Houten vloerbekledingen

Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid i.s.m. OpleidingsCentrum Hout

Hout4.3

Houten vloerbekledingen

Redactie Hoofdredacteur

Arch. Edwin De Ceukelaire

ISO

9001

M STE SY

CERT IF

Redac tiecomité UALIT DQ Y IE

BCCA

Alex Dierickx, André De Potter, André Van de Velde, Bart De Waele, Bernard Despiere, Christof Termote, Dirk Watthé, Etienne Moernaut, Filip François, Jeroen Doom, Karel De Groote, Patrick Coene, Paul Delcour, Philip Deltour, Silveer De Dobbelaere, Yvo Borry, Patrick Van den Reeck Ta a l a d v i e s

© Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid, Brussel, 2014 Alle rechten van reproductie, vertaling en aanpassing onder eender welke vorm, voorbehouden voor alle landen

Karel De Groote Terminologie

André Van de Velde T e k e n i n g e n e n i l l u s t r at i e s

D/2014/1698/09

Paul Delcour en Philip Deltour

Voorwoord


Voorwoord Het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (fvb-ffc Constructiv) kreeg de afgelopen jaren steeds meer vragen naar een degelijk naslagwerk voor de schrijnwerker of de timmerman. Hoewel er heel wat boeken over hout en houtbewerking bestaan, is dit werk een niet te missen aanvulling: het geeft enerzijds een overzicht van de hedendaagse producten, technieken en toepassingen, én sluit anderzijds aan bij de al bestaande beroepsprofielen die stap voor stap omgezet worden in opleidingsprogramma’s. Ook nieuwe ontwikkelingen in het opleidingslandschap (het stijgende belang van de bijscholing van de arbeiders, de invoering van het modulaire beroepsonderwijs, e.a.) maakten de opmaak van een nieuw handboektype noodzakelijk. Vele slimme mensen met slimme handen hebben met dit werk een onschatbare bijdrage geleverd om het vakmanschap in ons land op een hoger peil te brengen. Dit handboek richt zich dan ook tot iedereen die het vak onder de knie wil krijgen. In bevattelijke taal en in een sterk visuele stijl worden alle aspecten van het beroep in de kleinste bijzonderheden omschreven en uitgelegd. De lezer zal er een schat aan informatie in vinden, de opleider wordt een handleiding aangereikt die hem toelaat alle aspecten van het beroep aan te leren. Bij de samenstelling van de werkgroep was de inbreng van o.a. de beroepsorganisaties van doorslaggevend belang. Alleen zo kan immers een brug worden geslagen tussen het opleidingsveld en de realiteit van werkvloer of bouwplaats. Veel leesplezier en vooral succes!

Robert Vertenueil Voorzitter fvb-ffc Constructiv

3


Voorwoord ABSTRACT

ABSTRACT Dit deel van het Modulaire Handboek Hout handelt over houten vloerbekledingen. Dit naslagwerk bevat een overzicht van de verschillende types houten vloerbedekking die toegepast worden, de legpatronen die gebruikt worden en de materialen waarmee een parketplaatser te maken krijgt. Tevens worden alle stappen van de plaatsing, de afwerking en het onderhoud van een houten vloerbekleding onder de loep genomen. Zo biedt dit handboek een volledig overzicht van de praktische kennis die een parketplaatser moet bezitten. In een eerste hoofdstuk wordt kort geschetst hoe de parketvloer ontstaan is. In het tweede hoofdstuk volgt een overzicht van de verschillende soorten houtachtige vloerbedekkingen die kunnen voorkomen, met hun voor- en hun nadelen. De waaier aan mogelijke legpatronen komt aan bod in het derde hoofdstuk. In het vierde hoofdstuk wordt dieper ingegaan op de eigenschappen van de materialen: de esthetische en technische eigenschappen van de gebruikte houtsoorten, de eigenschappen van de verschillende ondergronden waarop het parket wordt aangebracht en de soorten lijmen die gebruikt kunnen worden. In het vijfde hoofdstuk, dat handelt over de verschillende stappen bij de plaatsing, wordt duidelijk dat ook hier verschillende technieken en toepassingen beschikbaar zijn. Na de plaatsing worden in hoofdstuk 6 de afwerkingentechnieken in detail bekeken: van schuren tot opstoppen, kleuren en de verschillende randafwerkingen. In een zevende hoofdstuk wordt het handboek afgesloten met richtlijnen voor het onderhoud van laminaat en geboende, geoliede of geverniste houten vloerbekledingen.

4

Inhoud


Inhoud 1. Algemeen��7 1.1. Ontstaan��7 1.2. Omschrijving��7 1.3. Tendensen��8

2. S oorten houten vloerbedekking��9 2.1. Massief houten vloerbedekking��10 2.1.1. Plankenvloer��10 2.1.2. Parket��10 2.2. Samengestelde houten vloerbedekking��14 2.2.1. Meerlagig parket��14 2.2.2. Houtfineervloer��15 2.3. Vloerbedekking op basis van houtachtige materialen��16 2.3.1. Kurk��16 2.3.2. Bamboe vloerbedekking��16 2.3.3. Laminaat��17

3. Legpatronen��19 3.1. Soorten legpatronen��19 3.2. Sluitranden��22

4. Materialen��23 4.1. Houtsoorten��23 4.1.1. Esthetische kenmerken��24 4.1.2. Technische kenmerken��25 4.2. Ondergrond��27 4.2.1. Eisen gesteld aan de ondergrond��27 4.2.2. Soorten ondergrond��29 4.3. Lijmen��32 4.3.1. Soorten lijmen��32

5. Plaatsing��37 5.1. Voorbereiding��37 5.1.1. Bepalen van de legrichting��37 5.1.2. Bepalen van de uitzettingsvoeg��38 5.2. Controle van de plaatsingsvoorwaarden��39 5.2.1. De controlelijst��39 5.2.2. Uit te voeren metingen��39

5.3. Opslag en conditionering��43 5.4. Optimaliseren van de ondergrond��44 5.4.1. Voorstrijken��44 5.4.2. Egaliseren��44 5.4.3. Uitlijnen en uitzetten��45 5.5. Plaatsingstechnieken��48 5.5.1. Zwevende plaatsing��49 5.5.2. Genagelde plaatsing��53 5.5.3. Gelijmde plaatsing��57 5.5.4. Gelijmde en genagelde plaatsing��48 5.6. Bijzondere toepassingen��61 5.6.1. Vloerverwarming��61 5.6.2. Vochtige ruimten��62

6. Afwerking��63 6.1. Schuren��63 6.1.1. Specifieke schuurmachines��64 6.1.2. Schuurpapier��65 6.1.3. Schuurrichting en schuurgangen��65 6.2. Opstoppen.��67 6.3. Oppervlaktebehandeling��67 6.3.1. Kleuren��68 6.3.2. Beschermingslaag��68 6.3.3. Veiligheidsvoorschriften��72 6.4. Randafwerking��74 6.4.1. Plinten��75 6.4.2. Profielen��76 6.4.3. Eind- en tussendorpels��76 6.4.4. Rozetten��76 6.4.5. Opvulkit��76

7. Onderhoud��77 7.1. Geboende houten vloerbedekking��77 7.2. Geoliede houten vloerbedekking��78 7.3. Geverniste houten vloerbedekking��79 7.4. Laminaat��79

8. Verklarende woordenlijst��81 9. Bijlagen��83

5

1 ALGEMEEN


1 ALGEMEEN 1.1 Ontstaan BDS-Meister

Vloerbedekking uit houten planken bestaat al sinds de mens hout bewerkt. Lange tijd werden vloerdelen van verschillende afmetingen gewoon naast elkaar op de ondergrond vastgemaakt, zonder onderling met elkaar te verbinden. Ze vormden op die manier beloopbare oppervlaktes. Doorheen de jaren zijn de toepassingen geëvolueerd. Door het schaven van het bovenvlak en het gebruik van profileringen kwam men tot parket. Deze evolutie heeft zich verder ontwikkeld tot legpatronen en stroken in verschillende breedtes. Er worden ook stroken en motieven in panelen vervaardigd en de verkrijgbare figuraties zijn zo goed als onbeperkt.

Canadees esdoorn en Amerikaans noten

Woca

Maar niet alleen de esthetische waarde van een parket is belangrijk. Parket voelt comfortabel warm aan, is gemakkelijk te onderhouden en te renoveren. Voor mensen met allergieën is een parketvloer een ideale vloerbekleding.

1.2. Omschrijving De benaming “houten vloerbedekking” omvat tal van bevloeringen, waarbij het hout als grondstof is verwerkt. Eurotunnel London

De veelzijdigheid in toepassingsmogelijkheden is een extra troef. Zo kan bijvoorbeeld aan het hout nog een bijkomende tint gegeven worden. Het parket is dan perfect in harmonie met de andere delen van het interieur. Parket wordt niet alleen gebruikt in woon- en slaapkamers maar ook in winkelruimten, sporthallen enz.

7


1 ALGEMEEN

1.3. Tendensen Diligno

Ingebouwde verlichting

8

Een nieuwe trend is om oude vloeren of kasteelvloeren te combineren met een hedendaags interieur. De oude vloeren worden soms nagebootst door het opvullen van de knoesten of barsten in een andere kleur dan de oorspronkelijke houtkleur. Brede planken, al dan niet gekalkt of gekleurd, worden ook steeds meer in het interieur geïntegreerd. Om de vloerbedekking een bijkomend accent te geven, kunnen bijkomende accessoires zoals verlichting ingewerkt worden of men maakt bewust de overgang naar een ander materiaal zoals tegels of gepolierd beton. De laatste jaren zijn er vooral binnen de houtachtige vloerbedekkingen enkele opmerkelijke evoluties. Enerzijds is er de opmars van de bamboe vloerbedekking en anderzijds de laminaten die de structuur en het uitzicht van massief hout steeds meer benaderen. Binnen de afwerking is vooral het oliën de nieuwe trend.

2 Soorten houten vloerbedekking


2 Soorten houten vloerbedekking We onderscheiden drie groepen: •• massief houten vloerbedekking •• samengestelde houten vloerbedekking •• vloeren op basis van houtachtige materialen De benamingen en de samenstelling van de verschillende soorten houten vloerbedekkingen zijn strikt vastgelegd in normen en technische goedkeuringen. We spreken van massief houten vloerbekleding als het hout na plaatsing een minimum dikte heeft van 6 mm. Al deze normen worden gedefinieerd in een Europese norm, uitgegeven door het CEN (Comité Européen Normalisation). Deze norm is terug te vinden in “classificatie van de houten vloerbedekking” (bron TV 218 WTCB). Volgens de Europese normalisatie worden er acht types houten vloerbedekkingen onderscheiden. •• •• •• •• •• •• •• ••

Plankenvloer uit naaldhout Plankenvloer uit loofhout Mozaïekparket (met en zonder afwerking) Lamparket Parket met tand en groef Kopshouten vloer Meerlagig parket Houtfineervloer

Vloerbedekking uit houtachtige materialen zoals kurk, bamboe en laminaat worden hierin niet opgenomen, hoewel er een sterke overeenstemming bestaat wat betreft prestaties en plaatsing.

9



2.1. Massief houten vloerbedekking Massief houten vloerbedekking bestaat uit één laag massief hout met een minimum dikte van 6 mm na plaatsing. Binnen de massief houten vloerbedekkingen heb je plankenvloeren en parketten. BDS-Rakelboom

2.1.1. Plankenvloer Een plankenvloer is een dragende vloer uit massieve planken die zich meestal op de houten balklaag of vloerbalken van een gebouw bevindt. Plankenvloer wordt hoofdzakelijk genageld, maar kan ook gelijmd worden. Een zwevende plaatsing is ook mogelijk maar we raden dit af omwille van het werken van het hout. We noemen plankenvloeren bestaande uit extra brede massieve planken ook kasteelvloeren. Afmetingen Dikte (mm): 14 - 34 Breedte (mm): 80 – 200 Lengte (m): 1,5 – 6 De planken worden onderling met tand en groef verbonden om het doorbuigen van de plankenvloer te voorkomen. Aan de randen van de planken kan een afschuining voorzien zijn (chanfrein, mussenbek). De plankenvloer wordt meestal op kamerlengte, dwars op de balken in stroken geplaatst.

Plankenvloer

DW

Bij een uitvoering van een dragende vloer op een houten balklaag staat de dikte van de planken in evenredigheid tot de afstand tussen de balken of de lambourdes. De planken moeten een minimale dikte van 18 mm hebben om de zelfdragende functie van de vloer te garanderen. Ideaal is een dikte van 22 mm en een afstand tussen de balken of lambourdes van 400 mm hart op hart gemeten. De plankenvloer kan dubbelzijdig gebruikt worden als vloer en plafond.

2.1.2. Parket Detail plank

Parket is een verzamelnaam voor verschillende uitvoeringen van meestal niet-zelfdragende vloerbedekkingen bestaande uit een aantal massieve houten elementen die al dan niet met elkaar verbonden worden. Ook een aantal samengestelde houten vloerbedekkingen vallen onder de noemer parket. Het verschil tussen een plankenvloer en parket met tand en groef is niet altijd even duidelijk. Het onderscheid kan worden gemaakt op basis van de breedte van de elementen. Bij parket met tand en groef zijn de planken maximum 110 mm breed, terwijl plankenvloeren breder kunnen zijn. Plankenvloeren hebben ook ruimere fabricagetoleranties.

10



Herrebaut

Parket met tand en groef Parket met tand en groef wordt ook strokenparket genoemd. Het verschil met een plankenvloer is vooral theoretisch. De maximum breedte van parket met tand- en groef is 110 mm. Wanneer de breedte meer bedraagt, spreken we van een plankenvloer. De tand en groef voorkomen het wisselen tussen de planken onderling. Parketvloeren met tand en groef kunnen zowel genageld, gelijmd als zwevend gelegd worden. De zwevende plaatsing wordt in de realiteit minder toegepast omwille van het werken van het hout.

Parket met tand en groef

Afmetingen Dikte (mm): 8 -30 Breedte (mm): 40 – 110 Lengte (m): 0,25 - 2

WTCB - TV218

Parket met tand en groef

Het parket wordt opgebouwd uit parallel naast elkaar geplaatste stroken die rondom of op de lange kanten voorzien zijn van een tand en groef. De randen kunnen afgeschuind zijn. Het afschuinen heeft als voordeel dat wanneer planken krimpen de voeg die dan ontstaat minder opvalt.

11



Parketschool

Lamparket of tapijtparket Lamparket is een massief parket opgebouwd uit naast elkaar geplaatste stroken die samen een motief vormen. De lamellen zijn niet voorzien van een tand en groef. Deze parketvloeren zijn niet zelfdragend. Het lamparket wordt genageld en/of gelijmd op een dekvloer of een houten ondervloer. Afmetingen Dikte (mm): 6 -10

Lamparket of tapijtparket

Breedte (mm): 40 – 160 Lengte (m): 0,25 – 2

Herrebaut Parket

De combinatie van een houten ondervloer met een lamparket creëert een heel stabiel systeem dat de werking van de lamellen beperkt, zeker bij brede stroken. De legpatronen zijn bij deze vorm van parket eindeloos. Veel voorkomende motieven zijn visgraat, Hongaars punt, strokenparket en dambord. Ook samengestelde decoratieve panelen zijn gemakkelijk uitvoerbaar.

Decoratief paneel

Diligno

Mozaïekparket Deze parketvorm bestaat uit kleine lamellen hout die volgens een mozaïekmotief bij elkaar zijn gebracht. Op hun beurt worden ze tegendraads samengevoegd tot vierkante panelen waardoor een dambordeffect ontstaat. Een mozaïekparket kan zowel voor ondervloer als voor parket gebruikt worden. De plaatsing gebeurt voornamelijk door het verlijmen op een dekvloer. Afmetingen

Mozaïekparket

Dikte (mm): 6 -10 Breedte (mm): 18 – 28 Lengte (m): 0,1 – 0,16

De geprefabriceerde elementen worden samen gehouden door geperforeerd papier of een netwerk van gevlochten lijmdraad.

12



Prepark Akazie gedaempft - Raekelboom

Lamel op kant parket Een variante op het mozaïekparket is de lamel op kant vloer, waarbij de smalste kant van de lamel op de ondergrond wordt verlijmd. Afmetingen Dikte (mm): 20 -22 Breedte (mm): 8 Lengte (m): 0,12 – 0,16

Lamel op kantparket

Net zoals bij mozaïekparket kunnen de lamellen op voorhand onderling verbonden worden, waardoor de plaatsingstijd aanzienlijk wordt versneld. Dit type vloerbedekking is meestal goedkoper dan een kopshouten vloer, het verlijmen is gemakkelijker en deze vloer heeft een grote slijtweerstand, wat vooral interessant is bij veel belopen ruimtes.

Skyline - SDD

Kopshouten parket Een kopshouten vloer is samengesteld uit naast elkaar geplaatste blokjes massief hout, waarvan de vezelrichting loodrecht op de ondervloer en het bovenvlak staat. Het loopvlak bestaat hierdoor volledig uit kopshout. Deze vloerbedekking wordt gelijmd op een dekvloer of houten ondergrond. Afmetingen Dikte (mm): 10 -100 Breedte (mm): 25 – 150 Lengte (m): 0,025 – 0,15

Kopshouten Parket

De blokjes worden samengebracht tot geprefabriceerde elementen die samen worden gehouden door geperforeerd papier of een netwerk van gevlochten lijmdraad. De werking van kopshout is groter dan bij langshout. Hierdoor moeten we meer aandacht besteden aan het bepalen van de uitzetvoeg. Het grote voordeel van deze vorm van parket is de hoge slijt- en indrukweerstand. Daardoor is het heel geschikt voor intensief gebruikte ruimtes.

13



2.2. Samengestelde houten vloerbedekking In tegenstelling tot de massief houten vloerbedekking is deze vloerbedekking opgebouwd uit twee of meer lagen hout of houtvezelplaat. Het betreft meestal afgewerkte, legklare stroken of samengestelde elementen. Bij samengestelde houten vloerbekleding onderscheiden we twee soorten: •• meerlagig parket met een toplaag van massief hout van minimum 2,5 mm na plaatsing, •• houtfineervloer afgewerkt met een fineerlaag van minder dan 2,5 mm.

Raekelboom

Meerlagig parket

2.2.1. Meerlagig parket Meerlagig parket is opgebouwd uit verschillende lagen met als zichtbaar oppervlak een massief houten toplaag van minimum 2,5 mm dikte na plaatsing. De onderlaag bestaat uit plaatmateriaal (spaanplaat, MDF, HDF, multiplex, blokplaat, ...) of verschillende lagen naaldhout (vuren, grenen, dennen, ...). Soms wordt onderaan nog een tegenlaag aangebracht om eventueel kromtrekken op te vangen. Afmetingen Dikte (mm): 8 - 30 Breedte (mm): 90 - 200 Lengte (m): 0,3 – 2,4 DW

Opbouw meerlagig parket Het meerlagig parket is voorzien van een tand en groef en kan, mits een dikte van minimum 18 mm, zelfdragend gebruikt worden. Afhankelijk van de soort onderlaag kan het zowel genageld, zwevend als gelijmd geplaatst worden. Inmiddels wordt ook bij meerlagig parket het kliksysteem toegepast waardoor de plaatsing sterk is vereenvoudigd. De toplaag van 2,5 mm massief hout laat toe het parket 2 tot 3 maal te herschuren. 14



2.2.2. Houtfineervloer De houtfineervloer bestaat uit dezelfde opbouw als het meerlagig parket maar heeft een toplaag massief hout waarvan de dikte minder dan 2,5 mm bedraagt. De sterkte van deze vloer wordt niet bepaald door de sterkte van de slijtlaag van het hout zoals bij andere parketsoorten, maar wel door de sterkte van de onderlaag of drager. Die drager bestaat meestal uit een waterwerende MDF (Medium Density Fiberboard) of uit HDF ( High Density Fiberboard). Afmetingen Dikte (mm): 8 - 30 Breedte (mm): 80 - 250 Lengte (m): 0,9 en meer

De fineervloeren zijn meestal voorzien van een tand- en groefverbinding en worden met een afgewerkte toplaag afgeleverd. De plaatsing kan net zoals bij het meerlagig parket, genageld, gelijmd of zwevend gebeuren. Achteraf herschuren is bij fineervloeren niet mogelijk. Fineervloeren kunnen ook verkregen worden met een rugzijde van kurk. Deze panelen hebben een goede geluiddempende en isolerende eigenschap.

15



2.3. Vloerbedekking op basis van houtachtige materialen Naast de opgenoemde houten vloerbedekkingen bestaan ook vloerbedekkingen op basis van houtachtige materialen. De toplaag bestaat bij deze producten niet uit massief hout maar leunt door zijn materiaal of uitzicht daar nauw bij aan. Deze producten worden niet als parket beschouwd. Kurkfabriek Van Avermaet

2.3.1. Kurk Kurk wordt gewonnen uit de kurkeik die voorkomt in de westelijke Middellandse Zeelanden en langs de Atlantische kust van NoordAfrika. De boom wordt ontdaan van zijn bast of schors die na 9 jaar weer volledig aangegroeid is. Een kurkeik kan de leeftijd van 200 jaar bereiken, wat betekent dat tot 20 maal kan geoogst worden. Dit maakt van kurk een zeer ecologisch natuurproduct. Kurk is verkrijgbaar in samengestelde panelen die opgebouwd zijn uit een top- en onderlaag uit kurk en een tussenlaag uit MDF, HDF of spaanplaat. Daarnaast zijn er ook kurktegels die naast vloerbedekking vaak gebruikt worden als muurbekleding. De tegels hebben een dikte van 2 tot 4 mm. Deze vloerbedekking wordt zowel gelijmd als zwevend geplaatst.

Kurkvloer Kurk bestaat uit miljoenen cellen die elk apart functioneren als kleine geluid- en warmte-isolatoren. Ze absorberen druk en schokken, wat kurk veerkrachtig maakt. Door telkens zijn oorspronkelijke vorm weer aan te nemen is een kurkvloer bestand tegen zware belasting. Deze unieke eigenschappen maken de kurkvloer geluiddempend, veerkrachtig en warmtegeleidend.

SDD

2.3.2. Bamboe vloerbedekking Een speciale soort van vloerbedekking zijn de bamboevloeren. Bamboe is een soort snelgroeiend reuzengras waarvan de stengel een houtachtige samenstelling heeft. Door zijn natuurlijke groeistructuur heeft deze vloer een aparte uitstraling. Bamboe heeft een aantal belangrijke eigenschappen: het is hard, stabiel, slijtvast en is ook niet onderhevig aan rotting en temperatuurschommelingen, waardoor het ook geschikt is voor vochtige ruimtes zoals de badkamer.

Bamboe vloerbekleding

16

Bamboeparket is te verkrijgen in diverse soorten, zoals massief parket met tand- en groef, lamparket, enz. Bamboe wordt zowel genageld, gelijmd als zwevend geplaatst. Bij een gelijmde plaatsing is de keuze van een sterke lijm heel belangrijk. In de bamboeproducten zitten er altijd kleurnuances. Het is dus aan te raden bij het leggen van het parket de stroken te mengen. Zo krijg je een optimale verdeling van de kleur.


Parador

1


2.3.3. Laminaat Dit type vloerbedekking wordt vaak in één adem genoemd met parket, maar omdat de bovenlaag niet uit hout bestaat, maar uit kunststof, kunnen we hier niet spreken van parket.

2 3

De basis samenstelling bestaat uit vier lagen.

4

Samenstelling laminaat

1. De overlay bestaat uit een laag van doorzichtig kunsthars. Het is deze laag die de slijtweerstand van het laminaat bepaald. 2. De decorlaag is het vel papier waarop het finale uitzicht is geprint. De print op de decorlaag kan zowel een houtimitatie zijn met of zonder nerf, steenimitatie of een fantasietekening. 3. De tussenlaag is de drager van het laminaat en zorgt voor de stevigheid. De tussenlaag kan bestaan uit MDF, HDF of spaanplaat. Hoe harder de drager is, hoe minder snel de toplaag slijt. 4. De onderlaag wordt soms ook tegenlaminaat genoemd. Deze laag zorgt ervoor dat de vloer stabiel blijft en niet gaat kromtrekken. De onderlaag isoleert ook de andere lagen tegen vocht uit de ondervloer. Steeds meer wordt een soepele onderlaag als extra laag onderaan het laminaat aangebracht. Een voordeel van laminaat is dat het gemakkelijk en snel plaatst, zeker bij het gebruik van kliksystemen. Er bestaan twee manieren om laminaatvloeren te maken: •• HPL-methode (High Pressure Laminates): verschillende lagen kraftpapier die op zeer hoge temperatuur (90°C) en onder hoge druk (minimum 7N/mm²) doordrenkt worden met polymeriserende harsen. •• DPL-procede (Direct Pressure Laminate): hierbij is er vaak maar één, uitzonderlijk twee of drie, lagen papier die op elkaar geperst worden bij een veel lagere temperatuur en druk. Door het persen worden de kunstharsen in de melamine geactiveerd, die zorgen dan voor de verlijming van het laminaat. Het laminaat dat volgens deze methode wordt gemaakt wordt ook melaminelaminaat genoemd.

17

3 Legpatronen


3 Legpatronen Valère

Houten vloerbekleding kent een grote diversiteit aan legpatronen. Het in stroken leggen is nog steeds één van de meest voorkomende vormen. Als je geen vloer met doorlopende rechte stroken wil, kan je kiezen voor de plaatsing volgens een specifiek motief. De meest voorkomende zijn blokrecht, Hongaarse punt en visgraat. Door de moderne technologieën is het tegenwoordig mogelijk om elk gewenst patroon machinaal te produceren. Sommige zijn hierdoor enkel in panelen te verkrijgen. In meer exclusieve parketvloeren worden ook banden, biezen en figuren verwerkt in het vloeroppervlak.

Legpatroon in het parket

3.1. Soorten legpatronen Diligno

Stroken (recht of diagonaal) Bij dit legpatroon wordt de vloer opgebouwd uit planken van 40 tot 110 mm breedte die in de lengte, breedte of diagonaal worden geplaatst. Het is mogelijk dat de breedtes door elkaar worden gebruikt men spreekt dan van Oude Vlaamse stijl of Bourgogne. Bij de plaatsing kan geopteerd worden voor regelmatig of onregelmatig verspringen van de kopse voegen.

CT

Oude Vlaamse Stijl “Bourgogne”

Regelmatige kopse voegenOnregelmatige kopse voegen

19


3 Legpatronen

Diligno

Blokpatroon (recht of diagonaal) Het blokpatroon recht is te vergelijken met het motief van het mozaïekparket. Het verschil schuilt in de grotere vierkanten waarbij de lengte van de plankjes kan variëren tussen 200 en 350 mm. CT

Blokpatroon

Blokpatroon

Raekelboom

Visgraatpatroon Het visgraatpatroon is opgebouwd uit stroken van gelijke afmetingen. De lengte van de plankjes is altijd gelijk aan een aantal keer de breedte. De plankjes hout van ongeveer 300 mm worden worden onder een hoek van 45° ten opzichte van elkaar geplaatst. CT

Visgraat enkel Raekelboom -Variop. Buche ged

Visgraat dubbel 20

Visgraat enkel

Visgraat dubbel

3 Legpatronen


Braboparket

Hongaarse punt Hongaarse punt wordt dikwijls verward met visgraat. Het verschil is dat de vloerdelen in een schuine hoek tegen elkaar aan vallen. CT

Hongaarse punt

Hongaarse punt Paneelpatronen Hierna volgt een selectie van patronen die door hun specifieke samenstelling minder voorkomen maar nog steeds worden toegepast. Veel motieven komen uit Frankrijk wat ook blijkt uit hun benaming. Deze patronen zijn meestal enkel in paneelvorm verkrijgbaar. CT

Versailles Loire Chateau

Dambord

Vlecht

Rhone

Empire

Dampierre

Chantilly 21


3 Legpatronen

3.2. Sluitranden Sluitranden zijn stijlvolle afwerkingen rondom het in patroon geplaatste parket. We gebruiken ze om het motief van het parket niet te moeten onderbreken. Ze vangen eventuele verschillen, zoals haaksheid, lengte en breedte van het vloeroppervlak op. Raekelboom

Band De band wordt rond het in patroon geplaatste parket aangebracht. Ze wordt vaak van het parket gescheiden door een bies. De houtsoort is meestal donkerder dan die van de patroonvloer.

Band Bies Een bies is een houten latje van ongeveer 10 mm breed dat zich tussen de band en het in patroon geplaatste parket bevindt. De houtsoort van de bies en van de patroonvloer hebben meestal een contrasterende kleur. Omwille van zijn donkere kleur wordt vaak Wengé gebruikt.

Bies

MP kreativ Vogue

Bies, dubbele band en staande sluitrand 22

Bies, dubbele band en staande sluitrand Bij deze klassieke afwerking bestaat de buitenste band uit haaks op de band geplaatste latjes. De latjes hebben meestal dezelfde afmeting als de patroonvloer. De sluitrand wordt door een dubbele band gescheiden van de bies.

4 Materialen


4 Materialen 4.1.

Houtsoorten

Voor houten vloerbedekkingen gebruiken we diverse soorten naalden loofhout. Algemeen kan je aannemen dat loofhout het meest gebruikt wordt bij parket en naaldhout bij plankenvloer. De keuze voor hout heeft een aantal belangrijke voordelen: •• creatieve mogelijkheden •• isolerende eigenschappen (thermisch, akoestisch) •• hoge dimensionale stabiliteit •• licht van gewicht •• hoge weerstand tegen externe belastingen •• hygiënisch •• warme uitstraling •• milieuvriendelijk materiaal De laatste jaren is het aanbod aan houtsoorten voor houten vloerbedekkingen sterk toegenomen. Dit leidt ertoe dat het soms moeilijk is om de meest geschikte houtsoort te kiezen. Bij de keuze zijn de esthetische kenmerken zoals kleur en tekening belangrijk voor de integratie in het interieur. Daarnaast hebben ook de dimensionale stabiliteit, slijtweerstand, hardheid en eventueel de buigsterkte een belangrijke invloed op de keuze.

Meest gebruikte houtsoorten voor houten vloerbedekkingen Naaldhout

Verkeer

Grenen Lorken Oregon Vuren Yellow-pine

II II II III II

Loofhout

Verkeer

Afzelia Eiken (Europees) Eiken (Amerikaans) Esdoorn (Amerikaans) Essen Iroko Merbau Kersen Padoek Teak Wengé

I I/II I/II I/II I/II II I II II II I

Volumieke massa (gem. kg/m3)

500 600 550 450 540

Volumieke massa (gem. kg/m3)

800 700 750 650 700 650 800 600 750 650 850 23


4 Materialen

4.1.1. Esthetische kenmerken Kleur Elke houtsoort heeft zijn eigen natuurlijke kleur. De kleuren van het hout variëren van lichtgeel grenenhout over bruinrood Afzelia tot bruinzwart Wengé. Binnen dezelfde houtsoort kunnen nog grote kleurvariaties ontstaan. Deze kleurverschillen kunnen veroorzaakt worden door: •• •• •• •• ••

aanwezigheid van inhoudsstoffen in het hout, groeiringen, nerven (draad), tekening in het hout (figuraties), spint- en kernhout.

Alle houtsoorten kunnen onder invloed van UV-stralen na verloop van tijd nog sterk van kleur veranderen.

Kleurveranderingen Herrebaut

Tekening De houttekening wordt vaak bepaald door de zaagwijze. Zo geeft op kwartier gezaagd hout een vrij uniforme streeptekening (bij eiken een duidelijke spiegeltekening) terwijl op dosse gezaagd hout een vlamtekening weergeeft.

Kwartiers gezaagde eik

24

Dosse gezaagde eik

4 Materialen


NV Trap

Kwasten Kwasten zijn natuurlijke afwijkingen in het hout. De diameter en het aantal bepalen in sterke mate het uitzicht van de houten vloerbedekking. Ze zijn ook een belangrijke factor bij de kwaliteitsbepaling en het sorteren van de planken. Losse kwasten zijn bij voorkeur niet toegelaten bij een houten vloerbedekking.

Kwasten in vloerbedekking

4.1.2. Technische kenmerken Dimensionale stabiliteit De dimensionale stabiliteit wordt bepaald door de volumeverandering die het hout ondergaat bij een wijziging van het houtvochtgehalte. Voor het houtvochtgehalte in evenwicht komt met het binnenklimaat gaan verschillende factoren zoals het vochtgehalte en de temperatuur het werken van het hout beïnvloeden. De dimensionale stabiliteit van de houten vloerbedekking kan verbeterd worden door: •• hout te drogen tot het gemiddelde vochtgehalte van een normaal binnenklimaat. Een normaal binnenklimaat heeft een luchtvochtigheid tussen 40 en 70% en de temperatuur bedraagt de laatste 14 dagen meer dan 15°. •• bij voorkeur kwartier gezaagd hout te gebruiken. •• de breedte van de planken te beperken. •• verlijmde plaatsing toe te passen. •• de houten vloerbedekking te laten acclimatiseren in de ruimte waar ze geplaatst zal worden. •• de onderzijden van de vloerelementen van groeven te voorzien. Slijtweerstand De slijtweerstand is belangrijk voor de duurzaamheid van de houten vloerbedekking en wordt voornamelijk bepaald door twee factoren. De voornaamste factor is het afwerkingproduct dat een extra, beschermende laag op het hout vormt. Wanneer de afwerking uit een filmvormend vernis bestaat, is de slijtsterkte van het vernis doorslaggevend voor de slijtweerstand van de houten vloerbedekking. Bij niet-filmvormende afwerking zoals boenen en oliën is het de vooral de houtsoort die de slijtweerstand bepaalt.

25


4 Materialen

De tweede factor, de slijtweerstand van hout, hangt samen met de volumieke massa van de gebruikte houtsoort: hoe hoger de volumieke massa, hoe slijtvaster het hout. Loofhout is daarom meestal slijtvaster dan naaldhout. De ruimte waarin de houten vloerbedekking moet geplaatst worden, is een belangrijke parameter bij het bepalen van de vereiste slijtweerstand. Naargelang de intensiviteit van het verkeer wordt de slijtweerstand ingedeeld in drie klassen: •• commerciële ruimte = klasse I •• woning-leefruimte = klasse II •• woning-slaapkamer = klasse III (IND) wordt toegevoegd wanneer het hout meer voor industrieel gebruik bestemd is. Indrukweerstand en hardheid De indrukweerstand (ponsweerstand) bepaalt in welke mate een houten vloerbedekking bescherming biedt tegen onder andere puntbelasting (bv. naaldhaken) en dynamische belasting (bv. piano op wielen). In tegenstelling tot de slijtweerstand is hier wel de hardheid van de houtsoort belangrijker dan de gebruikte afwerking. Op een aantal uitzonderingen na mag aangenomen worden dat houtsoorten met een hoge volumieke massa een hoge indrukweerstand hebben. Loofhout biedt dan ook een betere bescherming tegen indrukking dan naaldhout. De indrukweerstand kan je meten op langshout en kophout. Het kopshout is meestal harder. Dit maakt dat kopshouten parketvloeren heel geschikt zijn voor intensief gebruikte ruimtes. Buigweerstand en elasticiteit Wanneer een houten vloerbedekking een zelfdragende functie heeft, is een bepaalde buigweerstand van het hout nodig. Zo gaan de planken niet doorbuigen tussen de balken. Om te vermijden dat de planken bij een normale toepassing gaan doorbuigen moeten we erop letten dat: •• ze bevestigd zijn op een balkenlaag waarvan de balken maximum 400 mm uit elkaar liggen, •• de dikte van de houten vloerbedekking minimum 18 mm bedraagt. Voor bepaalde toepassingen, zoals sportvloeren, moet de vloer over een bepaalde elasticiteit beschikken. Naast buigweerstand van de houtsoort speelt ook de vloeropbouw hierbij een belangrijke rol.

26

4 Materialen


4.2. Ondergrond De ondergrond van een houten vloerbedekking kan uit verschillende materialen bestaan. Er wordt overwegend op een dekvloer (chape) gewerkt. Daarnaast kunnen ook andere ondergronden voorkomen: betonvloeren, houten balklagen en droge dekvloeren.

4.2.1. Eisen gesteld aan de ondergrond De ondergrond dient aan een aantal eisen te voldoen vooraleer je van start kan gaan met de plaatsing van de houten vloerbedekking. In hoofdstuk 5.2.2 wordt dieper ingegaan op de manier waarop de controles kunnen worden uitgevoerd en wat de toegestane toleranties of waarden zijn. De belangrijkste eisen worden hieronder opgesomd. Dimensionale karakteristieken Dimensionale karakteristieken van de ondergrond hebben een belangrijke invloed op het eindresultaat. Daarom stellen we een aantal eisen die kunnen verschillen naargelang de plaatsingstechniek. Zo zijn omwille van het bijna volledig overnemen van de afwijkingen op het peil en de horizontaliteit van de ondergrond de eisen bij een gelijmde plaatsing strenger dan bij een zwevende plaatsing. We onderscheiden volgende dimensionale karakteristieken: Peil en horizontaliteit Met horizontaliteit bedoelen we het waterpas liggen van de dekvloer. Het peil van de ondergrond is het bovenste niveau van de dekvloer. In een woning proberen we het peil van verschillende vloerbedekkingen (vloerpas) op elkaar af te stemmen om niveauverschillen te vermijden. Het peil van de ondervloer wordt dus bepaald door de vloerpas van de woning min de dikte van de houten vloerbedekking. Bij renovatie is dit niet altijd mogelijk en is niveauverschil soms onvermijdelijk. Het verschil kan dan eventueel met een dorpel of een overgangsprofiel opgevangen worden. Vlakheid De gestelde eisen aan de vlakheid van de ondergrond worden mee bepaald door de plaatsingswijze van de houten vloerbedekking. De vlakheid wordt gecontroleerd met een rechte lat. De afwijkingen moeten binnen toegestane toleranties vallen. Bij een ondergrond voor een genagelde plaatsing staan we een grotere tolerantie toe dan bij een gelijmde plaatsing.

27


4 Materialen

Tramex

Vochtigheidsmeter

Vochtgehalte Eén van de belangrijkste eisen van de ondergrond voor een houten vloerbedekking is dat ze voldoende en blijvend droog is. Wanneer dat niet het geval is, kan het hout het vocht opnemen. Dat kan ernstige gevolgen hebben: loskomen van de vloerbedekking, vervorming van de planken, enz. Het is dan ook belangrijk de nodige wachttijden te respecteren en altijd het vochtgehalte van de ondergrond te controleren vooraleer van start te gaan met de plaatsing. De vuistregel dat het aantal centimeter dikte van de dekvloer gelijk is aan het aantal weken droogtijd is een richtlijn maar biedt geen zekerheid. Het toelaatbare vochtgehalte is verschillend, afhankelijk van de soort ondervloer. Zo zal het maximaal toelaatbaar vochtgehalte bij anhydriet dekvloeren lager zijn dan bij cementgebonden dekvloeren. Het vochtgehalte van de ondervloer kan je op verschillende manieren meten. Naast het meten met een elektronische vochtigheidsmeter wordt nog steeds veel gebruik gemaakt van de calciumcarbidefles.

Valère

Mechanische karakteristieken Naast dimensionale eisen moet de ondergrond ook aan een aantal mechanische eisen voldoen. Zowel de sterkte van de dekvloer als de oppervlaktecohesie zijn belangrijke factoren, vooral bij een gelijmde plaatsing. Sterkte De ondergrond mag pas belast worden wanneer de dekvloer de nodige druk- en buigsterkte heeft. Die sterkte wordt gehaald na een voldoende lange uithardingsperiode. Aangezien de uithardingstijd van de dekvloer meestal korter is dan de droogtijd is het in de praktijk de droogtijd die het tijdstip van plaatsing zal bepalen. Calciumcarbidefles

Oppervlaktecohesie De oppervlaktecohesie van de ondergrond is belangrijk bij de gelijmde plaatsing van een houten vloerbedekking. Zowel de bovenlaag als de onderliggende lagen dienen een goede hechting te vertonen. Een eerste indruk van de oppervlaktecohesie kan je krijgen met een krastest. Bij twijfelachtige kraspatronen kan je de oppervlaktecohesie bepalen door een hechtingsproef te laten uitvoeren.

28

4 Materialen


4.2.2. Soorten ondergrond Dekvloeren Chapevloeren zijn de meest voorkomende ondervloeren in hedendaagse woningen. Ze worden samengesteld uit een bindmiddel zoals cement of anhydriet, vulstoffen (zand, toeslagstoffen,…), water en eventueel een aantal andere hulpstoffen. In sommige gevallen voorzien we de dekvloer van een wapeningsnet. De dekvloer wordt boven op een draagvloer (betonvloer,…) gestort. Tussen de draag- en dekvloer kan je een scheidings- of isolatielaag plaatsen. Hechtende dekvloer

De opbouw kan op verschillende manieren worden uitgevoerd: •• hechtend: dekvloer hecht aan de draagvloer, •• niet hechtend: gewapende dekvloer is van de draagvloer gescheiden door een scheidingslaag die eventueel ook dienst doet als vochtscherm, •• zwevend: gewapende dekvloer geplaatst op thermische of akoestische isolatie.

WTCB

Zwevende dekvloer

Niet-hechtende dekvloer

29


4 Materialen

Houten onderconstructie Houten balklaag We spreken van een houten balklaag als de balken minimum op twee punten ondersteund worden. Een houten balklaag wordt meestal uit naaldhout gemaakt. Tussen de balken kunnen we thermische of akoestische isolatie aanbrengen. Om inwendige condensatie te vermijden is het dan wel aangewezen een dampscherm boven de isolatie te plaatsen. Op een balklaag kan enkel een dragende houten vloerbedekking worden geplaatst. De dikte van de houten vloerbedekking moet minstens 18 mm bedragen en minimaal aan twee zijden met tand en groef met elkaar verbonden zijn. WTCB - TVN218

Houten balklaag Lambourdes Lambourdes worden op een betonvloer of ander type ondergrond geplaatst. De bovenkant wordt horizontaal, vlak en op het gewenste peil gebracht door het opspieën van de lambourdes. Net zoals bij een balklaag kan je tussen de lambourdes thermische of akoestische isolatie voorzien .Om contactgeluid te beperken kan onder de lambourdes een dempend materiaal (kurk,rubber,…) worden geplaatst. WTCB - TVN218

30

Opbouw lambourdes

4 Materialen

WTCB

Opbouw van een droge dekvloer


Droge dekvloer Droge dekvloeren zijn legklare panelen, voornamelijk op basis van plaatmaterialen. De panelen zijn samengesteld uit een isolerende kern van lagen houtvezel of geperst gips. Onder de panelen kunnen egalisatiekorrels worden aangebracht wanneer de ondervloer onvoldoende vlak of hoog is. De egalisatielaag zal dan ook bijdragen tot een betere thermische en akoestische isolatiewaarde. Meestal wordt onder de droge dekvloer een vochtscherm geplaatst. Ze hebben als voordeel dat ze geen droogtijd vereisen en dat ze snel kunnen geplaatst worden.

Soudal

De meest voorkomende plaatmaterialen zijn: •• •• •• •• ••

multiplex OSB vezelplaten lichtgewichtpanelen …

Betonvloeren zonder toepassing van een egalisatielaag zijn meestal onvoldoende vlak afgewerkt om directe verlijming van een houten vloerbedekking toe te laten. Ze worden wel gebruikt als draagvloer voor de dekvloer of als ondergrond voor lambourdes.

Droge dekvloer in hout

Soudal

Bestaande stenen vloer In bepaalde gevallen kan een houten vloerbedekking ook op een bestaande betegeling geplaatst worden. Hierbij dient altijd rekening gehouden te worden met de droogte, de egaalheid en de hechtingskracht van de ondervloer. Het ontvetten en aanbrengen van voorstrijkproducten of egalisatielagen is hier zeker aangewezen.

Bestaande stenen vloer

31


4 Materialen

Rectavit

4.3. Lijmen Houten vloerbedekking kan op verschillende soorten ondergronden worden verlijmd. De ontwikkelingen van de lijmsoorten evolueren snel. Het gebruik van de juiste lijmsoort is dan ook van groot belang. Voor het verlijmen van houten vloerbedekkingen gebruiken we voornamelijk D3 (waterbestendig voor binnen) lijmen. De keuze van het lijmtype is onder meer afhankelijk van: •• ondergrond (type, vlakheid,… ) •• soort houten vloerbedekking •• weerstand tegen warmte (vloerverwarming) •• houtsoort •• egalisatielaag •• voorstrijkmiddel Bij de keuze van de lijmsoort is het belangrijk voldoende informatie in te winnen. De technische fiche van een lijmproduct kan al heel wat duidelijkheid brengen.

Technische fiche van een lijm

4.3.1. Soorten lijmen Dispersielijmen Dispersielijmen zijn in water gemengde harsen. Ze worden vaak witte lijmen genoemd vanwege hun kleur. We gebruiken deze lijmen op goed absorberende ondergronden en voor uitzetgevoelige houten vloerbedekkingen. Dispersielijmen hebben als voordeel dat ze een lange open tijd hebben. Een nadeel is dat ze door hun samenstelling het hout opnieuw bevochtigen. Bovendien kunnen deze lijmen bij hoge temperaturen en vochtigheid een kruipeffect veroorzaken. Voor het plaatsen van samengestelde houten vloerbedekking bestaan er dispersielijmsoorten die snel bindend zijn: deze lijmen binden in een tiental minuten.

Eigenschappen Gebruiksklaar Open tijd: 5 - 40 min. Snelle aanvangskleefkracht Uitharding door verdamping van water Wachttijd voor schuren: 2-10 dagen Hoge eindkleefkracht Hecht goed op: •• goed absorberende ondergrond •• droge dekvloer 32

Toepassingsgebied •• •• •• •• •• ••

mozaïekparket lamparket parket met tand en groef lamel op kant parket meerlagig parket houtfineervloer

4 Materialen


Polyurethaanlijmen (PU-lijm) Polyurethaanlijmen bezitten goede mechanische eigenschappen en worden gebruikt waar dispersielijmen omwille van de vochtgevoeligheid en alcohollijm omwille van ontvlambaarheid niet aangewezen zijn. Polyurethaanlijmen voldoen altijd aan de klasse D4 (watervast voor binnen en buiten). Polyurethaanlijmen zijn beschikbaar in twee variaties: Ééncomponentlijm Bij deze lijm zijn de componenten al voorgemengd. Dat heeft als voordeel ten opzichte van tweecomponenten PU-lijm dat ze minder voorbereidingstijd vraagt en dat er minder verlies is door het te snel opdrogen van de lijm tijdens de plaatsing. Bij het gebruik van ééncomponent PU-lijm dient de ondergrond steeds vlak te zijn omdat te dikke of onregelmatige lijmlagen niet of onvoldoende uitharden. Net als bij het tweecomponentensysteem kan de absorptie van contactgeluid door het gebruik van deze lijm verhoogd worden.

Eigenschappen Gebruiksklaar Open tijd: 10 - 60 min. Uitharding door chemische reactie Wachttijd voor schuren: 1 - 2 dagen Zeer hoge eindkleefkracht Hecht goed op: •• houten dekvloer •• goed absorberende ondergrond •• oneffen ondergrond •• vloerverwarming

Toepassingsgebied • • • • • •

plankenvloer lamparket parket met tand en groef meerlagig parket houtfineervloer laminaat

33


4 Materialen

Tweecomponenten lijm Tweecomponenten polyurethaanlijm wordt vooral gebruikt waar hoge trekkrachten in de lijmvoegen kunnen optreden (bv. vloerverwarming), bij lange of brede planken en bij houtsoorten die sterk werken. De elasticiteit van deze lijmen zorgt ook voor een betere absorptie van contactgeluid. Naast de kostprijs is een nadeel van de tweecomponenten PU-lijm, de lange voorbereidingstijd en de vereiste nauwkeurigheid waarmee de samenstelling van de lijm dient te gebeuren.

Eigenschappen Niet gebruiksklaar Open tijd: 10 - 60 min. Uitharding door contact met vocht Wachttijd voor schuren: 1 - 2 dagen Zeer hoge eindkleefkracht Hecht goed op: •• houten dekvloer •• (niet) absorberende ondergrond •• oneffen ondergrond •• anhydriet dekvloer •• vloerverwarming

Toepassingsgebied • • • • • • •

plankenvloer lamparket parket met tand en groef kopshouten parket meerlagig parket houtfineervloer laminaat

MS Polymeerlijmen Polymeerlijm is een ééncomponentlijm die over nog betere mechanische eigenschappen beschikt dan polyurethaan-, alcohol- of dispersielijm. Deze lijm beschikt over een aantal belangrijke voordelen: •• hoge blijvende elasticiteit, •• toepasbaar op vrijwel alle ondergronden, •• bevat geen solventen en water, wat het risico op kromtrekken van de planken beperkt.

Eigenschappen Gebruiksklaar Open tijd: 20 - 40 min. Uitharding door chemische reactie Wachttijd voor schuren: 1 dag Zeer hoge eindkleefkracht Hecht goed op: •• houten dekvloer •• oneffen ondergrond •• (niet) absorberend ondergrond •• anhydriet dekvloer •• vloerverwarming •• rechtstreeks op vloertegels 34

Toepassingsgebied • • • • • • • •

mozaïekparket lamparket parket met tand en groef lamel op kant parket meerlagig parket houtfineervloer bamboe vloerbedekking laminaat

4 Materialen


Alcohollijmen

Opgelet Door het gebruik van alcohol als oplosmiddel zijn deze lijmen zeer ontvlambaar en bij langdurige blootstelling schadelijk voor de gezondheid. Er bestaat ontploffingsgevaar bij bv. roken, vonken,… Goed ventileren van de ruimte waarin wordt gewerkt, is dan ook van zeer groot belang.

Deze lijmen zijn vloeibaar gemaakt door een oplosmiddel op basis van alcohol. De verdamping van de alcohol doet de lijm uitharden en verzekert het contact tussen de ondergrond en de vloerbedekking. Omdat alcohollijm in tegenstelling tot dispersielijm geen water als oplosmiddel heeft, is het beter geschikt voor brede of lange planken of voor houtsoorten die sterk onderhevig zijn aan werken zoals beuken of esdoorn. De uitharding van de lijmlaag is minder afhankelijk van het binnenklimaat dan bij gebruik van dispersielijm. Aangezien er snel vliesvorming ontstaat op de lijm, waardoor een goede hechting verhinderd wordt, is het belangrijk dat de ingestreken oppervlaktes klein worden gehouden. In de praktijk worden alcohollijmen omwille van hun minder goede prestaties en hun schadelijkheid voor het milieu steeds minder gebruikt. Alcohollijm wordt in verdunde samenstelling ook gebruikt als voorstrijkmiddel voor dekvloeren.

Eigenschappen Gebruiksklaar Open tijd: 10 - 15 min. Snelle aanvangskleefkracht Uitharding door verdamping van alcohol Wachttijd voor schuren: 2 - 7 dagen Hoge eindkleefkracht Hecht goed op: •• goed absorberende ondergrond •• anhydriet dekvloer •• oneffen ondergrond •• vloerverwarming

Toepassingsgebied • • • • •

plankenvloer lamparket parket met tand en groef meerlagig parket houtfineervloer

Andere lijmtypes Naast de besproken lijmtypes worden nog enkele minder courante lijmen gebruikt. •• epoxylijm •• tweecomponenten poederlijmen •• synthetische rubberlijmen •• bitumineuze lijmen (restauratie van oude parketvloeren) •• … Voor het verwerken van deze lijmen raadpleeg je best de technische fiche.

35

5 Plaatsing


5 Plaatsing In de praktijk worden vier plaatsingsmethodes onderscheiden: •• zwevend •• genageld •• gelijmd •• genageld/gelijmd

WTCB - 218

De keuze en correcte uitvoering van de plaatsingsmethode is van groot belang. Minstens even belangrijk is de voorbereiding die aan de plaatsing van de houten vloerbedekking voorafgaat. Het uiteindelijke resultaat wordt ondermeer bepaald door de legrichting, eventuele uitzettingsvoegen en het controleren van de ondergrond.

5.1. Voorbereiding 5.1.1. Bepalen van de legrichting Voor het bepalen van de legrichting van de houten vloerbedekking zijn een aantal factoren zoals de afmetingen van de ruimte en de lichtinval van belang. Meestal werken we in de lengterichting van de kamer. De reden hiervoor is dat hout meer in de breedte werkt dan in de lengte. Naast een aantal praktische redenen speelt zeker het esthetische aspect een rol. De uiteindelijke beslissing wordt altijd genomen in overleg met de opdrachtgever.

Plaatsing in de breedte

Plaatsing in de lengte Yvo Borry

Factoren die het visuele effect van de legrichting beïnvloeden: •• plaatsing in de breedterichting maakt de ruimte breder en korter (tek. 1), •• plaatsing in de lengterichting maakt de ruimte smaller en langer (tek. 2), •• diagonale plaatsing maakt de ruimte groter maar laat de kopse kanten meer opvallen, •• plaatsing in de richting van de lichtinval benadrukt minder de voegen en mogelijke gebreken, zoals hoogteverschillen of kwasten (tek. 3).

Plaatsing in de richting van de lichtinval 37


5 Plaatsing

Parket W&A

5.1.2. Bepalen van de uitzettingsvoeg Voor het plaatsen van de houten vloerbedekking is het belangrijk om nog even stil te staan bij het werken van het hout. Het hout is altijd onderhevig aan de schommelingen van luchtvochtigheid van het binnenklimaat. Om problemen te vermijden voorzien we een uitzettingsvoeg tussen de vloer en de wanden.

Uitzettingsvoeg

De breedte van de voeg hangt af van: •• het type vloer, •• de afmetingen van de ruimte, •• de plaatsingsmethode, •• de werking van de houtsoort. Bij grote oppervlaktes voorzien we dikkere plinten. We kunnen ook het vloeroppervlak in kleinere delen opdelen. De uitzettingsvoeg moet ook gerespecteerd worden bij obstakels zoals verwarmingsbuizen, dorpels of aansluitingen met andere vloerbedekkingen.

Berekening van de uitzettingsvoeg initieel houtvochtgehalte (%) werken van de houtsoort breedte van de ruimte (m) 4 5 6 7 8

9

10

gering matig gering matig breedte van de uitzettingsvoeg (mm) 8 10 12 14 16

18 23 27 32 36

4 5 6 7 8

12 15 18 21 24 Bron WTCB: TV 218

Wanneer de afstand van een vloeroppervlak meer dan 9 m bedraagt, is het aangeraden om een extra uitzettingsvoeg aan te brengen of de vloerbedekking tussen verschillende ruimtes van richting te laten veranderen. Constructievoegen in de ondergrond worden altijd overgenomen in de vloerbedekking.

38

5 Plaatsing


5.2. Controle van de plaatsingsvoorwaarden Voorafgaand aan de plaatsing voeren we altijd een aantal controles en metingen uit. De controles hebben betrekking op: •• de ondergrond •• het houtvochtgehalte •• het binnenklimaat

5.2.1. De controlelijst Het bijhouden van een controlelijst is interessant om op te volgen of aan alle plaatsingsvoorwaarden wordt voldaan. In de controlelijst staan gegevens vermeld zoals: •• aard, dikte en ouderdom van de ondergrond, •• soort dekvloer, •• vlakheid, peil en oppervlaktecohesie van de ondergrond, •• vochtgehalte van de ondergrond, •• relatieve luchtvochtigheid, •• houtvochtgehalte, •• visuele toestand van de ondergrond, •• … Als er na de plaatsing problemen ontstaan, kan de lijst nodig zijn om de oorzaak van het probleem terug te vinden. Wanneer een controlelijst schriftelijk goedgekeurd is door de opdrachtgever kan ze van belang zijn als er nadien geschillen ontstaan tussen opdrachtgever en uitvoerder. Een voorbeeld van een controlelijst is achteraan in het handboek terug te vinden als bijlage. Wolff

5.2.2. Uit te voeren metingen Houtvochtgehalte

Elektrische houtvochtmeter

Het houtvochtgehalte van massief hout wordt gemeten met een houtvochtmeter. Omdat de elektrische weerstand van hout sterk afhankelijk is van het houtvochtgehalte werken de meeste houtvochtmeters op basis van een weerstandmeting. Bij dit type meters worden na het instellen van de kalibratieschaal (afhankelijk van de houtsoort) de pinnen (elektroden) in het hout geslagen. Nadien kan het houtvochtgehalte van het digitale scherm worden afgelezen. Meer en meer worden houtvochtmeters gebruikt die het hout niet beschadigen, ook wel capacitieve houtvochtmeters genoemd. Bij deze meters volstaat het om het apparaat tegen het hout aan te houden en het houtvochtgehalte af te lezen.

39


5 Plaatsing

Wolff

Het aanbevolen houtvochtgehalte bij de plaatsing van een houten vloerbedekking ligt gemiddeld rond de 9%. Het houtvochtgehalte kan verschillen naargelang het type droge dekvloer of houten vloerbedekking.

Aanbevolen richtwaarden voor het gemiddelde houtgehalte Gemiddeld vochtgehalte (%) toegestane aanbevolen afwijking

Soort houten vloerbedekking of droge dekvloer plaatmateriaal lambourdes/balklaag plankenvloer uit naaldhout plankenvloer uit loofhout massief houten parket meerlagig parket en houtfineervloer

7 12 9 9 9 7

3 4 2 +3 ; -2 2 2

Voor bepaalde houtsoorten kunnen de waarden afwijken van het aanbevolen gemiddelde

Capacitieve houtvochtmeter

Bron: TV 218 WTCB

Ondergrond Dimensionale eisen (peil en horizontaliteit, vlakheid) Peil en horizontaliteit Het peil en de horizontaliteit van de ondergrond kan je met verschillende instrumenten controleren. De meest gebruikte zijn de laserwaterpas, digitale waterpas en de waterslangdarm.

Toegestane afwijkingen van de afgewerkte dekvloer Laserwaterpas

afstand (in m) tussen twee meetpunten 1 tot 3 3 tot 6 6 tot 15

toegestane afwijkingen in mm klasse 1 klasse 2 (strenge tolerantie) (normale tolerantie) 6 8 10

8 12 14 Bron: WTCB TV 189

Wanneer de afwijking groter is dan toegestaan, worden de gevolgen van de afwijking nagegaan. Als het nodig is kunnen in samenspraak met de opdrachtgever maatregelen worden genomen om aan de vlakheidseisen te voldoen: egaliseren, ondervloer plaatsen, enz..

40

5 Plaatsing


Vlakheid van de dekvloer of ondergrond De vlakheid van de dekvloer wordt gecontroleerd met een rechte metalen lat van één of twee meter. Onderaan de lat worden twee blokjes bevestigd met een dikte gelijk aan de maximaal toegestane tolerantie. Een spie met een dikte gelijk aan twee keer de toegestane tolerantie wordt gebruikt om het gehele vloeroppervlak te controleren.

Toegestane vlakheidstoleranties vlakheidsklasse

voorziene plaatsingswijze

gelijmde plaatsing op klasse 1 (*) dekvloer of houten strenge tolerantie ondervloer zwevende of genagelde klasse 2 plaatsing met houten normale tolerantie ondervloer genagelde plaatsing klasse 3 op houten balklagen of ruime tolerantie lambourdes

Bepalen van de vlakheid van de dekvloer

vlakheidstoleranties 1m 2m 6

8

8

12

10

14

(*) afhankelijk van het gebruikte lijmtype zal in specifieke gevallen, bv. bij lange en brede elementen, het noodzakelijk zijn strengere vlakheid van de dekvloer te realiseren dan vlakheidsklasse 1. De toleranties van vlakheidsklasse 3 slaan op de bovenzijde van de houten balklaag of van de lambourdes. Bron tabel: Technische voorlichtingsfiche (TV 189)

Tramex

Vochtgehalte van de ondergrond De meting van het vochtgehalte met de calciumcarbidefles is nog steeds een veel gebruikte methode om het vochtgehalte van de ondergrond op de bouwplaats te bepalen. Soms wordt ook gebruik gemaakt van de capacitieve methode waarbij een elektronische vochtigheidsmeter tegen de dekvloer wordt gehouden en het vochtgehalte nadien af te lezen is op het digitale scherm. Door de aanwezigheid van wapening en de verschillende samenstellingen van de dekvloeren die de meting kunnen beïnvloeden is deze niet altijd even betrouwbaar. De methode wordt daarom dikwijls gebruikt in combinatie met de calciumcarbidefles. Om zeker te zijn dat de ondergrond droog is, voeren we de meting op meerdere plaatsen uit. De droging verloopt het minst vlot in de randzone. Daarom is het noodzakelijk om in die zone minstens één meting uit te voeren.

Vochtgehalte bepalen met de capacitieve methode

Opgelet Bij de dekvloer met vloerverwarming worden de meetpunten met de calciumcarbidefles op voorhand aangeduid zodat het verwarmingssysteem nadien niet wordt beschadigd. 41


5 Plaatsing

Valère

Werkwijze calciumcarbidefles: 1. Put in de dekvloer kappen tot op volle diepte (tot op het vochtscherm). 2. Materiaal uit de laagst gelegen zone in een metalen schotel fijn stampen. Hoe fijner, hoe beter meetresultaat. 3. Benodigde hoeveelheid nauwkeurig afwegen: a. cement dekvloer = 20 g b. anhydriet dekvloer = 50 g 4. Afgewogen proefstaal samen met metalen kogels en één capsule calciumcarbide in de fles samenvoegen en afsluiten met de manometer. 5. Fles herhaaldelijk schudden (metalen kogels breken het glazen buisje met calciumcarbide dat zich op zijn beurt mengt met het proefstaal). 6. Na 15 minuten is de waarde op de manometer stabiel en kan ze afgelezen worden.

Maximaal toelaatbaar vochtgehalte type dekvloer en bindmiddel Calciumcarbidefles

Tip Het is aan te raden om, voor het starten met de plaatsing van de houten vloerbedekking alle leidingen (water, afvoer,…) te vervangen om eventuele lekken vroegtijdig op te sporen.

42

cement gebonden zonder vloerverwarming met vloerverwarming anhydriet gebonden zonder vloerverwarming met vloerverwarming

max. toelaatbaar vochtgehalte (%) 2,5 2 0,6 0,6 Bron: TV 218 WTCB

De droogtijd van de dekvloer kan worden versneld door: •• goede verluchting van het lokaal; •• plaatsen van verwarmingselementen en luchtontvochtigers; •• keuze van uitvoeringsperiode (beter zomer dan winter).

5 Plaatsing


Valère

Mechanische karakteristieken Oppervlaktecohesie Een eenvoudige test om een idee van de hechting te krijgen is de krastest. Met een kraspen worden parallel enkele lijnen in het oppervlak getrokken. Nadien worden een aantal krassen dwars door de eerste lijnen gemaakt zodat ze een ruit vormen. Wanneer het ruitjespatroon ongeschonden en duidelijk zichtbaar blijft kan je ervan uit gaan dat er een goede oppervlaktecohesie is. Wanneer de krastest niet het gewenste resultaat oplevert, is het aangeraden een hechtingsproef te laten uitvoeren. De hechtingsproef bepaalt of de hechting van de lijm tussen de ondergrond en de houten vloerbedekking voldoende is.

Krastest

Wikipedia

Binnenklimaat Het binnenklimaat is voor een houten vloerbedekking belangrijk zowel voor, tijdens als na de plaatsing. Twee factoren spelen hierbij een belangrijke rol: •• temperatuur moet tussen de 15 en 22°C bedragen •• luchtvochtigheid tussen de 40% en 70%. De luchtvochtigheid wordt gemeten met een hygrometer. Een te vochtig klimaat kan verholpen worden door: •• de ruimte voldoende te ventileren, •• de verwarming geleidelijk op te voeren.

Hygrometer

Een te droog binnenklimaat kan voorkomen worden door: •• de binnenlucht met een luchtbevochtiger te bevochtigen.

5.3. Opslag en conditionering Het is aangeraden om de houten vloerbedekking enkele dagen te laten klimatiseren in de ruimte waarin zij zal verwerkt worden. Op deze manier kan het hout zich aanpassen en in evenwicht komen met de vochtigheidsgraad en de temperatuur van de ruimte. Enkele aandachtspunten bij het opslaan en de conditionering van de houten vloerbedekking: •• de opslagruimte heeft een gunstig binnenklimaat (luchtvochtigheid, temperatuur); •• stapelen op een droge, stabiele, vlakke en stofvrije ondergrond; •• stapelen op balkjes met een maximale tussenafstand van 500 mm; •• ingepakte houten vloerbedekking van de verpakking ontdoen; •• om verkleuring te vermijden worden houten vloerbedekkingselementen van verschillende lengtes afgedekt.

43


5 Plaatsing

5.4. Optimaliseren van de ondergrond Bij het plaatsen van een houten vloerbedekking bestaat de ondergrond dikwijs uit een dekvloer of een ander steenachtig materiaal. De ondergrond is van groot belang en beïnvloedt voor een groot gedeelte de uiteindelijke kwaliteit van de houten vloerbedekking. Het is daarom noodzakelijk om de ondergrond voor te behandelen wanneer hij niet voldoet aan de dimensionale of mechanische eisen. De meest voorkomende behandelingen zijn voorstrijken en egaliseren. Parket W&A

5.4.1. Voorstrijken Een voorstrijklaag plaatsen heeft als doel de mechanische karakteristieken van de ondergrond te verbeteren en bij een gelijmde plaatsing een betere hechting met de lijm te verkrijgen. Afhankelijk van de dekvloer, egalisatielaag enof lijmtype kan verdunde lijm of een speciaal daartoe bestemd voorstrijkmiddel gebruikt worden. Na het stofvrij maken van de ondergrond brengen we het voorstrijkmiddel met een borstel of rol aan. Voorstrijken wordt toegepast bij: •• sterk absorberende dekvloer; •• ongelijkmatig absorberende dekvloer; •• vochtgevoelige ondergrond.

Aanbrengen van een voorstrijkmiddel

5.4.2. Egaliseren

Parket W&A

Egaliseren wordt vooral toegepast bij ondergronden die niet voldoen aan de mechanische eisen, zoals horizontaliteit, vlakheid en het peil. Egaliseren gebeurt met speciaal daartoe bestemde egalisatiemortels (‘de natte egalisatie’) of egalisatiekorrels (‘de droge egalisatie’). De ‘natte egalisatie’ Werkwijze:

Egaliseren

Ondergrond voorbereiden •• Ondergrond stofvrij maken. •• Wanneer op tegels wordt geëgaliseerd, de tegels eerst ontvetten. •• Diepe scheuren en gaten in de ondergrond dichten metreparatiemortel. •• Indien nodig voorstrijkmiddel aanbrengen. •• Te hoog gelegen delen ondergrond afschuren met een beton/ chapeschuurmachine. Egalisatie aanmaken •• Hoeveelheid egalisatiemiddel berekenen (richtlijn= 3kg /m2) •• Egalisatiemiddel samen met water mengen.

44

5 Plaatsing


Paul Delcour

Egalisatie aanbrengen •• Egalisatiemortel over de vloer uitstorten. •• Egalisatiemortel vanuit een hoek in stroken van 1 m opentrekken met een spatel of trekker. •• Werk naar een deur of een opening toe zodat de kamer nog verlaten kan worden. •• Het is niet nodig de mortel perfect glad te strijken, het vloeit vanzelf vlak en waterpas. •• Egalisatielaag minimum 24 uur laten drogen. De ‘droge egalisatie’ Droog egaliseren met egalisatiekorrels noemen we ook werken op een droge chape.

Paul Delcour

De egalisatiekorrels kunnen bestaan uit gedroogde/gemalen cellenbetonkorrels, geëxpandeerde vermiculietkorrels, … Boven de egalisatiekorrels worden er hard geperste platen zwevend gelegd, aan elkaar gelijmd en elkaar geschroefd. De hard geperste platen kunnen bestaan uit versterkte gipsvezelplaten, op basis van gips en cellulosevezels, … Rondom wordt een uitzetvoeg voorzien en deze ondergrond is direct klaar om de vloerbedekking op te lijmen.

Droge egalisatie

5.4.3. Uitlijnen en uitzetten Als alle voorbereidingen zoals het opmeten en het bepalen van de legrichting in samenspraak met de klant zijn uitgevoerd en de klimaatomstandigheden gunstig zijn, kan de houten vloerbedekking uitgezet worden. Uitzetten is het aangeven van de ijkpunten op de ondervloer om precies te weten op welke plaats je begint met leggen.

Rechte stroken uitzetten

Hierbij dien je wel met enkele zaken rekening houden zoals: •• legpatroon waarin we de vloerbedekking zullen plaatsen; •• op het einde geen te smal strookje overlaten. Dit kan vermeden worden door de maten vanuit het midden van de ruimte uit te zetten; •• overgang tussen verschillende ruimten. Stroken recht Evenwijdig met de startzijde wordt een smetlijn uitgezet op één keer de breedte van de vloerelementen (incl. tand of veer) en uitzetvoeg (X). Bij lamparket wordt de smetlijn op tien keer de breedte van de vloerelementen plus een vrije ruimte van 10 mm uitgezet (X).

Rechte stroken uitzetten bij lamparket 45


5 Plaatsing

Stroken diagonaal Diagonaal gelegde stroken worden vanuit een haakse hoek opgebouwd. Het uitzetten van maten of lijnen is dan ook niet nodig.

Oude Vlaamse stijl Voor het uitzetten van patroon volgen de Oude Vlaamse stijl wordt dezelfde werkwijze toegepast als bij stroken recht. Voor het bepalen van de breedte van het eerste vloerelement gebruiken we de smalste plank.

Uitzetten van een blokpatroon

Blokpatroon recht Het blokpatroon recht wordt gestart vanuit het midden van de ruimte. Eerst worden de middelpunten van de korte zijde bepaald. Door deze punten zetten we een middellijn uit met een smetkoord (X). Daarna wordt het middelpunt van de X-as bepaald (P). Vanuit P zetten we aan beide zijden een loodlijn uit (Y). Hiervoor kan eventueel de 3-4-5-methode toegepast worden. Bij het blokpatroon diagonaal wordt, net als het blokpatroon recht, gestart met het uitzetten van de X-Y. Nadien wordt een lijn (Z) onder een hoek van 45° ten opzicht van de middellijn door P getrokken (bissectrice van X en Y).

Uitzetten van een diagonaal blokpatroon

Visgraat Net als bij het blokpatroon recht wordt eerst een middellijn op de kortste zijde uitgezet (X). Evenwijdig met die lijn wordt een verschoven middellijn getrokken. De afstand van de verschoven middellijn is afhankelijk van de breedte van de lamellen. Om die afstand te bepalen wordt op het kopshout van de lamel het midden afgetekend. Het vloerelement wordt onder 45° met de afgetekende lijn op de middellijn geplaatst. De buitenste hoek van de lamel bepaalt de afstand van de verschoven middellijn. Bij lamellen van 90 mm breed bedraagt dit 30 mm. Uitzetten van een visgraatpatroon

46

5 Plaatsing


Hongaars punt Hongaars punt wordt gestart vanuit het midden van de ruimte. Na het uitzetten van de middellijn (X) op de kortste zijde kan, afhankelijk van de lengte van lamellen, evenwijdig met de middellijn telkens een hulplijn (Z) getrokken worden.

Uitzetten van een Hongaarse punt

Patroonvloer met band De smetlijnen die de binnenzijde van de band aangeven, worden eerst uitgezet. Deze lijn is ook de buitenmaat van de patroonvloer. Hierbij houden we rekening met de breedte van de band en een vrije ruimte van 10 mm om de vloer. Als de wanden niet haaks zijn, kan je vanuit het hoekpunt van de smetlijn een loodlijn uitzetten ten opzichte van de lange wand.

Patroonvloer met band en bies Het uitzetten van de patroonvloer met band en bies verschilt enkel van de patroonvloer met band door de extra breedte van de bies die wordt meegeteld om de buitenzijde van de patroonvloer te bepalen.

Uitzetten van een patroonvloer met band en bies Patroonvloer met bies, dubbele band en staande sluitrand Ook deze werkwijze is gelijklopend met de vorige. Bij het bepalen van de buitenmaat van de patroonvloer wordt rekening gehouden met de breedte van de bies, dubbele band, de staande sluitrand en de vrije ruimte van 10 mm om de vloer.

Uitzetten van een patroonvloer met bies, dubbele band en staande sluitrand

47


5 Plaatsing

5.5. Plaatsingstechnieken Je kan niet elke plaatsingstechniek in elke situatie toepassen. Verschillende elementen hebben een invloed op de keuze. De keuze van de plaatsingstechniek wordt mee bepaald door: •• soort ondergrond; •• karakteristieken van de ondergrond; •• aanwezigheid van vloerverwarming; •• functie van de ruimte; •• soort parket en vorm van de vloerdelen; •• …

Overzicht plaatsingstechnieken Zwevende plaatsing

Genagelde plaatsing

Gelijmde plaatsing

Gelijmde en genagelde plaatsing

ondergrond droge dekvloer

houten balklaag

droge dekvloer

dekvloer

lambourdes

dekvloer

bestaande stenen vloer

droge dekvloer

bestaande stenen vloer type houten vloerbedekking

plankenvloer

plankenvloer

parket met tand en groef

plankenvloer



lam- of tapijtparket

lam- of tapijtparket

meerlagig parket

meerlagig parket

mozaiekparket

meerlagig parket

houtfineervloer

lamel op kant parket

kurk

kopshouten parket

bamboe vloerbedekking

meerlagig parket

laminaat

houtfineervloer kurk bamboe vloerbedekking vlakheid ondergrond

vlakheidsklasse 2

vlakheidsklasse 2

vlakheidsklasse 1

vlakheidsklasse 1

vlakheidsklasse 3

vlakheidsklasse 2

vlakheidsklasse 2

(plankenvloer)

(onder parket)

(onder parket)

restvochtscherm PE-folie

PE-folie

chemisch vochtscherm

chemisch vochtscherm

vloerverwarming minder aangewezen

niet mogelijk

mogelijk

mogelijk

verbeteren akoestische prestaties akoestische onderlaag

48

geluidsdempend materiaal onder lambourdes of zwevende dekvloer tussen balken

zwevende dekvloer


5 Plaatsing

5.5.1. Zwevende plaatsing Zwevend geplaatste vloeren worden door middel van een tand- en groefverbinding of een lijmloos kliksysteem met elkaar verbonden. Voor heel specifieke toepassingen gebruiken we metalen klemveren. Deze verbinding vangt het krimpen en zwellen van de planken op en is daarom vooral geschikt voor grote vloeroppervlakten (bv. sportzalen). Bij een zwevende plaatsing leggen we de planken los op de ondergrond. Wanneer er risico is voor opstijgend vocht, wordt op de dekvloer eerst een vochtscherm geplaatst. We voorzien onder de houten vloerbekleding een soepele onderlaag (2 tot 3 mm) om contactgeluid te vermijden. Deze onderlaag werkt geluiddempend, isolerend en vangt kleine oneffenheden op. Omdat er geen rechtstreeks contact gemaakt wordt met de ondergrond vormen barsten, scheuren, uitzettingsvoegen of slechte oppervlaktecohesie geen probleem. Zwevende vloeren zijn daarom geschikt om op zowat elke ondergrond geplaatst te worden.

WTCB- TV218

Opbouw parket met zwevende plaatsing

49


5 Plaatsing

Verbindingssystemen Volgende systemen worden gebruikt bij een zwevende plaatsing. Tand- en groefverbindingen Aan beide zijden van de groef wordt een D3-dispersielijm aangebracht. De correcte hoeveelheid is van groot belang. Met te weinig lijm komen de vloerelementen los. Een te grote hoeveelheid lijm bemoeilijkt het naadloos samenvoegen van de vloerelementen en kan ervoor zorgen dat de lijm aan de bovenkant van de vloerbedekking uitspat, wat voor extra oppoetswerk zorgt. Kliksysteem Het kliksysteem werd geïntroduceerd door de producenten van laminaatvloeren. De laatste jaren is sterk geïnvesteerd in deze verbindingsmethode. Ze wordt inmiddels ook toegepast bij samengestelde houten vloerbedekking. Voordelen van het kliksysteem zijn: •• snelle plaatsing •• lijmloos monteren •• demonteer en herbruikbaar Kliksystemen laten toe om vloerelementen schuin of horizontaal in elkaar te klikken. Horizontaal in elkaar klikken heeft als voordeel dat je bij het naderen van een obstakel de tand van het laatste vloerelement niet moet verwijderen. Verbinding met metalen klemveren Aan de onderzijde van de vloerelementen zijn groeven voorzien. In deze groeven worden metalen klemveren geplaatst. De klemveer zorgt ervoor dat de planken tegen elkaar getrokken worden. De metalen klemveer is licht krom gemaakt om het werken van het hout op te vangen. WTCB - TVN218

Verbinding met klemveren 50

5 Plaatsing


Parket W&A

Werkwijze Na controle van de plaatsingsvoorwaarden, kan je starten met de opbouw van de vloerbedekking. Belangrijk bij de start is dat de ondergrond volledig zuiver wordt gemaakt. Plaatsen van het vochtscherm Het vochtscherm wordt losliggend op de ondergrond geplaatst met overlappende naden van minimum 200 mm. Nadien kleven we de naden luchtdicht samen door middel van tape of dubbelzijdige kleefband.

Plaatsen van vochtscherm en soepele onderlaag

Soms zijn de planken onderaan al voorzien van een geïntegreerde onderlaag. Bij deze vloerbekleding moet je er rekening mee houden dat er geen bescherming is tegen opstijgend vocht ter hoogte van de voegen tussen de planken. Een vochtscherm is dan ook aangeraden. Plaatsen van de soepele onderlaag De soepele onderlaag wordt in tegengestelde richting van de vloerelementen uitgerold. De naden overlappen elkaar niet en worden met kleefband aan elkaar gekleefd. Veel gebruikte onderlagen zijn polyurethaanfolie, PE-schuim en vilt.

51


5 Plaatsing

Parket W&A

Plaatsen van de vloerelementen Nadat we de lengterichting van de houten vloerbekleding bepaald hebben, starten we met een eerste rij planken. De vloerelementen worden met de groef naar de muur geplaatst, op lengte gezaagd en uitgepast met uitpasblokjes of afstandhouders. Met het resterende deel van het verzaagde vloerelement starten we nadien een nieuwe rij. Let erop dat ook aan de korte kant van de plank de nodige speling wordt voorzien. Om de kopse naden goed te laten aansluiten, gebruik je best een koevoet of een aanslagijzer. Een correct geplaatste eerste rij bepaalt in grote mate het eindresultaat. De tweede rij wordt aan dezelfde kant gestart als de eerste. De kopse voegen verspringen minimum 300 mm ten opzichte van de vorige rij. We voegen de planken samen met een hamer en een slagblok, die ervoor zorgt dat de randen van planken niet worden beschadigd.

Hamer en slagblok

We werken trapsgewijs de volgende rijen af. Obstakels zoals verwarmingsbuizen worden uitgezaagd en deurlijsten afgekort. Hou hierbij steeds rekening met de nodige speling. devomat

Voor het plaatsen van de laatste rij wordt de resterende afstand tussen de muur en de laatst geplaatste rij opgemeten. We brengen de uitzetvoeg in mindering en de planken worden afgetekend, op maat gezaagd en ingepast. Nadien spannen we de vloerbedekking met behulp van spieën of parketspanners op. Na het respecteren van de droogtijd van de lijm worden de spieën en de uitpasblokjes verwijderd.

Met parketspanners opgespannen vloer

52


5 Plaatsing

5.5.2. Genagelde plaatsing Genageld geplaatste houten vloeren worden op een nagelbare ondergrond zichtbaar of verdoken genageld met roestvrije nagels. Onderparket, plaatmateriaal, lambourdes of een houten balklaag komen daarvoor in aanmerking. In sommige gevallen worden i.p.v. nagels schroeven gebruikt. De meest voorkomende houten vloerbedekkingen die van deze techniek gebruik maken zijn de plankenvloeren en het parket met tand en groef. Nadeel van genagelde vloeren is de neiging om te kraken. Het kraken kan je beperken door: •• correct gedroogde materialen te gebruiken; •• doorbuigen te beperken door de juiste tussenafstand van de balken te respecteren; •• voldoende te bevestigen; •• contact met vaste obstakels te vermijden; •• schroeven te gebruiken in plaats van nagels; •• de speling in de tand en groef te beperken. WTCB- TV218

Genagelde plaatsing (op lambourdes) Bevestiging De houten vloerbedekking kan op verschillende manieren genageld worden. Verdoken Bij het verdoken nagelen worden de nagels onder een hoek van 30° tot 40° in de tand of de groef geklopt. Het nagelen in de tand geniet de voorkeur omdat dan meer onderhout beschikbaar is. Heel uitzonderlijk wordt bij houtsoorten die gemakkelijk splijten de techniek toegepast met nagels die omgeslagen worden in de groef. Het nagelen kan met de hand of door middel van een pneumatisch nagel- of nietpistool gebeuren. Roestvrije nagels en nieten genieten hierbij de voorkeur. Om te vermijden dat de planken niet mooi bij elkaar aansluiten, is het noodzakelijk om de nagels altijd in te drijven.

53


5 Plaatsing

WTCB - TV218

Verdoken nagelen Verdoken nagelen heeft als voordeel dat je het zichtbare oppervlak niet beschadigt. Zichtbaar Bij het zichtbaar nagelen worden nagels in het bovenvlak gespijkerd. Wanneer de houten vloerbedekking manueel wordt genageld, moet je voorzichtig tewerk gaan om geen afdrukken van de hamer in het hout te slaan. Nadien worden de nagels ingedreven. Bij het gebruik van een pneumatisch nagelpistool maakt een goed afgestelde slagpin indrijven overbodig. Ook hier gebruik je best roestvrije nagels. Nadeel van deze manier van nagelen is dat je de nagelgaten nadien moet opstoppen.

Werkwijze Plaatsen van een vochtscherm Bij lambourdes wordt een vochtscherm van minimum 0,2 mm onder de lambourdes geplaatst. Bij een balklaag bevestigen we het vochtscherm rechtstreeks op de houten balken. Plaatsen van de vloerelementen De houten vloerbedekking kan genageld worden op een droge dekvloer bestaande uit plaatmateriaal die gelijmd of geschroefd wordt op een dekvloer. We kunnen haar ook rechtstreeks op de houten onderconstructie bevestigen. Wanneer een ondervloer uit plaatmateriaal op een houten onderconstructie wordt genageld, moeten de platen minimum 20 mm op de balken of lambourdes dragen. De platen worden altijd dwars op de balklaag geplaatst en alle randen worden ondersteund met kantlatten. Tussen de platen voorzien we een speling van 1 mm. Ook hier is een uitzetvoeg aan de randen en de hindernissen noodzakelijk.

54

5 Plaatsing


WTCB

Plaatsing van de houten ondervloer op de balklaag Bij het rechtstreeks nagelen van de houten vloerbedekking op balken of lambourdes moeten we een aantal zaken respecteren. •• De balklaag of lambourdes moeten voldoende vlak zijn. Wanneer dit niet het geval is kan een balklaag vlak uitgelat worden door middel van planken die aan de zijkanten van de balken worden bevestigd. •• Lambourdes op de juiste hoogte brengen kan door het gebruik van dubbele spieën.

WTCB

Lambourdes op hoogte brengen met dubbele spieën

55


5 Plaatsing

•• De maximale afstand tussen de dragers mag niet overschreden worden. De afstand is afhankelijk van: •• dikte van de vloerbedekking; •• toelaatbare doorbuiging; •• houtsoort; •• plaatselijke vloerbelasting; •• … •• Balken of lambourdes liggen haaks op de toekomstige richting van de houten vloerbedekking. •• Kopse voegen komen samen op de balken of lambourdes, zoals in gevallen B & D op de figuur hieronder.

B.

C.

D.

Plaatsing van stroken met onregelmatige of regelmatige kopse voegen Het plaatsen van de vloerelementen kan gestart worden langs de meest in het oog springende zijde. Omdat het werken zich voordoet aan de randen van de vloerelementen en omdat de richting van de nagel ook het uitzetten van de vloerelementen beïnvloedt, starten we best vanuit het midden. Je kan hiervoor de middelste vloerelementen met de groeven naar elkaar leggen en met een losse veer verbinden. Op ieder kruispunt met een balk wordt een nagel voorzien. De lengte van de nagel is afhankelijk van de dikte van de vloerbedekking en ligt tussen 40 en 63 mm. 56

WTCB - TV218

A.

5 Plaatsing


5.5.3. Gelijmde plaatsing Bij een gelijmde plaatsing wordt de houten vloerbedekking direct op de ondergrond gekleefd. Die ondergrond kan een gewone dekvloer (chape) zijn of een droge dekvloer uit plaatmateriaal of onderparket. Het gebruik van de juiste lijmsoort is bij deze plaatsingsmethode belangrijk. De voordelen van een gelijmde plaatsing zijn: •• minder contactgeluid dan bij genagelde plaatsing; •• beperkte uitzetting; •• geen verend effect, wat een langere levensduur oplevert. WTCB- TV218

Gelijmde plaatsing Bevestiging De houten vloerbedekking wordt op een nat lijmbed geplaatst. Om lijmstrepen aan te brengen en tot een optimale verlijming te komen, brengen we de lijm aan met een lijmspatel of lijmpistool. Afhankelijk van de soort houten vloerbedekking, de lijmsoort en de eigenschappen van de ondergrond, kan de vertanding van de lijmspatel verschillen. Informatie hierover kan je vinden op de technische fiche. De meest voorkomende vertandingen zijn de pajarito, B1 - 11 en de vierkante tand.

57


5 Plaatsing

WTCB

WVP

Dimensies van een lijmtand

Vertanding B1 - 11 (vb: B3) Vertanding pajarito (vb: pajarito 56) Vertanding met vierkante tand In de lijmtand onderscheiden we: •• tanddiepte •• tandbreedte •• tandrugbreedte

Werkwijze WTCB

Plaatsen van de vloerelementen Voor je start met het leggen van de vloerelementen, zorg je ervoor dat het vloeroppervlak zorgvuldig schoongemaakt en gestofzuigd is. Na het uitzetten van de startrij wordt de lijm met de geschikte lijmspatel op de ondergrond aangebracht. Je brengt de lijmstrepen best loodrecht op de lengterichting van de houten vloerbedekking aan. Afhankelijk van de open tijd van de lijm en de grootte van de vloerelementen wordt meestal niet meer oppervlakte ingelijmd dan nodig om 2 tot 5 stroken te plaatsen. Om te starten beperk je de ingelijmde oppervlakte best tot maximum 2 rijen.

Tip Instrijken van het vloeroppervlak

58

Bij volledige verlijming op de ondergrond worden tand en groef niet verlijmd.

5 Plaatsing


Parket W&A

De vloerelementen worden binnen de open tijd in het natte lijmbed in of tegen elkaar geschoven. Je kan hiervoor eventueel gebruik maken van een hamer en een slagblok die de tand of de rand van de vloerelementen beschermt. De vloerelementen moeten zorgvuldig worden aangeklopt zodat de lijm zich goed over het ganse oppervlak kan verspreiden. Het kan noodzakelijk zijn om de vloerelementen net na het plaatsen enige tijd te belasten om een goede hechting met de ondervloer te verkrijgen. Hiervoor kan je zakken zand of vloerelementen op het vloeroppervlak plaatsen. Ook hier dienen de uitzettingvoegen gerespecteerd te worden. Voor opslag en verwerking van de lijm is het belangrijk de richtlijnen en de veiligheidsvoorschriften van de fabrikant strikt op te volgen. Voldoende ventilatie, een rookverbod en contact van de lijm met de huid vermijden, zijn enkele belangrijke aandachtspunten.

Aankloppen van vloerelementen

5.5.4. Gelijmde en genagelde plaatsing Gelijmde en genagelde plaatsing passen we toe bij houten vloerbedekking met een beperkte dikte van 6 tot 10 mm en bij parket en plankenvloer waar de nagel de functie van een lijmklem heeft. Deze plaatsingstechniek kan enkel toegepast worden op een nagelbare ondergrond. Als ondergrond wordt meestal mozaïekparket of plaatmateriaal op basis van hout gebruikt. •• Mozaïekparket als onderparket bestaat meestal uit eiken, kastanje of rubberwood van lagere kwaliteit, veelal met een dikte van 8 mm. •• Als plaatmateriaal voor de ondervloer gebruiken we spaanplaat, OSB of multiplex Bevestiging Bij deze plaatsingstechniek komen dezelfde bevestigingstechnieken voor als bij de gelijmde en de genagelde plaatsing. •• Vloerelementen verlijmen in een nat lijmbed. •• Vloerelementen verdoken of zichtbaar nagelen.

59


5 Plaatsing

Werkwijze Plaatsen van de ondervloer Mozaïekparket als ondervloer wordt met de geschikte lijm en lijmspatel op een propere dekvloer gelijmd. Meestal gebruiken we hiervoor een dispersielijm. Plaatmateriaal wordt, omwille van het grotere formaat, bijkomend genageld of geschroefd. Bij het plaatsen van de platen moet je erop letten dat de kopse voegen niet samenvallen. Omdat de langsvoegen van de houten vloerbedekking niet zouden samenvallen met de langse naden van de platen worden de platen dwars op de legrichting van de vloerelementen geplaatst. Paul Delcour

Plaatsen van de ondervloer Voorbereiden van de ondervloer Vooraleer we de houten vloerbedekking plaatsen, schuren we de ondervloer één of meerdere malen tot alle oneffenheden zijn weggewerkt en tot de noodzakelijke vlakheidsklasse 1 wordt bereikt. Daarna gaan we de ondervloer grondig stofzuigen. Op die wijze krijgen we een optimale verlijming van de vloerbedekking. Plaatsen van de vloerelementen Het plaatsen van de vloerelementen is een combinatie van de hiervoor beschreven gelijmde en genagelde plaatsing. Na het aanbrengen van de lijm wordt de eerste rij langs een smetlijn in het lijmbed geplaatst en om de 200 mm genageld. Bij plankenvloeren gebeurt dit vooral onzichtbaar in de tand terwijl dunne vloerelementen in het bovenvlak worden genageld. Nadien bouwen we de houten vloerbedekking rij per rij verder op. Je kan de vloerelementen indien nodig met een beitel tegen elkaar aantrekken.

60

5 Plaatsing


5.6. Bijzondere toepassingen Dé Parketplaatsers

Vloerverwarming

5.6.1. Vloerverwarming Tegenwoordig gebeurt het dikwijls dat de houten vloerbedekking op vloerverwarming wordt geplaatst. Zo vermijd je het storende element van verwarmingsroosters en radiatoren in de leefruimte. Een houten vloerbedekking op vloerverwarming plaatsen, is niet zonder risico. Er zijn heel wat factoren waarmee rekening moet worden gehouden, zowel bij de voorbereiding als bij de uiteindelijke plaatsing. Een volledig opsomming van alle richtlijnen zou ons te ver leiden. We beperken ons in dit handboek tot het bespreken van enkele belangrijke aandachtspunten, zoals de werkwijze bij het opstarten en afkoelen van vloerverwarming. Niet elke soort houten vloerbedekking is geschikt om op vloerverwarming te plaatsen. Een goede stabiliteit en een lage warmteweerstand van de vloerbedekking spelen een belangrijke rol. Een lage warmteweerstand moet ervoor zorgen dat de warmte wordt afgegeven aan de kamer en niet wordt opgeslorpt door de vloerbedekking. De warmteweerstand staat in verhouding met de dikte van de vloerelementen: hoe dunner de vloerbedekking is, hoe lager de warmteweerstand zal zijn. Daarnaast heeft ook de dichtheid van het hout een belangrijke invloed op de warmteweerstand. Hier geldt de regel: hoe hoger de dichtheid van het hout, hoe beter de vloerbedekking de warmte zal geleiden. Om de warmteweerstand zo laag mogelijk te houden, is het belangrijk om luchtlagen te vermijden. Een gelijmde plaatsing is daarom de meest geschikte plaatsingsmethode. Houten vloerbedekking geschikt voor vloerverwarming: •• mozaïekparket •• lamparket •• meerlagig parket Wanneer houten vloerbedekking op vloerverwarming wordt geplaatst, is het belangrijk om je op voorhand voldoende te informeren. Het plaatsen vertrouw je ook best toe aan een ervaren vakman.

61


5 Plaatsing

5.6.2. Vochtige ruimten Hout is een vochtgevoelig materiaal en toch is het mogelijk om houten vloerbedekking te plaatsen in ruimten met een hoge luchtvochtigheid, zoals de badkamer en de keuken. Doordat hout werkt, moet je wel met een aantal voorwaarden rekening houden. •• Gebruik een stabiele houtsoort met een duurzaamheidsklasse I tot III. •• Neem indien mogelijk kwartierse of halfkwartierse planken. •• Zorg voor een goede verlijming vooral in de voegen. •• Voorzie voldoende uitzettingsvoeg. •• Zorg voor een goed geventileerde ruimte. •• Vermijd stilstaand water op de houten vloerbedekking.

62

6 Afwerking


6 Afwerking Om de structuur en de kleur van een houten vloerbedekking mooi en levendig te laten uitkomen, wordt het hout afgewerkt. Daarnaast kan het vuil door de afwerking niet in de houtporiën dringen. Het bovenvlak slijt minder snel af en het werken wordt afgezwakt. Tegenwoordig worden veel houten vloerbedekkingen al in de fabriek afgewerkt. Is dit niet het geval, dan gebeurt de afwerking na de plaatsing. We schuren het vloeroppervlak en brengen afwerkingslagen aan.

6.1. Schuren Schuren is de eerste stap in de afwerking en heeft als doel: •• het oppervlak glad en vlak maken; •• resten van lijm te verwijderen; •• krassen en vlekken weg te werken. Schuren is een delicaat werk. Verkeerd of onnauwkeurig opschuren kan leiden tot een minderwaardige vloerbedekking en zelfs tot onherstelbare schade. Het aantal schuurbeurten hangt af van de dikte van de verschillende vloerelementen onderling en de korrelgrootte van het schuurmateriaal. Meestal zijn 3 tot 4 schuurbeurten nodig. Bij heel vlak geplaatste of voorgeschuurde vloerelementen kunnen 2 beurten volstaan. Enkele aandachtpunten bij het schuren: •• voor het schuren het vloeroppervlak controleren op mogelijke fouten; •• nagels waarvan de kop zich boven of gelijk met het oppervlak bevindt, indrijven; •• gepaste schuurkorrelgrootte gebruiken; •• tussen elke schuurbeurt het vloeroppervlak ontstoffen (stofzuigen); •• schuurmachine(s) steeds met gelijke snelheid en dezelfde druk bedienen.

63


6 Afwerking

Silveer De Dobbelaere

6.1.1. Specifieke schuurmachines Om tot een goed schuurresultaat te komen worden een aantal specifieke schuurmachines gebruikt.

Bandschuurmachine De bandschuurmachine wordt vooral gebruikt voor het grovere schuurwerk. De machine maakt een grote houtafname mogelijk en levert het beste schuurresultaat. Het bedienen van de machine vraagt wel heel wat vaardigheid.

Bandschuurmachine Valère

Schijfschuurmachine De schijfschuurmachine wordt gebruikt voor het fijnere schuurwerk en het tussenschuren. Nadeel van deze schuurmachine is het kringvormig schuurpatroon dat ze nalaat, wat zichtbaar kan zijn na het aanbrengen van de afwerkingslagen.

Schijfschuurmachine

Parket W&A

Kantenschuurmachine Randen en moeilijk bereikbare zones worden geschuurd met een kantenschuurmachine die het door haar specifieke vorm mogelijk maakt om tot tegen de kant, onder radiatoren, traptredes, … te schuren. De keuze van de schuurmachine wordt mee bepaald door de af te nemen hoeveelheid hout, de houtsoort en het gewenste schuurresultaat.

Kantenschuurmachine 64


6 Afwerking

6.1.2. Schuurpapier Een schuurmachine schuurt snel de vervuilde laag en oneffenheden weg. Om het kostbare hout te sparen en geleidelijk aan te werken, gebruiken we in verschillende beurten steeds fijner schuurpapier. Meestal trekken we de korrelgrootte van het schuurpapier met 20 tot 40 particles (P) op.

Aanbevolen keuze van de schuurkorrelgrootte strokenparket mozaïekparket harde houtsoorten zachte houtsoorten plaatmateriaal oude vloeren

grof schuren (P)

middelmatig schuren (P)

fijn schuren (P)

30/60 30/40 30/40 30/40 24/30 16/30

60 + 80 60 + 80 60/80 40/60 40/60 40 + 80

100/120 100/120 100/120 80/100 80/100 100/120

Bron zweihorn “handboek voor de parketveredeling”

6.1.3. Schuurrichting en schuurgangen Om schuurkrassen te voorkomen is de richting waarin geschuurd wordt belangrijk. De richting hangt onder meer af van de legwijze van het de houten vloerbedekking. Zo kan je mozaïekparket in twee richtingen diagonaal of parallel op de nerfrichting schuren, terwijl houten vloerbedekking gelegd in stroken in principe parallel met de nerfrichting wordt geschuurd. VOORSCHUREN  VLAKHEID Lägler

Schuurgangen

65


6 Afwerking

FIJN SCHUREN  OPTIEK Lägler

Schuurgangen Je kan zowel met de band- als de schijfschuurmachine schuren. De verschillende schuurgangen zijn:

Parket W&A

Parketschraper

66

•• De eerste schuurgang, grof schuren, gebeurt hoofdzakelijk om het vloeroppervlak egaal te maken en wordt meestal dwars op houtnerf uitgevoerd. •• Bij het herschuren wordt voor het verwijderen van verf of oude lijm een extra grove korrel gebruikt. Deze grove korrel (P16 – P30) wordt best niet rechtstreeks op het hout gebruikt. •• De middelste schuurgang dient als overgang naar het fijn schuren zodat bij de laatste schuurbewerking alle schuurpatronen weggeschuurd worden. •• De laatste schuurbewerking, het fijn schuren, gebeurt met een grotere nauwkeurigheid. Schuurpatronen moeten volledig verdwenen zijn, zodat ze na het aanbrengen van de afwerkinglagen niet meer zichtbaar zijn. •• Tussenschuren van de afwerkingslagen gebeurt met minimum dezelfde korrelgrootte als fijn schuren, meestal wordt een nog fijnere korrel (P150 – P180) gebruikt. Bij watergedragen lakken kan de korrel zelfs nog iets fijner zijn (P180-P220). De randen worden in dezelfde stappen als het vloeroppervlak met de kantenschuurmachine opgeschuurd. Plaatsen die niet bereikbaar zijn met een schuurmachine worden manueel geschuurd of met een parketschraper glad gemaakt.

6 Afwerking


Waco

6.2. Opstoppen Nagelgaten, barsten en kwasten worden best tussen de middelste en de fijne schuurgang opgestopt. Als opvulmiddel wordt meestal een pasta gemaakt door een bindmiddel (lijm) te mengen met houtstof van de eerste schuurgang. Soms gebruiken we een vooraf klaargemaakte houtvulpasta die de kleur van het hout sterk benadert. We brengen de pasta aan met een spaan van roestvrij staal. Dit kan zowel over de gehele oppervlakte gebeuren als enkel in de nagelgaatjes.

Opstoppen van gaten

6.3. Oppervlaktebehandeling De afwerkinglagen geven de houten vloerbedekking haar definitieve uitzicht, zorgen voor bescherming en gemakkelijker onderhoud. De afwerking kan vooraf in de fabriek gebeuren of ter plaatse worden uitgevoerd. Als bescherminglaag wordt meestal olie, boenwas of vernis gebruikt. Om bepaalde effecten te krijgen kan de houten vloerbedekking nog extra behandelingen zoals verouderen, ceriseren, roken of kleuren ondergaan. De keuze van de afwerking hangt af van de persoonlijke smaak van de bewoner, de intensiteit waarmee de vloer gebruikt wordt en het onderhoud dat je aan de vloer wil besteden. Voor de afwerking in een vochtige ruimte kan je zowel vernissen als oliën gebruiken. Aandachtspunten bij het aanbrengen van een afwerkinglaag: •• werk naar een deur toe zodat je de kamer nog altijd kan verlaten; •• respecteer de droog- en uithardingstijden; •• loop zo weinig mogelijk op onafgewerkte vloeren.

67


6 Afwerking

6.3.1. Kleuren

Waco

De benamingen kleuren en beitsen worden vaak door elkaar gebruikt. We houden het bij de benaming kleuren. Kleuren zijn vloeibaar en bieden op zich geen bescherming van het hout. Daarom wordt de houten vloerbekleding nadien nog verder afgewerkt met een bescherminglaag. Het doel van het kleuren is de oorspronkelijke kleur van het hout te wijzigen. Enkele redenen: •• de natuurlijke kleur voldoet niet altijd; •• goedkopere houtsoorten krijgen het uitzicht van duurdere houtsoorten; •• de houtstructuur, in de vorm van vlammen bij dosse gezaagd hout of spiegels bij kwartiers gezaagd hout, kan beter worden geaccentueerd of getemperd; •• vloerelementen met grote kleurverschillen worden gelijkmatiger; •• alle meubels uit een interieur of onderdelen ervan krijgen een gelijke tint.

Kleuren

Werkwijze Kleuren worden op geschuurd hout voldoende nat aangebracht met een borstel, rol of spons. Daarna nemen we het overtollige kleur af met een doek of daskwast. Na volledige droging kan je de houten vloerbedekking verder afwerken.

6.3.2. Beschermingslaag Boenen Boenen is één van de eerste technieken die toegepast werden om houten vloerbedekking af te werken. Boenwas is een vloeibaar product dat je als grondlaag en als onderhoudsproduct kan gebruiken. Voor houten vloerbedekkingen worden verschillende soorten op basis van natuurlijke, plantaardige wassen gebruikt: bijenwas, carnaubawas of candelillawas. Om de kwaliteit te verbeteren werd een nieuwe techniek ontwikkeld: het impregneren en boenen. Deze techniek is opgebouwd uit meerdere grond- en boenwaslagen waarbij de grondlaag de houten vloerbedekking afsluit van vocht en vuil en daardoor een betere bescherming biedt en het onderhoud beperkt.

68

6 Afwerking

Basis voor het aanbrengen Kenmerken Waco

Aanbrengen

Voordelen Boenmachine

Nadelen


•• gekleurd hout dat best van een isolatielaag wordt voorzien. •• oude techniek •• behoudt de structuur van het hout •• niet filmvormend •• verschillende kleuren mogelijk Traditioneel boenen: •• aanbrengen met spatels, borstels of vodden, •• inborstelen, •• manueel of machinaal opboenen; hiervoor wordt dikwijls een schijfschuurmachine of boenmachine met wolpads gebruikt. Impregneren en boenen: •• eerste grondlaag (poriënvuller) gelijkmatig aanbrengen met een kortharige lakrol, dwars op de vezelrichting, •• lichtjes tussenschuren en afstoffen, •• tweede laag poriënvuller in de richting van de vezels aanbrengen, •• boenwas aanbrengen, •• manueel of machinaal opboenen. •• eenvoudige verwerking •• zijdematte glans •• gemakkelijk te herstellen •• hout behoudt zijn kleur en structuur •• meest natuurlijke uitstraling, wordt zelfs mooier met de jaren •• geringe weerstand tegen vlekken en water •• intensief onderhoud nodig •• niet krasbestendig

Bij renovatie van geboende houten vloeren verwijderen we eerst de vervuilde waslaag. Dit kan met doeken gedrenkt in terpentijn of white spirit. Wanneer dit niet gebeurt, smelt de was door het schuren en dringt het dieper in het hout. Bovendien koekt de was samen op het schuurpapier waardoor het onbruikbaar wordt.

69


6 Afwerking

Woca

Oliën Het oliën van een houten vloerbedekking is een steeds vaker gebruikte oppervlaktebehandelingsmethode. Het is een variante op het impregneren en boenen, met als belangrijkste verschil dat de impregnatie van de vloer op oliebasis is. Met oliën kan je door toevoeging van pigmenten of door menging van verschillende oliën aantrekkelijke kleurtinten maken. Olie werkt enerzijds als een voedings- en verzadigingsmiddel voor het hout, zodat bv. water niet meteen tot in het hout kan dringen. Anderzijds is de olie ook een slijtlaag die het hout beschermt. Wat afwerking betreft, mag olie gezien worden als een tussenvorm: niet zo sterk als vernis, maar met toch meer bescherming dan boenwas.

Basis voor het aanbrengen Kenmerken

Oliën

Aanbrengen

Voordelen

Tip Bij het uitharden van natuurlijke oliën komt warmte vrij. Het is daarom belangrijk om in olie gedrenkte doeken, schijven enz. in water te spoelen en opengevouwen in openlucht te laten drogen of in een gesloten metalen ton op te bergen. Zo voorkom je zelfontbranding.

Nadelen

•• gekleurd of geschuurd hout •• geeft meer diepgang aan het hout •• niet filmvormend •• aanbrengen met een rol, spatel of borstel in de richting van de houtvezel •• na korte indringingstijd overtollige olie afnemen •• olie manueel of machinaal droogwrijven •• na volledige droging volgende laag aanbrengen Aantal lagen is afhankelijk van de zuigkracht van het hout •• ruwt bijna niet op •• dringt diep in het hout (dieper dan vernis) •• relatief gemakkelijk te herstellen •• gemakkelijk te verwerken •• natuurlijk uitzicht •• milieuvriendelijk •• arbeidsintensief onderhoud •• beperkte weerstand tegen vocht •• kan een kleine wijziging van de houtkleur veroorzaken •• verminderde weerstand tegen bijtende producten

Sommige producten zijn een combinatie van olie en was, zoals hardwaxolie. Ze hebben als voordeel dat ze het hout van binnen en van buiten beschermen. Tijdens de verhardingsperiode van de olie mag het vloeroppervlak niet worden afgedekt. Zo kan het hout blijven ademen.

70

6 Afwerking


Raekelboom

Vernissen Vernissen zijn filmvormend en in heel veel verschillende soorten verkrijgbaar, zowel solvent- als watergedragen. In tegenstelling tot was en olie blijft heel wat product boven op het hout liggen en dringt dus minder in het hout. Het doel van vernissen is het houten oppervlak te beschermen en af te sluiten voor vocht en vuil. Er zijn heel wat verschillende soorten vernis. We sommen de meest voorkomende op.

Vernissen

•• Solvent gedragen polyurethaanvernissen bestaan in één of twee componenten. Bij het gebruik van twee componenten moeten beide componenten correct gemengd en binnen de open tijd verwerkt worden. Bij ééncomponent polyurethaanvernis moet de eerste laag dun aangebracht worden zodat het koolzuurgas kan ontsnappen , zoniet ontstaan er blaasjes in de vernislaag. •• Polyurethaanvernissen op waterbasis hebben een grote slijtweerstand en weerstand tegen chemische producten wat voor een lange levensduur zorgt. •• Vernissen op alkydharsbasis worden verdund met white spirit. De vernis is gemakkelijk aan te brengen. De krasbestendigheid is kleiner dan bij solvent gedragen polyurethaanvernissen maar ze zijn daarentegen milieuvriendelijker. •• Waterverdunbare polyurethaan-acrylaat dispersies combineren de goede eigenschappen van polyurethaanvernissen met de voordelen van watergedragen producten. Ze drogen snel uit waardoor we meerdere lagen per dag kunnen aanbrengen. Ze zijn eveneens milieuvriendelijker.

Basis voor het aanbrengen Kenmerken

•• •• •• •• •• ••

Aanbrengen

•• •• •• ••

Voordelen Nadelen

•• •• •• •• •• ••

gekleurd of geschuurd hout harsrijke houtsoorten eerst ontvetten of isoleren filmvormend vernis vormt een laag boven op het hout aanbrengen van de poriënvuller aanbrengen van de eerste laag met de rol of borstel dwars op de vezel volledig laten uitdrogen tussenschuren aanbrengen van de tweede laag in de vezelrichting. indien nodig, na het uitdrogen, tussenschuren en een derde laag aanbrengen goed bestand tegen schokken hoge slijtweerstand vraagt weinig onderhoud slijt onregelmatig af (schilfers, afbladderen) kan moeilijk hersteld worden ziet er minder natuurlijk uit 71


6 Afwerking

6.3.3. Veiligheidsvoorschriften De veiligheidsaspecten bij het verhandelen en het verwerken van afwerkingsproducten hangen in grote mate af van: •• de samenstelling van het product •• de gebruikte apparatuur •• de gebruiker zelf In bedrijven en scholen moeten algemene veiligheidsmaatregelen getroffen worden bij het verwerken van gevaarlijke producten (licht ontvlambare stoffen, giftige stoffen ...) Deze producten moet opgeslagen worden in speciaal daarvoor ingerichte ruimtes of kasten die afgesloten kunnen worden. Patrick Coene

Opslagruimte gevaarlijke stoffen De etiketten op gevaarlijke producten zijn ingedeeld volgens een universeel systeem met 28 gevarenklassen, die gegroepeerd zijn in fysische gevaren, gezondheidsgevaren en ecologische gevaren. Op een product kunnen één of meerdere symbolen voorkomen, zoals in het onderstaande voorbeeld van methanol:

Etiket methanol

72

6 Afwerking


Het etiket bevat: •• •• •• •• ••

de naam en de productidentificatie; het gevarensymbool in een meetkundige ruitvorm; een signaalwoord, zoals “gevaar” in dit voorbeeld; een omschrijving van de risico’s; de preventiemaatregelen.

De wetgeving eist dat er bij producten waarin afwerkingsproducten zijn gebruikt, een veiligheidsfiche (Material Safety Data Sheet of MSDS) of veiligheidsinstructiekaart van het product ter beschikking is. Deze fiche of kaart kan bij de leverancier aangevraagd worden. Voor mengsels kunnen nog tot 1/6/2015 de verouderde, oranje, symbolen gebruikt worden. Mengsels die voor 1/6/2015 in de handel gebracht zijn, mogen zelfs nog tot 1/6/2017 voorzien blijven van een oud etiket.

Oude symbolen vs. nieuwe symbolen Links op de bovenstaande afbeelding zien we de verouderde etiketten, rechts ervan de nieuwe etiketten.

73


6 Afwerking

Preventiemaatregelen bij het gebruik van diverse afwerkingsproducten Bij aankoop: •• Koop enkel producten met duidelijke etiketten. •• Zoek naar minder schadelijke alternatieven. Bij gebruik: •• Lees grondig het etiket en de veiligheidsfiche. •• Volg de instructies en preventiemaatregelen. •• Zorg voor een goede ventilatie en afzuiging. •• Gebruik alle nodige persoonlijke beschermingsmiddelen. •• Eet of drink niet tijdens het werken met gevaarlijke producten •• Meng geen producten. •• Beperk de productvoorraad in de werkruimte. Bij opslag: •• Producten afgeschermd en veilig opslaan is een vereiste. •• Plaats producten niet in het zonlicht, maar in een aangepaste ruimte. •• Bewaar producten in de originele verpakking. Giet ze niet over. Bij afval: •• Voer restafval van producten af via het circuit van chemisch afval. •• Loos afval in geen geval via de gootsteen.

6.4. Randafwerking Randafwerking is het afwerken van de vrije ruimtes die ontstaan bij het plaatsen van een houten vloerbedekking. De noodzakelijke uitzetvoegen, obstakels zoals verwarmingsbuizen, deurposten en vloerovergangen worden op een esthetische manier afgewerkt. De meest voorkomende vormen van randafwerking zijn: •• plinten; •• profielen; •• eind- en tussendorpels; •• rozetten.

74

6 Afwerking


Diligno

6.4.1. Plinten Plinten zorgen ervoor dat de uitzetvoeg langs de muren mooi wordt toegedekt. Ze worden meestal in dezelfde houtsoort gemaakt als de vloerbedekking. Dit kunnen zowel vol massieve als fineerplinten zijn. Daarnaast kan je ook gelamineerde of schildersplinten gebruiken. Plinten zijn verkrijgbaar in verschillende modellen en uitvoeringen. Bij sommige zijn er achteraan openingen voorzien voor het plaatsen van bekabeling. Meestal bedraagt de dikte rond de 15 mm. Bij brede uitzetvoegen kunnen dikkere plinten nodig zijn.

Gewone plint

Plinten worden onderaan licht schuin gezet om een gemakkelijkere aansluiting met de vloerbedekking te krijgen. Bij het bevestigen worden ze meestal in het verstek gezaagd en aan de muur vastgezet door nagelen, schroeven of lijmen. We stoppen de nagel- of schroefgaten op alvorens de plinten af te werken. Enkele producenten hebben plinten met een kliksysteem op de markt gebracht. Het voordeel van deze plinten is dat er geen nagel- of schroefgaten zichtbaar zijn en dat ze gemakkelijk opnieuw verwijderd kunnen worden. Deze plinten worden het meest toegepast bij laminaatvloeren.

Traditionele plint

Bij een zwevend geplaatste vloerbedekking of op een zwevende dekvloer moet elk contact met de vloerbedekking vermeden worden om overdracht van contactgeluid tegen te gaan. Daarom wordt de plint iets boven de vloer aan de muur bevestigd.

75


6 Afwerking

BDS

6.4.2. Profielen Onder profielen verstaan we metalen, houten of kunststof elementen die tussen of op het einde van de vloerdelen geplaatst worden.

Overgangs-, eind-, en uitvlakprofiel

We maken onderscheid tussen: •• overgangsprofielen: zorgen voor een perfecte overgang tussen twee vloeroppervlaktes of een dorpel. •• eind- of stopprofielen: vormen een propere afwerking van de randen langs trappen, ramen,… •• uitvlakprofielen: vangen mogelijke hoogteverschillen op.

6.4.3. Eind- en tussendorpels Dorpels zijn stukken massief hout die op het einde of tussen twee vloeroppervlaktes worden geplaatst. Het voordeel van een houten dorpel is dat het hout op dezelfde manier kan afgewerkt worden als de vloerbedekking.

Eind- en tussendorpel

6.4.4. Rozetten Waar verwarmingsbuizen of waterleidingen moeten afgewerkt worden, kan je gebruik maken van rozetten. Rozetten zijn verkrijgbaar in verschillende houtsoorten, in RVS of PVC. Bij het plaatsen wordt voldoende opening tussen de buis en de opening in de rozet voorzien zodat de buis kan uitzetten door de warmte en er geen contactgeluiden ontstaan.

6.4.5. Opvulkit Met elastische opvulkit (silicone) kunnen de voegen langsheen muren, verwarmingsbuizen en plinten perfect worden afgewerkt. Opvulkit is gemakkelijk aan te brengen, is elastisch en sommige soorten zijn overschilderbaar. Voor iedere vloer is er een aangepaste kleur te vinden.

Opspuiten met silicone

76

7 Onderhoud


7 Onderhoud Ook na de plaatsing moet de houten vloerbedekking onderhouden worden. Tijdens dit onderhoud kan je fouten of gebreken bijwerken. Bij het herstellen van grote gebreken of fouten spreken we niet meer van onderhoud maar van renovatie. Het is belangrijk dat het binnenklimaat gecontroleerd wordt. Een kamertemperatuur tussen 18° en 20° en luchtvochtigheid tussen 40% en 70% zijn ideaal. Bij extreme omstandigheden over langere tijd, bijvoorbeeld bij te vochtige lucht tijdens de zomer of te droge lucht tijdens de wintermaanden moet de lucht respectievelijk gedroogd of bijkomend bevochtigd worden. Anders zal de vloerbedekking sterk gaan werken of zelfs barsten. Het onderhoud in vochtige ruimten moet vaker en nauwkeuriger gebeuren dan voor een houten vloerbedekking op een droge plaats. Hiervoor zijn aangepaste schoonmaakmiddelen te krijgen. Tips voor het beschermen van een houten vloerbedekking: •• plaats zelfklevende viltjes onder de meubelpoten; •• til zware meubels op in plaats van ze te verschuiven bij het verplaatsen; •• controleer geregeld de waterdichtheid van sanitair en verwarming; •• kuis gemorst water of andere vloeistof onmiddellijk op; •• plaats plantenbakken met onderaan openingen nooit rechtstreeks op de vloer.

7.1. Geboende houten vloerbedekking Boenen dient regelmatig herhaald te worden tot het hout volledig met boenwas verzadigd is. Een geboende houten vloer heeft weinig of geen weerstand tegen vocht, druppels water moeten meteen opgekuist worden: anders ontstaan er blijvende vlekken. Onderhoud: •• Dagelijks: de vloer vegen of stofzuigen. •• Jaarlijks: 1 tot 3 maal behandelen met vloerbare boenwas. Het vloeroppervlak kan voor het behandelen met boenwas gereinigd worden met een doek gedrenkt in terpentijn of white spirit.

77


7 Onderhoud

7.2. Geoliede houten vloerbedekking Bij een nieuw geoliede houten vloerbedekking moet een periode van zachte behandeling worden voorzien van minstens drie weken. Dat betekent dat de vloer de eerste week beter niet met schoenen wordt betreden en ook niet afgedekt mag worden. De olie is pas na drie weken volledig ingedrongen. Olie slijt af. Daarom moet bij een geoliede vloer een onderhoudsproduct worden toegevoegd aan het water om de vloer extra te beschermen. Onderhoud: •• Dagelijks: de vloer dagelijks reinigen met een zachte bezem of stofzuiger. •• Wekelijks: nat reinigen met proper lauw water. Gebruik altijd twee emmers water, één met proper water waaraan een onderhoudsproduct is toegevoegd en een tweede voor het spoelen van de dweil. Nooit met zuiver water nadweilen, omdat dan de beschermfilm weer wordt verwijderd. •• Jaarlijks: na een wekelijkse reiniging wordt de vloer best 1 tot 3 maal behandeld met een onderhoudsolie of zeep. Het product wordt met een doek dun en gelijkmatig aangebracht. Na ongeveer 30 minuten het oppervlak nawrijven met een katoenen doek. Wanneer op een bepaald gedeelte de slijtlaag verdwenen is, wordt deze behandeld met een extra laagje olie, die naadloos zal aansluiten op de rest van de vloeroppervlakte.

78

7 Onderhoud


7.3. Geverniste houten vloerbedekking Als het vernis volledig uitgehard is, zet je best onmiddellijk een polish op de vloer, zodat de vloer niet mat wordt. Het is belangrijk om geen producten te gebruiken die wassen bevatten, omdat zij later hechtingsproblemen kunnen veroorzaken bij het herbehandelen van de houten vloerbedekking. Alkydurethaan- en alkydvernissen zijn niet alkalibestendig. Daarom mag je geen producten met alkalische reinigingsmiddelen, zoals ammoniak, soda, enz... gebruiken. Onderhoud: •• Dagelijks: stofzuigen en reinigen met een vochtige doek. •• Wekelijks: dweilen met lauw water waaraan een zachte reiniger is toegevoegd. •• Jaarlijks: 1 tot 2 maal, na het wekelijks reinigen, dweilen of rollen met een onderhoudproduct. Wanneer de vloerbedekking zijn glans verliest, kan je opnieuw een polish aanbrengen met dezelfde glansgraad van het vernis. De slijtlaag zal na verloop van tijd door het belopen afslijten en dient na 10 tot 15 jaar bij niet-intensief gebruik en na 3 tot 5 jaar na intensief gebruik vernieuwd te worden.

7.4. Laminaat Er zijn heel wat specifieke onderhoudsproducten verkrijgbaar in de handel. Ze zorgen voor een blinkend effect maar onderhouden of beschermen het laminaat niet altijd. Sommige producten bevatten bijtende stoffen die de toplaag kunnen aantasten. Gebruik ook nooit azijn, chloor, ammoniak of schuurmiddelen om laminaat te reinigen. Onderhoud: •• Dagelijks: stofzuigen of vegen met een zachte borstel. •• Wekelijks: nat reinigen met proper lauw water. Wring de dweil goed uit zodat hij nog vochtig aanvoelt maar niet kletsnat meer is. Dit is belangrijk voor de naden en bijgevolg de levensduur van het laminaat. In het water kan een vloeibare zeep of een product aanbevolen door de producent worden toegevoegd.

79

8 Verklarende woordenlijst


8 Verklarende woordenlijst Woord

Omschrijving

alkalibestendig

bestand tegen bepaalde basen en sodaoplossingen

anhydriet

korrelige glasachtige materie met een wit-violetachtige kleur die onder invloed van de lucht verhardt

candelillawas

een soort boenwas samengesteld op basis van plantaardige stoffen

capacitieve methode

meetmethode waarbij gebruik gemaakt wordt van de capaciteit, het vermogen tot opslaan van elektrische lading in de condensator van een meettoestel

carnaubawas

boenwas van een hoogwaardige kwaliteit op basis de bladeren van de carnaubapalm (Brazilië)

conditionering

* voorafgaand stadium waarbij men de houten vloerelementen in contact brengt met het omgevingsklimaat waar ze uiteindelijk verwerkt worden

ééncomponentvernis

vernissoort klaar voor gebruik, waarbij alle werkzame stoffen o.a.verharder, reeds in het vernis aanwezig is

egalisatiemortel

een mortelspecie uitsluitend gebruikt voor het uitvlakken van oneffenheden

kraftpapier

een met harsen doordrenkte papiersoort

kruipeffect

* nadelig verschijnsel bij verlijmingen met dispersielijm, waarbij onder invloed van vocht en warmte, de lijm opnieuw soepel wordt, waardoor de lijmnaad zijn sterkteeigenschappen verliest

lambourdes

vierzijdig geschaafde steunbalkjes als draagconstructie verwerkt bij houten vloeren

oppervlaktecohesie

* eigenschap van een goede samenhang van een vloeroppervlak

overlay

* doorzichtige en slijtvaste bovenlaag van laminaatvloeren, bestaande uit korundkorrels

solventgedragen

* vernissoort waarin vluchtige verhardingssubstanties zijn gemengd polyurethaanvernis

voorstrijkmiddel

extra verdunde tussenlijmlaag die de binding tussen twee vloerelementen bevordert

ijkpunten

* noodzakelijke referentiepunten voor het uitlijnen en plaatsen van parket

wolpad

* schaapswollen overtrek voor een schijfschuurmachine of boenmachine

3-4-5-methode

vuistregel in de driehoeksmeting die de lengteverhouding van de 3 zijden van een rechthoekige driehoek weergeeft, in de volgorde van korte, lange en schuine zijden.

* betekenis van het woord in de context van de inhoud van de module

81

9 Bijlagen


9 Bijlagen

83


84

9 Bijlagen

9 Bijlagen


Schets gemeten waarde

Datum: Naam bouwheer: Handtekening bouwheer:

85

De handboeken zijn tot stand gekomen dankzij de bijdrage van de volgende organisaties :

fvb•ffc Constructiv Koningsstraat 132/5, 1000 Brussel t +32 2 210 03 33 • f +32 2 210 03 99 constructiv.be • [email protected] © Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid, Brussel, 2014. Alle rechten van reproductie, vertaling en aanpassing onder eender welke vorm, voorbehouden voor alle landen

Hout 1 Houtbewerking 1.1 Planlezen 1.2 Manuele houtbewerking 1.3A Machinale houtbewerking - deel 1 1.3B Machinale houtbewerking - deel 2 1.3C Machinale houtbewerking - deel 3 1.4 Houtverbindingen

2 Meubels 2.1 Massief meubel 2.2 Plaatmeubel

3 Interieurbouw Binnenkort te verschijnen

4 Binnenschrijnwerk Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid i.s.m. OpleidingsCentrum Hout

HOut


4.1

Plaatsen van binnenschrijnwerk

HOut


4.2

Wanden en plafonds

5 Buitenschrijnwerk 5.1 Ramen en deuren 5.2 Plaatsen van ramen en deuren 5.3 Gevelbekleding

6 Houtconstructies 6.1 Dakspanten

Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid N243HO Houten vloerbekledingen

9000000000517

HOut



4.3

HOut

Rechte steektRap en boRdestRap

4.4

Houten vloerbekledingen

Recommend Documents