Spoedeisende hulp in de huisartsenpraktijk

Spoedeisende hulp in de huisartsenpraktijk

Tweede, herziene druk onder redactie van Dr. J.N. Keeman Prof. dr. E. Schadé



Onder redactie van: Dr. J.N. Keeman Prof.dr. E. Schade´ Tweede, herziene druk

Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008

Ó Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij 2008 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopiee¨n of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopiee¨n uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 jo het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. Eerste druk, 2005 Tweede, herziene druk 2008 ISBN 978 90 313 5166 4 NUR 870 Ontwerp binnenwerk: TEFF (www.teff.nl) Ontwerp omslag: Peter Walvius Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus 246 3990 GA Houten www.bsl.nl

Inhoud

1

2

Lijst van medewerkers

1

Woord vooraf

5

Spoedgevallen in de huisartsenpraktijk 1.1 Definitie 1.2 Werkbelasting en emotionele belasting 1.3 Morbiditeitspatroon 1.4 Levensbedreigende spoedgevallen 1.4.1 Epidemiologie 1.4.2 De organisatie van de spoedeisende hulpverlening 1.4.3 De vitale functies 1.4.4 Luchtwegobstructie 1.4.5 Circulatiestilstand 1.4.6 Stoornissen van het bewustzijn 1.5 De uitrusting 1.6 Spoedeisende eerstelijnszorg vanuit een huisartsenpost

7 7 8 9 9 9

Cardiovasculaire spoedgevallen 2.1 Tachycardiee ¨n 2.2 Acuut coronairlijden 2.3 Angina pectoris 2.4 Decompensatio cordis 2.5 Aneurysma dissecans van de aorta 2.6 ‘Hartstilstand’ (circulatiestilstand) 2.7 Bradyaritmiee ¨n en geleidingsstoornissen 2.8 Problemen met pacemakers 2.9 Problemen met een inwendige defibrillator (ICD)

9 10 11 13 14 16 17 25 25 29 31 36 39 42 44 47 50

VI


3

Trombose en embolie 3.1 Diepe veneuze trombose van het been 3.2 Longembolie 3.3 Perifere arterie ¨le trombose van het been 3.3.1 Arterie ¨le afsluiting

53 53 55 57 58

4

Respiratoire spoedgevallen 4.1 Behandeling van een ernstige astmaaanval 4.1.1 Inleiding 4.2 Respiratoire insufficie ¨ntie bij COPD 4.2.1 Ernstige exacerbaties bij COPD (chronic obstructive pulmonary disease) 4.3 Pneumonie 4.3.1 Bronchopneumonie veroorzaakt door pneumokokken 4.3.2 Pneumonie veroorzaakt door Mycoplasma pneumoniae 4.3.3 Bronchopneumonie veroorzaakt door stafylokokken 4.3.4 Pneumonie veroorzaakt door Legionella 4.3.5 Pneumonie veroorzaakt door een virus 4.4 Longembolie 4.4.1 Massale longembolie 4.4.2 Klassieke longembolie 4.4.3 Kleine longembolie 4.4.4 Chronische longembolie 4.5 Pneumothorax 4.5.1 Spanningspneumothorax 4.5.2 Hematopneumothorax 4.6 Aspiratie van een corpus alienum 4.6.1 Totale obstructie 4.6.2 Gedeeltelijke obstructie 4.6.3 Aspiratie van vloeistoffen 4.7 Massale hemoptoe ¨ 4.8 Pleurapathologie 4.9 Intoxicaties 4.9.1 Vergiftiging met cholinesteraseremmers zoals parathion 4.9.2 Heroı¨neoverdosering 4.9.3 Koolmonoxide-intoxicatie 4.9.4 Rookinhalatie bij brand 4.9.5 Toxisch prikkelende gassen of dampen 4.10 Niet-cardiaal longoedeem 4.10.1 Adult respiratory distress syndrome

61 62 62 65 65 69 72 75 75 78 79 79 79 79 80 81 81 81 82 83 83 83 84 85 86 87 87 87 87 88 88 88 89

Inhoud

5

6

7

VII

Gastro-intestinale spoedgevallen 5.1 Acute buikpijn 5.1.1 Algemeen 5.1.2 Enkele algemene oorzaken van de ‘acute buik’ en behandelingsadviezen 5.1.3 Peritonitis 5.1.4 Pancreatitis acuta 5.1.5 Ileus 5.1.6 Bloedingen en circulatiestoornissen 5.1.7 Kolieken 5.2 Bloedingen in de tractus digestivus 5.2.1 Hoge gastro-intestinale bloedingen 5.2.2 Lage gastro-intestinale bloedingen 5.3 Acute infectieuze diarree 5.4 Icterus 5.5 Acute leverinsufficie ¨ntie Nefrologische spoedgevallen 6.1 Inleiding 6.2 Oligurie en anurie 6.2.1 Acute nierinsufficie ¨ntie 6.2.2 Acute symptomatologie bij chronische nierinsufficie ¨ntie in een terminaal stadium 6.2.3 ‘Acute-on-chronic renal failure’ 6.3 Glomerulonefritis 6.3.1 Acute glomerulonefritis 6.3.2 Overige vormen van glomerulonefritis 6.4 Nefrotisch syndroom 6.5 Hypertensieve crisis Urologische spoedgevallen 7.1 Inleiding 7.2 Hematurie 7.2.1 Nieren 7.2.2 Ureter 7.2.3 Blaas 7.2.4 Prostaat 7.2.5 Urethra 7.2.6 Diversen 7.3 Kolieken ten gevolge van stenen in pyelum, calix of ureter 7.4 Mictiestoornissen 7.4.1 Acute cystitis en pyelitis 7.4.2 Urethritis 7.4.3 Prostatitis 7.4.4 Urineretentie

91 91 91 98 98 107 109 111 114 116 116 120 126 131 135 139 139 140 140 144 146 147 147 148 151 152 155 155 156 156 160 161 162 164 164 165 166 166 167 168 169

VIII


7.5 7.5.1 7.5.2 7.6 7.6.1 7.6.2 7.6.3 7.6.4 8

9

Acute aandoeningen van de mannelijke genitalia Acute aandoeningen van de penis Acute aandoeningen van het scrotum Traumata van de tractus urogenitalis Traumata van de nieren Traumata van de blaas Traumata van de urethra Traumata van de externe genitalie¨n

Endocrinologische spoedgevallen 8.1 Hypoglykemisch coma 8.1.1 Hypoglykemie bij diabetespatie ¨nten 8.1.2 Hypoglykemie na maagchirurgie 8.2 Hyperglykemisch coma 8.2.1 Ketoacidotisch hyperglykemisch coma 8.2.2 Hyperosmolair non-ketotisch coma diabeticum 8.3 Acute bijnierafwijkingen 8.3.1 Acute bijnierschorsinsufficie ¨ntie 8.3.2 Feochromocytoom (catecholaminecrisis) 8.4 Coma ten gevolge van myxoedeem 8.5 Thyreotoxische crisis en thyreotoxische storm 8.6 Acute hypofysaire insufficie ¨ntie 8.7 Acute hypercalcie ¨mie 8.8 Acute hypocalcie ¨mie en hypomagnesie ¨mie 8.9 Hyponatrie ¨mie Spoedgevallen bij aandoeningen van spieren en gewrichten 9.1 Inleiding 9.2 Monoarticulaire gewrichtspijn 9.2.1 Septische artritis 9.2.2 Jichtartritis 9.2.3 Pseudojicht of pyrofosfaatartropathie 9.2.4 Meniscusscheur en plicasyndroom 9.2.5 Hemartrose 9.2.6 Epifysiolyse van de femurhals 9.2.7 Aseptische necrose (osteochondritis dissecans) 9.2.8 Ruptuur van een kniekuilcyste (bakercyste) 9.2.9 Periartritis, tendinitis, bursitis 9.2.10 Tendinitis en ruptuur van de achillespees 9.3 Oligoarticulaire gewrichtspijn 9.3.1 Posturogenitale reactieve artritis

171 171 172 175 175 175 175 177 181 181 182 183 184 184 185 186 186 188 191 192 193 194 196 198

201 202 202 203 203 205 205 206 206 206 207 207 208 208 209

Inhoud

IX

9.3.2 9.3.3 9.3.4 9.3.5 9.4 9.4.1 9.4.2 9.4.3 9.4.4 9.5 9.5.1 9.5.2 9.5.3 9.5.4 9.5.5 9.6 9.7 9.8 9.9 9.9.1 9.9.2 10

Postdysenterische reactieve artritis Postfaryngeale reactieve artritis Artritis als gevolg van tekenbeten (lymeartritis) Andere postinfectieuze artritiden Polyarticulaire gewrichtspijn Reumatoı¨de artritis Lupus erythematodes disseminatus Polyarteriitis nodosa Gordelpijn en -zwakte bij polymyalgia rheumatica en polymyositis Acute problemen bij reumatoı¨de artritis Atlantoaxiale subluxatie Hyperviscositeitssyndroom Bronchiolitis obliterans Vasculitis en mononeuritis multiplex RA behandeld met TNF-alfablokkers Loslating en infectie van een heup- of knieprothese Acute problemen bij lupus erythematodes disseminatus Acute problemen bij spondylitis ankylopoetica Techniek van de gewrichtspunctie Diagnostische puncties Therapeutische puncties

Neurologische spoedgevallen 10.1 Niet-traumatisch coma 10.2 Delier 10.3 Het gegeneraliseerde tonisch-klonische insult en de status epilepticus 10.4 Meningitis 10.5 Acute cerebrovasculaire pathologie 10.5.1 Transient ischaemic attack (TIA) 10.5.2 Cerebrovasculair accident (CVA) 10.5.3 Subarachnoı¨dale bloeding (SAB) 10.6 Acute hevige hoofdpijn 10.7 Acute duizeligheid 10.8 Acute krachtsvermindering in de benen 10.9 Acute respiratoire insufficie ¨ntie van perifeer neurogene origine 10.10 Ernstige radiculopathie in arm, romp of been 10.11 Acute perifere aangezichtsverlamming 10.12 Trigeminusneuralgie

209 209 210 210 210 211 211 212 212 213 213 213 213 213 214 214 214 215 215 216 217 219 219 221 223 226 229 229 231 233 234 237 238 240 240 242 244

X


11

12

Psychiatrische spoedgevallen 11.1 Inleiding 11.2 Suı¨cidaal gedrag 11.3 Verwardheid 11.4 Wanen en hallucinaties 11.5 Depressie en manie 11.6 Angst en paniek 11.7 Specifieke psychiatrische toestanden en noodsituaties 11.7.1 Verwardheid in het kader van een delier 11.7.2 Postpartumpsychose 11.7.3 Postpartumdepressie 11.7.4 Verwerking van schokkende ervaringen 11.7.5 Weigeren van medische behandeling 11.7.6 Onvrijwillige opname 11.7.7 Geweld

247 247 248 250 251 253 257

Verloskundige en gynaecologische spoedgevallen 12.1 Acute anticonceptie 12.2 Verkrachting 12.3 Acute buik in de gynaecologie 12.4 Infecties 12.4.1 Vulvitis 12.4.2 Acute bartholinitis 12.4.3 Salpingitis 12.4.4 Pyelitis gravidarum 12.4.5 Septische shock 12.5 Fluxus 12.6 Vaginaal bloedverlies in het eerste trimester van de zwangerschap 12.7 Vaginaal bloedverlies in het tweede en derde trimester van de zwangerschap 12.8 Trauma tijdens de zwangerschap 12.8.1 Traumata 12.8.2 Verbrandingen 12.8.3 Sporttraumata 12.9 Klachten van de tractus digestivus tijdens de zwangerschap 12.9.1 Emesis en/of hyperemesis gravidarum 12.9.2 Pyrosis 12.9.3 Pijn in de bovenbuik 12.9.4 Pijn in de onderbuik 12.10 Hypertensie en pre-eclampsie, HELLPsyndroom 12.11 Diverse andere acute situaties in de verloskunde

269 270 271 272 274 275 276 276 277 277 278

259 259 261 262 264 265 266 267

279 280 281 282 283 284 284 284 285 285 286 289 293

Inhoud

XI

12.11.1 12.11.2 12.12 12.13 12.13.1 12.13.2 12.13.3 12.13.4 12.13.5 12.13.6 12.13.7 12.13.8 12.13.9 12.13.10 12.13.11 12.14 12.14.1 12.14.2 12.14.3 13

Sikkelcelcrisis Diabetes tijdens de zwangerschap Dreigende vroeggeboorte Baringsproblemen Problemen bij de ontsluiting Problemen bij de uitdrijving Uterusruptuur Navelstrengcomplicaties Bloedverlies Problemen van de placenta Koorts tijdens de partus Baringsproblemen bij meerlingen Trombose Symphysiolysis, bekkenpijnsyndroom Septische shock Kraambedproblemen Vulva-oedeem Vulvahematoom Koorts in het kraambed

Spoedgevallen bij kinderen 13.1 Inleiding 13.2 Dehydratie 13.3 Shock 13.4 Decompensatio cordis 13.5 Astma-aanval 13.6 Andere respiratoire problemen bij kinderen 13.6.1 Respiratoire problemen bij zuigelingen 13.6.2 Respiratoire problemen bij peuters, kleuters en schoolkinderen 13.7 Gastro-intestinale afwijkingen 13.7.1 Acute buikpijn 13.7.2 Bloedverlies in het maag-darmkanaal 13.7.3 Bloedbraken 13.7.4 Braken 13.8 Afwijkingen van nieren en urinewegen 13.8.1 Hematurie 13.8.2 Acute nierinsufficie ¨ntie 13.8.3 Pijn en zwelling in de inguı¨nale streek 13.9 Acute endocrinologische aandoeningen 13.9.1 Diabetische ketoacidose (DKA) 13.9.2 Hypoglykemie in het kader van de behandeling van diabetes mellitus 13.9.3 Afwijkende congenitale hypothyreoı¨die en screening op adrenogenitaal syndroom (AGS)

293 295 297 299 299 301 302 302 303 304 306 306 307 308 309 310 310 310 310 313 314 314 316 317 318 320 320 320 325 325 328 329 330 331 331 333 334 336 336 336

337

XII


13.10 13.10.1 13.10.2 13.10.3 13.10.4 13.11 13.12 13.13 13.13.1 13.13.2 13.13.3 13.14 13.14.1 13.14.2 13.14.3

14

15

Neurologische aandoeningen Convulsies en epilepsie Status epilepticus Coma en bewusteloosheid Acute hoofdpijn Plotseling overlijden van zuigelingen (wiegendood) Algemene richtlijnen bij intoxicaties Kindermishandeling Inleiding en definitie Eerste hulp bij vermoeden van kindermishandeling Coo ¨rdinatie hulpverlening en follow-up Seksueel misbruik van kinderen Inleiding Heterdaadsituatie: incident < 72 uur Het mu ¨ nchhausen-by-proxysyndroom (MbPS)

338 338 340 340 341 341 342 343 343 346 353 354 354 357 357

Spoedeisende kinderpsychiatrie 14.1 Inleiding 14.2 Suı¨cidedreiging 14.3 Agressiedoorbraken 14.4 Acute angst 14.5 Acute verwardheid 14.6 Spoedeisende beelden ten gevolge van psychofarmacagebruik 14.7 Acute conversies 14.8 Trauma 14.9 Dringende hulpvraag bij langdurig bestaande gedragsproblemen 14.10 Slotopmerking

359 359 360 362 364 365

Dermatologische spoedgevallen 15.1 Inleiding 15.2 Allergisch contacteczeem 15.3 Brandwonden 15.4 Dermatomyositis 15.5 Eczema herpeticum 15.6 Erysipelas 15.7 Erythema exsudativum multiforme 15.8 Erytrodermie 15.9 Genitale ulcera 15.10 Gonorroe – gedissemineerde vormen en sepsis 15.11 Herpes zoster

373 374 374 375 378 380 381 383 385 386

366 368 368 369 371

388 389

Inhoud

XIII

15.12 15.13 15.14 15.15

15.16 15.17 15.18 15.19 15.20 15.21 15.22 15.23 15.24

Hiv-exantheem Impetigo vulgaris en impetigo bullosa Lupus erythematodes Necrotiserende fasciitis, gangreen van Fournier, ecthyma, necrotiserende cellulitis en ecthyma gangraenosum Pemfigoı¨d Pemphigus Psoriasis pustulosa generalisata van Von Zumbusch Purpura fulminans Fenomeen van Raynaud Toxicodermie Toxische epidermale necrolyse en staphylococcal scalded-skin syndrome Urticaria en angio-oedeem Zonnebrand en fotodermatosen

391 393 394

396 398 399 401 402 403 404 406 408 410

16

Oogheelkundige spoedgevallen 16.1 Onderzoeksmethoden in de oogheelkunde 16.2 Het rode oog 16.2.1 Conjunctivitis 16.2.2 Hyposphagma 16.2.3 Keratitis 16.2.4 Iritis 16.2.5 Acuut glaucoom 16.3 Acuut slecht zien 16.3.1 Neuritis retrobulbaris 16.3.2 Ablatio retinae 16.3.3 Vaatafsluiting van de retina 16.3.4 Papillitis 16.3.5 Glasvochtbloeding 16.4 Trauma van het oog 16.4.1 Uitwendig corpus alienum 16.4.2 Erosio corneae 16.4.3 Contusio bulbi 16.4.4 Blauw oog 16.4.5 Penetratie van de oogbol 16.4.6 Intraoculair corpus alienum 16.5 Acuut dubbelzien

413 413 418 420 420 421 421 421 422 423 424 424 425 425 426 426 426 426 427 427 428 428

17

Keel-, neus- en oorheelkundige spoedgevallen 17.1 Inleiding 17.2 Het uitwendige oor – De oorschelp 17.2.1 Othematoom 17.2.2 Scherpe verwondingen

431 432 432 432 433

XIV


17.2.3 17.3 17.3.1 17.3.2 17.4 17.4.1 17.4.2 17.5 17.5.1 17.5.2 17.5.3 17.5.4 17.6 17.6.1 17.6.2 17.7 17.8 17.8.1 17.8.2 17.8.3 17.8.4 17.8.5 17.8.6 17.9 17.9.1 17.9.2 17.9.3 17.10 17.10.1 17.10.2 18

Ontstekingen Het uitwendige oor – De gehoorgang Corpus alienum Ontstekingen Het uitwendige oor – Het trommelvlies Ontstekingen Traumatische perforatie Het middenoor Acute otitis media Acute mastoı¨ditis Subacute mastoı¨ditis Petrositis Het binnenoor ‘Sudden perceptive deafness’ Evenwichtsstoornissen Uitval van de n. facialis Neus en neusbijholten Corpus alienum Septumhematoom, septumabces Neusfurunkel Traumata van neus en aangezicht Neusbloedingen Sinusitis bij kinderen Mond-keelholte Keelabces Scherpe verwondingen intraoraal Verbrandingen in de mond-keelholte Strottenhoofd, trachea en hals Ontstekingen Traumata van de hals

Vergiftigingen 18.1 Anamnese 18.2 Initieel lichamelijk onderzoek 18.2.1 Ademhaling 18.2.2 Circulatie 18.2.3 Bewustzijn en convulsies 18.2.4 Hypo- en hyperthermie 18.3 Uitvoerig lichamelijk onderzoek 18.3.1 Psychische veranderingen 18.3.2 Huid 18.3.3 Hoofd 18.3.4 Ogen 18.3.5 Oren 18.3.6 Mond 18.3.7 Buikonderzoek

433 435 435 436 439 440 440 441 441 442 443 444 444 444 445 446 447 447 448 449 450 452 454 455 455 457 458 459 459 462 463 464 465 465 466 471 473 473 473 476 476 476 476 476 478

Spoedeisende hulp in de huisartsenpraktijk

Recommend Documents