Hulp in de terminale fase

Jaargang 10 Nummer 2 September 2008

PCBBULLETIN Hulp in de terminale fase

In deze editie onder andere aandacht voor

Hulp in de terminale fase Gedachtenismiddag 9 november a.s. Symposium ’Omgaan met rouw’ Boekbespreking: Eenzaam sterven? Maak van de achterblijvers geen spoorzoekers Bewaarexemplaar: Agenda 2008 Agenda 2009 InformatieCentrum Uitvaartkosten na 2009 niet meer aftrekbaar Maak uw eigen begroting

Nederlanders willen het liefst thuis sterven als zij de keus hebben. In deze fase is de aanwezigheid van je naasten van grote waarde. Hoewel woorden als terminaal, sterven en dood, zwaar klinken, wil dat niet betekenen dat de laatste levensfase alleen maar zwaar en uitzichtloos is. Er kunnen ook veel goede dingen gebeuren waarin zorg kan worden gedragen voor een goed afscheid. Maar de vraag is in hoeverre mensen hun wens kunnen realiseren op het moment dat zij terminaal ziek zijn. De naasten willen meestal graag aan die wens voldoen, want het is vaak het laatste wat zij voor hun dierbare kunnen betekenen. Maar een terminaal zieke verzorgen is lichamelijk en geestelijk zwaar. De zorg kan dan net te veel worden. Wat verstaan we onder terminale fase? Onder de term terminale fase beschouwt men meestal de zes weken of drie maanden vóór het overlijden als het begin van deze fase. Gezien de moeilijkheid om het precieze einde aan te geven, zal er altijd een grijs gebied blijven met betrekking tot de terminale zorg. Terminale zorg richt zich specifiek op zorg in deze laatste fase. Het verzorgen van een geliefde in die periode is zwaar ook al is er hulp van huisarts en thuiszorg. Als familie moet je 24 uur per dag beschikbaar zijn. De terminale zorg is gericht op een zo goed mogelijke kwaliteit van leven, zowel voor degene die gaat sterven als voor zijn naasten. Vooral het laatste is een heel belangrijk punt: hulp in aanvulling op alle inspanningen van familie, vrienden, buren en professionele zorg. Want niets is belangrijker in de terminale zorg dan de aanwezigheid van mensen. Mensen die je omgeven met liefde en met aandacht.

Vrijwilligers Hulp van vrijwilligers in de Terminale Thuiszorg wordt geheel belangeloos geboden. De vrijwilligers bieden zowel ‘s nachts als overdag hulp, zodat kan worden voorkomen dat mantelzorgers overbelast raken. Zij zijn ter zake kundig en hebben een speciale opleiding genoten. Hun hulp is altijd aanvullend op wat de mantelzorgers doen, zij nemen ook geen taken over van beroepskrachten. Zij verrichten geen medische, verpleegkundige of zware huishoudelijke taken. De vrijwilligershulp kan bestaan uit het waken bij, luisteren naar en praten met de zieke, het geven van persoonlijke verzorging en het bieden van ondersteuning aan familie en vrienden. De coördinatoren stemmen de zorg af met de professionele hulpverlening, zoals de huisarts en thuiszorg. De ervaring leert dat mensen drempelvrees hebben om vrijwilligers in te schakelen. Maar op het moment dat mensen dit doen, is de reactie meestal ‘hadden we het maar eerder gedaan’.

Welke zorg? Wanneer men voor de keuze komt te staan om ondersteuning en zorg voor de zieke in te schakelen, kan men afhankelijk van de omstandigheden kiezen voor hulp en extra begeleiding in de thuissituatie of voor verblijf in een hospice.

Hospice Kanaalstraat Utrecht

Vrijwillige Terminale Thuiszorg werkt o.a. in de gemeenten Bunnik, Houten, Lopik, Montfoort, Nieuwegein, Oudewater, De Bilt en IJsselstein. In Utrecht werkt de stichting Thuis Sterven. Op dit gebied zijn ook vrijwilligers actief via het Rode Kruis en Humanitas. [vervolg op pagina 2]

75 jaar betrouwbare zorg

Wat is een hospice? Een gastvrij verblijf voor mensen in het laatste stadium van hun leven. Wie ziek is en weet dat genezing niet meer mogelijk is, wil meestal maar één ding: naar huis. De plek waar je zelf de regie in handen hebt en waar de mensen die betekenis aan je leven geven om je heen zijn. Omgeven door de vertrouwde en dierbare spullen en misschien de huisdieren. Niet te veel toeters en bellen meer, maar in alle rust het leven afronden. Dat is thuis niet altijd mogelijk en dan is een hospice een goed alternatief. Een hospice (soms ook hospitium of bijna thuis-huis genoemd) biedt toegewijde, deskundige zorg in een huiselijke, kleinschalige omgeving aan mensen in de laatste fase

Maaltijden, koffie en dergelijke worden apart verrekend of volgens een bijdrage. Colofon Hospice Utrecht Kanaalstraat 200-A, 3531 CR Utrecht (030) 291 60 40, [email protected]

Johannes Hospitium Vleuten Kloosterweide 2, 3451 VN Vleuten (030) 677 50 13, [email protected] Hospice Nieuwegein

van hun leven. Er is veel ruimte voor de naasten, zij kunnen blijven logeren en desgewenst betrokken worden in de zorg. Het doel van opname in een hospice is altijd: het bereiken van de best mogelijke kwaliteit van leven, zowel voor de patiënt als voor diens naasten. De arts Jan Aernout van der Does de Willebois was in Nederland één van de pioniers van deze werkwijze. De zorg binnen het hospice wordt gedragen door de vrijwilligers. Voor gasten en naasten kan het hospice een plek worden waar zij zich thuis en geborgen voelen, terwijl alle vertrouwde hulp actief betrokken blijft. Gasten behouden zo mogelijk hun eigen huisarts en een (wijk)verpleegkundige voor de verpleegkundige zorg. Ook de eigen geestelijk verzorger is welkom. Er is respect voor ieders levensovertuiging en iedereen is welkom, ongeacht religieuze of culturele achtergrond. De normale kosten van de zorg worden op dezelfde wijze vergoed als thuis, d.w.z. door de overheid en de ziektekostenverzekeraars.

Hospice Nieuwegein Hogerhoeve 2, 3438 LK Nieuwegein (030) 605 08 20, [email protected] Academisch Hospice Demeter Weltevreden 3, 3731 AL De Bilt (030) 221 13 55, [email protected] Hospice Heuvelrug Arnhemse Bovenweg 80, 3708 AH Zeist (030) 698 42 80, [email protected] Stichting Vrijwillige Terminale Thuiszorg, Zuid-West Utrecht Bereikbaar van 09.00-13.00 uur: (030) 600 00 17, [email protected] Stichting Thuis Sterven, Utrecht (030) 293 80 03, [email protected] Vrijwillige Terminale Thuiszorg Zeist (06) 5353 24 18, [email protected] Stichting Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening, Maarssen Bereikbaar van 09.00-12.00 uur: (0346) 29 07 16

Gedachtenismiddag Onze uitvaartleiders merken dat er grote behoefte is aan momenten om stil te staan bij het verlies van een naaste. Uiteraard zijn er ook andere plaatsen die deze mogelijkheden bieden, zoals de kerk of de huiselijke kring. Dit is goed en waardevol. Maar soms ontbreken deze gelegenheden of is er behoefte om op een ander moment en plaats terug te denken aan een dierbare. Vorig jaar hebben wij daarom onze eerste gedachtenismiddag gehouden. Vele nabestaanden hebben dit moment als heel waardevol ervaren. Daarom organiseren wij zondagmiddag 9 november om 15.00 uur in de Dorpskerk aan de Nedereindseweg 3 in Nieuwegein-Noord voor de tweede maal een bijeenkomst waarin wij terug mogen denken aan degenen die ons zijn voorgegaan in het afgelopen jaar. Tijdens de gedachtenismiddag zijn er woorden van ds. Cees van Steenis en muziek van Good Company die troost bieden. Ook zal, indien de nabestaanden dit wensen, de naam van de overledene worden uitgesproken. Daarna is er gelegenheid om elkaar persoonlijk te ontmoeten en bemoedigen.

Allereerst nodigen wij persoonlijk de nabestaanden uit die in de afgelopen twaalf maanden afscheid hebben moeten nemen van een geliefde en waarvan wij als PCB de uitvaart hebben mogen verzorgen. Maar ook u, als lid van de PCB, willen wij de gelegenheid bieden dit moment mee te beleven. U kunt zich tot vrijdag 17 oktober a.s. d.m.v. de bon uit dit bulletin opgeven, vermeldt u ook a.u.b. met hoeveel personen u wenst te komen. Eind oktober ontvangt u dan de uitnodiging met routebeschrijving.

ds. Cees van Steenis

Symposium PCB Uitvaartzorg bestaat 75 jaar en organiseert daarom samen met de Landelijke Stichting Rouwbegeleiding (LSR) op 23 oktober a.s. een Minisymposium ‘Omgaan met rouw’.

Programma en opgave Kijk op www.pcb-uitvaart.nl/symposium voor het volledige programma. Op de website kunt u zich ook opgeven. Mocht u het programma liever per post ontvangen, belt u ons dan even en wij sturen u graag de uitnodiging toe.

Opgave is mogelijk tot 30 september a.s.

Omgaan met rouw Wie werkzaam is in de palliatieve of terminale zorg, neemt telkens weer afscheid. Het werk vraagt dat u steeds opnieuw betrokken bent bij een cliënt, afscheid neemt en loslaat. Om vervolgens weer uw werk te vervolgen. De vraag is: hoe houdt u dat vol? En wat doet de confrontatie met verlies met u als mens en met uw eigen gevoelens van rouw? Doelgroep De doelgroep bestaat uit professionals die werkzaam zijn rondom een sterfbed: o.a. zorgverleners uit hospices en verzorgingsen verpleeghuizen, predikanten, pastores en pastoraal begeleiders. Mocht u tot de doelgroep behoren dan nodigen wij u van harte uit. Ook als iemand uit uw omgeving behoort tot de doelgroep, dan is hij of zij van harte welkom.

Boekbespreking

Eenzaam sterven? Communicatie in de palliatieve zorg Arthur Polspoel analyseert in dit boek elf gesprekken tussen hulpverleners, patiënten en hun naasten. Het boek is een uitdaging tot reflectie over wat er (niet) gebeurt in onze communicatie. Een bevestiging voor begeleiders. Een ondersteuning, ook voor de stervenden en hun naasten.

ven, weet dat hij de weg uiteindelijk alleen moet gaan. Nabijheid en inlevende communicatie met naasten en helpers kunnen de eenzaamheid enigszins opheffen. Onbegrip of onzorgvuldige communicatie vergroten juist de eenzaamheid. Goede communicatie in de palliatieve zorg is dus echt van ‘levensbelang’. Hoe kun je de eenzame weg van de patiënt en zijn naasten verlichten? Hoe kun je de nabijheid intensiveren? Hoe vang je signalen van eenzaamheid op; ook al zijn ze verpakt in ontkenning, opstandigheid, vertwijfeling, wroeging? Dit boek geeft aanknopingspunten om deze signalen te ontdoen van hun schil en te verstaan in hun kern. Arthur Polspoel, docent pastoraaltheologie en supervisor aan de Theologische Faculteit Tilburg, verzorgt lezingen, symposia en cursussen rond rouw en terminale zorg. Eerder is van hem verschenen:

De periode van terminaal ziek zijn, is soms een van de eenzaamste in een mensenleven. Want iemand die weet dat hij moet ster-

’Wenen om het verloren ik’ over rouwverwerking

’Het was toch een mooi leven’ rouw van ouderen om het verlies van de partner ’Het leven gaat verder zeggen ze’ lotgenoten in rouw ontmoeten elkaar

Maak van de achterblijvers geen spoorzoekers Deze slagzin heeft u vast wel eens gelezen in de afgelopen periode. Maar niet alleen tijdens de vakantie is het soms een hele toer om het adres van een naaste te achterhalen, ook na een overlijden is er vaak verwarring over welke uitvaartverzorger er gebeld moet worden. U bent lid van PCB Uitvaartzorg, dus is het van belang dat uw nabestaanden ons telefoonnummer weten. Daarom hebben wij bijgaande stickers voor u laten maken. Plak deze in uw adressenboek, op de verzekeringspolissen of voorop de map met wensen voor uw uitvaart. Voorkom dat uw nabestaanden spoorzoeker moeten worden en hierdoor een verkeerde keus maken. Ideeën Wij geven al 10 jaar het PCB Bulletin uit. Iedere keer proberen wij u die informatie te geven waarvan wij denken dat die voor u nuttig is. Maar misschien hebt u ook wel ideeën over onderwerpen die wij kunnen behandelen of suggesties voor de inhoud. Daarom vragen wij u om dit aan ons door te geven. U kunt ons hiervoor schrijven, bellen of mailen. Wij zijn benieuwd naar uw reacties.

Persoonlijk Persoonlijke dienstverlening is alleen mogelijk als u de mensen achter de organisatie kent en wij de regio waarin PCB Uitvaartzorg werkzaam is. Daarom stellen wij ons graag aan u voor: Bestuur Chris Houpst (Vleuten) Voorzitter Riet Bleijenberg-van Es (De Meern) Secretaris Arnold Zadelberg (Wijk bij Duurstede) Penningmeester Piet de Haan (Maarssen) Vice-voorzitter Jan Kraaimaat (Nieuwegein) Lid Medewerkers David van de Waal (Nieuwegein) Directeur Liesbeth Kramer (Utrecht) Uitvaartleider Karen Kolkhuis Tanke (Nieuwegein) Uitvaartleider Peter van Bennekom (De Meern) Uitvaartleider Connie Grootvelt (Utrecht) Gastvrouw Ineke Bouwman (Nieuwegein) Gastvrouw

Agenda 2008 PCB InformatieCentrum U maakt van de PCB agenda 2008 en 2009 een handig bewaarexemplaar door deze te af te knippen langs de stippellijn

Woensdag 24 september 20.00 uur Lezing: Het waardevolle van een biografie Marjo Boxman schrijft o.a. biografieën en zij zal deze avond uitleg geven over het belang van een biografie. Over het plezier van het vertellen en daarmee herinneringen op te halen uit uw verleden. Maar ook hoe waardevol het voor de nabestaanden kan zijn om een dergelijk document te krijgen. Wilt u hier meer over te weten komen, bezoekt u dan deze avond. Donderdag 23 oktober 14.00 - 17.00 uur Symposium omgaan met rouw Als je werkzaam bent in de palliatieve of terminale zorg, neem je telkens weer afscheid. Je werk vraagt van je dat je steeds opnieuw betrokken bent bij een cliënt, afscheid neemt en loslaat. Speciaal voor bovengenoemde werkers organiseren wij het symposium omgaan met rouw. Locatie: Het Vechthuis, Jagerskade 13-15, Utrecht. Opgave via www.pcb-uitvaart.nl/symposium. Zie ook het artikel hierover elders in dit bulletin. Donderdag 30 oktober 20.00 uur Workshop grafboeket maken Deze avond krijgt u de gelegenheid om een bloemstukje of boeket te maken voor Allerzielen op 2 november, voor bij het graf van uw dierbare. Of om ideeën op te doen voor het maken van een grafstukje. Gehele maand november Expositie van de Nieuwegeinse keramist Hans van Neutegem Een aantal stukken van zijn veelzijdige werk zal in ons InformatieCentrum te zien zijn. In het boetseren laat hij zijn gevoel voor kleur spreken in o.a. zijn vlinders. Maar ook in de vorm van bloemen en boekjes van keramiek. Een deel van zijn werk leent zich voor grafwerk. De moeite waard om tijdens de openingstijden een kijkje te komen nemen. Zondag 9 november 15.00 uur Gedachtenismiddag Tijdens deze bijeenkomst zullen de overledenen herdacht worden waarvan wij de uitvaart hebben mogen verzorgen. Zie verder het artikel elders in dit bulletin. Openingstijden UitvaartInformatieCentrum: dinsdag, donderdag en vrijdag van 10.00 - 16.30 uur. De toegang voor de lezingen en exposities is gratis. Alle vinden plaats in ons UitvaartInformatieCentrum, Dorpsstraat 6, Nieuwegein-Zuid, behalve het symposium en de gedachtenismiddag.

Agenda 2009 PCB InformatieCentrum

Uitvaartkosten vanaf 1 januari ’09 niet meer aftrekbaar

Maandag 26 januari 20.00 uur Lezing: Palliatieve zorg bij wilsonbekwamen Dr. Maaike Hermsen is docent medische ethiek, verbonden aan het UMC St Radboud en gepromoveerd op dit onderwerp. Woensdag 4 maart 20.00 uur Lezing: Testament en nalatenschap Mr. M. Sutter, notaris bij Dijkstra/Sutter Netwerk Notarissen te Nieuwegein verzorgt deze lezing en beantwoordt uw vragen over dit onderwerp.

In het PCB Bulletin van maart jl. heeft u kunnen lezen dat het per 1 januari a.s. niet meer mogelijk is om de uitvaartkosten als aftrekpost op te voeren bij de aangifte inkomstenbelasting. Hierdoor mist u vanaf 2009 de teruggave van een gedeelte van de uitvaartkosten. Deze teruggave kan al snel enkele honderden euro’s bedragen.

Woensdag 22 april 10.00 uur Lezing: Koninklijke Uitvaarten Arie Molenaar verzorgt deze ochtend een lezing over wetenswaardigheden en gebruiken rondom Koninklijke Uitvaarten. Gehele maand mei Expositie van enkele mooie schilderijen van mevrouw H. Renaud Bezoekt u tijdens onze openingstijden vrijblijvend deze kleurrijke expositie. Koffie en thee staan klaar. September (zie medio 2009 onze website voor exacte datum) Taxatie middag Deze middag krijgt u de gelegenheid om uw erfstukken door beëdigd taxateur, de heer C. Buysert, te laten taxeren. Donderdag 29 oktober 20.00 uur Workshop grafboeket maken Deze avond krijgt u de gelegenheid om een bloemstukje of boeket te maken voor Allerzielen op 2 november, voor bij het graf van uw dierbare. Gehele maand november Expositie van beeldhouwwerk van Elzelien Jansen Zij is als creatief therapeute ook ervaren in het begeleiden en vormgeven aan de emoties bij een verlieservaring. Tijdens onze openingstijden is haar werk te bezichtigen.

Maak daarom nu nog gebruik van deze aftrekpost door de uitvaartkosten vooraf te reserveren in het depositofonds van de PCB. Velen zijn na onze publicatie over dit onderwerp in het vorige PCB Bulletin u al voorgegaan en hebben een storting gedaan.

We zetten de voordelen nog even voor u op een rij: • • •

• • • •

Openingstijden: dinsdag, donderdag en vrijdag van 10.00 - 16.30 uur. De toegang tot de lezingen en exposities is gratis. Alle vinden plaats in ons Uitvaartinformatiecentrum, Dorpsstraat 6, Nieuwegein-Zuid.

Een gunstige rentevergoeding (in 2008 3,5%) Uw storting is fiscaal aftrekbaar U bepaalt zelf de hoogte van het gestorte bedrag (u kunt een eenmalige storting doen, maar ook maandelijkse stortingen vanaf 2 50,00 zijn mogelijk) Een storting in het depositofonds kan ook als aanvulling dienen, wanneer u te laag verzekerd bent Op moment van overlijden is uw tegoed gelijk beschikbaar Ook bij verhuizing buiten onze regio komt het tegoed altijd beschikbaar Stichting Depositofonds PCB is een onafhankelijke stichting die jaarlijks onder controle staat van een registeraccountant. De stichting gaat geen andere verplichting aan dan het veilig beheren van de tegoeden van de deposanten [vervolg op achterpagina]

[vervolg van binnenpagina]

Maak uw eigen begroting Door de bedragen van uw keuze over te nemen in de 2e kolom kunt u eenvoudig de kosten berekenen. Basistarief Wij vinden het belangrijk dat onze dienstverlening transparant is, evenals onze declaratie. Daarom hebben wij het oude standaardtarief gesplitst in een basistarief en de overige kosten. Het basistarief omvat de vaste kosten van de organisatie zoals: loon-, huisvesting- en communicatiekosten, kortom de zogenaamde overhead. Omdat wij als vereniging werkzaam zijn zonder winstoogmerk streven wij er naar om deze kosten zo laag als verantwoord voor een optimale dienstverlening te houden. Basistarief voor leden van PCB Uitvaartzorg

2 ..... 1.870,00

Overige kosten Overbrengen van de overledene of kist in Utrecht e.o. Laatste verzorging overledene Eiken printfolie kist Eiken fineer kist Massief eiken kist vanaf Gebruik plaatselijk uitvaartcentrum of thuisopbaring vanaf Per 10 rouwbrieven met porti vanaf Advertentie AD/Utrechts Nieuwsblad gemiddeld Gebruik rouwauto op de dag van de uitvaart (incl. 1 1/2 uur) 7 pers. volgauto (incl. gebruik van 1 1/2 uur) Gebruik kerk van nihil tot plm. Orgelbespeling gemiddeld 4 dragers in de kerk voorafgaande aan de begrafenis 6 dragers op de begraafplaats Algemeen graf 10 jaar vanaf Koopgraf 20 jaar, 2 personen vanaf Gebruik crematorium vanaf Consumpties gemiddeld Bloemstuk gemiddeld Uittreksel overlijdensregister burgerlijke stand

2 ................... 2 ................... 2 ................... 2 ................... 2 ................... 2 ................... 2 ................... 2 ................... 2 ................... 2 ................... 2 ................... 2 ................... 2 ................... 2 ................... 2 ................... 2 ................... 2 ................... 2 ................... 2 ................... 2 .......... 10,80

2 170,00 2 75,00 2 150,00 2 295,00 2 700,00 2 315,00 2 14,00 2 550,00 2 150,00 2 225,00 2 400,00 2 65,00 2 104,00 2 336,00 2 742,00 2 2.677,00 2 970,00 2 250,00 2 85,00 2 10,80

TOTAAL

Hoeveel moet ik reserveren voor een uitvaart? Deze vraag is moeilijk om zomaar te beantwoorden. Uw eigen wensen zijn daarbij bepalend. Om inzicht te krijgen kunt u de begroting in dit bulletin invullen. Hierdoor hebt u een redelijk nauwkeurig beeld van de kosten. Voor het on-line invullen van de begroting kunt u ook onze website bezoeken: www.pcb-uitvaart.nl. Mocht u hulp wensen bij de berekening, neem dan gerust contact met ons op. Als u het verzoek om nadere informatie uit dit bulletin invult, dan ontvangt u meer informatie over het depositofonds en tevens ons gratis codicil waarin uw wensen voor de uitvaart kunnen worden opgenomen. Ook een vrijblijvend gesprek bij u thuis of in ons InformatieCentrum in Nieuwegein is mogelijk. Belt u ons gerust voor een afspraak, (030) 262 22 44 of (030) 60 51 630. Onze medewerkers staan voor u klaar!

2 ...................

Opgave- en informatiebon De heer en mevrouw / De heer / Mevrouw (Doorhalen wat niet van toepassing is)

ADRESWIJZIGING Wilt u bij verhuizing a.u.b. uw adreswijziging aan ons doorgeven

Naam: ............................................................................................................................. Adres: .............................................................................................................................. Postcode/Plaats: ............................................................................................................. Telefoon: ......................................................................................................................... E-mail: ............................................................................................................................. SEPTEMBER 2008

Geven / geeft zich op voor:
De gedachtenismiddag op 9 november. Wij willen graag komen met ......... pers. Wilt u de naam voorlezen van: Voornamen: .......................................................................................................... Achternaam: ......................................................................................................... Verzoeken / verzoekt om:
Informatie te zenden over PCB Depositofonds met gratis codicil.
Contact op te nemen om een afspraak te maken voor een vrijblijvend informatief gesprek met een medewerker[ster] van PCB Uitvaartzorg. DEZE BON KUNT U KOSTELOOS IN EEN GESLOTEN ENVELOP STUREN AAN: PCB UITVAARTZORG, ANTWOORDNUMMER 9660, 3500 ZG UTRECHT

PCB Uitvaartzorg Donaudreef 25 3561 EL Utrecht Telefoon [030] 262 22 44 Dorpsstraat 6 3433 CH Nieuwegein Telefoon [030] 605 16 30 Fax [030] 262 26 54 E-mail: [email protected] Internet: www.pcb-uitvaart.nl