2012 H O O R N S E S TA D S G E Z I C H T E N
Binnenhaven Binnenhaven Eén van de meest gefotografeerde stukjes Hoorn: de Binnenhaven met de Hoofdtoren (1532). Al eeuwenlang Al eeuwenlang nauwelijks veranderd. nauwelijks Het gebouwtje veranderd. met het karakteristieke Het gebouwtje dakmet links het karakteristieke van de Hoofdtoren dak islinks de voormalige van de Hoofdtoren visafslag (1951), is denu voormalige een viszaak. visafslag (1951), nu Rechts vaneen de Grote viszaak. Sluis Rechts staatvan hetde Grote Sluis staat havenkantoor (1980) het havenkantoor waarvan de (1980) waarvan hoofdvorm geïnspireerd de hoofdvorm is op het geïnspireerd vorige kantooris dat op het ernstig vorige verzakt kantoor dat ernstig was. Deze inverzakt vakwerkstijl was. Deze opgetrokken in vakwerkstijl isopgetrokken voorganger nog te zien voorganger op de is nog te zien op de prentbriefkaart. prentbriefkaart.
ma di wo do vr
januari
52
za zo
11
1
2
2
9 10 11 12 13 14 15 9 10 11 12 13 14 1 5
3
16 17 18 19 20 21 22 16 17 18 19 20 21 2 2
4
23 24 25 26 27 28 29 23 24 25 26 27 28 2 9
5
30 31
3
4
5
6
7
88
Roode Steen Binnenhaven Vergelijken het gefotografeerde huidige beeld Eén van de we meest met de prentbriefkaart uit het begin stukjes Hoorn: de Binnenhaven met van de vorige eeuw, dan valt op hoe de Hoofdtoren (1532). maagdelijk het nauwelijks plein er toen nog Al eeuwenlang bij lag: geenHet zitbanken, bloemveranderd. gebouwtje met en het afvalbakken, parasols en van terrassen. karakteristieke dak links de De toren vanisde Kerk visafslag Hoofdtoren deGrote voormalige heeft ansichtkaart nog devan de (1951),opnudeeen viszaak. Rechts oorspronkelijke speelser dan de Grote Sluis staatspits, het havenkantoor huidige,waarvan strakke de versie uit (1980) hoofdvorm 1938-’39. Bij de Waag (1609) geïnspireerd is op het vorige kantoor rechts, een verzakt ontwerpwas. van Deze de bekende dat ernstig in Amsterdamse architect Hendrick vakwerkstijl opgetrokken voorganger denog Keyser, zijnop nade deprentbriefkaart. restauratie van is te zien 1912-’13 de vensterluiken en houten luifel teruggekeerd. Op de ansicht is nog de ijzeren voorganger uit 1858 te zien. Links het standbeeld van Jan Pieterszoon Coen dat vorig jaar meer dan ooit ter discussie heeft gestaan. Het door de Amsterdamse beeldhouwer Ferdinand Leenhoff vervaardigde beeld werd onthuld in 1893 op 30 mei, de dag waarop Coen in 1619 Jakarta had veroverd en platgebrand.
februari januari
52 5 1 6
ma di wo do vr
za zo
1 2 3
4
5 1
11 7
12 8
6 2
7 3
8 4
9 5
10 6
2 7
13 14 15 16 17 18 19 9 10 11 12 13 14 1 5
3 8
20 21 22 23 24 25 26 16 17 18 19 20 21 2 2
4 9
27 28 29 23 24 25 26 27 28 2 9
5
30 31
Veermanskade Binnenhaven Op het Eén vaneerste de meest gezicht gefotografeerde een klokgaaf stukjes Hoorn: bewaarde gevelwand de Binnenhaven uit de Gouden met de Hoofdtoren Eeuw, maar de (1532). werkelijkheid is Al eeuwenlang anders: de tweenauwelijks linker trapgevels veranderd. dateren uit Het 1904, gebouwtje de vier volgende met het karakteristieke gevels zijn reconstructies dak links van uit de Hoofdtoren jaren zestig is van dede voormalige twintigstevisafslag eeuw. (1951), isnugebruik Hierbij een viszaak. gemaakt Rechts van oude van de Grote Sluis foto’s. De ansichtkaart staat het havenkantoor uit circa 1960 (1980)nog toont waarvan de gevelwand de hoofdvorm vóór de geïnspireerdDe restauratie. is op naam hetVeermanskade vorige kantoor dat ernstigaan herinnert verzakt de tijdwas. dat Deze deze in kade vakwerkstijl de vaste ligplaats opgetrokken was voor voorganger de is nog te zien die veerschepen op de voeren prentbriefkaart. tussen Hoorn en Amsterdam.
januari maart
52 9 10 1
ma di wo do vr
za zo
1 2
3
4 1
10 7
11 8
5 2
6 3
7 4
8 5
9 6
11 2
12 13 14 15 16 17 18 9 10 11 12 13 14 1 5
12 3
19 20 21 22 23 24 25 16 17 18 19 20 21 2 2
13 4
26 27 28 29 30 31 23 24 25 26 27 28 2 9
5
30 31
Oostereiland Het Oostereiland is rond het midden van de zeventiende eeuw aangelegd ter vergroting van de havencapaciteit. Koopman Cornelis Schuyt liet er enkele pakhuizen bouwen die het oudste deel vormen van het huidige gebouwencomplex. Vanaf 1692 was hier de Admiraliteit van Westfriesland en het Noorderkwartier gevestigd met een eigen scheepswerf en haven, de Grashaven. In 1814 kreeg het complex een nieuwe bestemming als militaire gevangenis en daarna werd het een ‘verbeteringsgesticht’ voor bedelaars, landlopers, alcoholisten, souteneurs, enz. Vervolgens waren de gebouwen tot 2002 in gebruik als gevangenis. In 2010-2011 is het complex gerestaureerd en verbouwd tot Museum van de Twintigste Eeuw, Cinema Oostereiland, restaurant, hotel, kantoren en appartementen.
ma di wo do vr
april
13
za zo
1
14
2
15
9 10 11 12 13 14 15
16
16 17 18 19 20 21 22
17
23 24 25 26 27 28 29
18
30
3
4
5
6
7
8
Korenmarkt De Korenmarkt rechts op de foto is als kade ontstaan in 1558. In dat jaar liet het stadsbestuur de naastgelegen gracht graven om een betere ontsluiting te krijgen van de Appelhaven. De houten ophaalbrug over de gracht, de Engeltjesbrug, komt op de stadsplattegrond van circa 1582 nog niet voor, maar wel op die van 1596. In oorsprong zal deze brug dus dateren uit de tussenliggende periode. De naam Korenmarkt herinnert aan de korenmarkt die hier vroeger gehouden werd. Het hoge voormalige pakhuis met de grijze dakpannen op nr. 8 is op basis van dendrochronologisch onderzoek gedateerd op omstreeks 1547 en daarmee een van de oudste panden van de stad.
mei
18 19
ma di wo do vr
za zo
7
1
2
3
4
5
6
8
9
10
11
12
13
20
14 15 16 17 18 19 20
21
21 22 23 24 25 26 27
22
28 29 30 31
Slapershaven De Slapershaven grensde oorspronkelijk direct aan de Zuiderzee. In 1577 kwam hierin verandering toen de Slapershaven kade werd van een nieuwe havenuitbreiding, de Karperkuil. Drie jaar eerder was de Spaanse vloot onder admiraal De Bossu door de geuzenvloot op het Hoornsche Hop verslagen. Als blijvende herinnering hieraan zijn de eerste drie huizen van de Slapershaven verfraaid met gebeeldhouwde friezen waarop scènes uit de slag op de Zuiderzee. In oorsprong dateren de drie Bossuhuizen uit het begin van de zeventiende eeuw. Het middelste huis is in 1897 gerestaureerd om dienst te doen als woning voor de sluis- en brugwachter van het Kleine Oost. De onderpui van het linker huis is bij een restauratie in 1954 gereconstrueerd. Op de prentbriefkaart linksonder zien we de gevel vóór de restauratie.
juni
22 23
ma di wo do vr
za zo
1
2
3
9
10
4
5
6
7
8
24
11 12 13 14 15 16 17
25
18 19 20 21 22 23 24
26
25 26 27 28 29 30
Nieuwstraat De Nieuwstraat gezien vanuit de Muntstraat met de prachtige tweelinggevel van het voormalig logement van de Gecommitteerde Raden van Westfriesland en het Noorderkwartier uit 1613. Beide geveltoppen worden bekroond door een beeld van stadhouder prins Maurits. Van 1797 tot 1977 deed het gebouw dienst als stadhuis. Rechts op de foto het voormalige ‘winkelpaleis’ van de firma S.I. de Vries ‘in manufacturen, lingeries en heeren-modeartikelen’. Het is gebouwd in 1911 naar ontwerp van de Amsterdamse architect A.J. Jacot. Op deze plek stond daarvoor café ‘De Morgenster’ waarvan de zijgevel nog te zien is op de prentbriefkaart. Ook verdwenen zijn de lantaarnpaal midden op straat en de ijzeren stelling die boven het raadhuis uitsteekt. Het is een ‘telefoongestoelte’ behorend bij het bovengrondse telefoonnet van de Nederlandsche Bell-Telephoon Maatschappij. Dit bedrijf had in 1896 toestemming gekregen voor de aanleg van een telefoonnet in de stad.
ma di wo do vr
juli
26
za zo
1
27
2
28
9 10 11 12 13 14 15
29
16 17 18 19 20 21 22
30
23 24 25 26 27 28 29
31
30 31
3
4
5
6
7
8
Oosterpoortsgracht In 1577 werd de stad in oostelijke richting uitgebreid met een nieuwe haven, de Karperkuil. Ter bescherming hiervan werd een nieuwe wal aangelegd met vestinggracht, de Oosterpoortsgracht. De gracht dankt zijn naam aan de in dat jaar gebouwde nieuwe Oosterpoort rechts op de foto. De poort is ontworpen in rijke maniëristische stijl door de Amsterdamse bouwmeester Joost Jansz. Bilhamer. Oorspronkelijk had de Oosterpoort een plat dak, maar in 1601 werd de poort verhoogd met een wachterswoning bekroond door een dakruiter. De bovenwoning is sinds 1913 bereikbaar via een achthoekige traptoren. De stenen boogbrug dateert uit 1763 en verving een houten voorganger. Rechts op de prentbriefkaart is nog het witte bruggetje te zien over het nu gedempte Watertje dat uitmondde in de Oosterpoortsgracht.
augustus
31 32
ma di wo do vr
za zo
1 6
7
8
2
3
4
5
9
10
11
12
33
13 14 15 16 17 18 19
34
20 21 22 23 24 25 26
35
27 28 29 30 31
Grote Noord Het Grote Noord is gelegen op een van de twee middeleeuwse verbindingswegen tussen Hoorn en het achterland. In 1420 werd de ‘Noerderstraat’ voor het eerst met stenen geplaveid; daarvoor was het een onbestrate dijk. Het Grote Noord is van oudsher een winkelstraat. Ter plaatse van de katholieke schuilkerk aan het Achterom werd in 1879-1882 de monumentale Cyriacus- en Franciscuskerk gebouwd. Van deze door de Hoornse architect A.C. Bleijs ontworpen kerk zien we op de foto de twee sierlijke fronttorens. Ook de voormalige pastorie links hiervan en het hoge herenhuis tegenover de kerk zijn van zijn hand. Op de prentbriefkaart is in het midden van de straat de tramlijn herkenbaar van de paardentram Hoorn-Enkhuizen die van 1886 tot 1918 dienst heeft gedaan.
ma di wo do vr
september
35 36
za zo
1 3
4
5
6
7
8
2 9
37
10 11 12 13 14 15 16
38
17 18 19 20 21 22 23
39
24 25 26 27 28 29 30
Oude Haven In 2009 heeft deze gracht officieel zijn vroegere naam Oude Haven teruggekregen, maar bij velen zal dit water beter bekend zijn als Appelhaven. Die naam is nu voorbehouden aan de straat links op de foto. De Oude Haven is gegraven in 1420 en liep oorspronkelijk door tot aan de Karperkuil. In de negentiende eeuw is de oostelijke helft in fasen gedempt en bebouwd, onder andere met het grote dubbele huis midden op de foto. Aan de Bierkade rechts losten in vroeger tijden schepen uit onder meer Hamburg en Bremen hun biervaten. De bebouwing bestaat hier voor een groot deel uit (voormalige) pakhuizen. Wat dat betreft is er vergeleken met de in 1902 verstuurde prentbriefkaart weinig veranderd: alleen het tweede pakhuis van rechts is in 1931 ingrijpend verbouwd.
ma di wo do vr
oktober
za zo
40
1
41
8 9 10 11 12 13 14
42
15 16 17 18 19 20 21
43
22 23 24 25 26 27 28
44
29 30 31
2
3
4
5
6
7
Turfhaven De Turfhaven was tot 1508 vestinggracht en ontleent zijn naam aan de turfschepen die hier vroeger aanmeerden. Van de vele bruggen over de Turfhaven is alleen deze houten klapbrug, de Pakhuisbrug, bewaard gebleven. De niet meer beweegbare brug is sinds 1963 aan weerskanten verbreed met loopbruggen. Op de prentbriefkaart zien we nog de oude situatie. Ook zijn hierop de oorspronkelijke trapgevels van de twee VOCpakhuizen aan Onder de Boompjes te zien.Bij de restauratie in 1940 zijn de voorgevels opnieuw opgemetseld. Links hiervan een fors 18de-eeuws herenhuis waarvan een deel van de gevel recent is gereconstrueerd. Het brede dwarshuis daarnaast is in 1935 verbouwd tot rooms-katholieke St.-Aloysiusschool voor Meer Uitgebreid Lager Onderwijs (MULO). Van 1942 tot 1944 was de school gevorderd door de Duitse Weermacht.
november
ma di wo do vr
za zo
44
45
5
46
12 13 14 15 16 17 18
47
19 20 21 22 23 24 25
48
26 27 28 29 30
6
1
2
3
4
7
8
9
10
11
, Achter op t Zand Het Achter op ’t Zand is aangeplempt in 1648 met zand en bagger uit de naastgelegen Grashaven. De dijk er langs werd pas in 1777 aangelegd na overstromingen met veel schade in de voorgaande twee jaar. De gemeente wilde aanvankelijk de Italiaanse Zeedijk verhogen, maar op voorstel van de bewoners werd toen voor dit alternatief gekozen. Het dijktalud was vroeger aan de kant van de Grashaven deels met basaltblokken verhard. Nu treffen we hier een soort betonnen trappen. Deze dateren uit 1908-’09 en zijn de eerste toepassing in Noord-Holland van gewapend beton als dijkversterking. Het werk werd in twee fasen uitgevoerd (het ene jaar 165 m en het jaar daarop eveneens 165 m) in opdracht van het Waterschap Drechterland. Deze voor die tijd zeer moderne dijkversterking heeft als zeewering dienst gedaan tot de aanleg van de Afsluitdijk (1932). Rechts op de foto zien we in de verte de gebouwen van het Oostereiland.
ma di wo do vr
december
48 49
za zo
1 3
4
5
6
7
8
2 9
50
10 11 12 13 14 15 16
51
17 18 19 20 21 22 23
52
24 25 26 27 28 29 30
1
31
H O O R N S E S TA D S G E Z I C H T E N
Deze kalender is uitgegeven door Van Vliet Printing in samenwerking met Bureau Erfgoed Gemeente Hoorn I Beeld: Bernard Faber, Jos van der Lee, Westfries Archief I Samenstelling en tekst: Bureau Erfgoed I Vormgeving en druk: Van Vliet Printing B.V.
VAN VLIET VAN VLIET VAN VLIET
PRINTING
PRINTING PRINTING
