Huishoudchemicaliën Ongevalscijfers
Samenvatting In 2013 vonden 1.500 Spoedeisende Hulp (SEH) behandelingen plaats in verband met letsel door een privé-ongeval waar huishoudchemicaliën bij betrokken waren. Eén op de vijf slachtoffers was jonger dan 5 jaar wat voor deze leeftijdsgroep overeenkomt met 35 SEH-behandelingen per 100.000 inwoners. Hiermee liepen de jonge kinderen een groter risico dan personen in andere leeftijdsgroepen.
De producten waarmee de meeste ongevallen gebeurden waren benzine, bleekmiddel en alcohol/ethanol. Een derde van de SEH-behandelingen vond plaats in verband met een vergiftiging, in één op de vier gevallen was er sprake van letsel door chemische inwerking van het product in het oog of op de huid en een vijfde van de slachtoffers had letsel door een verbranding.
Bron: Letsel Informatie Systeem 2013, VeiligheidNL; Letsellastmodel 2013, VeiligheidNL i.s.m. Erasmus Medisch Centrum; Bevolkingsstatistiek 2013-2014, Centraal Bureau voor de Statistiek; Acute Vergiftigingen bij mens en dier: NVIC-Jaaroverzicht 2013, Velzen, A.G. van, H.N. Mulder-Spijkerboer, A.J.H.P. van Riel et al. Utrecht: Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum -Universitair Medisch Centrum, 2014
40
35
30 20 10
6,3
7,9
11 6,2
5,5
Bron:
Vrouw
Man
65 jaar en ouder
15-64 jaar
0 5-14 jaar
In 2013 vonden 1.500 Spoedeisende Hulp (SEH) behandelingen plaats in verband met letsel door een privé-ongeval waarbij huishoudchemicaliën betrokken waren (n=173) (voor definitie zie ‘Toelichting bronnen letselgegevens’). In 310 gevallen was het slachtoffer een kind onder de 5 jaar (21%) (bijlage). Hiermee liepen jonge kinderen in de leeftijd van 0-4 jaar veruit het grootste risico met 35 SEH-behandelingen per 100.000 inwoners van 0 tot en met 4 jaar (figuur 1). Binnen de groep jonge kinderen waren het vooral jongetjes en één- en tweejarigen die letsel opliepen door een ongeval met huishoudchemicaliën. Het aantal SEH-behandelingen bij mannen (65%, 950) was overall groter dan bij vrouwen (35%, 520) en mannen liepen een groter risico slachtoffer te worden van een ongeval met huishoudchemicaliën met letsel dat behandeld moest worden op een SEH-afdeling dan vrouwen (11 versus 6,2 SEH-behandelingen per 100.000 inwoners).
Figuur 1 Ongevallen met huishoudchemicaliën in 2013; Aantal SEH-behandelingen per 100.000 inwoners, naar leeftijd en jaar
0-4 jaar
Veruit grootste risico bij jonge kinderen
Letsel Informatie Systeem 2013, VeiligheidNL Bevolkingsstatistiek 2013-2014, Centraal Bureau voor de Statistiek
Huishoudchemicaliën – VeiligheidNL - oktober 2014
Benzine, bleekmiddel en alcohol/ethanol Huishoudchemicaliën uit de productgroepen ‘petroleumproducten en oplosmiddelen’ (30%) en ‘schoonmaakmiddel, (af)wasmiddel, poetsmiddel, luchtverfrisser’ (verder genoemd ‘schoonmaakmiddelen’) (26%) waren het vaakst betrokken bij een ongeval met huishoudchemicaliën in 2013 (tabel 1). Uit de eerste groep komen met name benzine en alcohol/ethanol naar voren, uit de tweede groep met name bleekmiddel/chloor. De verdeling over de productengroepen is afhankelijk van de leeftijd van de slachtoffers. Bij de groep 0-4 jaar is het aandeel ongevallen met schoonmaakmiddelen relatief groot met 43%, bij de leeftijdsgroepen 5-14 jaar (45%) en 65 jaar en ouder (42%) het aandeel ongevallen met ‘petroleumproducten en oplosmiddelen’. In 2013 zijn 270 mensen in het ziekenhuis opgenomen na een SEH-behandeling vanwege een ongeval met huishoudchemicaliën (18%). In twee op de vijf gevallen was er sprake van een ongeval met een product uit de productgroep ‘petroleumproducten en oplosmiddelen’.
behandeling of ziekenhuisopname is gevolgd, bedroegen in 2013 naar schatting tenminste 3,2 miljoen. Dit komt neer op gemiddeld €2.000 per ongeval wat minder is dan de gemiddelde kosten van een privé-ongeval in het algemeen (€ 3.000). Tabel 1
Aantal
%
Petroleumproducten en oplosmiddelen
440
30
Schoonmaakmiddelen**
390
26
Verven en lakken
130
9
320
21
Lijmen en kitten Autoproducten Stoffen voor kamerplanten en tuinverzorging Overig
Totaal 1.500 100 Bron: Letsel Informatie Systeem 2013, VeiligheidNL *Lege cel = aantal te klein voor betrouwbare schatting **Schoonmaakmiddel, (af)wasmiddel, poetsmiddel, luchtverfrisser
Tabel 2
Veel vergiftigingen bij jonge kinderen In één op de drie gevallen was er sprake van een vergiftiging (35%, 510) en in één op de vier gevallen was er sprake van letsel door chemische inwerking van het product (28%, 420) in het oog of op de huid (tabel 2). Een vijfde van de slachtoffers had letsel door een verbranding (21%, 320). Bij jonge kinderen van 0-4 jaar is het beeld sterk afwijkend. Bij de jongste slachtoffers is er bij 80 procent van de slachtoffers sprake van een vergiftiging, Naast vergiftigingen leidden de ongevallen met huishoudchemicaliën vooral tot brandwonden (25% ) en oogletsels (22%).
Ongevallen met huishoudchemicaliën in 2013; SEH-behandelingen, naar product groep*
Ongevallen met huishoudchemicaliën in 2013; SEH-behandelingen, naar letselmechanisme Aantal
%
Vergiftiging
510
35
Chemische inwerking
420
28
in oog
210
14
in huid
180
13
Verbranding
320
21
door vuur, vlammen
170
12
door hete vloeistof, damp
120
8
Vreemd lichaam
100
7
Overige scenario's
130
9
Totaal
1.500 100
Bron: Letsel Informatie Systeem 2013, VeiligheidNL
Maatschappelijke kosten De totale directe medische kosten van een ongeval met huishoudchemicaliën waarna een SEH-
Gunstige ontwikkeling Figuur 2 laat zien dat er vanaf eind jaren negentig sprake is van een gestage daling van het aantal SEHbehandelingen in verband met letsel door een ongeval met huishoudchemicaliën (figuur 2). Deze daling komt in absolute zin vooral voor rekening van de leeftijdsgroep 15-64 jaar met een daling van circa
2.200 naar minder dan 1.000 SEH-behandelingen in 2013. Echter binnen de groep 0-4 jaar is de daling in relatieve zin groter. In deze leeftijdsgroep is sprake van een daling van 1.000 SEH-behandelingen begin jaren negentig naar 310 in 2013. De daling lijkt nu echter wel te stagneren. In alle productgroepen is een daling te zien.
Huishoudchemicaliën – VeiligheidNL - oktober 2014
Figuur 2
Ongevallen met huishoudchemicaliën; Aantal SEH-behandelingen, naar leeftijd en jaar Totaal
0-4 jaar
5-14 jaar
15-64 jaar
65 jaar en ouder
3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
1990
1989
0
Bron: Letsel Informatie Systeem 1989-2013, VeiligheidNL
Figuur 3
Ongevallen met huishoudchemicaliën; Aantal SEH-behandelingen, naar grootste productgroepen en jaar Petroleumproducten en oplosmiddelen Schoonmaakmiddel, (af)wasmiddel, poetsmiddel, luchtverfrisser Verven en lakken Lijmen en kitten
1.200 1.000 800 600 400 200
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
1990
1989
1988
1987
1986
0
Bron: Letsel Informatie Systeem 1989-2013, VeiligheidNL
Huishoudchemicaliën – VeiligheidNL - oktober 2014
Toelichting bronnen letselgegevens In LIS is geselecteerd op privé-ongevallen waarbij een product betrokken was dat behoort tot de ‘huishoudchemicaliën’ (verder genoemd: ‘ongevallen met huishoudchemicaliën'). Binnen deze analyse worden huishoudchemicaliën gedefinieerd als alle producten binnen de LIS productgroepen ‘petroleumen alcoholproducten en smeer- en oplosmiddelen’, ‘zuren/logen en andere bijtende stoffen’, ‘land- en tuinbouwchemicaliën’, ‘chemische producten anders/overig/ongespecificeerd’ en ‘schoonmaak- en
Meer cijfers VeiligheidNL beschikt over veel meer cijfers over letsels en ongevallen. Per onderwerp of doelgroep staan de belangrijkste ongevalscijfers beschreven in factsheets zoals deze. U kunt de factsheets gratis
poetsmiddelen. Dit wijkt iets af van eerdere analyses waarin enkele vaste stoffen werden uitgesloten. De producten waaruit de bovenstaande productgroepen bestaan vervolgens zo goed mogelijk ingedeeld naar de productengroepen die gehanteerd worden bij het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC, 2006), zie bijlage 2. De gegevens betreffen 2013 tenzij anders aangegeven. In verband met afronding kan het voorkomen dat de som van afzonderlijke aantallen niet overkomt met het totaal.
downloaden op www.veiligheid.nl. Heeft u interesse in bepaalde cijfers of een specifieke analyse? VeiligheidNL levert u deze graag. Ga hiervoor naar www.veiligheid.nl/onderzoek/cijfers-aanvragen.
Bij de samenstelling van deze publicatie is de grootst mogelijke zorgvuldigheid in acht genomen. VeiligheidNL aanvaardt echter geen verantwoordelijkheid voor eventuele, in deze uitgave voorkomende, onjuistheden of onvolkomenheden. Overname van tekst of gedeelten van tekst is toegestaan, mits met de juiste bronvermelding. Indien tekst gebruikt wordt voor commerciële doelstellingen dient altijd vooraf schriftelijke toestemming verkregen te zijn.
Huishoudchemicaliën – VeiligheidNL - oktober 2014
Bijlage 1
Tabellen
Ongevallen met huishoudchemicaliën; SEH-behandelingen, naar leeftijd en geslacht* Vrouw
Man
Aantal 0-4 jaar
Totaal
Aantal
Aantal
per
per
% 100.000*
220
23
47
15-64 jaar
540
57
9,8
65 jaar en ouder
120
12
9,1
Totaal
950
100
11
Aantal
% 100.000*
per Aantal 310
5-14 jaar
65
Aantal
330
520
64
100
6,1
6,2
% 100.000* 21
35
120
8
6,3
880
60
7,9
160
11
5,5
1.500
100
8,8
35
Bron: Letsel Informatie Systeem 2013, VeiligheidNL; Bevolkingsstatistiek 2013-2014, Centraal Bureau voor de Statistiek *Lege cel = aantal te klein voor betrouwbare schatting
Huishoudchemicaliën – VeiligheidNL - oktober 2014
Tabel 2
Indeling LIS-producten naar productgroepen NVIC
Petroleumproducten en oplosmiddelen
Stoffen voorkamerplanten en tuinverzorging
Aanstekervloeistof
Fungicide
Aceton
Insectenverdelgingsmiddel
Alcohol/ethanol, niet voor consumptie
Kunstmest
Benzine
Onkruidbestrijdingsmiddel
Houtskool
Plantenvoeding/-verzorging
Kerosine
Ratten-/muizengif, -korrels
Kolen
Land- en tuinbouwchemicaliën, niet gespec.
Lampenolie
Verven en lakken
Olie, niet voor huishoudelijk gebruik
Afbijtmiddel
Oplosmiddel, voor lijm
Beits
Petroleum
Carboleum
Spiritus
Lak/vernis
Terpentine
Stopverf
Verfverdunner/-reiniger
Verf
Wasbenzine
Autoproducten
Petroleum/alcoholproduct of smeer/oplosmiddel, niet gespec.
Antivries
Schoonmaak-, (af)was- en poetsmiddelen
Koelvloeistof ,voor auto
Afwasmiddel
Radiatorvloeistof
Allesreiniger
Remvloeistof
Ammonia(k)
Ruitenwisservloeistof
Bladglans
Lijmen en kitten
Bleekmiddel/chloor
Kit ,siliconen-/afdichtingskit
Gootsteenontstopper, chemisch middel
Lijm
Loog/hydroxide
Huishoudchemicaliën, overig
Machineafwasmiddel
Bijtende/chemische stoffen, niet gespec.
Meubel-/boenwas
Kwik
Ontkalker
Soldeervloeistof
Ontsmettingsmiddel, schoonmaakmiddel
Zuur
Ovenreiniger
Chemisch product, overig gespec.
Poetsmiddel
Chemisch product, niet gespec.
Schoonmaakmiddelen, niet gespec. Schuurpoeder Soda Tapijtreinigingsmiddel Toiletreinigingsmiddel Toiletverfrisser Trichloor/vlekkenwater Vloeibaar schuurmiddel Wasmiddel Wasverzachter Schoonmaak- en poetsmiddelen, overig gespec.
Huishoudchemicaliën – VeiligheidNL - oktober 2014
