007 voor met als centraal thema ‘Armoede en de Mensenrechten’. Meer en meer nemen ervaringsdeskundigen, medestanders en volontairs gezamenlijk verantwoordelijkheid voor de voorbereiding en organisatie van (vormings)activiteiten. - De lokale groep Heerlen organiseerde zo i.s.m. de werkgroepen kennisdynamiek en Joseph Wresinskidynamiek een vormings-klussenweekend op ‘t Zwervel voor hun leden. - In 2 lokale leesgroepen wordt met behulp van teksten van Wresinski uitgewisseld.

Externe vorming Actieve leden namen deel aan cursussen en acties in hun gemeente of regio (o.a. bij Vrijwilligerscentrales, maatjesproject, studiedag van Eigen kracht Centrale, enz…). Een volontair op ‘t Zwervel volgde een verplichte cursus Preventiemedewerker.

Foto: Joseph Wresinski. Vooruitzichten Is de visie van Joseph Wresinski nog actueel? En hoe? Een studiedag over Armoede en Mensenrechten in Amersfoort, zal in de loop van 2007 de dialoog en de ontmoeting tussen ervaringsdeskundigen van ‘de Vierde Wereld’, wetenschappers en praktijkmensen op gang brengen. Ook leden en lokale groepen worden gevraagd om hieraan bij te dragen.

Foto: deelnemers ontdekweekend 2006.

4

Engagement met de armsten & Dialoog met de samenleving

“Een beroep doen op de inbreng van mensen die armoede uit eigen ervaring kennen blijft wezenlijk” Uit het beleidskader 2005-2010

De unieke ervaring van het leven aan de onderkant van de samenleving toont een weg naar structurele oplossingen voor de langdurige armoede en uitsluiting. Deze ‘kennis’ zien vraagt een open en aandachtige houding, en een dialoog gebaseerd op wederzijds vertrouwen en respect.

Fonto, centrum voor de geschiedschrijving van de allerarmsten in Europa De projectleider van Fonto, in samenwerking met vrijwilligers, verzamelt en registreert gegevens en objecten over de geschiedenis van de armsten in Nederland en Europa. Vanuit Delft worden deze verworven inzichten en documenten uitgedragen, o.m. door samenwerkingsverbanden met historici, musea en archieven, publicaties en spreekbeurten in binnen- en buitenland.

Presentie of een aandachtige aanwezigheid Deze aanwezigheid wordt in het dagelijks leven van de beweging in het bijzonder gedragen door het team van ‘t Zwervel, en een 20-tal medestanders en ervaringsdeskundigen verspreid over het land. Presentie = met alle spanningen, onzekerheden en dilemma’s die erbij komen kijken, aan de betrokkene laten voelen dat zijn leven er voor minstens één persoon toe doet, dat zijn ervaring telt. Uit een voorstelling van de presentiebenadering volgens prof. Baart, tijdens een voortgangsbijeenkomst met actieve leden, 2006

Voor 2006 vermelden wij in het bijzonder: - presentaties van de Franse vertaling van het boek ‘Armoede: noodlot of onrecht’, - lezing in het kader van de nationale Week van de Geschiedenis, thema ‘Geloof of ongeloof?’. - de studie en inventarisatie van de crimineelboeken van de gemeente Delft.

- Drie leden namen actief deel aan het Presentiecongres van de stichting Presentie & Actioma. - Drie leden werkten in 2006 intensief aan een boek, waarin ze vertellen over de veranderingsprocessen die zij – tijdens hun jarenlange engagement aan de zijde van de armste gezinnen - ervaren hebben door de confrontatie met het onrecht en de moed in het leven van deze gezinnen. - Twee deelnemers uit Nederland spraken over de workshops op de boerderij tijdens een groot Europees seminar in Brussel, met als thema kunst en deelname van mensen in armoede.

Samenwerking & overleg met partners in de armoedebestrijding Deze samenwerking blijft wezenlijk om op de hoogte te zijn van belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen, wetswijzigingen en de impact op de armste burgers; om de visie en de aanpak van ATD Vierde Wereld bekend te maken en om actuele vragen en vaak terugkerende ervaringen van gezinnen in armoede op de agenda te houden. Voor 2006 vermelden we in het bijzonder: – Joseph Wresinski Cultuur Stichting – tournee theaterproductie Maria, moeder van altijddurende bijstand. – Sociale Alliantie: vergaderingen en medewerking Sociaal Manifest 2006 – ministerie SZW: Consultatieronde voor het Nationaal Actie Plan ter bestrijding van armoede en bevordering van participatie 2006 – Onafhankelijk nationaal kennis- en debatplatform armoedebestrijding in Nederland. – We zijn in contact met o.m. Clip, Kinderrechtencollectief, Defence for Children International, Eigen Kracht Centrale, EAPN.

Wat is de actuele realiteit van langdurige armoede in Nederland en welke hulp helpt? Tijdens regelmatige bijeenkomsten wisselen actieve leden waarnemingen en ervaringen uit, opgedaan bij hun contacten met mensen in armoede. Thema’s waren o.m. de voedselbanken en schuldhulpverlening. Deze unieke kennis verwerken ze en brengen ze naar buiten, onder meer door het publiceren van artikelen en studies, door het schrijven van verhalen en getuigenissen. De nieuwe werkgroep kennis wil leden daarin steunen. Ook zet de internationale beweging de nieuwe communicatiemiddelen in om een grensoverschrijdende (en betaalbare) dialoog tussen leden mogelijk te maken. In maart namen 20 actieve leden uit Nederland deel aan een ‘virtuele uitwisseling’ met twee andere Europese teams. Thema’s waren o.a.: Verandert de armoede van gezicht? Moet de beweging zich in de eerste plaats blijven richten op gezinnen die het armst zijn van generatie op generatie?

Verbeterpunten en vooruitzichten De vorming en begeleiding van leden die mensen in diepe armoede nabij zijn, blijft een prioriteit en vraagt tijd. In 2007 willen wij onze kennis plaatsen binnen het actueel thema “armoede en mensenrechten” en willen wij ons partnerschap met anti-armoede en mensenrechtenorganisaties verstevigen.

5

ONS NETWERK UITBREIDEN

“(…) vanuit onze ervaring en kennis anderen oproepen om zich in te zetten voor een wereld zonder schrijnende armoede.” Uit het beleidskader 2005-2010

Verschenen in de pers: Reportage in Vol-zin, een opinieblad voor geloof en samenleving - de Prikkel, vaktijdschrift van Nederlands Trainingsinstituut voor NLP - 100-tal artikelen in lokale kranten regio Wijhe, Heerlen, Venlo,…

In het contact met gezinnen zijn wij getuige van verhalen van armoede en onrecht, van verzet en inzet, van hoop en kracht. De Vierde Wereld wil deze verhalen en ervaringen bekend maken en daarmee mensen inspireren en oproepen tot meer begrip, samenwerking en inzet.

Oproepen en getuigen: 17 oktober of Werelddag van Verzet tegen extreme Armoede

Een sprekend voorbeeld Een samenwerking tussen een service club en de beweging groeide in 2006 uit van eerste kennismaking tot concrete inzet en beter wederzijds begrip. De service club uit Limburg wilde ‘kinderprojecten’ steunen. Tijdens de informatieavond over de recreatieboerderij lichtte een volontair van ‘t Zwervel de noodzaak toe van de betrokkenheid van de ouder in het belang van het kind. De club koos vervolgens een stap verder te zetten. Ze organiseerde voor haar leden een klus- en infoweekend op de boerderij. Dit bood de gelegenheid aan het team om ervaringsdeskundigen uit de regio uit te nodigen die hun beleving van gezinsvakanties en van ‘t Zwervel kwamen vertellen.

In de voorbereidingen van de Werelddag van Verzet tegen extreme armoede in 2006 kreeg de (lokale) samenwerking met andere organisaties extra aandacht. Mensen kwamen samen, luisterden naar getuigenissen van moed en verzet tegen armoede en gaven blijk van hun solidariteit, in Amersfoort, Amsterdam, Breda, Den Haag, Gorinchem, Heerlen, Oss, Peize, Venlo, Wijhe.

Een deelnemer concludeerde; ‘Door mensen in armoede zelf hun verhaal te horen vertellen, kregen wij een ander beeld van armoede te zien. Je begrijpt beter dat zij ook hun dromen hebben, vooral voor hun kinderen.’

Foto: Elke 17e van de maand, samenkomst bij het Vredespaleis in Den Haag. Andere acties in het kader van 17 oktober 2006: - Twee delegaties (in totaal een 12-tal leden) uit Nederland waren aanwezig bij de vieringen van deze Werelddag in Gent (België) en Dublin (Ierland). - Tijdens twee vormingsmomenten wisselden actieve leden uit rond de betekenis van deze Werelddag. 1e. tijdens landelijke gezinsdag met een 50-tal ervarings-deskundigen– 2e. tijdens de voortgangs-bijeenkomst met actieve leden. - Leden ontwikkelden nieuwe middelen zoals een fototentoonstelling en een PowerPoint presentatie, naast de reeds bestaande ‘handreiking’. - De ondersteuningsgroep 17 oktober startte voorbereidingen voor de campagne 2007.

Foto: Gordijnen naaien voor de boerderij door vrijwilligers. Informeren van leden en netwerk: o.a. via kwartaalblad (4.500 ex., redactie en verspreiding gedragen door vrijwilligers) – (nieuws)brieven en mails – website Eigen publicaties: Vierde Wereld Verkenningen (3 onderwerpen belicht in 2006) - Franse vertaling van ‘Armoede: noodlot of onrecht?’ - Europees document over participatie ‘Een echte dialoog verandert ons leven’, in het Nederlands - Medewerking wetenschappelijke casestudie over ‘burgerschap en participatie’. Eerste informatie: Open Huis weekend Zwervel (200 bezoekers) – mails, brieven - solidariteitsmaaltijd – lezingen -informatieavonden – stands op (kerst)markten - wenskaartenactie Advertenties in o.a. de Goede Doelen gids, diverse agenda’s en gemeentegidsen.

Verbeterpunten en vooruitzichten: De Internationale Oproep tot Solidariteit, een handtekeningactie verbonden met de viering van 17 oktober, beoogt de samenwerking met individuen en organisaties uit te breiden en te verstevigen. ATD Vierde Wereld Nederland steunt reeds 30 jaar op een heel trouw netwerk. De Oproep ‘Extreme armoede uitbannen, een weg naar vrede’ zal de beweging en haar inzet om de armsten zelf als voornaamste partners in het verzet tegen armoede te betrekken, ruimer bekend maken en haar netwerk uitbreiden. 6

Fondsenwerving en financieel beleid

“Ook de financiële leefbaarheid van de beweging blijft een gezamenlijke verantwoordelijkheid.” Uit het beleidskader 2005-2010

Het informeren van (potentiële) gevers en vrijwilligers, het werken aan naamsbekendheid, het fondsenwerven is een gezamenlijk zorg voor alle actieve leden, lokaal en nationaal. Het actief zoeken naar nieuwe gevers en het onderhouden van goede contacten met de actuele gevers en sympathisanten is een continu aandachtpunt. Een coördinator fondsenwerving, in nauw overleg met het bestuur en de werkgroep fondsenwerving, draagt in het bijzonder de verantwoordelijkheid voor de praktische uitvoering ervan. ATD Vierde Wereld is voor 100 % afhankelijk van giften.

Internationale beweging ATD Vierde Wereld Ethiek van Fondsenwerving en financieel beleid Transparant en solidair

ATD Vierde Wereld is een internationale mensenrechtenbeweging met en voor de armste gezinnen. “In het verzet tegen armoede en sociale uitsluiting is ieder mens belangrijk”, zei Joseph Wresinski, oprichter van de internationale beweging. Onze voornaamste bron van inkomsten is de onbezoldigde inzet van de vele vrijwilligers; het is ons grootste kapitaal.

Enkele punten uit jaarrekening 2006 (verkorte versie op pagina 8) * In 2004 is het ’CBF-keurmerk’ verlengd voor 5 jaar. Dit certificaat wijst op een verantwoorde fondsenwerving en besteding van de verkregen gelden. * De totale kosten van fondsenwerving bedragen 41.861 euro of 9,4% van het totale bedrag besteed aan de doelstelling. Dit is lager dan de CBF norm van 25%.* Alle uitgaven van de activiteiten bewogen zich binnen de begrotingskaders. * De ‘ondersteuning van internationale projecten’ behelsde in 2006 de loonkosten van drie Nederlandse volontairs: één is actief in de Verenigde Staten, één is verbonden met de theatergroep in Nederland en één werkte aan een boek over haar zeven jaren engagement in New Orleans.

1. De Beweging ATD Vierde Wereld Nederland laat geen dure campagnes uitvoeren om nieuwe leden, vrienden of donateurs aan te trekken. Ze betaalt geen reclamebureaus om haar brieven of boodschappen op te stellen. Ze houdt informatieverstrekking in eigen beheer. 2. De beweging gebruikt namen en adressen van haar leden, vrienden en donateurs voor eigen gebruik (kwartaalblad, nieuwsbrieven, plaatselijke activiteiten…. Ze verstrekt de namen en adressen niet aan derden.

Campagne 2006-2007: schenkingen en contact met notarissen – persoonlijke netwerken aanspreken Deze doelgerichte tweejarige campagne ten bate van schenkingen en legaten is in 2005 opgestart. Daartoe werd door de werkgroep fondsenwerving een nieuwe veelkleurige informatiefolder ontwikkeld en een profielpagina in de Goede Doelen Gids geplaatst. Op advies van notarissen in eigen netwerk koos de groep om op deze manier mensen doelgericht aan te spreken en ATD Vierde Wereld bekend te maken. Wij hebben in de eerste fase een 75-tal notarissen persoonlijk benaderd en vervolgens tijdens bijeenkomsten andere (potentiële) gevers. Het belang van samen zoeken naar nieuwe vrienden en fondsen is zo onder de aandacht gebracht in het eigen netwerk. In 2007 loopt deze actie verder. De resultaten van deze oproep tot steun zullen pas op langere termijn meetbaar zijn.

3. De fulltime vrijwilligers zijn allen lid van het internationaal volontariaat van ATD Vierde Wereld. Zij ontvangen allen hetzelfde minimuminkomen ongeacht opleidingsniveau, verantwoordelijkheid, arbeidsverleden of ervaring. Er wordt wel rekening gehouden met gezinssituatie of bijzondere omstandigheden en met de levensstandaard in het land waarin zij werken. Leden van het bestuur werken belangeloos. Slechts enkele medewerkers bezetten posten die vakkundigheid en continuïteit vereisen. Zij werken voor algemeen gebruikelijke arbeidsvoorwaarden (welzijns-CAO). Dit is in Nederland het geval voor de boekhouder-administrateur. 4. De beweging besteedt giften en andere inkomsten grotendeels aan haar eigen activiteiten in Nederland. Jaarlijks stelt ze een begroting van baten en lasten op. Wanneer mensen bijdragen voor een bepaald doel, wordt hun gift voor die bestemming gebruikt. Over bestemde giften wordt apart verantwoording afgelegd.

Internationale ontmoeting en vorming. De toenemende eis ten aanzien van professionalisering van de administratie en transparantie van goede doelen, is ook binnen de internationale Vierde Wereldbeweging voelbaar. In juli 2006 organiseerde zij daarom een seminar met een 40-tal financiële en administratieve medewerkers van de internationale beweging ATD Vierde Wereld. Drie leden uit Nederland namen deel aan deze uitwisseling van ervaringen en contacten, o.a. op vlak van samenwerking met bedrijven en van subsidiedossiers.

Op bescheiden schaal draagt de beweging bij aan activiteiten en projecten van de internationale beweging elders in de wereld. In de meeste gevallen betreft dat bijdragen met bestemming.

Aantal donateurs: 2.819 – Aantal giften = 3.417 - Aantal brieven aan donateurs en vrienden: 3 x 3.000 – Aantal algemene giften: 651 – Aantal giften met bestemming: 1000-tal – lidmaatschapsbijdragen: 1.236 7

JAARREKENINGOVERZICHT 2006 Balans per 31 december 2006 ACTIVA Gebouwen en terreinen Bedrijfsmiddelen Voorraden Beleggingen Vorderingen Liquide middelen PASSIVA Vrij besteedbaar vermogen Continuïteitsreserve Overige reserves Vastgelegd vermogen Schulden op korte en lange termijn

totaal activa

€ € € € € € €

2006 79.417 2.190 387.027 35.926 360.474 865.034

€ € € € € € €

2005 93.693 486 2.400 399.835 24.941 331.111 852.466

totaal passiva

€ € € € € €

219.560 400.000 24.912 141.178 79.384 865.034

€ € € € € €

189.289 400.000 42.406 157.106 63.665 852.466

€ € € € € €

Werkelijk 2006 187.618 39.316 154.598 31.691 33.309 446.532

€ € € € € €

Begroot 2006 211.000 25.000 45.000 35.000 35.000 351.000

€ € € € € €

Werkelijk 2005 183.640 26.666 4.683 27.140 29.733 271.862

€ €

48.756 48.756

€ €

40.440 40.440

Staat van baten en lasten over 2006 BATEN Baten uit eigen fondsenwerving Giften en bijdragen Giften met bestemming Legaten Lidmaatschappen internationale beweging Vakantiegeldbrieven Totaal baten eigen fondsenwerving Kosten eigen fondsenwerving (In)direkte verwervings- en uitvoeringskosten Totaal kosten eigen fondsenwerving Overige baten Verkoop publicaties en wenskaarten Rentebaten en resultaat beleggingen Ontvangen subsidies Overige baten en lasten Totaal beschikbaar voor doelstelling

LASTEN Vakantieboerderij 't Zwervel te Wijhe Partnerschap te Den Haag Joseph Wresinski Dynamiek (vh JW Huis Heerlen) Fonto te Delft (geschiedenis van de armsten) Ondersteuning internationale projecten Overige activiteiten (oa financiële administratie) Bestedingen met bestemming Bestedingen door bestuur bepaald Totaal besteed aan doelstelling Resultaat exploitatie Totaal Resultaat is onttrokken cq. toegevoegd aan: Bestemmingsfonds Bestemming door bestuur bepaald Reserve waardeverschillen beleggingen Vrij besteedbaar vermogen Totaal

€ €

41.861 41.861

€ € € € €

10.984 8474.105 2.608 421.521

€ 5.500 € 30.000 € 5.000 3.500 € € 346.244

€ € € € €

7.930 27.590 10.716 4.905 282.563

€ € € € € € € € € € €

86.553 81.995 46.004 43.255 68.287 57.326 40.271 981 424.672 3.151421.521

€ 105.029 € 93.118 € 31.390 € 43.831 € 73.409 € 55.467 € € € 402.244 € 56.000€ 346.244

€ € € € € € € € € € €

111.658 62.912 80.265 42.197 42.805 55.053 46.673 5.646 447.209 164.646282.563

€ € € € €

95598116.51315.298 3.151-

€ € € € €

20.0075.6469.220 148.213164.646-

Belangstellende leden en donateurs kunnen een exemplaar van de jaarrekening 2006 aanvragen op het Landelijk Centrum, Regentesseplein 13 - 2562 EV ’s-Gravenhage of via [email protected]. 8

INHOUD & ALGEMENE GEGEVENS

Waarom actief bij ATD Vierde Wereld? 1. Voorwoord 2. Recreatieboerderij ’t Zwervel 3. Lokale dynamiek 4. Joseph Wresinski dynamiek & Vorming 5. Engagement met de armsten & Dialoog met de samenleving 6. Ons netwerk uitbreiden 7. Fondsenwerving & Financieel beleid 8. Jaarrekeningoverzicht 2006 9. Inhoud & Algemene gegevens 10. Uitgangspunten van de internationale beweging

Samenstelling van het bestuur op 31/12/2006 dhr.mr. Ton Redegeld, voorzitter - Juridisch adviseur - Volontair mw. Ans Heuven-Tijs, vice-voorzitter – Pedagoog in het basisonderwijs (sinds 2006 met FPU) mw. drs. Ingrid Kemper, secretaris - Justitiepastor mw. ing. Katia Delisse–Mercelis, waarnemend penningmeester – Beleidsmedewerker financiën en administratie – Volontair dhr. drs. Louis Flapper, lid – Medewerker beleidsvoorbereiding bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid dhr. Eugen Brand, lid –Algemeen Secretaris van de internationale beweging ATD Vierde Wereld - Leraar

Samenstelling van de kerngroep op 31/12/2006 mw. drs. Vanessa Malfait-Joos, nationaal coördinatorVolontair1, sinds 2002 actief in Nederland, godsdienstwetenschapper mw. drs. Christine Béhain, coördinator Joseph Wresinski dynamiek & Vorming – Volontair, sinds 2000 actief in Nederland, drs. in managementwetenschappen en filosoof dhr. Patrick Spinnoy, coördinator Engagement met de armsten en Volontariaat- Volontair, sinds 2005 actief in Nederland, boekhouder mw. Marijke Roels-Decuypere, projectleider recreatieboerderij ’t Zwervel - Volontair, sinds 2004 actief in Nederland, docente Nederlands en godsdienst dhr. Bert van Balkom, coördinator ondersteuningsgroep 17 oktober - Sinds 1985 actief als medestander in Nederland, Priester-salesiaan van Don Bosco. mw. Ing. Katia Delisse–Mercelis, coördinator fondsenwerving - Volontair, sinds 2000 actief in Nederland, industrieel ingenieur mw. Annie van den Bosch-Höweler, coördinator kennisdynamiek – Volontair, sinds 1981 actief in Nederland, cultureel werker

Functioneren van het bestuur: De rol van het bestuur van de stichting is ondersteunend; het bestuur biedt aan de beweging ATD Vierde Wereld in Nederland garantie en zekerheid op administratief en financieel gebied. De dagelijkse actie berust bij de nationaal coördinator, daartoe bijgestaan door een kerngroep, en eventuele andere werkgroepen. Bestuursleden worden door het bestuur van de stichting benoemd voor een periode van drie jaar. Een aftredend lid is terstond herbenoembaar. De jaarlijkse vergadering van actieve medewerkers kan adviezen geven en niet-bindende voordrachten doen.  Alle bestuursleden verrichten hun werkzaamheden onbezoldigd.

Functioneren van de kerngroep: De kerngroep, onder leiding van de nationaal coördinator, draagt zorg voor de uitvoering, samenhang, evaluatie en voortgang van het beleid. De coaching van en de communicatie met de actieve leden in Nederland staat daarbij centraal. Dit alles in goed overleg met het landelijk bestuur en de internationale beweging. Ze komen 2- tot 3-wekelijks samen, organiseren jaarlijks evaluatie- en programmeringbijeenkomsten en halfjaarlijks vormings- en voortgangsbijeenkomsten voor alle leden.

Volontair of lid van het Internationaal Volontariaat ATD Vierde Wereld.

1

Paspoort Stichting ATD Vierde Wereld Nederland Opricht in 1971 in Nederland. Lid van de Internationale Beweging ATD Vierde Wereld, opgericht in 1957, door Joseph Wresinki, een Franse priester. ‘ATD’ of ‘Aide á Toute détresse’ (hulp in alle nood) was de eerste benaming van de vereniging. In het engels ingevuld als ‘All Together for Dignity’. 9

Uitgangspunten van de internationale beweging ATD Vierde Wereld Alle mensen zijn gelijkwaardig, welke plaats zij ook hebben in de samenleving. Wij moeten die waardigheid eerbiedigen en ze mag om geen enkele reden door wie dan ook worden aangetast. Om te waarborgen dat eenieder een menswaardig bestaan kan leiden, is het de verantwoordelijkheid van iedereen om het geheel van de mensenrechten te doen respecteren. Het recht om als gezin te leven, het recht op vrijheid van meningsuiting, voldoende bestaansmiddelen (bij voorkeur door werk en opleiding), onderwijs, cultuur, gezondheidszorg, huisvesting, rechtspraak en rechtsbijstand… . Joseph Wresinski, een Franse priester die zelf in grote armoede opgroeide, kende de eeuwenlange pijn en hoop van de armsten. In 1957 richtte hij daarom samen met de dakloze gezinnen van het kamp van Noisy-le-Grand in Frankrijk en anderen die zich bij hen aansloten de internationale beweging ATD Vierde Wereld op. Zijn overtuiging dat “Iedere persoon een kans voor de mensheid is” vormt nu een belangrijke bron van inspiratie voor velen over de hele wereld. Onrecht, machteloosheid, schaamte, vernedering en uitsluiting waaronder mensen in extreme armoede lijden, kunnen we niet langer aanvaarden. Wij stellen ons ten doel om de armste en meest vergeten mensen te bereiken, ons aan hun zijde te scharen en vriendschapsbanden te scheppen met hen en tussen hen. Als wij waarborgen dat degenen die het het hardst te verduren hebben, in het middelpunt van onze actie staan, als we luisteren naar hun dromen en de hoopvolle verwachtingen die zij koesteren voor zichzelf en voor hun kinderen, zal er een goede verstandhouding ontstaan. Als de meest uitgeslotenen op gelijke voet met anderen, hun kennis en ervaring in de samenleving kunnen inbrengen, kunnen zij daar kracht uit putten en kan extreme armoede worden overwonnen. ATD Vierde Wereld verbindt wereldwijd mensen van verschillende oorsprong, sociale status, cultuur en levensbeschouwing om extreme armoede de wereld uit te helpen. Hiervoor is het nodig dat wij onze manier van kijken veranderen. In de beweging is voor eenieder plaats om zijn beste krachten en vaardigheden in te zetten en zo te zorgen dat er vertrouwen, saamhorigheid en vriendschap heerst. Iedereen krijgt door samen te werken en van elkaar te leren, de kans om te laten zien waartoe hij in staat is, zonder dat er op hem wordt neergekeken. De beweging stimuleert partnerschappen op alle niveaus van de samenleving. De beweging gaat ervan uit dat extreme armoede en uitsluiting door mensen wordt veroorzaakt. Deze misstanden kunnen alleen tenietgedaan worden, als mensen bereid zijn zich voor lange tijd in te zetten en ervoor zorgen dat er niemand achterblijft. We kunnen allemaal trots zijn op mensen die deze verantwoordelijkheid op zich nemen. Zolang de macht van het geld voorop staat, zal de wereld onder armoede en geweld gebukt gaan. De wereld zal pas veranderen als wij menselijkheid als onze hoogste waarde erkennen. Vanaf dat moment kan eenieder in vrede leven. De jaarlijkse viering van 17 oktober, Werelddag van Verzet tegen Extreme Armoede, in 1987 voor het eerst gevierd door ATD Vierde Wereld en in 1992 erkend door de Verenigde Naties, is de gelegenheid om de aandacht te vestigen op de uitdaging waar wij voortdurend voor staan: “Waar mensen gedoemd zijn in armoede te leven, worden de Rechten van de Mens geschonden. Zich verenigen om die rechten te doen eerbiedigen is een dure plicht.” Père Joseph Wresinski

Nederlandse versie – april 2005