Natasja Admiraal
Hommage of plagiaat? Modeontwerpers putten rijkelijk uit klassiekers
Een editorial voor Harper’s Bazaar wordt gekoppeld aan een portret van Diana Vreeland. Een patchwork handschoenentop van Martin Margiela aan Salvador Dalí. Moschino aan de preppy Chelsea girl -look van de sixties. Zara aan Dries van Noten. Op haar blog Into the Fashion onthult modedocent Diana Marian Murek de inspiratiebronnen achter modecollecties en wil daarmee aantonen dat mode in cycli beweegt. De gelijkenissen tussen de beelden spreken boekdelen.
www.intothefashion.com
26
Diana Vreeland 1949 / Harper’s Bazaar 2009
Diana Marian Murek is geboren in Duitsland maar woont al sinds 1998 in Milaan. Na het afronden van haar studie modevormgeving in Hamburg werkte ze jarenlang als modeontwerper en productmanager voor onder meer Costume National, Wolford en Francesco Scognamiglio. Sinds 2003 is ze als docent verbonden aan het Istituto Marangoni dat opleidingen aanbiedt in Milaan, Parijs en Londen. Ze geeft er les in col lectie-ontwikkeling, modegeschiedenis en trend forecasting. Daarnaast werkt ze als journalist voor het online magazine Grazia.IT. Om haar modestudenten te overtuigen dat het belangrijk is om kostuumgeschiedenis te bestuderen om hedendaagse mode te begrijpen, zet zij in 2009 de blog Into The Fashion op. Met een analyti sche blik koppelt ze recente catwalklooks aan historische ontwerpen. Fascinerend zijn ook de vergelijkingen tussen collecties gepresenteerd in precies dezelfde week, die bewijzen dat sommi ge ideeën juist simultaan ontstaan. Kwintessens sprak met Murek over haar opvallende werkwij ze en de soms dunne scheidingslijn tussen inspi ratie en plagiaat.
Wat was de reden om uw blog Into The Fashion te beginnen?
Diana Marian Murek: Mijn studenten. Ik wilde op een amusante manier uitleggen hoe belangrijk het is om kostuumgeschiedenis te bestuderen om hedendaagse mode te begrijpen, zonder al te acade misch te worden. Ik begon met het posten van gelijkenissen tussen outfits uit het verleden en recente catwalklooks. Hiermee wil ik aan tonen dat mode in cycli beweegt; dat is de aard van mode. Een groot deel van de hedendaagse mode leeft van het heruitvinden van het verleden. Waarom is het belangrijk voor studenten en modeontwerpers om hun klassiekers te kennen?
Mode heeft natuurlijke een geweldig rijke geschiedenis en tal van stijlen en ideeën zijn al eens verkend of uitgevoerd. Voor jonge ont werpers legt dat natuurlijk veel beperkingen op. Aan de andere kant gaat ontwerpen vandaag de dag niet meer zozeer over iets ‘uitvin den’, maar draait het eerder om het maken van spannende combi naties door bekende mode-elementen samen te voegen tot iets wat nog niet eerder is gedaan. Ik kan er erg van genieten om te zien hoe jonge ontwerpers er ieder seizoen weer in slagen iets te creëren dat je raakt, juist omdat het tegenwoordig zo’n uitdaging is om interes sante dingen te maken. Een groot probleem zit hem overigens in het enorme aanbod van inspirerende blogs die worden gebruikt door studenten om onderzoek te doen. Op veel van deze blogs worden geen bronvermeldingen geplaatst. Studenten zijn daarom vaak niet op de hoogte van de achtergrond van hun vondsten en welke invloed deze ontwerpen in het verleden hebben gehad. Met andere woorden: ze zijn ervan overtuigd een inspirerend nieuw idee te hebben gevon den terwijl dit misschien wel een zeer bekend ontwerp is van een designer uit het verleden!
h omma ge of p l a g i a at ? —
27
The Chelsea girl look 1968 / Moschino FW 2013-14
Dries Van Noten FW 2010-11 / Zara FW 2010-11
28
— ho m m a ge of plagiaat?
Paris Vogue 1967 door Guy Bourdin / Prada SS 2013
Salvador Dalí 1937 / Martin Margiela SS 2001
De kans is groot dat het zo ook is gegaan met het veelbesproken ont werp van Phoebe Philo voor Céline. De wollen jas in kwestie voor herfst/winter 2013 – getoond met de mouwen geknoopt aan de voor kant – lijkt als twee druppels water op een ontwerp van Geoffrey Beene uit 2004. Mogelijk heeft een onwetende stagiaire het beeld op internet opgeduikeld en is het ontwerp zo in de collectie beland. Een typisch gevolg van de sterk toegenomen werkdruk onder mode ontwerpers. Woordvoerders van Céline weigerden commentaar te geven. De bewustwording ten opzichte van plagiaat groeit en steeds meer critici en journalisten binnen de mode raken geïnteresseerd in de kwestie van het intellectuele eigendom van ontwerpers. Diana Marian Murek is eigenlijk helemaal niet verrast dat Geoffrey Beene op grote schaal wordt gekopieerd, omdat hij een opmerkelijke ont werper was. Eerder plaatste ze op haar blog al een op zijn werk geïnspireerd ontwerp van Stella McCartney. Toch had ze van het Franse label Céline niet verwacht dat het een inspiratiebron zou ge bruiken zonder daarbij een creatieve vertaalslag te maken naar iets wat nieuw en uniek is. Het verschil tussen inspiratie, hommage en plagiaat is soms klein. Hoe beoordeel je dit?
Op mijn blog laat ik het graag aan de kijker over om dat te beslissen. Maar ik heb ook mijn eigen regels: onderzoek doen naar het ver leden in beeldende kunst en mode is onderdeel van het ontwerppro ces. Echter, nadat een ontwerper dit onderzoek heeft voltooid, wordt hij geacht deze informatie verder uit te werken. Er is creativiteit voor nodig om je persoonlijkheid aan het werk toe te voegen. In dat geval is het ontwerp geïnspireerd op of een verwijzing naar het eer dere werk. Je kunt van plagiaat spreken als die verdere uitwerking niet heeft plaatsgevonden en een outfit op de catwalk er simpelweg hetzelfde uitziet als het oorspronkelijke werk. Een hommage is daar entegen een ‘beleefde’ vorm van kopiëren, doordat de bron van de ideeën wordt benoemd en er zo geen twijfel over bestaat.
De vergelijkingen vinden jou vaak ‘vanzelf ’. Kun je dit toelichten?
Heel vaak is er niet eens research nodig omdat ontwerpers overdui delijk dingen uit het verleden ‘kopiëren’ die iedereen zich nog goed voor de geest kan halen. Soms krijg ik direct associaties bij het zien van een outfit op de catwalk. Dit is bijvoorbeeld het geval met de lente/zomer 2013-collectie van Moschino die volledig gekopieerd is van Courrèges. Wat ook meehelpt is dat ik zelf alle belangrijke boeken over mode- en kostuumgeschiedenis in mijn kast heb staan, evenals biografieën over ontwerpers. Ter voorbereiding van mijn lessen blader ik die boeken of oude tijdschriften door en doe ik daar naast veel onderzoek online. Zo verzamel ik vooral vintagebeelden die in mijn ogen iets interessants laten zien op modegebied. Het is dan een kwestie van afwachten tot een ontwerper iets soortgelijks doet. Is het voor modeontwerpers moeilijker geworden om origineel te zijn nu de industrie vier of zelfs zes collecties per jaar verwacht?
Natuurlijk. De druk is hoog, met zo vele collecties per jaar worden ontwerpers geacht om als een soort ‘creativiteitsmachines’ aan de lopende band ideeën te genereren. Probeer maar eens origineel te blijven in dat ritme. Niet alleen voor ontwerpers is het een moeilijke opgave om jaarlijks met honderden nieuwe stijlen te komen. Ook ik, als modeconsument, word helemaal overweldigd door het enorme aanbod en de snelheid waarmee de ene na de andere collectie gepre senteerd wordt. Reageren ontwerpers als ze zien dat hun werk gepubliceerd is op Into The Fashion?
Tot nu toe is dat nog nooit gebeurd. Wat wel voorkomt, is dat ont werpers mij vragen iets te publiceren wanneer zij het gevoel hebben gekopieerd te zijn door een andere ontwerper. Als dat inderdaad heel duidelijk het geval blijkt te zijn, verleen ik hen die gunst.
h omma ge of p l a g i a at ? —
29
Geoffrey Beene 1991 / Stella McCartney FW 2011-12
Dries Van Noten FW2010-11 / Zara FW 2010-11
30
— ho m m a ge of plagiaat?
Grace Kelly 1957 / Christian Dior SS 2013
De rubriek Into the same idea laat zien dat ideeën soms simultaan ontstaan. Hoe verklaart u dat?
Waarom grijpen ontwerpers zo graag terug naar het verleden?
Dat heeft deels te maken met het feit dat we allemaal in dezelfde cul turele wereld leven, een wereld waarin we samen onderzoek doen en ons laten inspireren door de dingen om ons heen. Zo is het nu al duidelijk dat we de komende seizoenen veel op punk geïnspireer de stijlen gaan zien, door de grote tentoonstelling PUNK: Chaos to Couture die dit jaar te zien is in het Metropolitan Museum in New York. Een tweede oorzaak is dat een groot aantal ontwerpers voor hun inspiratieonderzoek gebruikmaken van online trend forecasting-agentschappen zoals wgsn.com of stylesight.com. Doordat er gebruik wordt gemaakt van dezelfde bronnen is het logisch dat ook de modecollecties overeenkomsten vertonen.
Het gaat niet zozeer om een terugkeer naar het verleden, eerder over het gebruik van betekenissen die zijn vastgesteld in het verleden en vandaag de dag nog steeds van kracht zijn. Het is als jezelf uitdruk ken in een taal die al bestaat: om begrepen te worden hoef je die niet geheel opnieuw uit te vinden. Een groot deel van de taal van de mode is gedefinieerd in de twintigste eeuw. Elk silhouet, elke kleurencombinatie en elke stof is al gedefinieerd en behoort toe aan een bepaalde periode in de tijd, aan een gemoedstoestand of een sociaal-cultureel milieu. Bij een collectie die modern en strak is, liggen verwijzingen naar de jaren 60 en 90 voor de hand, terwijl een collectie gebaseerd op powervrouwen al snel refereert aan de jaren 80, en ga zo maar door. De tweede manier om terug te grijpen naar het verleden is door te kopiëren en de reden daarvoor kan een gebrek aan creativiteit of simpelweg creatieve luiheid zijn.
Dit nummer van Kwintessens staat in het teken van ‘klassiekers’. Van welke stijlen verwacht je de komende seizoenen een terugkeer?
Naast de vele punkreferenties die we komende seizoenen kunnen ver wachten, komen ook andere modestijlen keer op keer terug in het mode beeld. De decennia die het meest als inspiratiebron dienen, zijn de ja ren 60 en 70. Daarnaast zie je veel modernistische en bohemian looks.
Uw trendanalyses en vergelijkingen worden nu maandelijks door ongeveer 15 000 tot 20 000 bezoekers bekeken. Hoe verklaart u die populariteit?
Vergeleken met andere modeblogs zijn dat eigenlijk nog geringe aantallen. Into the Fashion trekt niet de grote menigte aan. Mijn volgelingen zijn veelal ontwerpers, studenten, moderedacteuren en schrijvers. www.intothefashion.com
h omma ge of p l a g i a at ? —
31
