hjgrontmij Jaarverslag 2004

Jaarverslag 2004

hjGrontmij

Kerncijfers

2004

2003

2002*

2001*

2000*

Omzet (x 1.000) Omzet buitenland (x 1.000) Toegevoegde waarde (x 1.000) Toegevoegde waarde per persoon (eigen personeel)

€ € € €

474.130 136.668 207.612 61

€ € € €

481.475 128.896 207.060 56

€ € € €

495.273 104.618 220.510 58

€ € € €

511.050 101.749 209.070 57

€ € € €

472.156 96.091 202.430 54

Bedrijfsresultaat (x 1.000)

€

14.582

€

-2.778

€

18.114

€

24.911

€

25.886

Resultaat na belastingen exclusief incidentele baten en lasten (x 1.000) Resultaat na belastingen (x 1.000) Resultaat na belastingen + afschrijvingen (x 1.000)

€ € €

14.262 14.262 26.243

€ € €

7.689 4.914 17.974

€ € €

13.858 13.858 30.188

€ € €

14.472 11.070 24.314

€ € €

16.031 16.031 30.481

Totaal eigen en vreemd vermogen (x 1.000)

€

279.566

€

280.187

€

356.864

€

317.338

€

277.300

Groepsvermogen (x 1.000)

€

124.230

€

112.388

€

111.727

€

96.162

€

86.563

Leningen en overige kredieten (x 1.000)

€

20.382

€

28.488

€

87.783

€

62.227

€

54.390

Bedrijfsresultaat/omzet (EBIT)

3,1%

-0,6%

3,7%

4,9%

5,5%

Resultaat na belastingen/omzet

3,0%

1,0%

2,8%

2,2%

3,4%

Groepsvermogen/balanstotaal

44%

40%

31%

30%

31%

12,1%

4,4%

13,3%

12,1%

19,8%

4.041.230

4.041.230

3.937.875

3.825.813

3.711.197

Rendement op groepsvermogen Uitstaande aandelen: ultimo Resultaat na belastingen per aandeel**

€

3,53

€

1,22

€

3,52

€

2,89

€

4,32

Dividend per aandeel***

€

1,76

€

0,76

€

1,41

€

1,51

€

1,73

Uitgekeerd stockdividend (in aantal aandelen)

–

103.355

112.062

114.616

120.928

Dividend in % van resultaat na belastingen****

50%

40%

40%

40%

40%

Hoogste koers

€

40

€

22

€

39

€

43

€

35

Laagste koers

€

23

€

14

€

18

€

31

€

28

Slotkoers

€

40

€

22

€

18

€

34

€

33

Gemiddeld eigen personeel fte (inclusief buitenland) Gemiddeld eigen personeel buitenland fte Gemiddeld ingeleend fte Totaal fte

* **

3.381 618 230 3.611

3.730 687 280 4.010

3.810 711 336 4.146

3.664 628 349 4.013

Inclusief Grontmij-De Weger V.o.f., Vagron Industrial V.o.f. en Verwerking Bedrijfsafvalstoffen Maasvlakte CV. Indien in de loop van het boekjaar aandelen ten laste van het agio zijn uitgegeven, zijn de cijfers conform de Richtlijnen voor de Jaarverslaglegging voor die uitgifte gecorrigeerd. *** Naar keuze in aandelen of in contanten. In 2003 en 2004 uitsluitend in contanten. **** In 2001 en 2003 in % van het resultaat na belastingen exclusief incidentele baten en lasten.

3.766 814 368 4.134

Inhoud

Kerncijfers

2

Informatie voor de aandeelhouders

4

Personalia Raad van Commissarissen

7

Bericht van de Raad van Commissarissen

10

Personalia Raad van Bestuur

15

Voorwoord

16

Verslag van de Raad van Bestuur

17

Terugblik 2004

17

Strategie

18

Markt

22

Risicobeheersing

23

Financiële gang van zaken

28

Medewerkers

33

Corporate governance

35

Duurzaam ondernemen

39

Vooruitzichten

39

Jaarrekening

43

Verslag van de Stichting Preferente Aandelen Grontmij

70

Verslag van de Stichting Administratiekantoor van Aandelen Grontmij NV

71

Management bedrijfsonderdelen

73

Informatie voor de aandeelhouders

STRUCTUURVENNOOTSCHAP, MAATSCHAPPELIJK KAPITAAL

Grontmij is een structuurvennootschap. Het maatschappelijk kapitaal van € 15 miljoen is verdeeld in 10 miljoen gewone aandelen met een nominale waarde van € 1 en 5 miljoen preferente aandelen met een nominale waarde van € 1. Per 31 december 2004 waren er 4.041.230 gewone aandelen geplaatst. Er waren per diezelfde datum geen preferente aandelen geplaatst. CERTIFICERING EN BEURSNOTERING

De Stichting Administratiekantoor van Aandelen Grontmij NV beheert circa 98% van de gewone aandelen Grontmij waartegenover certificaten van aandelen Grontmij zijn uitgegeven. Het jaarverslag 2004 van de Stichting is opgenomen op pagina 71 van dit verslag. De certificaten van gewone aandelen Grontmij staan genoteerd aan de Effectenbeurs van Euronext Amsterdam. Natuurlijke personen die certificaten bezitten, kunnen deze decertificeren tot een maximum van 1% van het geplaatste aandelenkapitaal. Grontmij maakt onderdeel uit van het door Euronext geïntroduceerde NextPrime segment. Dit segment bevat bedrijven uit de traditionele sectoren, die specifieke regels over financiële communicatie naleven, naast de reeds bestaande verplichtingen. De NextPrime heeft een eigen index op de Effectenbeurs van Euronext.

GRONTMIJ JAARVERSLAG 2004

4

INVESTOR RELATIONS

Ook dit jaar is aan de communicatie met particuliere beleggers, portfoliomanagers, grootaandeelhouders en analisten - mede vanwege het aangekondigde desinvesteringsprogramma - ruime aandacht besteed. Bij de presentatie van de halfjaar- en jaarcijfers kregen de analisten uitgebreide achtergrondinformatie. Daarnaast zijn diverse gesprekken met grootaandeelhouders en portfoliomanagers gevoerd. PARTICIPATIEREGELING

Sinds 1999 kent Grontmij een participatieregeling. Deze regeling biedt medewerkers de mogelijkheid indirect deel te nemen in het kapitaal van de vennootschap. Via de Stichting Medewerkersparticipatie Grontmij kunnen zij zonder transactiekosten participaties kopen. De participaties die de Stichting uitgeeft, zijn gedekt door op de Euronext aangekochte certificaten van aandelen. Ultimo 2004 hadden 430 medewerkers (2003: 476) ingetekend voor ruim 58.000 participaties (2003: 60.707), circa 1,5% van het kapitaal van de vennootschap. Er bestaat geen optieregeling, noch voor de Raad van Bestuur, noch voor de medewerkers. KAPITAALBELANG

De ‘Wet Melding Zeggenschap in ter beurze genoteerde vennootschappen 1996’ verplicht aandeel- en certificaathouders van beursgenoteerde ondernemingen een kapitaalbelang van 5% of meer te melden bij de Autoriteit Financiële Markten en de vennootschap. De volgende certificaathouders hadden ultimo 2004 een belang van 5% of meer: Stichting Pensioenfonds Grontmij 9,3% Delta Deelnemingen Fonds 8,1% ING Groep 6,5% Allianz Nederland Groep 5,9% Delta Lloyd 5,2% Generali Holding Vienna 5,2%

VOORKOMING MISBRUIK VOORWETENSCHAP

Ter voorkoming van misbruik van voorwetenschap is een reglement van toepassing. Dit is in 2004 aangepast. Aan het reglement zijn commissarissen, bestuurders, het management van diverse bedrijfsonderdelen en overige medewerkers, die over vertrouwelijke informatie kunnen beschikken, onderworpen. Voor hen gelden perioden waarin zij niet in aandelen en certificaten Grontmij mogen handelen. Deze gesloten perioden worden binnen Grontmij tijdig van tevoren schriftelijk aangekondigd. HET GRONTMIJ-AANDEEL 2004

2003

2002

2001

2000

Resultaat na belastingen 3,53 Resultaat na belastingen + afschrijvingen 6,49 Dividend 1,76 Pay-out percentage* 50% Hoogste koers 40 Laagste koers 23 Slotkoers 40 Aantal gewone aandelen 4.041.230

1,22 4,44 0,76 40% 22 14 22 4.041.230

3,52 7,67 1,41 40% 39 18 18 3.937.875

2,89 6,36 1,51 40% 43 31 34 3.825.813

4,32 8,21 1,73 40% 35 28 33 3.711.197

Bedragen in euro per aandeel

5 GRONTMIJ JAARVERSLAG 2004

* In 2001 en 2003 in % van het resultaat na belastingen exclusief incidentele baten en lasten.

KOERSVERLOOP

De koersontwikkeling van het Grontmij-aandeel, vergeleken met het verloop van de AEX en AMX (in procenten) vanaf 2001, is als volgt:

30

Grontmij AMX AEX

20 10 0 -10 -20 -30 -40 -50 -60 -70 2001

2002

2003

2004

AANTAL VERHANDELDE AANDELEN

Het aantal verhandelde aandelen Grontmij op de Effectenbeurs van Euronext Amsterdam per jaar vanaf 2001 is hieronder weergegeven. Aantal x 1.000 stuks

3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500 GRONTMIJ JAARVERSLAG 2004

6 0 2001

2002

2003

AGENDA 18 mei 2005

Publicatie cijfers 1e kwartaal 2005

19 mei 2005

Algemene Vergadering van Aandeelhouders

18 augustus 2005

Publicatie halfjaarcijfers 2005

10 november 2005


16 maart 2006

Publicatie jaarcijfers 2005

16 mei 2006


17 mei 2006

Algemene Vergadering van Aandeelhouders

17 augustus 2006

Publicatie halfjaarcijfers 2006

9 november 2006


2004

Personalia Raad van Commissarissen

H. Wiegel (voorzitter) Leeftijd 63 Nationaliteit Nederlandse Geslacht man Benoemd 1994 Herbenoemd 1998, 2002 Aftredend en niet herbenoembaar 2006 Huidige functies voorzitter Zorgverzekeraars Nederland, voorzitter Centraal Brouwerij Kantoor Voorzitter van de Raad van Commissarissen van Nederlands Omroep Produktiebedrijf NV, De Meeuw BV, Copaco NV, Van Gansewinkel NV, Burgers Ergon BV, Coram BV, Enertel NV Lid van de Raad van Commissarissen van Arriva Nederland NV, ABN-AMRO Bouwfonds Nederlandse Gemeenten NV, NationaleVacaturebank.nl BV Lid van de Raad van Advies van Deloitte, OTTO Uitzend Kracht, RO-groep, Straetholding. P.P. Snoep (vice-voorzitter) Leeftijd 65 Nationaliteit Nederlandse Geslacht man Benoemd 1995 Herbenoemd 1999, 2003 Aftredend en niet herbenoembaar 2007 Belangrijkste eerdere functie voorzitter Raad van Bestuur Koninklijke Grolsch NV Voorzitter van de Raad van Commissarissen van Medisch Spectrum Twente BV Lid van de Raad van Toezicht van Staatsbosbeheer.

F.L.V. Meysman Leeftijd 52 Nationaliteit Belgische Geslacht man Benoemd 2001 Aftredend en herbenoembaar 2005 Belangrijkste eerdere functies voorzitter Raad van Bestuur Sara Lee/DE NV en Executive Vice President en Director Sara Lee Corporation Lid van de Raad van Commissarissen van VNU NV Bestuurder van GIMV (Gewestelijke Investerings Maatschappij voor Vlaanderen), Spadel SA, Pinquin NV. J.P. Teelen Leeftijd 58 Nationaliteit Nederlandse Geslacht man Benoemd 1998 Herbenoemd 2002 Aftredend en herbenoembaar 2006 Huidige functie algemeen directeur Coöperatieve Bloemenveiling FloraHolland u.a. Lid van de Raad van Commissarissen van DLV Adviesgroep NV. De leden van de Raad van Commissarissen hadden op 31 december 2004 geen (certificaten van) aandelen Grontmij in bezit. De bezoldiging van de Raad van Commissarissen is opgenomen op pagina 58 van dit verslag. De vermelde leeftijd is die op 31 december 2004.


G.J.A. van der Lugt Leeftijd 64 Nationaliteit Nederlandse Geslacht man Benoemd 1991 Herbenoemd 1995, 1999, 2003 Aftredend en niet herbenoembaar 2005 Belangrijkste eerdere functie voorzitter Raad van Bestuur ING Groep NV Voorzitter van de Raad van Commissarissen van Siemens NV, Stadsherstel Amsterdam NV Lid van de Raad van Commissarissen van ING Groep NV Vice-voorzitter van de Raad van Toezicht van Academisch Ziekenhuis Groningen.


8

Ziekenhuis Rivierenland Tiel

Zuidelijke IJ-oever Amsterdam

Een gezond binnenklimaat

Het meest recente gebouw van het ziekenhuis Rivierenland in Tiel dateert alweer van de jaren tachtig. Toename van het aantal patiënten en de strenge normen voor ziekenhuizen nopen tot grootschalige renovatie en nieuwbouw. In 2000 kreeg Grontmij opdracht van Hevo Bouwmanagement voor de advisering van de technische installaties. De nieuwbouw gaat verpleegafdelingen en poliklinieken huisvesten. Momenteel zijn de voorbereiding van de renovatie en uitbreiding van de OK-afdeling en de nieuwbouw van de centrale entree in volle gang. Grontmij geeft ook advies over de herstructurering van de energievoorziening van het ziekenhuis, de bouwfysica/akoestiek en de medisch-technisch inrichting van de OK’s. Als laatste worden de bestaande bouwdelen gerenoveerd. Afronding in 2008.

Amsterdam krijgt met de ontwikkeling van de Zuidelijke IJ-oever een nieuw stuk binnenstad erbij. Naast woningen komen er culturele instellingen, horeca, bedrijfsverzamelgebouwen en kantoren. De Zuidelijke IJ-oever bestaat uit zes eilanden, waaronder de Oostelijke Handelskade en het Westerdokseiland. Sinds 1998 ontplooien publieke en private partijen parallel aan elkaar bouwactiviteiten. Het coördineren van de logistiek, opslag en tijdelijke bouwonderkomens in het krappe bouwgebied is van cruciale betekenis. Vanwege haar kennis en kunde op het gebied van projecten procesmanagement kreeg Grontmij opdracht van het Ontwikkelingsbedrijf Gemeente Amsterdam voor de uitvoeringscoördinatie van de Oostelijke Handelskade en het Westerdokseiland. De uitvoeringscoördinatie van de nabijgelegen Panamaknoop (verdiept gelegen halte van de IJ-tram) hebben we in opdracht van Stadsdeel Zeeburg gedaan.

Patiënten en bewoners van ziekenhuizen, verpleeg- en verzorgingshuizen zijn vaak kwetsbaar en vatbaar voor infecties. Een gezond binnenklimaat is voor hen van cruciaal belang. Het kinderdienstencentrum Twinkeling van stichting Wendel kreeg een comfortabel en gezond binnenklimaat met het nieuwe concept van betonkernactivering. Zelfs de ventilatiekanalen en roosters zijn geheel in de vloerconstructie geïntegreerd. De energievoorziening is gebaseerd op koude- en warmteopslag in de bodem in combinatie met een warmtepomp. Koeling vindt plaats met relatief hoge temperaturen en verwarming met lage temperaturen. Daardoor realiseren wij een perfect binnenklimaat met een bijzonder laag energieverbruik. Met de huidige technieken is geen energiezuiniger gebouw te realiseren! De Grontmij-inbreng was de bouwconstructie en de technische installaties.


Bouw

Pieter Vreedeplein Tilburg

Casino Breda innovatief verlicht

Renovatie Slot Zeist

In hartje Tilburg komt een nieuw stadscentrum, omzoomd door fraai vormgegeven bebouwing: het Pieter Vreedeplein. Wie in de toekomst de binnenstad bezoekt krijgt een groot aanbod aan winkels, cafés, lunchrooms en restaurants. Een bioscoop, een Family Entertainment Center en terrasjes zorgen voor de levendigheid. Het Pieter Vreedeplein biedt ook plaats aan 131 appartementen, een ondergrondse parkeergarage en een fietsenstalling. In opdracht van Bouwfonds MAB BV en de gemeente Tilburg (PPS-constructie) voert Grontmij-dochter Kats & Waalwijk het projectmanagement over dit omvangrijke project. Zij verzorgt tevens het bouwtoezicht tijdens de uitvoering. Wanneer de metamorfose is voltooid (2007) heeft Tilburg een attractieve binnenstad met een nieuw elan.

Het nieuwe Holland Casino in Breda is gevestigd in een voormalig zestiende-eeuws klooster. Om het casino te realiseren werden op en onder de vroegere kloostertuin twee grote speelzalen gebouwd. Het rustieke monumentale gebouw is aan de binnenzijde volledig ‘gestript’ en kreeg totaal nieuwe installaties voor onder andere klimaat, beveiliging, brandveiligheid, energievoorziening en verlichting. Grontmij ontwikkelde en realiseerde de totale technische infrastructuur. In samenwerking met de interieurarchitect ontwikkelden wij speciale lichtarmaturen voor boven de speeltafels. Als lichtbron gebruiken we de energiearme LED’s. Opvallend is ook dat een beveiligingscamera in de armatuur is geïntegreerd. Deze noviteit is genomineerd voor de innovatieprijs van Uneto VNI, de ondernemersorganisatie voor de installatiebranche en de technische detailhandel.

Slot Zeist is het boegbeeld van de Stichtse Lustwarande, een gordel van buitenplaatsen tussen De Bilt en Rhenen. Gebouwd in de zeventiende eeuw. Het kasteel liep in de Tweede Wereldoorlog grote schade op. Na een grootschalige renovatie en herbouw in de jaren zestig is het slot intussen weer toe aan een flinke opknapbeurt. Grontmij verwierf opdracht voor het advies over de vervanging van de installaties. Dat vereist naast gedegen technische kennis, creativiteit en respect voor de historie. Immers monumentale panden zijn niet te vergelijken met hedendaagse gebouwen. Met onze referenties als het Tuschinsky-theater, Paleis Het Loo en het Muiderslot kan Slot Zeist rekenen op een verantwoord en mooi resultaat. Verwachte oplevering eind 2006.

Bericht van de Raad van Commissarissen

JAARREKENING EN DIVIDEND

De jaarrekening over 2004 is opgesteld door de Raad van Bestuur en is gecontroleerd door KPMG Accountants. De accountants hebben de jaarrekening voorzien van een goedkeurende verklaring. Deze is opgenomen op pagina 67. De Raad van Commissarissen stelt de Algemene Vergadering van Aandeelhouders voor de jaarrekening vast te stellen. Daarnaast stelt hij voor de Raad van Bestuur decharge te verlenen voor het gevoerde beheer en de Raad van Commissarissen voor het toezicht. Het besluit van de Raad van Bestuur om van het resultaat na belastingen ad € 14,3 miljoen (2003: € 4,9 miljoen) een bedrag van € 7,1 miljoen toe te voegen aan de algemene reserve is door de Raad van Commissarissen goedgekeurd. Als dividend zal het resterende bedrag worden uitgekeerd. Dit bedraagt € 1,76 per aandeel. Het dividend wordt uitsluitend in contanten uitgekeerd. De Raad van Commissarissen heeft zes keer vergaderd met de Raad van Bestuur. In al deze besprekingen zijn de algemene gang van zaken en de financiële positie aan de orde geweest.


10

Tijdens de vergaderingen van de Raad van Commissarissen met de Raad van Bestuur zijn daarnaast onder andere de volgende onderwerpen uitgebreid aan de orde geweest: • de marktontwikkelingen in Nederland, België en Duitsland; • de voortgang van de eind 2003 ingezette reorganisatie; • de strategische ontwikkeling van de vennootschap waarbij de focus ligt op de kennisintensieve activiteiten; • de stand van zaken over de desinvestering van de kapitaalintensieve activiteiten; • de pensioenregeling van de medewerkers; • de ontwikkelingen op het gebied van corporate governance; • de inrichting en het functioneren van het interne risicobeheersing- en controlesysteem van de vennootschap. De Raad van Commissarissen heeft op 10 maart 2004 het Reglement Raad van Commissarissen, het Reglement Auditcommissie en het Reglement Benoemings- en Beloningscommissie vastgesteld. Op dezelfde datum is het Reglement Raad van Bestuur door de Raad van Commissarissen goedgekeurd. Na evaluatie heeft de Raad van Commissarissen zijn profielschets aangepast en op 10 november 2004 vastgesteld. In drie besloten vergaderingen besprak de Raad van Commissarissen zijn toekomstige samenstelling, zijn eigen onafhankelijkheid en functioneren, dat van zijn commissies en dat van de individuele leden van de Raad van Commissarissen. Ook is het functioneren van de Raad van Bestuur als college en het functioneren van de individuele leden besproken. Een delegatie van de Raad van Commissarissen heeft in twee vergaderingen van de Ondernemingsraad met zijn leden van gedachten gewisseld. Een afvaardiging van de Ondernemingsraad sprak met de voorzitter van de Raad van Commissarissen over de samenstelling van de Raad van Commissarissen in de komende jaren. De Raad van Commissarissen stelt dit open en constructieve overleg zeer op prijs. In het verslagjaar is géén van de leden van de Raad van Commissarissen meer dan één vergadering afwezig geweest. De heren Snoep en Meysman hebben één vergadering van de Raad van Commissarissen niet kunnen bijwonen.

COMMISSIES

Onverminderd zijn eigen verantwoordelijkheid kent de Raad van Commissarissen twee vaste commissies. Auditcommissie De Raad van Commissarissen vervult collectief de rol van auditcommissie. De heer Van der Lugt is voorzitter. De commissie heeft in 2004 drie keer vergaderd. De vergaderingen werden gedeeltelijk bijgewoond door de externe accountant. In de vergaderingen zijn onder meer de volgende onderwerpen aan de orde geweest: • de jaarcijfers 2003 en de halfjaarcijfers 2004; • de inrichting en het functioneren van het interne risicobeheersing- en controlesysteem van de vennootschap; • de invloed op de balans en winst- en verliesrekening ten gevolge van de invoering van International Financial Reporting Standards (IFRS) per 1 januari 2005; • de werking van Oracle binnen de vennootschap; • het functioneren van de externe accountant; • de rol van de interne auditor.

Gezien het feit dat de Raad van Commissarissen collectief de rol van auditcommissie vervult, is niet afzonderlijk door de auditcommissie aan de Raad van Commissarissen geadviseerd. Van alle vergaderingen zijn verslagen gemaakt die ter beschikking zijn gesteld aan de leden van de Raad van Commissarissen. Benoemings- en beloningscommissie De benoemings- en beloningscommissie bestaat uit de heren Wiegel (voorzitter) en Teelen. De commissie is tweemaal bijeen geweest. In deze besprekingen zijn in hoofdzaak de volgende onderwerpen aan de orde gekomen: • de toekomstige samenstelling van de Raad van Commissarissen; • het functioneren en het beloningsbeleid van de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen; • het remuneratierapport 2004; • de profielschets van de Raad van Commissarissen. Over alle vermelde onderwerpen is door de benoemings- en beloningscommissie verslag gedaan dan wel geadviseerd aan de Raad van Commissarissen. BELONINGSBELEID

In het verslagjaar is door de benoemings- en beloningscommissie en de Raad van Commissarissen uitgebreid gesproken over het beloningsbeleid.


In een afzonderlijke bijeenkomst met een afvaardiging van de auditcommissie en de Raad van Bestuur is de keuze van de accountant voor de controle van de jaarrekening 2004 en verder besproken. Diverse accountantskantoren hebben hiervoor hun controleaanpak gepresenteerd en een offerte gedaan. Dit heeft geleid tot een advies aan de voltallige Raad van Commissarissen. Aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders d.d. 19 mei 2004 is voorgesteld de opdracht voor de controle te verstrekken aan KPMG Accountants NV te Rotterdam. De Algemene Vergadering van Aandeelhouders heeft conform het voorstel besloten.

Raad van Bestuur Het beloningsbeleid voor de leden van de Raad van Bestuur is erop gericht bestuurders die leiding geven aan de vennootschap, als toonaangevend Nederlands adviesen ingenieursbureau met gedeeltelijk internationale activiteiten, te motiveren tot goede prestaties en te binden aan de continue ontwikkeling van de vennootschap. Voor het beloningsniveau van de leden van de Raad van Bestuur geldt als referentie het beloningsniveau van leden van de Raad van Bestuur van andere Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen in de (bouwgerelateerde) sector, rekening houdend met complexiteit, omvang en risicoprofiel. Bij het vaststellen van het beloningsniveau van de leden van de Raad van Bestuur worden hun specifieke verantwoordelijkheden in aanmerking genomen. De beloning van de leden van de Raad van Bestuur is contractueel vastgelegd. In het beloningssysteem is naast het vaste salaris een variabele beloningscomponent opgenomen. Deze component bedraagt maximaal 40% van het vaste salaris. De vergoeding bij onvrijwillig ontslag bedraagt voor de leden van de Raad van Bestuur maximaal één jaarsalaris.


12

Het vaste salaris van de leden van de Raad van Bestuur is geplaatst in het perspectief van de strategische veranderingen die de vennootschap in de periode 2003-2007 doormaakt. De drie leden van de Raad van Bestuur zijn in 2003 allen voor onbepaalde tijd in hun functie benoemd. Hun functioneren wordt minimaal éénmaal per jaar beoordeeld door de benoemings- en beloningscommissie. In de periode 2004-2005 worden de vaste jaarsalarissen niet verhoogd, behoudens eventuele procentuele aanpassingen conform de regeling van Grontmij-medewerkers die onder de Grontmij-CAO vallen. De vaste jaarsalarissen kennen in de periode tot en met 2007 de volgende bandbreedten: • voor de voorzitter van de Raad van Bestuur: € 230.000 - € 275.000; • voor de overige leden van de Raad van Bestuur: € 200.000 - € 245.000. De variabele beloning is als volgt opgebouwd: • Resultaatafhankelijk 60% van de variabele beloning wordt uitgekeerd indien het resultaat na belastingen in het betreffende jaar gelijk is aan het door de Raad van Commissarissen goedgekeurde budget. Onder 90% van het budget vindt geen uitkering plaats; tussen 90-100% van het budget wordt geïnterpoleerd. • Waardeafhankelijk 40% van de variabele beloning is gekoppeld aan de waardeontwikkeling van de vennootschap. Over een periode van drie jaar wordt de gemiddelde jaarlijkse koersontwikkeling van de vennootschap vergeleken met de gemiddelde jaarlijkse koersontwikkeling van alle aan de Effectenbeurs van Euronext Amsterdam genoteerde ondernemingen. Bij 0% verschil (of negatief) is er geen uitkering. Bij 10% verschil (koersontwikkeling Grontmij boven overige ondernemingen) wordt de maximale 40% uitbetaald. Daartussen wordt geïnterpoleerd. De eerste periode betreft de jaren 2003, 2004 en 2005. Het resultaatafhankelijk deel van de variabele beloning wordt uitbetaald in het boekjaar ná de vaststelling van de jaarrekening over het voorgaande verslagjaar. Het waardeafhankelijk deel wordt op basis van bovenstaande criteria voor het eerst in 2006 uitbetaald.

De leden van de Raad van Bestuur nemen tot € 98.898 deel aan de regeling van de Stichting Pensioenfonds Grontmij onder dezelfde condities als de overige medewerkers van de vennootschap. Hierboven gelden individuele pensioenregelingen. De heer Thijsen neemt van € 98.898 tot € 197.796 deel aan een afzonderlijke regeling die is ondergebracht bij de Stichting Pensioenfonds Grontmij. Boven € 197.796 geldt een beschikbare premieregeling tot 25% van het excedent. Voor de heer Dral en de heer Van der Werf gelden boven € 98.898 beschikbare premieregelingen tot 25% van het excedent. De leden van de Raad van Bestuur kunnen op dezelfde voorwaarden als alle overige medewerkers participeren in de Stichting Medewerkers Participatie Grontmij. De leden van de Raad van Bestuur hebben géén optieregeling. De beloning van de Raad van Bestuur in het verslagjaar is opgenomen op pagina 58. Raad van Commissarissen De beloning van de Raad van Commissarissen is vast en onafhankelijk van de resultaten van de onderneming. De beloning wordt vastgesteld door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. De beloning wordt periodiek getoetst door de benoemings- en beloningscommissie van de Raad van Commissarissen.

SAMENSTELLING

In het verslagjaar is direct na de Algemene Vergadering van Aandeelhouders de heer M.J. Varekamp volgens het rooster afgetreden. De vennootschap is de heer Varekamp (lid van de Raad van Commissarissen sinds 1986) zeer dankbaar voor zijn enorme betrokkenheid en alertheid. De vennootschap heeft goed gebruik kunnen maken van zijn bestuurlijke ervaring, van zijn kennis van de agrarische sector en de overheden. In 2005 treden de heren G.J.A. van der Lugt en F.L.V. Meysman af. In 2006 zullen de heren J.P. Teelen en H. Wiegel aftreden. De heren Van der Lugt en Wiegel stellen zich niet herbenoembaar. De Raad van Commissarissen draagt de heren J.H.J. Zegering Hadders en S.E. Eisma voor tot benoeming en de heer F.L.V. Meysman voor tot herbenoeming door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders die zal worden gehouden op 19 mei 2005. Alle kandidaten passen binnen de profielschets van de Raad van Commissarissen. De Raad van Commissarissen bestaat na deze benoemingen uit zes leden. De heer Zegering Hadders is CEO van ING Nederland. Hij zal binnen de Raad van Commissarissen de heer Van der Lugt opvolgen als financieel expert in de zin van ‘best practice’ bepaling III.3.2 van de Nederlandse Corporate Governance Code. De heer Eisma is advocaat bij De Brauw Blackstone Westbroek. Hij is onder andere expert op het gebied van corporate governance. Bovenvermelde voordrachten zijn in samenspraak met de Ondernemingsraad tot stand gekomen. De Ondernemingsraad heeft voor deze benoemingen besloten af te zien van zijn versterkt recht van aanbeveling en heeft positief geadviseerd. De Ondernemingsraad zal bij de eerstvolgende benoeming wel gebruik maken van zijn versterkt recht van aanbeveling.


De beloning voor de Raad van Commissarissen in het verslagjaar is opgenomen op pagina 58.

In 2004 is in overeenstemming met het Reglement Raad van Commissarissen de heer Snoep tot vice-voorzitter benoemd. De personalia van de leden van de Raad van Commissarissen zijn opgenomen op pagina 7. Alle leden van de Raad van Commissarissen zijn onafhankelijk van de vennootschap als bedoeld in principe III.2 en de bijbehorende ‘best practice’ bepalingen van de Nederlandse Corporate Governance Code. Het verslagjaar was gelet op de ingezette reorganisatie en de moeilijke marktomstandigheden geen eenvoudig jaar voor de vennootschap. De Raad van Commissarissen heeft zeer veel waardering voor de inzet en resultaatgerichtheid van alle medewerkers, de Ondernemingsraad en de Raad van Bestuur. De Bilt, 16 maart 2005 H. Wiegel (voorzitter) P.P. Snoep (vice-voorzitter) G.J.A. van der Lugt F.L.V. Meysman J.P. Teelen


14

Personalia Raad van Bestuur

Van links naar rechts: Gert Dral, Sylvo Thijsen, Douwe van der Werf.

G.P. Dral (directeur) Leeftijd 49 Nationaliteit Nederlandse Geslacht man Benoemd 2003 Belangrijkste eerdere functie directeur Grontmij Bouw & Installaties Nevenfuncties lid Raad van Toezicht Rabobank Zaanstreek e.o., lid Werkgroep Industrie ONRI, lid Proces en Systeeminnovatie in de Bouwsector-Consultable. D.G.H. van der Werf (financieel directeur) Leeftijd 49 Nationaliteit Nederlandse Geslacht man Benoemd 2003 Belangrijkste eerdere functie financieel directeur Heerema Fabrication Group Nevenfuncties lid van de Raad van Economische Aangelegenheden Bisdom Rotterdam, docent Accountancy Erasmus Universiteit Rotterdam. De leden van de Raad van Bestuur kunnen gebruik maken van de mogelijkheid participaties te verwerven via de Stichting Medewerkersparticipatie Grontmij en daarmee, evenals de medewerkers, indirect deelnemen in het kapitaal van de onderneming. Via deze weg beschikt de heer S. Thijsen over 740 participaties en de heer G.P. Dral over 351 participaties per ultimo 2004. De heer G.P. Dral had op 31 december 2004 25 (certificaten van) aandelen Grontmij in bezit. De overige leden van de Raad van Bestuur hadden op 31 december 2004 geen (certificaten van) aandelen Grontmij in bezit. De bezoldiging van de Raad van Bestuur is opgenomen op pagina 58 van dit verslag. J. van der Neut (secretaris) Leeftijd 30 Nationaliteit Nederlandse Geslacht man Functies secretaris van de Raad van Bestuur, secretaris van de vennootschap. De vermelde leeftijd is die op 31 december 2004.


S. Thijsen (voorzitter) Leeftijd 45 Nationaliteit Nederlandse Geslacht man Benoemd 2001 (lid), 2003 (voorzitter) Belangrijkste eerdere functie directeur Grontmij Advies & Techniek Nevenfuncties lid VROM-raad, voorzitter Commissie Overheidsaanbestedingen VNO-NCW, voorzitter Commissie Economische en Juridische Zaken ONRI, lid Bestuur Platform Hout in Nederland, lid Bestuur Triënnale Apeldoorn, lid Raad van Advies PPS-Groene Ruimte.

Voorwoord

2004 stond voor Grontmij in het teken van verandering. De gewijzigde omstandigheden op de markt en de financiële situatie van de onderneming hebben geleid tot een herstructurering. Uit de cijfers van dit verslag blijkt dat interventie hoogst noodzakelijk was. De reorganisatie van de Advies- & Ingenieursbureaus heeft het kostenniveau omlaag gebracht. Bovendien is de beheerstructuur sterk vereenvoudigd. Dit is zowel voor onze klanten als de medewerkers van grote betekenis. Een forse personeelsreductie was onvermijdelijk. In dit verslagjaar is een nieuwe koers ingezet: Grontmij is afgestapt van de strategie vooral uit te breiden met kapitaalintensieve projecten. Wij richten ons nu op de kennisintensieve dienstverlening met hogere marges. Daarbij moet worden gedacht aan procesmanagement, contractmanagement en assetmanagement voor gebouwen, gebieden en infrastructuur. Onze uitgangspositie is dan ook sterk verbeterd met de afsluiting van het boekjaar 2004. De financiële basis is solide, het risicoprofiel aanmerkelijk verlaagd en winstherstel zal een logisch gevolg zijn van de aantrekkende markt.


16

Veel dank gaat uit naar onze medewerkers. Immers, zonder bemanning wendt geen enkel schip zijn steven. Met grote veerkracht, ondernemingszin en betrokkenheid werken zij aan de verbetering van de woon-, werken leefomgeving. De denken daadkracht van onze medewerkers dragen al 90 jaar bij aan de toekomst van ons land én onze onderneming. Sylvo Thijsen Voorzitter Raad van Bestuur

Verslag van de Raad van Bestuur

Teru gblik 2004 Het jaar 2004 kan met recht bewogen worden genoemd. Maatschappelijke onrust en aangrijpende gebeurtenissen in eigen land en wereldwijd beheersten voortdurend de berichtgeving in de media. Meer en meer ondervinden wij dat verandering en onzekerheid bij ons huidige bestaan horen en vanzelfsprekendheid een betrekkelijk begrip is geworden. Dat hebben wij ook bij Grontmij gemerkt dit verslagjaar. WINSTHERSTELPROGRAMMA OPERATIE BODEM

In 2004 hebben wij onder de naam Operatie Bodem de grootste herstructurering in onze bedrijfsgeschiedenis moeten doorvoeren. In de tweede helft van 2003 was onze situatie dermate slecht dat ingrijpen noodzakelijk was om de continuïteit van de onderneming veilig te stellen. In drie fasen zijn en worden in 2004 en 2005 maatregelen genomen gericht op duurzaam winstherstel van Grontmij.

Fase 1

Fase 2

- Forse kostenbesparing - Sanering schulden - Herstructurering financiering

- Vaststelling strategie - Platter maken besturing - Refocus en synergie core-business

- Uitvoeren portfoliomanagement - Klantservice verbeteringsprogramma - Focus ondernemerschap

Fase 3

2004


De doelen van het winstherstelprogramma Operatie Bodem: • structurele kostenbesparing van € 15–20 miljoen; • afbouw rentedragende schulden met € 40-45 miljoen; • marge voor rente en belastingen (EBIT) van de Advies- & Ingenieursbureaus van 6–7%; • verbetering kwaliteit van managementinformatie; • vergroting marktslagkracht; • bereiken van een cultuuromslag (van consensus naar commitment).

2005

De eerste fase is geïmplementeerd en voor een groot deel uitgevoerd. De maatregelen hebben erin geresulteerd dat we aanmerkelijk op onze overheadkosten hebben bespaard en onze kasstromen onder controle hebben. Het laatste deel van de kostenbesparing zal in 2005 worden bereikt.

De tweede fase heeft als primair doel de besturing van onze organisatie in Nederland te

vereenvoudigen en de beheersbaarheid ervan te vergroten. Van meer dan veertig eenheden met eigen administraties zijn we teruggegaan naar zeven clusters. Deze zeven vormen samen Grontmij Nederland. Het aantal locaties in Nederland gaat terug van dertig naar circa twintig. De reorganisatie is doorgevoerd en heeft geleid tot een substantiële afname van het aantal management- en ondersteunende functies. Eind 2005 zal die afname van functies meer dan 235 zijn. Deze fase is voor het grootste deel afgerond. De derde fase betreft de uitvoering van de strategische keuze de kapitaalintensieve bedrijven in delfstoffen, vastgoedontwikkeling en reststoffenverwerking te verkopen. De vrijkomende opbrengsten worden in eerste instantie aangewend om de rentedragende schuld verder te reduceren, dan wel de kaspositie te versterken om in de groei van de Advies- & Ingenieursbureaus te investeren (acquisities en innovaties). In 2004 is besloten de portfolio aan te passen. De kapitaalintensieve bedrijven in de marktsegmenten vastgoedontwikkeling, reststoffenverwerking en delfstoffenwinning zullen in 2004 en 2005 worden verkocht. Delgromij (delfstoffenwinning) is in 2004 verkocht. Na het desinvesteringsproces bereidt Grontmij zich voor op verdere groei in Nederland en Europa.


18

De verkoop van Delgromij heeft ruim € 13 miljoen cash opgebracht met een boekwinst van circa € 3 miljoen. In 2005 zal de verkoop van de vastgoedontwikkelings- en afvalexploitatiebedrijven naar verwachting worden afgerond. RESULTAAT

Grontmij heeft 2004 afgesloten met een resultaat na belastingen van € 14,3 miljoen (2003: € 4,9 miljoen). De totale omzet is uitgekomen op € 474 miljoen (2003: € 481 miljoen).

Strategie Missie Grontmij wil de beste lokale dienstverlener zijn voor advisering, management, engineering en contracting van projecten in bouw, infrastructuur en milieu. Zo creëren onze medewerkers waarde voor onze klanten en aandeelhouders en dragen zij bij aan een duurzame woon-, werken leefomgeving. Denkkracht en daadkracht Ons onderscheidend vermogen is het aanbieden van multidisciplinaire adviesen ingenieursdiensten over de gehele projectketen van advies, engineering en turnkeyrealisatie via een decentraal kantorennetwerk voor projecten in bouw, infrastructuur en milieu. Regiokracht De medewerkers in onze kantoren hebben een sterke band met de regio. De klanten en partners moeten ervaren dat Grontmij deel uitmaakt van de regionale gemeenschap, waarin zij toegang krijgen tot de benodigde diensten en ons organiserend vermogen. Menskracht Onze medewerkers wisselen kennis, ideeën, ervaring over projecten en werkmethodes uit om onze klanten het beste maatwerk te leveren. Deze Grontmij-formule is succesvol in economische regio’s met een groot aandeel in het bruto nationaal product en decentrale besluitvormingsprocessen. In deze gedachtegang gaan wij ervan uit dat in principe iedere

lokale overheid belang heeft bij elke investering die (en elk project dat) bijdraagt aan het realiseren van een aantrekkelijke, bereikbare en economisch evenwichtige leefomgeving. De middelen zijn doorgaans echter schaars, waardoor overheid, bedrijfsleven en tal van andere organisaties moeten samenwerken om projecten in de regio van de grond te krijgen. Vanuit ons lokale kantorennetwerk kunnen mogelijkheden worden benut die samen met klanten en partners vanuit advies, management en engineering kunnen leiden tot turnkey-realisatie, ontwikkeling- of exploitatieprojecten. Grontmij zet kennis, relaties en organiserend vermogen in om projecten daadwerkelijk uit te voeren. STRATEGIE 2004 – 2007

De kern van onze activiteiten ligt bij de Advies- & Ingenieursbureaus, die in economisch relevante regio’s diensten aanbieden. Een beperkte financiële participatie van tijdelijke aard past als hefboom om bij exit de extra kasstroom te benutten voor groei van de Advies- & Ingenieursbureaus. Langjarige kapitaalintensieve betrokkenheid bij ontwikkelingen exploitatieprojecten behoort niet tot de kernactiviteiten.


Advies- & Ingenieursbureaus Kernactiviteit: bedenken en maken Lokaal kantorennetwerk Kennisintensief

Investeren in groei

Kasstroom

Benutten van kansen

Ontwikkeling & Exploitatie Kapitaalintensief

Grontmij zal haar positie als toonaangevende dienstverlener voor bouw, infrastructuur en milieu verder consolideren in de thuismarkten Nederland, België en Duitsland. Onder meer door integratie van het dienstenpakket in het decentrale kantorennetwerk met ondersteuning van een sterk ICT-platform (klanten, kennis en financiële database). Naast autonome groei en innovaties zal een geleidelijke groei door acquisities in economische groeiregio’s onze concurrentiekracht in Europa versterken.

Verdere consolidatie thuismarkten (Nederland, België, Duitsland)

Autonome winstgroei

Groei

Versterking bijvoorbeeld in specialisaties rail of water

Vergroten marktaandeel in nieuwe EU-landen (Polen, Hongarije, Tsjechië)

Strategie


20 Portfoliomanagement

Stapgewijze desinvesteringen

Regionale Europese speler Het bouwen aan een kantorennetwerk dat een goede lokale of regionale verankering heeft, zodanig dat vanuit elk kantoor meerdere disciplines kunnen worden aangeboden over de gehele projectketen, stelt hoge eisen aan kennis en organiserend vermogen van een bedrijf. Wij kiezen voor een duidelijk regionaal Europees profiel; een sterke dominante aanwezigheid in een beperkt aantal landen of regio’s in onze thuismarkten (Nederland, België, Duitsland) en in de toekomst stapsgewijze uitbreiding in enkele economisch relevante regio’s in Europa. Deze landen met één enkele deelmarkt noemen we focuslanden. Top 10 ingenieurs- en architectenbureaus in Europa De Swedish Federation of Consulting Engineers and Architects brengt ieder jaar de driehonderd grootste Europese ingenieurs- en architectenbureaus in kaart. Posities op de lijsten zijn gebaseerd op het aantal medewerkers. ‘Arcadis en Grontmij houden op de Europese markt het verlies ten opzichte van de concurrentie nog binnen de perken. Alle overige Nederlandse bureaus doen duidelijk een paar stappen terug’, aldus de Swedish Federation of Consulting Engineers and Architects.

Posities van de Nederlandse bureaus in Europa: 2003 Arcadis Fugro Grontmij DHV Royal Haskoning Tebodin Oranjewoud Kema* Holland Railconsult* Tauw

1998 3 4 13 19 28 32 35 40 42 50

2 4 11 10 16 18 23 36

* in 1998 nog niet opgenomen

Focuslanden Polen, Hongarije en Tsjechië zijn onze focuslanden. Deze landen worden sterk beïnvloed door het proces van de Europese eenwording. Vele langjarige programma’s van de Europese Unie voor onder meer infrastructuur, milieu en landbouw dienen ter versterking van de economische structuur. Naast gedegen kennis en toepassing van het Europese aanbestedingsrecht is lokale aanwezigheid noodzakelijk. In de focuslanden zullen wij voor het rendabel uitvoeren van projecten lokale ingenieursbureaus overnemen. Deze bureaus dienen als bruggenhoofd voor verdere uitbouw van ons kantorennetwerk in de toekomst. Door de combinatie van onze thuismarkten en focuslanden zal de ingezette koers van een lokale speler naar een regionale Europese speler worden voortgezet. Samenwerking met grotere bureaus wordt verder uitgewerkt. Ons doel is om eind 2006 een stevige positie te hebben in de Europese markt (≥ 25% omzet in buitenland).


Thuismarkten Nederland, België en Duitsland beschouwen wij als onze thuismarkten. Hier is de decentrale besluitvorming over bouw, infrastructuur en milieu vergelijkbaar en komt een fijnmazig kantorennetwerk dicht bij de klant het beste tot zijn recht. Wij willen er behoren tot de top 3 van adviesen ingenieursbureaus, een positie die wij in Nederland al vele jaren innemen. Verdere uitbouw van onze positie in de thuismarkten zal met name in België en Duitsland gebeuren door acquisities. In Nederland zijn eventuele acquisities gericht op het verwerven van bureaus met specialistische kennis of op het overnemen van te privatiseren overheidstaken. In het licht van de verdergaande verstedelijking in Europa zijn met name vraagstukken op het vlak van mobiliteit, (spoorweg)infrastructuur en (hoog- en afval)waterbeheer van toenemend belang. Wij willen onze competenties op deze terreinen verder uitbouwen. Samenwerking met grotere bureaus in onze thuismarkten wordt uitgewerkt.

Markt NEDERLAND


22

Het totale bouwvolume in het jaar 2004 is 1% gekrompen. Het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid (EIB) verwacht dat het bouwvolume in 2005 een toename laat zien van circa 2%. De investeringen, met name in de grond-, wegen waterbouwsector, zijn fors gedaald. Het EIB meldt dat de totale productie over de middellange termijn (2005-2009) gemiddeld met 1% per jaar zal toenemen. Vanaf 2006 liggen de rijksuitgaven voor wegen op een hoger niveau. Het plan Ruimte voor de Rivier resulteert vanaf 2008 in meer uitgaven. De komende jaren zal ook meer in het onderhoud van railinfrastructuur worden geïnvesteerd. In de periode 2005-2010 staan er nog enkele grotere projecten op de agenda zoals de Amsterdam-Zuidas, Randstad Rail, Regionet en het vernieuwen van de grote NS-stations. Wij verwachten meer opdrachten op het terrein van onderwijs en zorg en een toenemende behoefte aan professioneel assetmanagement van de vele overheidsgebouwen en infrastructurele netwerken. Samenvattend verwachten wij dat de bouwproductie (woningen, utiliteit, scholen et cetera) enigszins toeneemt in 2005. Grontmij is in Nederland voor circa 25% van haar omzet actief in de bouw (vastgoedmanagement, beheer, constructies en installaties). De infrastructuur- en milieumarkt maakt circa 75% van onze omzet uit. BELGIË

De betrokkenheid van de Grontmij-bedrijven in België bij met name de renovatie van de Ring Antwerpen heeft voor groei gezorgd in de deelmarkt infrastructuur. Ook de komende jaren zijn er voor de Belgische hoofdwegen, railinfrastructuur en havens aanzienlijke vervangings- en onderhoudsuitgaven gepland. Op het terrein van de utiliteitsbouw zijn er diverse grotere ontwikkelingen rondom Brussel, Antwerpen en Gent waarbij wij de komende jaren betrokken zullen zijn. DUITSLAND

De Duitse economie is de afgelopen jaren nauwelijks gegroeid. Door de vertraagde invoer per 1 januari 2005 van het zogenaamde Toll-Kollekt System voor vrachtwagens, is de Duitse overheid ruim € 3 miljard aan heffingen misgelopen. Een behoorlijk deel van deze inkomsten was bestemd voor de uitvoering van infrastructuur op lokaal en regionaal niveau. Al deze projecten zijn hierdoor minstens een jaar vertraagd. De meeste Duitse instituten verwachten in 2005 slechts een bescheiden groei, aangezien de kosten van de Duitse eenwording nog altijd een zware hypotheek leggen op hun economie. De hervormingen op de arbeidsmarkt zullen wellicht voorzichtig ruimte scheppen voor een hogere productiviteit. Desondanks heeft Grontmij haar positie in diverse deelstaten weten te behouden en op sommige plaatsen zelfs kunnen uitbreiden.

Risicobeheersing Het risicoprofiel van onze onderneming is in 2004 verder afgenomen. Grontmij heeft in 2004 veel aandacht besteed aan beheersen en managen van risico’s. Kasstromen zijn onder controle: rentedragende schulden zijn teruggebracht tot een positieve netto cashpositie. Het werkkapitaalbeheer en de daarvoor benodigde discipline zijn sterk verbeterd. De verschillende vestigingen van de Advies- & Ingenieursbureaus in Nederland zijn in zeven operationele eenheden (circa 250-500 medewerkers) ondergebracht. Dit resulteert in een aanzienlijke vereenvoudiging van onze bedrijfsvoering. Vanaf 1 januari 2004 is ook de rapportage- en beheerstructuur aangepast. De operationele directie rapporteert rechtstreeks aan de Raad van Bestuur. De controllers van de operationele eenheden worden eveneens rechtstreeks aangestuurd door de Raad van Bestuur.

Verbeteringen, veranderingen, de analyse en evaluatie van de interne risicobeheersing- en controlesystemen worden door de Raad van Bestuur besproken met de auditcommissie en de Raad van Commissarissen. Per kwartaal verklaren de operationele directeuren schriftelijk of en zo ja, welke claims of onregelmatigheden zich onder hun verantwoordelijkheid hebben voorgedaan. Voor zover ons bekend, hebben zich in 2004 geen onregelmatigheden voorgedaan. Een integriteitcode voor management en medewerkers moet risico’s van het niet naleven van de weten regelgeving voorkomen. Overigens is er in 2004 geen enkele aanleiding geweest om in dit kader sancties te overwegen. Grontmij NV en haar groepsmaatschappijen zijn van tijd tot tijd betrokken bij rechtsgeschillen die alle worden betwist. Mede gebaseerd op juridisch advies, is de Raad van Bestuur van mening dat de uitkomst van lopende zaken geen invloed van betekenis zal hebben op de financiële positie van de vennootschap. De Nederlandse Mededingingsautoriteit (hierna: NMa) heeft in oktober 2004 bij circa vierhonderd rechtspersonen van bouwondernemingen actief in de grond-, wegen waterbouw aangegeven, dat zij het voornemen heeft deze rechtspersonen boetes op te leggen voor overtreding van de mededingingsregels in de periode 1998 tot en met 2001. Dat doet zij op basis van de haar ter beschikking gestelde informatie waaronder schaduwboekhoudingen. De NMa heeft aangegeven dat zij het redelijke vermoeden heeft, dat één van de groepsmaatschappijen van Grontmij NV deelnam aan de overtreding van de Mededingingswet


In het kader van de Nederlandse Corporate Governance Code is in 2004 een aanvang genomen met het op systematische en formele wijze analyseren en evalueren van de interne risicobeheersing- en controlesystemen. De operationele eenheden zullen uiteindelijk moeten komen tot een zodanig intern risicobeheersing- en controlesysteem dat de operationele directeuren een verklaring over de adequaatheid en effectiviteit van dit systeem voor de desbetreffende operationele eenheden kunnen afleggen aan de Raad van Bestuur. Hierbij zal het 'Integrated Internal Control Framework' zoals in 1992 is opgesteld door het Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission (COSO) als basis worden gebruikt. Daarna kan door de Raad van Bestuur een verklaring worden afgelegd over de adequaatheid en effectiviteit van de interne risicobeheersing- en controlesystemen van de vennootschap.

en het EG-verdrag. In het bijzonder het kartelverbod van artikel 6 van de Mededingingswet en artikel 81 van het EG-verdrag. Wij hebben eind 2003 een intern onderzoek opgestart dat geen tastbaar bewijs heeft opgeleverd. De Raad van Bestuur betreurt het dat de onderneming in deze procedure is betrokken. Op basis van de rapportage van de NMa is eind 2004 de keuze gemaakt in dit kader geen zelfstandige procedure te voeren, maar deel te nemen aan de zogenaamde ‘versnelde procedure’. Deze procedure heeft een snelle afhandeling als doel en houdt tevens een korting op de op te leggen boete in. Hoewel niet is komen vaststaan dat de bedoelde groepsmaatschappij daadwerkelijk betrokken was bij de vermeende overtreding van de mededingingsregels, is gelet op de relatief geringe omvang van de betrokken aanbestedingsomzet van de groepsmaatschappij voor de versnelde procedure gekozen en daarmee voor spoedige afhandeling. Grontmij heeft de informatie die de NMa verzocht, ter beschikking gesteld. De NMa heeft nog geen definitief boetebesluit genomen. De maximaal op te leggen boete is in de jaarrekening 2004 in aanmerking genomen, gebaseerd op de aanbestedingsomzet die de vennootschap heeft opgegeven bij de NMa. MARKTRISICO’S


24

Risico’s door de kennisintensieve activiteiten van de Advies- & Ingenieursbureaus zijn vooral terug te voeren op projecten bezettingsrisico’s. We beperken de projectrisico’s zoveel mogelijk door gestructureerde, planmatige toetsing op holdingniveau. Het grootste deel van de kostprijs van de omzet bij de Advies- & Ingenieursbureaus wordt bepaald door de personeelskosten en de daaraan gerelateerde kosten voor huisvesting en ICT. De personeelskosten per medewerker stegen in 2004 met circa 3% (2003: 3%). Deze kosten konden niet worden verrekend in de tarieven, wat tot margeverlies heeft geleid. Omdat wij over de gehele projectketen actief zijn, zijn risico-identificatie en risicobeheersing belangrijke aandachtspunten in de dagelijkse bedrijfsvoering, bij projectverwerving en -uitvoering. De hoofdlijnen van ons risicomanagement zijn: • gericht contractmanagement; • investeringscommissie voor Ontwikkeling & Exploitatie; • goede rapportagestructuur; • evenwichtige omzetspreiding; • delen van risico’s bij investeringsprojecten. Het toezicht op de goede werking van procedures over projectbeheersing en rapportage wordt ook via kwaliteitmanagementsystemen (ISO 9001, ISO 14001) geborgd. De marktomstandigheden geven onvoldoende kansen om de huidige contractcondities structureel te verbeteren. Op middellange termijn worden bezettingsrisico’s beperkt door een zogenaamde ‘flexibele schil’. Ultimo 2004 werkte 13,6% (2003: 12,8%) van onze personeelsleden op basis van een tijdelijk dienstverband. Vanwege ons decentrale kantorennetwerk binnen de Advies- & Ingenieursbureaus heeft een groot deel van de bedrijfsopbrengsten betrekking op grote aantallen opdrachten van een relatief geringe omvang, met navenant geringe risico’s. Daar waar risico’s worden vermoed, zijn deze zoveel mogelijk door gepaste verzekeringen afgedekt. Door de kapitaalintensieve activiteiten van Ontwikkeling & Exploitatie kennen de projectresultaten meer volatiliteit. Dit risico wordt deels gemitigeerd door de projectenportfolio naar aard en omvang evenwichtiger samen te stellen.

TECHNISCHE RISICO’S

De herstructurering van onze organisatie in Nederland brengt ook voor de managementinformatiesystemen in een decentrale organisatie specifieke risico’s met zich mee. Oracle is in de loop van 2004 aangepast aan het nieuwe besturingsmodel. Stapsgewijs is deze wijziging van veertig administratieve eenheden naar zeven doorgevoerd. Op deze wijze hebben we risico’s vermeden. De administratieve vereenvoudiging heeft zonder meer geleid tot een efficiënter en effectiever gebruik van het systeem. De verschuiving van ons marktprofiel naar totaaloplosser vraagt speciale aandacht voor nieuwe contractvormen als publiek private samenwerking (PPS), design & construct en management & turnkey-contracting. Dit betekent dat, naast de bekende bedrijfsrisico’s, in toenemende mate de ontwerp-, uitvoerings- en exploitatierisico’s bij de opdrachtnemer komen te liggen. Met het oog op de wijzigingen in onze portfolio zijn bestaande protocollen en procedures aangescherpt, dan wel vernieuwd. PENSIOENEN

VALUTARISICO’S

Het valutarisico van transacties, het zogenaamde transactierisico, wordt door de onderneming bij het afsluiten van een contract of zoveel eerder als noodzakelijk, volledig ingedekt door valutatermijncontracten. Valutarisico’s door het aanhouden van eigen vermogen in, of door een langlopende financiering aan een deelneming in een niet-euro-omgeving, het zogenaamde translatierisico, worden niet door de onderneming ingedekt.


De Stichting Pensioensfonds Grontmij voldoet qua dekkingsgraad aan de richtlijnen van de Pensioen- & Verzekeringskamer (PVK). In het jaarverslag 2003 is aangekondigd dat de structuur van de pensioenregeling wordt gewijzigd. Een wijziging die moet leiden tot een betere beheersbaarheid van de pensioenlasten. Dit heeft in 2004 geleid tot het besluit om waarschijnlijk per 1 januari 2006 een zogenaamde hybrideregeling in te voeren, waarbij de eindloonregeling wordt gehandhaafd tot het salarisniveau van € 58.579 bruto. Voor dit gedeelte blijft de onderneming dus gevoelig voor het door het pensioenfonds behaalde resultaat. De onderneming behoudt de mogelijkheid om dit risico deels te mitigeren door de hoogte van de werknemersbijdrage te wijzigen. Boven het salarisniveau van € 58.579 bruto wordt een beschikbare premieregeling van kracht.


26

Herontwikkeling Ede Oost

Zuidas Amsterdam

Rondweg Ter Hole

De oostzijde van Ede gaat op de schop. Het betreft de herontwikkeling van het terrein van de voormalige kunstvezelfabriek Enka en van drie kazerneterreinen. Grontmij is betrokken bij de transformatie van het Enka-terrein. Hier komen 1.800 woningen. Samen met het Duitse architectenbureau Krier & Kohl stelden we daarvoor een stedenbouwkundig plan op. We helpen de gemeente Ede met het vertalen van het Masterplan Ede Oost naar maakbare plannen. Er wordt overwogen de HSL-spoorlijn die dwars door Ede Oost loopt, verdiept aan te leggen. Grontmij denkt mee. Overige activiteiten: bodemonderzoek, in eigen uitvoering verwijderen van slib, voorbereiding en begeleiding van de sloop en de sanering. De sanering, de woningbouw en de herontwikkeling starten respectievelijk in 2005, 2006 en 2007.

De gemeente Amsterdam ontwikkelt een nieuwe stadswijk, Amsterdam Zuidas. Er komen circa 9.000 woningen, 1 miljoen m2 kantoren, winkels, horecaen sportvoorzieningen en een nieuw HLS-station. De bestaande infrastructuur zal over een lengte van 1,2 kilometer ondergronds worden aangelegd. Het grootstedelijke project is verdeeld in tien plangebieden. Grontmij is bij veel deelprojecten betrokken. • Kop Rivierenbuurt: bouwlogistiek plan • Stadsdeelkantoor: compleet bestek voor de sloop en bouwrijp maken • Gershwin: constructie vier woonblokken met woningen en commerciële ruimte • Hoofdkantoor ABN AMRO: installatieadvies • Renovatie World Trade Center: projectleiding (Grontmij-dochter Kats & Waalwijk) • Renovatie en uitbreiding Rietveldacademie: projectleiding • Woongebouw in plangebied Mahler: technische plantoets en supervisie realisatie • Nieuwbouw kantoor Viñoly: planbeoordeling en supervisie.

De doorgaande route door de kern van Ter Hole was al jaren zeer onveilig. Geld voor een rondweg zou pas in 2008 beschikbaar zijn. Grontmij deed in 2002 de provincie, de toenmalige gemeente Hontenisse en Rijkswaterstaat een uniek financierings- en procedurevoorstel en wist Verzekeringsmaatschappij ZLM erbij te betrekken. Doordat ZLM direct heeft bijgedragen in de voorfinanciering, kon een versnelde uitvoering worden gerealiseerd. In de voorbereidende fase heeft Grontmij naast het procesmanagement, ook zorggedragen voor vereiste onderzoeken naar bijvoorbeeld flora en fauna, akoestiek, archeologie, milieu en waterhuishouding. Na de ontwerpen engineeringfase konden we de uitvoering al starten anderhalf jaar na ondertekening van de intentieverklaring. In een recordtijd van 2,5 jaar zijn we erin geslaagd een rondweg te realiseren.

Infrastructuur GRONTMIJ JAARVERSLAG 2004

27

Sophiatunnel

Ring Antwerpen

A7 bij Sneek

De Sophiaspoortunnel is met een lengte van acht kilometer het grootste kunstwerk van de Betuweroute, de verbinding van de Rotterdamse haven met het Duitse achterland. Gelokaliseerd tussen Zwijndrecht en Papendrecht en met maar liefst vier kilometer ondergronds. De combinatie Grontmij - De Weger ontwierp de tunneltechnische installaties en maakte het bestek. Ongelukken in Zwitserse alpentunnels waren de aanleiding om de veiligheidseisen voor tunnels flink bij te stellen. Bij de ontwerpen van de technische installaties was veiligheid dan ook leidend. Randvoorwaarden: betrouwbaarheid, beschikbaarheid, onderhoudbaarheid en veiligheid. Speciaal voor de bewaking en de toetsing van de ontwerpen aan deze criteria is een team geformeerd. Het team maakte ‘foutenbomen’ om de risico’s in beeld te brengen.

Wie op weg naar het zuiden de Ring Antwerpen aandoet, kent de eindeloze files. Het Vlaams Gewest besloot daarom de ring R1 te renoveren. In de zomer van 2004 startten de werkzaamheden. Een belangrijke eis was de verkeershinder tot een minimum te beperken. Grontmij verzorgt in opdracht van het gewest de technische en administratieve ondersteuning van het projectmanagement voor de renovatie. En dat ‘full support’ voor een in België innovatieve wijze van aanbesteden, waarbij de aannemer zelf de gestelde kwaliteit aantoont. In de praktijk betekent het dat we de uitvoering van de werken toetsen, begeleiden en tevens de complete projectadministratie ondersteunen. Antwerpen krijgt met de oplevering van de gerenoveerde Ring een rondweg die minstens veertig jaar meekan.

Het gedeelte van het tracé van rijksweg 7 dat door de bebouwde kom van Sneek loopt, is in de toekomst niet berekend op de hoeveelheid verkeer. Gevolg: files. De provincie Friesland besloot de route te reconstrueren, zodanig dat alle gelijkvloerse kruisingen met de lokale infrastructuur worden vervangen door ongelijkvloerse aansluitingen en kruisingen. Ook komt er gedeeltelijk een nieuw tracé om de doorstroming en de ontsluiting van de lokale wegen en diverse aanliggende bedrijventerreinen op de rijksweg te verbeteren. Grontmij heeft in samenwerking met de gemeente, de provincie en het Rijk gewerkt aan het ontwerp tracébesluit. September vorig jaar kregen we opdracht voor de besteksvoorbereiding, de aanbestedingsbegeleiding en directievoering & toezicht tijdens de uitvoering. Start eind 2005, oplevering eind 2009.

Financiële gang van zaken WINST PER AANDEEL EN DIVIDEND

Ultimo 2004 was het aantal uitstaande aandelen 4.041.230 stuks (2003: 4.041.230 stuks). In 2004 bedraagt het resultaat na belastingen € 14,3 miljoen, ofwel € 3,53 per aandeel. Gelet op de ontwikkeling van de vennootschap heeft zij haar dividendbeleid gewijzigd. Grontmij streeft naar een jaarlijkse stijging van de winst per aandeel en streeft ernaar de aandeelhouders van deze stijging te laten profiteren. Hierbij dient rekening gehouden te worden met de verwachte verhoogde volatiliteit die de invoering van de International Financial Reporting Standards (IFRS) met zich mee zal brengen. Ten aanzien van het dividendvoorstel over 2004 zijn de verbetering van de solvabiliteit en de liquiditeit in aanmerking genomen. Daardoor is het gerechtvaardigd om het dividend per aandeel EUR 1,00 te verhogen naar EUR 1,76 per aandeel (2003: EUR 0,76 per aandeel). Het dividend wordt uitsluitend in contanten uitgekeerd. (DES)INVESTERINGEN


28

Bij de evaluatie van de strategie is onder andere het besluit genomen de onderneming te concentreren op de adviesen ingenieursdiensten en de kapitaalintensieve activiteiten te desinvesteren. Dit besluit is in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 19 mei 2004 bekrachtigd. In december 2004 zijn de activiteiten op het gebied van delfstoffenwinning (ondergebracht in dochteronderneming Delgromij) het 24,5% belang in SBI Friesland en een deel van het belang in Grondzicht verkocht. Genoemde desinvesteringen hebben voor de onderneming per saldo tot een nettoboekwinst geleid van circa € 2 miljoen. Het desinvesteringsproces van de resterende kapitaalintensieve activiteiten is in volle gang. De complexiteit en samenstelling van de betrokken ondernemingen vereisen echter de nodige zorgvuldigheid. Wij verwachten de desinvesteringen van de vastgoedontwikkelingsactiviteiten in 2005 af te kunnen ronden. De voorbereiding van de verkoop van de bedrijven in reststoffenverwerking is gestart. Met de acquisitie van AEW en Auweck + Partner in december 2004 hebben we op beperkte schaal geïnvesteerd in de uitbreiding van ons kantorennetwerk in Duitsland. Het proces van integratie, onder andere gericht op het behalen van kostenvoordelen, is inmiddels gestart. OMZET- EN RESULTAATONTWIKKELING

Tot en met 2003 zijn de belangen in samenwerkingsverbanden - onder andere VAGRON in de jaarrekening partieel geconsolideerd, indien tenminste eenzelfde invloed wordt uitgeoefend als de andere participant. Deze methode gaat voorbij aan de ondeelbaarheid en de onlosmakelijke onderlinge samenhang van activa en passiva. Met ingang van de jaarrekening over 2004 is er voor gekozen aan te sluiten op de meer gangbare methode om deze belangen als een financieel vast activum te behandelen, dan wel volledig te consolideren met in achtneming van een minderheidsbelang. De vergelijkende cijfers over het jaar 2003 zijn dienovereenkomstig aangepast. Deze aanpassing is als een stelselwijziging behandeld. Dit heeft overigens geen invloed op de omvang van het resultaat en het eigen vermogen. Ter verduidelijking zijn de cijfers 2003 voor en na de stelselwijziging opgenomen op pagina 68 en 69.

2004

2003

Totale omzet Projectkosten derden

474 184

481 179

Bruto-opbrengsten

290

302

Reorganisatievoorziening Bedrijfslasten

– 275

13 292

Bedrijfsresultaat Resultaat verkoop deelnemingen Overig resultaat deelnemingen en aandeel derden

15 2 3

-3 6 3

Resultaat voor rente en belastingen Financiële baten en lasten

20 –

6 -3

Resultaat voor belastingen Belastingen

20 -6

3 2

Resultaat na belastingen

14

5

De analyse van de winst- en verliesrekening over 2004 ten opzichte van 2003 leidt tot een aantal vaststellingen. De toename van het bedrijfsresultaat tot € 15 miljoen (2003: € -3 miljoen) wordt veroorzaakt door een aantal factoren. De omzet is met € 7 miljoen, ofwel 2%, afgenomen tot € 474 miljoen (2003: € 481 miljoen). De projectkosten derden namen toe tot € 184 miljoen (2003: € 179 miljoen). De afname van de bruto-opbrengsten tot € 290 miljoen (2003: € 302 miljoen) hangt samen met de moeilijke marktomstandigheden. Bij de beschouwing van de bedrijfslasten moeten de kosten van de Operatie Bodem in 2003 ad € 13 miljoen in aanmerking worden genomen. Voornamelijk dankzij de kostenbesparingen is het niveau van de bedrijfslasten met € 17 miljoen gedaald naar € 275 miljoen (2003: € 292 miljoen). Het resultaat verkoop deelnemingen daalt naar € 2 miljoen (2003: € 6 miljoen). Per saldo stijgt het resultaat voor rente en belastingen naar € 20 miljoen (2003: € 6 miljoen). De financiële lasten zijn in 2004 met € 3 miljoen afgenomen door een betere beheersing van het werkkapitaal (2003: € -3 miljoen). De relatieve toename van de belastingdruk ten opzichte van 2003 wordt vooral veroorzaakt doordat in 2003 de boekwinst op Q-Park ad € 6 miljoen belastingvrij was. Dit door de zogenaamde deelnemingsvrijstelling.


Afgerond op miljoenen euro’s

BALANS EN FINANCIERING

Teneinde het vermogensbeslag van het werkkapitaal te reduceren, en daarmee de behoefte aan (rentedragende) financiering te verminderen, is in het vierde kwartaal van 2003 een aantal gerichte maatregelen genomen. De grootste invloed van deze maatregelen was al zichtbaar in de balans ultimo 2003. Door voortzetting van deze maatregelen kon het werkkapitaal in 2004 nog iets verder worden verbeterd. Mede door het actieve beleid over de vermindering van het werkkapitaal en de inkomende kasstroom door de verkoop van de activiteiten op het gebied van de delfstoffenwinning in december 2004 (ruim € 13 miljoen), is de netto financieringspositie van de onderneming in 2004 verder verbeterd. De netto financiering, die per 31 december 2003 nog € 5 miljoen bedroeg, was ultimo 2004 € 27 miljoen. In de beschouwing van de omvang van de verbetering moet worden meegenomen dat er een substantiële uitgaande kasstroom is geweest vanwege betaling van dividend over 2003, alsook een uitgaande kasstroom door betalingen als gevolg van substantiële onttrekkingen in 2004 aan de in 2003 gevormde reorganisatievoorziening. De ratio groepsvermogen/balanstotaal is in 2004 gestegen tot 44% (ultimo 2003: 40%). De balanspositie per 31 december 2004 kan als solide worden gekwalificeerd. INVESTERINGEN


30


Materiële vaste activa Financiële vaste activa inclusief goodwill Afschrijvingen Totaal

2004

2003 5 16 -12

8 21 -13

9

16

Ook in 2004 is een restrictief investeringsbeleid in materiële vaste activa gevoerd. De investeringen in financiële vaste activa bedroegen € 16 miljoen (2003: € 21 miljoen). Genoemde investeringen hebben vooral betrekking op de activiteiten van Ontwikkeling & Exploitatie. Het feit dat deze activiteiten worden gedesinvesteerd, weerhoudt ons er niet van de operationele activiteiten en dus de investeringen op een aangepast niveau te continueren. SEGMENTATIE ACTIVITEITEN

Sinds 1999 rapporteren wij separaat over de Advies- & Ingenieursbureaus en over Ontwikkeling & Exploitatie. Deze indeling is enerzijds gebaseerd op de inzet van mensen en middelen, anderzijds op het risicoprofiel. Ontwikkeling & Exploitatie omvat (veelal op grondposities gebaseerde) ontwikkeling en realisatie van bedrijventerreinen, distributiecentra, parkeergarages en kleinschalige woningbouwprojecten. Daarnaast vallen hieronder de exploitaties van reststoffen, afvalwater en tot en met december 2004 delfstoffen. Deze activiteiten zijn kapitaalintensief, in tegenstelling tot de kennisintensieve activiteiten van de Advies- & Ingenieursbureaus. Intercompany transacties zijn bij de presentatie van de volgende cijfers niet geëlimineerd.

ADVIES- & INGENIEURSBUREAUS Afgerond op miljoenen euro’s

2004

Omzet Projectkosten derden Bruto opbrengsten Resultaat voor rente en belastingen* In % van de omzet

2003 368 101 267 15 4,1%

374 99 275 9 2,5%

* inclusief resultaat deelnemingen en aandeel derden

In vergelijking met de financiële gang van zaken in 2003 kan zonder meer worden geconstateerd dat de nog steeds moeilijke macro-economische omstandigheden hun invloed hebben gehad op de omzet en de bruto-opbrengsten. De stijging van het resultaat voor rente en belastingen dient dan ook vooral te worden toegeschreven aan kostenbesparingen. ONTWIKKELING & EXPLOITATIE

Omzet Projectkosten derden Bruto opbrengsten Resultaat voor rente en belastingen* In % van de omzet

2004

2003 141 109 32 8 6,0%

131 93 38 6 5,0%

* inclusief resultaat deelnemingen en aandeel derden

De stijging van de omzet hangt nauw samen met de voltooiing van één groot project in Hongarije. In het resultaat voor rente en belastingen is overigens de boekwinst begrepen die per saldo is gerealiseerd bij de ontvlechting van Quendis International en de vervreemding van de belangen in Delgromij en SBI. VAGRON

Grontmij en Essent Milieu hebben elk een belang van 50% in VAGRON, een scheidingsen vergistinginstallatie voor huishoudelijk afval. Zoals vorig jaar al is verwoord, is in 2003 prioriteit gegeven aan het oplossen van de technische problemen en de opwaartse aanpassing van de tarieven. Ondanks deze goede uitgangspositie zijn in 2004 extra kosten gemaakt voor achterstallig onderhoud aan de installaties. Per saldo betekende dit dat ook in 2004 geen winst kon worden behaald. De waardering van VAGRON is geëvalueerd. Op grond van de inschatting van de toekomstige resultaten en kasstromen van VAGRON is er geen aanleiding om de waardering neerwaarts bij te stellen. ORACLE

In 2004 zijn verdere stappen genomen om de functionaliteit van Oracle te verbeteren. Gefaseerd is het systeem met succes aangepast aan het nieuwe besturingsmodel dat per 1 januari 2004 is ingevoerd. Nadat in 2003 en 2004 de effectiviteit van het systeem prioriteit had, zullen we ons in 2005 inspannen om de snelheid verder te verbeteren. In 2005 zal de afschrijving van de in het verleden gedeeltelijk geactiveerde investeringen in Oracle nog voor € 1 miljoen (2004: € 3 miljoen) op de exploitatie drukken.



INVOERING IFRS

Vanaf 2005 zal Grontmij de International Financial Reporting Standards (IFRS) toepassen als basis voor de financiële rapportage. In de rapportage over 2005 zullen de vergelijkende cijfers over 2004 zijn aangepast aan de IFRS-standaarden. Nadrukkelijk dient te worden vermeld dat het gaat om een wijziging van de boekhoudregels. Dit betekent dat de toepassing van IFRS op langere termijn zal resulteren in eenzelfde resultaat en vermogen als bij de toepassing van de huidige Dutch General Accepted Accounting Principles (Dutch GAAP) en geen directe invloed heeft op de cashflow. Grontmij heeft een groot aantal deelnemingen dat is opgenomen onder de financiële vaste activa. Ook voor deze deelnemingen zal Grontmij de boekhoudgrondslagen aanpassen aan IFRS. Onderhanden werk IFRS vereist dat de verschillende bedragen verschuldigd door en aan opdrachtgevers, als afzonderlijke actief- en passiefposten in de balans worden gepresenteerd. In het verleden werd onder het onderhanden werk het nettosaldo van de bovenaangegeven posten getoond. Deze aanpassing heeft geen invloed op de omvang van het eigen vermogen en het resultaat. Wel is een verlenging van de balans te verwachten.


32

Pensioenverplichtingen Grontmij heeft de uitvoering van de aan de werknemers toegezegde pensioenaanspraken ondergebracht bij de Stichting Pensioenfonds Grontmij. De in het verleden gedane toezeggingen dienen als eindloonregelingen te worden geclassificeerd. De aard van deze toezegging betekent dat Grontmij aansprakelijk is voor de nakoming van de toezegging. Dit leidt onder IFRS tot opname van een verplichting in de balans voor zover de waardering op basis van IFRS van de toekomstige verplichtingen de waardering van toekomstige activa overschrijdt. Ten einde de invloed op het eigen vermogen en resultaat in de toekomst beter te beheersen, wordt de huidige regeling vervangen door een hybrideregeling (zie pagina 35). Tot slot dient in dit kader te worden vermeld dat de aan werknemers gedane toezeggingen voor vervroegde uittreding (VUT) als pensioen zijn behandeld. Reststoffenverwerking Onder IFRS dient een voorziening te worden opgebouwd door de volledige verplichting te kwantificeren en te passiveren en vervolgens de opbouw door een actiefpost in aanmerking te nemen die het effect van de opbouw tijdens de geschatte economische levensduur weergeeft. Deze actiefpost wordt gedurende de levensduur afgeschreven. Deze aanpassing heeft geen invloed op de omvang van het eigen vermogen en het resultaat. Wel is een verlenging van de balans te verwachten. Omzetbegrip en realisatie van resultaat op onderhanden werk Er zijn zeker verschillen te onderkennen tussen IFRS en Dutch GAAP over de wijze van bepaling van omzet en resultaat. De dienstverlening van Grontmij bestaat uit een zeer groot aantal kleine projecten. Daardoor kan worden verwacht dat de toepassing van IFRS per saldo niet zal leiden tot grote invloed op de omzet en het resultaat.

Groepsvermogen Een indicatie van het netto-effect van de invoering van IFRS op het groepsvermogen per 31 december 2004 is in de volgende tabel opgenomen. Afgerond op miljoenen euro’s

Stand volgens Dutch GAAP

124

Pensioenen en aanpassing financiële activa

- 30

Stand volgens IFRS

94

Med ewerkers BEZETTING

In dienst* Buitenland Vaste dienst Tijdelijke dienst* Flexibele schil** Voltijd Deeltijd Vrouwen

2004

2003 3.320 20% 94% 6% 13,6% 85% 15% 19%

3.695 20% 92% 8% 12,8% 74% 26% 20%

* exclusief uitzendkrachten ** inclusief uitzendkrachten

Gedurende 2004 heeft het management in het kader van de kostenverlaging en de verhoging van de productiviteit een zeer actief beleid gevoerd om het aantal medewerkers in vaste en tijdelijke dienst te reduceren. De nadruk lag hierbij op vermindering van het aantal indirecte medewerkers. Door verdere centralisatie van administratieve processen in de bedrijfsonderdelen zal dit beleid in 2005 worden voortgezet. Het aantal eigen medewerkers is ultimo 2004 afgenomen met 375. Tijdelijke medewerkers en uitzendkrachten vormen samen de flexibele medewerkersschil. Het aantal uitzendkrachten is in de loop van 2004 ongeveer gelijk gebleven, het aantal medewerkers in tijdelijke dienst is verminderd. Ultimo 2004 bedroeg de flexibele schil 13,6% (2003: 12,8%) van het totaal aan eigen medewerkers en uitzendkrachten. In 2004 zijn 140 (2003: 240) nieuwe medewerkers in dienst gekomen. Het aantal medewerkers dat gedurende 2004 het bedrijf heeft verlaten bedroeg 515 (2003: 447) een verloop van 15% (2003: 11%), berekend op het gemiddelde aantal eigen medewerkers ultimo 2003 en 2004. Hiervan was ongeveer 4% (2003: 4%) het gevolg van gewenste beëindiging van tijdelijke contracten, 6% (2003: 3%) door management gewenst verloop van vaste medewerkers en 5% (2003: 4%) door management ongewenst verloop.


Aantal medewerkers: ultimo

ARBEIDSVOORWAARDEN

In 2004 zijn geen nieuwe collectieve arbeidsovereenkomsten (cao’s) met de vakbonden afgesloten. Gedeeltelijk is dit terug te voeren op de verschillen van inzicht over ontwikkeling van arbeidsvoorwaarden als VUT, (vroeg)pensioen, levensloopregeling en de WAO in het overleg tussen overheid, werkgevers en vakbonden gedurende 2004. Voor een ander deel was het niet mogelijk met de vakbonden tot overeenstemming te komen over specifieke Grontmij-arbeidsvoorwaarden zoals bijvoorbeeld de winstdelingsregeling. De ondernemingscao’s liepen van 1 mei 2003 tot en met 30 april 2004. Vanwege de zogenaamde reflexwerking blijven zij van kracht tot en met 30 april 2005. Begin 2005 zal overleg worden gevoerd met de Ondernemingsraad over enkele specifieke wijzigingen in de arbeidsvoorwaarden. Gedurende 2004 heeft er geen structurele salarisverhoging plaatsgevonden. Ook van individuele salarisverhogingen die normaliter per 1 mei van enig jaar (selectief) toegekend worden, was geen sprake. Met de vakbonden is begin 2004 in het ‘Sociaal Plan’ overeengekomen om medewerkers die in aanmerking kwamen voor gedwongen (collectief) ontslag te ondersteunen in het vinden van nieuw werk en om de inkomensverliezen te beperken. ONTWIKKELING VAN MEDEWERKERS


34

Zeer selectief hebben medewerkers in 2004 aan specifieke opleidingen en (management)trainingen deelgenomen. Met name op het gebied van projecten procesmanagement, werken in projecten en leidinggeven aan projecten werden trainingen gevolgd. Begin 2004 is wederom een leergang gestart voor het middenkader (professionals en teamleiders) ter ondersteuning van verdere groei in hun loopbaan. Met ingang van 2005 zal de gestructureerde samenwerking, inclusief beoordeling van werk (het Persoonlijk Resultaat en Ontwikkelingssysteem, PROS) tussen leidinggevende en medewerkers verdere aandacht krijgen op ‘kwaliteit van leidinggeven’ en op ‘klantgericht werken’. KENNISMANAGEMENT

Onze kennisintensieve activiteiten stellen eisen aan de wijze waarop wij werken. Kennis en informatie moeten goed toegankelijk zijn. Een groot voordeel van onze organisatie is dat medewerkers van verschillende onderdelen in Nederland en in het buitenland via netwerken aan elkaar zijn gekoppeld en daardoor snel kennis kunnen uitwisselen. Wij versterken hiermee de ontwikkeling en de kwaliteit van onze dienstverlening en maken efficiënter gebruik van onze middelen. In 2005 starten we het zogenaamde ‘Eurowerkstatt’-project waarin medewerkers in soortgelijke functies in diverse landen ervaringen uitwisselen, hun prestaties met elkaar vergelijken en nieuwe diensten ontwikkelen. Deze manier van werken heeft al vruchten afgeworpen bij het tenderen en samenwerken aan projecten in Europa. Wij moedigen netwerken van professionals in de diverse expertisevelden uit alle onderdelen van de onderneming zoveel mogelijk aan. Facilitair daaraan bieden wij onze medewerkers goede automatiseringsvoorzieningen en moderne communicatiemiddelen. Het seniormanagement sponsort waar mogelijk de ontwikkeling van de netwerken. Daarnaast organiseren wij regelmatig bijeenkomsten en seminars. De ambities van de netwerken liggen vast in jaarprogramma’s. De juiste kennis op het juiste moment op de juiste plaats. Dat is een van de grootste pijlers van de onderneming voor de toekomst.

VERZUIM

Het gemiddeld verzuim door arbeidsongeschiktheid over 2004 was 3,6% (2003: 3,3%). Hoewel in de eerste helft van het jaar het ziekteverzuim op het peil van 2003 bleef, is dit in de tweede helft toch toegenomen. Een deel van de toename van het verzuim is te relateren aan de reorganisaties in de bedrijven en het toegenomen (gedwongen) vertrek van medewerkers. STICHTING PENSIOENFONDS GRONTMIJ

Ultimo 2004 telde het pensioenfonds 2.840 deelnemers en 861 gepensioneerden. Het fonds had een belegd vermogen van € 441 miljoen (2003: € 390 miljoen). De pensioenen en premievrije aanspraken zijn per 1 januari 2005 verhoogd met 0,82%. (2004: 1,3%). Op basis van voorlopige berekeningen bedraagt de PVK-dekkingsgraad van het fonds ultimo 2004 circa 130% (2003: circa 123%). De pensioenpremie is per 1 januari 2005 verhoogd.

MEDEZEGGENSCHAP

In de eerste helft van 2004 heeft de Ondernemingsraad veel energie en tijd besteed aan advisering van de Raad van Bestuur over de uitwerking van de reorganisatie. Belangrijke onderwerpen daarbij waren: de wijziging van de organisatiestructuur, de reductie van het aantal indirecte medewerkers en het terugbrengen van het aantal locaties. Na de medezeggenschapsverkiezing is in de loop van het tweede kwartaal een nieuwe ondernemingsraad geïnstalleerd. Tevens is de structuur van de medezeggenschap aangepast. Grontmij kent nu één ondernemingsraad en onderdeelcommissies. De onderdeelcommissies behartigen de belangen van de operationele eenheden. Iedere onderdeelcommissie heeft vertegenwoordigers in de Ondernemingsraad. De Ondernemingsraad overlegt regulier met de Raad van Bestuur.

Corporate Governance De verdere uitwerking en implementatie van de Nederlandse Corporate Governance Code (hierna: de Code) is in 2004 ter hand genomen. Alle 21 principes en 113 'best practice' bepalingen zijn nauwgezet geëvalueerd en beoordeeld door de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen. Daarnaast is aandacht besteed aan de in 2004 doorgevoerde aanpassing van de structuurregeling.


In 2004 is een onderzoek afgerond naar de structuur van de pensioenregeling op de langere termijn. Na afweging van voor- en nadelen van een aantal modellen is gekozen voor een wijziging van de regeling. De zogenaamde eindloonregeling (defined benefit) zal worden vervangen door een ‘hybrideregeling’. Tot een maximumsalaris van € 58.579 per jaar blijft er sprake van een pensioen op basis van eindloon. Voor een eventueel salarisdeel boven genoemd plafondbedrag zal sprake zijn van een pensioen op basis van een beschikbare premie (‘defined contribution’). Belangrijke overwegingen bij de keuze voor de nieuwe regeling zijn een betere beheersing van de ontwikkeling van de pensioenverplichtingen en een zekere mate van individualisering van het stelsel. De wijziging van de regeling wordt nu verder uitgewerkt en zal per 1 januari 2006 worden doorgevoerd.

STRUCTUUR

Grontmij hecht waarde aan een corporate governance structuur die helder en eenduidig is, voor zowel de aandeelhouders, de medewerkers als alle overige stakeholders. Een belangrijk aspect in onze aanpak is de borging van transparantie en de integriteit van ons handelen op alle niveaus. Daarom zijn de nodige risicobeheersingsystemen en onafhankelijke controles onderdeel van de structuur. Voor een verdere uitwering van de risicobeheersing- en rapportagesystemen wordt verwezen naar de paragraaf Risicobeheersing op pagina 23. De organisatiestructuur van Grontmij bestaat uit tien operationele eenheden. Negen van deze eenheden betreffen de Advies- & Ingenieursbureaus; de activiteiten in België en Duitsland zijn elk in een separate operationele eenheid ondergebracht. De activiteiten op het gebied van Ontwikkeling & Exploitatie zijn in een afzonderlijke operationele eenheid samengevoegd. De operationeel directeuren rapporteren direct aan de Raad van Bestuur. De controllers van de operationele eenheden rapporteren direct aan de financieel directeur, tevens lid van de Raad van Bestuur. Grontmij is gericht op decentrale besluitvorming binnen de operationele eenheden, maar houdt centraal controle op onder andere investeringsbeslissingen, kasstromen, managementontwikkeling, marktpositionering en reputatie.


36

Grontmij is een beursgenoteerde, naamloze vennootschap. De Raad van Bestuur is belast met het besturen van de vennootschap, hetgeen onder meer betekent dat de Raad van Bestuur verantwoordelijk is voor het opstellen en realiseren van de doelstellingen van de vennootschap, de strategie, de financiering en het beleid en de daaruit voortvloeiende resultatenontwikkeling. De verantwoordelijkheid voor het besturen van de vennootschap berust bij de Raad van Bestuur als collectief. De Raad van Commissarissen heeft tot taak toezicht te houden op het beleid van de Raad van Bestuur en de algemene gang van zaken in de vennootschap en de met haar verbonden onderneming. De Raad van Commissarissen staat de Raad van Bestuur bij met advies. De Raad van Commissarissen is als collectief verantwoordelijk voor de uitvoering van zijn taken. Onverminderd zijn eigen verantwoordelijkheid kent de Raad van Commissarissen twee vaste commissies. Jaarlijks wordt binnen zes maanden na afloop van het verslagjaar een Algemene Vergadering van Aandeelhouders georganiseerd. Andere aandeelhoudersvergaderingen kunnen worden gehouden op verzoek van de Raad van Bestuur of van de Raad van Commissarissen, onverminderd het bepaalde in de artikelen 110 tot en met 112 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek. Aandeelhouders en certificaathouders die alleen of gezamenlijk ten minste één procent van het geplaatste kapitaal vertegenwoordigen of van wie de aandelen of certificaten een beurswaarde hebben van ten minste € 2 miljoen, hebben het recht om aan de Raad van Bestuur of aan de Raad van Commissarissen het verzoek te doen om onderwerpen op de agenda van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders te plaatsen. DE CODE

Principes Grontmij onderschrijft nagenoeg alle principes van de Code voorzover die zijn bestemd voor de Raad van Bestuur en Raad van Commissarissen en past deze ook toe voorzover hierna niet anders is aangegeven. Principe IV.2 betreffende certificering wordt niet volledig nageleefd. De reden hiervan is in de paragraaf Beschermingsmaatregelen aangegeven. Tevens wijken wij af van principe III.5, in die zin dat wij niet drie maar twee kerncommissies van de Raad van Commissarissen hebben ingesteld. Dit betreft een auditcommissie en een benoemings- en beloningscommissie. De laatstgenoemde commissie voert

de taken uit die conform de Code worden toebedeeld aan de remuneratiecommissie en de selectie- en benoemingscommissie. De werkterreinen van deze commissies zijn zodanig met elkaar verweven dat in feite sprake is van één commissie. Gelet op de omvang van de vennootschap wordt het instellen van slechts twee kerncommissies adequaat geacht.

Acties in 2004 In de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 19 mei 2004 is het voorstel tot statutenwijziging van Grontmij NV goedgekeurd. Deze statutenwijziging was noodzakelijk om naleving van de Code verder mogelijk te maken. Voorts zijn in 2004 de volgende documenten opgesteld: het reglement van de Raad van Commissarissen, het reglement van de Raad van Bestuur, het reglement van de auditcommissie en het reglement van de benoemings- en beloningscommissie. Deze documenten zijn vervolgens allemaal op de website van de vennootschap geplaatst. In het najaar van 2004 is de profielschets van de Raad van Commissarissen herzien. Eind 2004 is door de Raad van Bestuur in samenspraak met de Ondernemingsraad een Integriteitcode Grontmij vastgesteld. Deze is volledig in overeenstemming met de Code, onder andere door het invoeren van een algemene klokkenluiderregeling voor het melden van vermeende onregelmatigheden. De Integriteitcode is beschikbaar op de website van de vennootschap. Voorgenomen acties in 2005 Aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 19 mei 2005 wordt een voorstel tot statutenwijziging van Grontmij NV voorgelegd. Deze statutenwijziging is noodzakelijk om de statuten in lijn te brengen met de wijzigingen van de structuurregeling en de overige wijzigingen van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek die per 1 oktober 2004 van kracht zijn. In deze vergadering zal tevens de gewijzigde profielschets van de Raad van Commissarissen worden besproken. Verder worden het reserverings- en dividendbeleid, het beloningsbeleid en het onderwerp corporate govervance in deze vergadering besproken. In 2005 zal worden gekeken naar de rol van certificering van aandelen en de bijbehorende beperking van het stemrecht in de komende jaren. Hierover zullen de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen in samenspraak met het bestuur van de Stichting Administratiekantoor van Aandelen Grontmij NV zich een oordeel vormen.


‘Best practice’ bepalingen Grontmij handelt voor het overgrote deel conform de ‘best practice’ bepalingen die zijn bestemd voor de Raad van Bestuur en Raad van Commissarissen zoals opgenomen in de Code voorzover deze van toepassing zijn in het geval van Grontmij. De volgende best practice bepalingen worden niet dan wel niet volledig nageleefd: • II.1.1: de leden van de Raad van Bestuur zijn allen in 2003 voor onbepaalde tijd benoemd. Bij nieuwe benoemingen zal op dat moment worden beslist over het al dan niet toepassen van een benoemingstermijn van vier jaar; • III.5.10 t/m III.5.13: deze bepalingen zijn in het geval van Grontmij van toepassing op de benoemings- en beloningscommissie en worden volledig nageleefd. De voorzitter van de benoemings- en beloningscommissie is tevens voorzitter van de Raad van Commissarissen van de vennootschap, hetgeen als een afwijking van ‘best practice’ bepaling III.5.11 kan worden gekwalificeerd. Deze afwijking is gebaseerd op de praktijk dat in het bijzonder voor de selectie en benoeming van bestuurders en commissarissen voor de voorzitter van de Raad van Commissarissen een belangrijke rol is weggelegd; • IV.3.1: deze bepaling wordt door de vennootschap niet volledig nageleefd. In verband met de kosten van de organisatie en de techniek die gemoeid zijn met webcasting van analistenbijeenkomsten is door de vennootschap besloten hieraan geen gevolg te geven. De overige onderdelen van deze best practice bepaling worden wel nageleefd.

BESCHERMINGSMAATREGELEN

Certificering De vennootschap en Stichting Administratiekantoor van Aandelen Grontmij NV bieden certificaathouders op een eenvoudige wijze de mogelijkheid in de aandeelhoudersvergadering het stemrecht op alle onderliggende aandelen uit te oefenen. Een certificaathouder die zijn certificaten, met inachtneming van hetgeen in de statuten van de vennootschap is bepaald, tijdig in bewaring heeft gegeven, wordt tevens geacht het verzoek tot het verlenen van een volmacht te hebben ingediend. Het volgen van een afzonderlijke procedure voor het verkrijgen van een volmacht is dan ook niet vereist. Die mogelijkheid kan conform artikel 118a van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek in geval van ‘oorlogstijd’ worden uitgesloten. Grontmij en de Stichting Administratiekantoor van Aandelen Grontmij NV zijn gezamenlijk van mening dat certificering van aandelen Grontmij niet alleen geldt als maatregel ter voorkoming van besluitvorming door een (toevallige) minderheid van aandeelhouders door absenteïsme in de aandeelhoudersvergadering, maar tevens als beschermingsmaatregel. Om die reden zal naleving van een aantal best practice bepalingen in strikte zin vooralsnog niet geschieden. Voor een nadere toelichting hierover wordt verwezen naar het verslag van de Stichting Administratiekantoor van Aandelen Grontmij NV op pagina 71.


38

Certificering als beschermingsmaatregel wordt vooralsnog nodig geacht door de specifieke positie van Grontmij: een adviesen ingenieursbureau waarbij de goodwill voor een groot gedeelte bestaat uit ‘human capital’. Voor de continuïteit is het van essentieel belang dat haar relatief hoog opgeleide medewerkers zich kunnen identificeren met hun eigen onderneming en daarin mede hun stimulans vinden. Ook voor de opdrachtgevers (waaronder de overheid) is tot op heden onze onafhankelijke positie van belang geweest. Tevens speelt onze bescheiden beurskapitalisatie een rol. Preferente aandelen De statuten van Grontmij voorzien in de mogelijkheid tot uitgifte van preferente aandelen. Plaatsing van deze aandelen is conform een afgesloten overeenkomst mogelijk bij de daartoe opgerichte Stichting Preferente Aandelen Grontmij. Per balansdatum waren er geen preferente aandelen uitgegeven. De doelstelling van de stichting is het behartigen van de belangen van Grontmij, de met haar verbonden onderneming en alle daarbij behorende betrokkenen. Deze belangenbehartiging kan worden geëffectueerd door het verkrijgen van preferente aandelen en het uitoefenen van de rechten die aan deze aandelen zijn verbonden. De mogelijkheid tot uitgifte van preferente aandelen dient als beschermingsmaatregel te worden beoordeeld. Deze maatregel heeft een tijdelijk karakter en zal Grontmij in staat stellen een mogelijk ongewenste, vijandige overname op haar merites te kunnen beoordelen. VERKLARINGEN

In het verslagjaar zijn er geen transacties van materiële betekenis geweest waarbij tegenstrijdige belangen van de leden van de Raad van Bestuur dan wel de Raad van Commissarissen aan de orde zijn. In het verslagjaar zijn er geen transacties van materiële betekenis geweest tussen de vennootschap en natuurlijke en rechtspersonen die ten minste 10% van de aandelen in de vennootschap houden, behalve de gebruikelijke transacties tussen de vennootschap en de Stichting Pensioenfonds Grontmij in het kader van de uitvoering van de pensioenregelingen van de medewerkers van de vennootschap. Bij de uitvoering van deze transacties is ‘best practice’ bepaling III.6.4 nageleefd.

Duurzaam ondernemen Duurzaam ondernemen is gebaseerd op de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de ondernemer. De essentie is dat een bedrijf zich opstelt als een verantwoordelijk lid van de maatschappij. Grontmij heeft duidelijke ambities op dit gebied. Bewust en structureel nemen we onze maatschappelijke verantwoordelijkheid. We doen dat naar de hoogste maatstaven en normen in het zakelijke en maatschappelijke verkeer. Dat leidt tot toegevoegde waarde voor zowel de samenleving als onszelf. Wij willen ons daarin voortdurend verbeteren. Onze uitgangspositie is goed. Door de aard van ons werk zijn we vanouds meer dan gemiddeld vertrouwd met het begrip duurzaamheid. We staan dicht bij de besluitvorming en denken als adviesen ingenieursbureau van meet af aan mee over de manier waarop een project het beste kan worden vormgegeven en uitgevoerd. In 1915 begonnen als de NV Grondverbetering- en Ontginningmaatschappij staan we letterlijk met beide benen in de natuur, de ecologische ruimte, de samenleving. Eerst alleen in Nederland, maar tegenwoordig ook op verschillende plaatsen elders in Europa. ISO-9001 EN ISO-14001

Vooruitzichten In 2004 is van enige groei in onze sector geen sprake geweest. Dit is conform onze verwachtingen van een jaar geleden. Wij voorzien dat 2005 een jaar wordt dat, wat de orderontwikkeling betreft in Nederland, België en Duitsland, sterk op 2004 zal lijken. Enig marktherstel wordt niet eerder verwacht dan in de tweede helft van 2005. Wij hebben de organisatiestructuur vereenvoudigd, de kostenbasis sterk verlaagd en schulden verder gesaneerd. In onze dagelijkse werkzaamheden ligt de nadruk op klanten en kasstromen. Het desinvesteringsprogramma wordt verder uitgevoerd. Dit betreft met name de kapitaalintensieve bedrijven op het gebied van vastgoedontwikkeling en reststoffenverwerking. Daarnaast gaan wij door met het uitbreiden van ons regionale kantorennetwerk vooral in de verstedelijkte gebieden van onze thuismarkten (Nederland, België en Duitsland) en in onze focuslanden (Polen, Hongarije, Tsjechië). Exclusief incidentele baten en lasten verwachten wij in 2005 een verder herstel van onze winstgevendheid in vergelijking tot 2004. De Bilt, 16 maart 2005 S. Thijsen G.P. Dral D.G.H. van der Werf


De twee belangrijkste certificaten voor Grontmij zijn de ISO-9001 en de ISO-14001. De ISO-9001 borgt het continue verbeterproces van de ondersteunende en primaire processen. De ISO-14001 draagt bij aan een continue verbetering van onze milieuprestatie. Het in samenhang registeren en analyseren van kwaliteitsaspecten voedt de verbetercycli en maakt trends zichtbaar. Kennis is het belangrijkste item waarmee wij invloed uitoefenen op het milieu. Kenniscreatie en kennisdeling zijn essentiële onderdelen van het managementsysteem. Verder beschikt onze onderneming nog over vele certificaten op het gebied van veiligheid, vakmanschap, product en proces. Ons adviesen ingenieurswerk heeft een directe relatie met de mens en zijn omgeving. Grontmij heeft een duidelijke maatschappelijke taak: verbeteren van de kwaliteit van de woon-, werken leefomgeving. Vele opdrachtgevers vertrouwen en waarderen ons om onze prestaties op dit gebied. Op pagina 74 en 75 illustreren wij hoe we duurzaamheid en onze maatschappelijke betrokkenheid vertalen in onze projecten.

Milieu GRONTMIJ JAARVERSLAG 2004

40

Duurzame stedelijke vernieuwing

Wieringermeer: permanente bollenteelt

Waterkwaliteit Turkije

Het project Hof Loevesteijn Den Haag won de eerste prijs bij de prijsvraag LEVEnDE STAD. De naoorlogse wijk wordt geherstructureerd door sloop en renovatie. Grontmij maakte het ontwerp voor de inrichting van de openbare ruimte en het bestek voor de herinrichting. Bij het ontwerpen hield Grontmij rekening met het bestaande karakter van de naoorlogse woningbouw. We gebruikten daarbij duurzame materialen. Er is zoveel mogelijk ingespeeld op duurzame oplossingen voor de inrichting en het beheer van het openbare gebied. Zo zijn oude straatklinkers opnieuw gebruikt, is een gescheiden rioleringssysteem aangebracht en is een aantal volgroeide essen bewaard gebleven.

Noord-Holland heeft behoefte aan bollenland als gevolg van bedrijfsverplaatsingen en uitbreiding van het huidige bollenareaal. Hoewel een aantal haalbaarheidsstudies positief werd beoordeeld, vormen de diversiteit van de bodemopbouw en de verzilting een probleem. Grontmij ging in november 2004 een samenwerking aan met aannemersbedrijf De Vries en van de Wiel en Wageningen Universiteit en Research om permanente duurzame bollenteelt op zand te onderzoeken. Een terrein van circa zestien hectare in de Wieringermeer wordt gebruikt als proeftuin voor commerciële bollenteelt, met aandacht voor inrichting van het watersysteem en gewasreacties. Het project wordt gecombineerd met de ontwikkeling van een faciliteit voor onderzoek naar duurzame bollenteelt. Bij het project zijn ook de Oostwaardhoeve v.o.f. uit Slootdorp en Proeftuin Zwaagdijk betrokken.

De Zee van Marmara is sterk verontreinigd. In de context van de harmonisatie van Turkije met de Europese regelgeving (o.a. Kaderrichtlijn Water) heeft de Europese Investeringsbank opdracht gegeven tot het ontwikkelen van een milieuplan voor de Zee van Marmara. Onder aanvoering van Grontmij maakt een Nederlands consortium bijvoorbeeld een inventarisatie van alle bronnen die de zee vervuilen en een computersimulatie van de zee. De analyse van het watersysteem en de socio-economische invloeden moet leiden tot een pakket aan kosteneffectieve maatregelen, zoals zuivering van afvalwater en verwerking van huishoudelijk en industrieafval. In nauwe samenwerking met het Turkse Ministerie van Milieu start het project in februari 2005. Naast Grontmij zijn WL | Delft Hydraulics, Ecorys en het Turkse MÝMKO betrokken.


41

Stortplaatsen Hongarije

Verdieping van de Weser

Afval- en drinkwaterproject Polen

De nieuwe lidstaat Hongarije kreeg EU-subsidie voor drie stortplaatsen. De Oost-Hongaarse provincie Hajdu Bihar gaf Grontmij en haar Hongaarse partner Canor opdracht voor de directievoering. De eerste twee stortplaatsen zijn in december 2004 opgeleverd. Tot volle tevredenheid van de Hongaarse minister van Milieu die de openingshandeling verrichtte. Het werk was op tijd klaar, de kwaliteit was hoog en de kosten bleven binnen het budget. Niet alleen beschikt elke regio nu over een stortplaats, maar ook over een ontvangststation voor het ingezamelde afval, een sorteerinrichting en een composteerinrichting. In 2005 start de bouw van de derde stortplaats en de sanering van zestig bestaande stortplaatsen.

De Duitse havensteden aan de Weser duchten de zware concurrentie van de overige Europese Noordzee-havens. Goede bereikbaarheid van de havens voor vrachtschepen en andere vaartuigen is een eerste vereiste voor een gezonde economische bedrijvigheid in het gebied. De nieuwste generatie containerschepen wordt steeds groter. Tot 400 meter lang en een diepgang van 14,5 meter. Om een ongehinderde doorgang van het scheepvaartverkeer te garanderen, is besloten de Aussenweser en de Unterwesen over een lengte van zestig kilometer uit te diepen. Grontmij zorgt samen met gespecialiseerde Duitse bureaus voor al het onderzoek dat nodig is voor het verkrijgen van de vergunningen. Het gaat hierbij om de milieueffectrapportage, effectenonderzoek volgens NATURA 2000 en een landschapsbeheerplan.

De nieuwe EU-lidstaat Polen heeft ambities op het gebied van milieu. Met behulp van EU-subsidies worden verschillende projecten gedefinieerd en uitgevoerd. Zo werkt de Poolse stad Częstochowa hard aan de verbetering van het drinkwater en de riolering. Vanwege haar expertise op deze gebieden kreeg Grontmij eind 2004 opdracht voor de directievoering en het toezicht op de uitvoering van een grootschalig afval- en drinkwaterproject. Het gaat hier om de uitbreiding van de drinkwaterzuiveringsinstallatie in Wierzchowisko; 69 kilometer riolering met 19 gemalen in Częstochowa; 32 kilometer riolering met 9 gemalen in Mykanow; uitbreiding van de afvalwaterzuiveringsinstallatie met fosfor- en nitraatverwijdering en thermische slibdroging in Częstochowa; de uitbreiding van de afvalwaterzuiveringsinstallatie in Rybna en de aanleg van een afvoerkanaal in Częstochowa.


42

Jaarrekening Inhoud

44

Geconsolideerde winst- en verliesrekening

45

Geconsolideerd kasstroomoverzicht

46

Grondslagen van consolidatie, waardering en resultaatbepaling

47

In consolidatie opgenomen ondernemingen

50

Toelichting op de geconsolideerde balans

51

Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening

57

Vennootschappelijke balans per 31 december

60

Vennootschappelijke winst- en verliesrekening

61

Grondslagen van vennootschappelijke waardering en resultaatbepaling

62

Toelichting op de vennootschappelijke balans

63

Overige gegevens

66

Accountantsverklaring

67

Geconsolideerde balans per 31 december 2003

68

Geconsolideerde winst- en verliesrekening 2003

69


Geconsolideerde balans per 31 december

Geconsolideerde balans per 31 december In duizenden euro’s

Voor winstbestemming

2004 Vaste activa Immateriële vaste activa Materiële vaste activa Financiële vaste activa

2003*

6.708 30.138 57.329

7.699 37.891 53.266 94.175

Vlottende activa Gronden Onderhanden werk Vorderingen Liquide middelen

3.344 38.720 96.129 47.198

Totaal activa

13.094 37.248 97.747 33.242 185.391

181.331

279.566

280.187

2004


44

Groepsvermogen Eigen vermogen Belang derden

98.856

2003*

122.878 1.352

111.137 1.251 124.230

112.388

43.342

42.598

8.636

14.785

Kortlopende schulden

103.358

110.416

Totaal passiva

279.566

280.187

Voorzieningen Langlopende schulden

* Cijfers 2003 zijn aangepast voor vergelijkingsdoeleinden.

Geconsolideerde winst- en verliesrekening In duizenden euro’s

2003*

Netto-omzet Wijziging in onderhanden werk Overige bedrijfsopbrengsten

665.490 -214.621 23.261

271.059 195.322 15.094

Som der bedrijfsopbrengsten

474.130

481.475

Projectkosten van derden Lonen en salarissen Sociale lasten en pensioenpremies Afschrijving op immateriële en materiële vaste activa Overige bedrijfskosten

184.343 144.347 36.702 11.981 82.175

179.003 159.969 36.809 13.060 95.412

Som der bedrijfslasten

459.548

484.253

14.582

-2.778

353

-3.097

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen Belastingen Resultaat deelnemingen

14.935 -5.877 5.489

-5.875 1.837 9.161

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen Aandeel derden

14.547 -285

5.123 -209


14.262

4.914

Bedrijfsresultaat Financiële baten en lasten

2004

2003*

Winst per aandeel

€

3,53

€

1,22

Verwaterde winst per aandeel

€

3,53

€

1,22

Gemiddeld aantal aandelen * Cijfers 2003 zijn aangepast voor vergelijkingsdoeleinden.

4.041.230

4.041.230


2004

Geconsolideerd kasstroomoverzicht In duizenden euro’s

2004 Resultaat na belasting Herleiding tot kasstroom uit operationele activiteiten Afschrijvingen Mutatie voorzieningen Resultaat niet geconsolideerde deelnemingen Ontvangen dividend niet geconsolideerde deelnemingen Mutatie werkkapitaal exclusief liquiditeiten, dividenden en kortlopende schulden aan kredietinstellingen

2003 14.262

4.914

11.981 744 -5.489 5.773

13.060 -12.540 -9.161 764

-3.183

43.775 24.088

Kasstroom uit operationele activiteiten Investeringen en desinvesteringen in immateriële en materiële vaste activa Vervreemding groepsmaatschappijen (exclusief liquide middelen) Mutaties in de financiële vaste activa

-3.794 11.757 -6.921

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Betaald dividend Aflossing achtergestelde lening Aflossing overige langlopende schulden


46

40.812

18.393 – 13.972 1.042

-3.068 -1.500 -4.649

32.365 -3.648 -1.500 -8.877

Kasstroom uit financieringsactiviteiten

-9.217

-14.025

Mutatie liquide middelen en kortlopende schulden aan kredietinstellingen

15.913

59.152

Stand begin boekjaar

19.539

-39.613

Stand einde boekjaar

35.452

19.539

Door meerdere oorzaken, maar voornamelijk door omrekeningsverschillen en consolidatiewijzigingen, komen bepaalde posten in het kasstroomoverzicht niet overeen met de mutaties in de desbetreffende balansrekeningen.

Grondslagen van consolidatie, waardering en resultaatbepaling Algemeen

Voor zover niet anders vermeld luiden alle bedragen in duizenden euro’s. De grondslagen die worden toegepast voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling zijn gebaseerd op historische kosten, tenzij anders vermeld. De activa en passiva worden, voor zover niet anders vermeld, opgenomen tegen nominale waarde. De opbrengsten en kosten worden toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben.

Consolidatie

Geconsolideerd zijn Grontmij NV en haar groepsmaatschappijen, zijnde ondernemingen waarin Grontmij NV direct of indirect, al dan niet krachtens overeenkomst met anderen, meer dan de helft van het stemgerechtigde kapitaal bezit en een doorslaggevende invloed op het zakelijk en financieel beleid heeft. De financiële gegevens van de geconsolideerde groepsmaatschappijen zijn geconsolideerd op basis van de integrale methode, waarbij het belang van derden afzonderlijk tot uitdrukking is gebracht. Joint ventures worden gewaardeerd tegen de netto vermogenswaarde, die wordt bepaald naar de waarderingsgrondslagen van Grontmij NV. Tot en met 2003 werden de joint ventures Grontmij-De Weger V.o.f., VAGRON Industrial V.o.f. en Verwerking Bedrijfsafvalstoffen Maasvlakte CV, waarin de deelnemers gezamenlijk de zeggenschap uitoefenen, proportioneel geconsolideerd. In 2004 heeft een nadere aanscherping van de consolidatiecriteria geleid tot een wijziging in de verwerking van deze joint ventures. Deze aanpassing is als een stelselwijziging behandeld en waar van toepassing zijn de cijfers 2003 aangepast voor vergelijkingsdoeleinden. Deze wijziging heeft geen invloed op de omvang van het resultaat en het eigen vermogen. Voor het inzicht zijn bij deze jaarrekening de balans en winst- en verliesrekening over 2003 op de nieuwe én de oude grondslagen weergegeven (zie pagina 68 en 69).

Vreemde valuta

Voor de consolidatie van de jaarrekening worden activa en passiva van buitenlandse ondernemingen omgerekend tegen de op balansdatum geldende koersen. De posten van de winst- en verliesrekening van deze ondernemingen worden omgerekend tegen de gemiddelde koersen. Transacties in vreemde valuta gedurende het boekjaar worden verwerkt tegen de koers van afwikkeling. De koersverschillen voortvloeiende uit de waardering per balansdatum van deelnemingen komen rechtstreeks ten gunste of ten laste van het eigen vermogen. Vorderingen en schulden in buitenlandse valuta zijn omgerekend tegen de op de balansdatum geldende koersen. De koersverschillen hierover worden verantwoord in de winst- en verliesrekening.

Immateriële vaste activa

Goodwill betreft het verschil tussen de verkrijgingsprijs en de reële waarde van overgenomen ondernemingen op het moment van verkrijging. Goodwill wordt op basis van de verwachte economische levensduur ten laste van het resultaat lineair afgeschreven over maximaal twintig jaar. Kosten van ontwikkeling van software worden geactiveerd en op basis van de verwachte economische levensduur lineair afgeschreven ten laste van het resultaat. De verwachte economische levensduur is maximaal drie jaar. Activering van ontwikkelingskosten vindt alleen plaats als het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen die het actief in zich bergt, zullen toekomen aan Grontmij en als de kosten van het actief betrouwbaar kunnen worden vastgesteld.


Joint ventures

Onder het eigen vermogen is een wettelijke reserve gevormd voor deze categorie immateriële vaste activa. Materiële vaste activa

De bedrijfsgebouwen en -terreinen worden gewaardeerd tegen de op externe taxaties gebaseerde actuele waarde. Taxatie vindt om de vijf jaar plaats. Voor het verschil tussen de actuele waarde en de boekwaarde is een herwaarderingsreserve, na aftrek van een voorziening voor latente belastingen, gevormd onder de post eigen vermogen. Op bedrijfsgebouwen wordt lineair afgeschreven over de actuele waarde over de geschatte economische gebruiksduur van twintig tot vijftig jaar. Op terreinen wordt niet afgeschreven. De machines en installaties en andere vaste bedrijfsmiddelen worden gewaardeerd tegen de aanschaffingsprijs, verminderd met lineaire afschrijving, gebaseerd op de economische levensduur. De geschatte economische levensduur van deze materiële vaste activa bedraagt drie tot tien jaar. De vaste bedrijfsmiddelen in aanbouw worden gewaardeerd op basis van de vervaardigingsprijs.

Financiële vaste activa

Deelnemingen waar geen invloed van betekenis is, worden gewaardeerd tegen kostprijs of marktwaarde indien die duurzaam lager is.


Deelnemingen De niet-geconsolideerde deelnemingen waarin invloed van betekenis op het zakelijk en financieel beleid wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd tegen de nettovermogenswaarde.

Overige financiële vaste activa De overige financiële vaste activa worden gewaardeerd tegen de nominale waarde eventueel verminderd met een voorziening. Gronden

Dit betreft de voorraden grond die ontwikkeld gaan worden. De gronden zijn gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs, inclusief directe verwervingskosten, dan wel tegen de lagere marktwaarde.

Onderhanden werk

De onderhanden projecten worden gewaardeerd op de waarde van de verrichte prestaties tegen integrale kostprijs, onder aftrek van de gedeclareerde termijnen en noodzakelijk geachte voorzieningen. De resultaten op projecten worden naar rato van de voortgang van deze projecten genomen. De methode die gebruikt wordt ter bepaling van het percentage gereed, is afhankelijk van de aard van het project. Onroerendgoedprojecten worden gewaardeerd tegen de integrale kostprijs inclusief een opslag voor rentekosten onder aftrek van de gedeclareerde termijnen en noodzakelijk geachte voorzieningen. Bij onroerendgoedprojecten wordt onderscheid gemaakt tussen de fase van ontwikkeling en bouw. Het ontwikkelingsresultaat wordt gerealiseerd bij verkoop, het bouwresultaat naar rato van de voortgang van de bouwwerkzaamheden.

Vorderingen

Bij de waardering wordt rekening gehouden met het risico van niet-inbaar geachte posten.

Voorzieningen

Voorziening latente vennootschapsbelasting Grontmij NV vormt met vrijwel alle Nederlandse 100%-dochtermaatschappijen een fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting. Per fiscale eenheid omvat de voorziening voor latente winstbelasting het saldo van latente belastingverplichtingen en latente belastingvorderingen. De voorziening is berekend naar het toepasselijke belastingtarief. Latente belastingverplichtingen zijn opgenomen voor belastbare tijdelijke verschillen tussen de vermelde waarderingsgrondslagen en fiscale waarderingen. Latente belastingvorderingen zijn opgenomen ten aanzien van voorwaarts te verrekenen verliezen en verrekenbare tijdelijke verschillen, daaronder begrepen verliezen van voorgenomen liquidaties van deelnemingen, voor zover realisatie waarschijnlijk is. VUT-voorziening De VUT-voorziening wordt in eigen beheer gehouden en is bepaald op basis van actuariële berekeningen en de inschatting van de resterende looptijd van de VUT-regeling. Voorziening reststoffenverwerking Voor langlopende nazorgverplichtingen voor afvalstoffenbergingen worden bedragen gereserveerd op basis van systematisch uitgevoerde berekeningen op grond van de berekende contante waarde, waarbij oprenting plaatsvindt ten laste van het resultaat. De netto-omzet betreft de aan derden in rekening gebrachte bedragen.

Belastingen

De belasting over het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening is berekend tegen het toepasselijke belastingtarief over de resultaten voor belasting, waarbij rekening is gehouden met (niet) aftrekbare kosten en overige fiscale (vrijgestelde) resultaatsbestanddelen.


Netto-omzet

In consolidatie opgenomen ondernemingen

De belangrijkste in de consolidatie opgenomen (operationele) groepsmaatschappijen zijn: percentage deelname


50

Afvalverwerking Maasvlakte BV te De Bilt Afvalverwerking Stainkoel’n BV Te Groningen Agipar BV te De Bilt BnS Contracting NV te Zelzate BnS Engineering NV te Zelzate BV Technical Management (TM) te Amersfoort* Coman Holding BV te Maastricht GfL Planungs- und Ingenieurgesellschaft GmbH te Bremen Grontmij A&T GmbH te Bremen Grontmij A&T Nord GmbH te Bremen Grontmij A’prom NV te Antwerpen Grontmij Atenco NV te Brussel Grontmij B&V GmbH te Keulen Grontmij Beheer Reststoffen Projecten BV te De Bilt Grontmij Belgroma NV te Mechelen Grontmij Bouw NV te Brussel Grontmij Business Services BV te De Bilt* Grontmij Clerckx NV te Beersel Grontmij Coman BV te Heerlen* Grontmij Maunsell ICS BV te De Bilt Grontmij Nederland BV te De Bilt* Grontmij Ontwikkeling & Exploitatie Holding BV te De Bilt Grontmij Real Estate Belgium NV te Brussel Grontmij Real Estate International BV te De Bilt Grontmij Real Estate Nederland BV te De Bilt Grontmij Vastgoed Contracting BV te Maastricht Grontmij Water & Reststoffen Contracting BV te De Bilt Grontmij Water & Reststoffen Polen BV te De Bilt Ingenieursbureau Het Noorden BV te Groningen Integrated Mechanization Solutions BV te Almelo Kats & Waalwijk Bouwadvies & Projectmanagement BV te Gorinchem* Kats & Waalwijk Vastgoed Management BV te Gorinchem* Kontrola GmbH & Co KG te Keulen MaasBilt BV te De Bilt Nederlands Bureau Taxaties Onroerende Zaken BV te Amsterdam VANDENBROEK International BV te Driebergen Vermeer China BV te Hoofddorp

100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 51 100 100 100 100 100 100 100 100 100 60 100 100 94 100 51 100 100

Als gevolg van de juridische herstructurering is de naam van Grontmij Advies & Techniek BV per 1 juli 2004 gewijzigd in Grontmij Nederland BV. De volgende groepsmaatschappijen zijn in 2004 gefuseerd met Grontmij Nederland BV: • • • • • • •

Bravenboer & Scheers BV; BV Ingenieursbureau Duijndam & Co; Grontmij Bouw & Installatietechniek BV; Grontmij Bravenboer & Scheers BV; Grontmij Geogroep BV; Grontmij Geo Informatie BV; Grontmij van Ruitenburg BV. De volledige lijst van groepsmaatschappijen, samenwerkingsverbanden en deelnemingen is gedeponeerd bij het Handelsregister te Utrecht. * Grontmij NV heeft zich overeenkomstig het bepaalde in BW 2: 403 aansprakelijk gesteld voor de uit rechtshandelingen van deze vennootschappen voortvloeiende schulden.

Toelichting op de geconsolideerde balans In duizenden euro’s

De opbouw en het verloop van de boekwaarde is als volgt: totaal

Aanschaffingsprijs Cumulatieve afschrijving Boekwaarde per 1 januari 2004 Mutaties in de boekwaarde: Investeringen Afschrijvingen

Aanschaffingsprijs Cumulatieve afschrijving Boekwaarde per 31 december 2004

Materiële vaste activa

Boekwaarde per 1 januari 2004 Mutaties in de boekwaarde: Investeringen Desinvesteringen Deconsolidatie Realisatie herwaarderingen Afschrijvingen

Aanschaffingsprijs Cumulatieve herwaardering Cumulatieve afschrijving Boekwaarde per 31 december 2004

kosten van ontwikkeling

9.041 -1.342

7.641 -872

1.400 -470

7.699

6.769

930

66 -1.057

58 -450

8 -607

-991

-392

-599

9.107 -2.399

7.699 -1.322

1.408 -1.077

6.708

6.377

331


Aanschaffingsprijs Cumulatieve herwaardering Cumulatieve afschrijving

kosten van goodwill

bedrijfsgebouwen en -terreinen

machines en installaties

andere vaste bedrijfsmiddelen

vaste bedrijfsmiddelen in aanbouw

51

124.431 625 -87.165

17.320 619 -6.900

8.477 6 -4.673

98.583 – -75.592

51 – –

37.891

11.039

3.810

22.991

51

4.995 -1.267 -892 335 -10.924

315 – – 335 -816

226 -13 – – -687

3.766 -1.203 -892 – -9.421

688 -51 – – –

-7.753

-166

-474

-7.750

637

112.190 960 -83.012

17.635 954 -7.716

5.867 6 -2.537

88.000 – -72.759

688 – –

30.138

10.873

3.336

15.241

688


Immateriële vaste activa


De belangrijkste onder deze post opgenomen deelnemingen zijn: percentage deelname


52

A&G Milieutechniek BV te Waalwijk BVNN V.o.f. te Leeuwarden Coldenhove West Beheer BV te Maasland Combinatie Nieuwerijn V.o.f. te De Bilt De Woerd Beheer BV te Naaldwijk ETP Realisatie V.o.f. te Groningen Gront Immo NV te Oudergem Grontland V.o.f. te Maastricht Grontmij Aerosat Surveys Ltd te Accra Grontmij-De Weger V.o.f. te Rotterdam Holding Partner Logistics Europe BV te De Bilt Immobilière Drève du Gare NV te Oudergem Jongen/Maasbilt V.o.f. te Maastricht Koekoekspolder Beheer BV te ‘s-Gravenhage Malpensa Real Estate BV te Schiphol Naarderbos Exploitatie CV te Alkmaar Neerbosch CV te Apeldoorn Ontwikkelingscombinatie Schalkwijkerpoort V.o.f. te De Bilt Ontwikkelingsmaatschappij De Waayenberg BV te De Bilt Ontwikkelingsmaatschappij Thomashof BV te Drachten Oolder Veste BV te Heerlen Oude Markt Sittard CV te Maastricht Quendis International BV te De Bilt Ruimte voor Ruimte CV te Den Bosch Samenwerking Grontmij en B&G BV te Alkmaar Segmeer V.o.f. te Rotterdam SIB Investeringen CV te Hilvarenbeek Soldata Grontmij V.o.f. te De Bilt Studiebureau voor Wegen en Kunstwerken NV (SWK) te Gent Suydergront V.o.f. te Maastricht Survey Cartography Enterprise Vertical Ltd te Zory Vagron Industrial V.o.f. te Groningen Verwerking Bedrijfsafvalstoffen Maasvlakte CV te Rotterdam V.o.f. Ontwikkelings Pot- en Containerteelt Hazerswoude te Pijnacker Westzanerpolder Noord CV te Zaanstad

50 50 25 50 49,9 50 49 50 33,33 50 25 49,9 49 20 40 50 33,33 49,9 49,9 40 49 45 49 24 50 25 15,38 40 18 50 45,98 50 50 50 48,67


deelnemingen

leningen

Boekwaarde per 1 januari 2004

53.266

31.934

21.332

Mutaties in de boekwaarde: Verworven kapitaalbelangen Verstrekte leningen Afgeloste leningen Afgestoten kapitaalbelangen Resultaat deelnemingen Ontvangen dividend Waardevermindering Overige mutaties

2.506 17.356 -4.290 -8.202 2.805 -5.773 -419 80

2.506 – – -8.202 2.805 -5.773 – 80

– 17.356 -4.290 – – – -419 –

4.063

-8.584

12.647

57.329

23.350

33.979

Boekwaarde per 31 december 2004


In de post financiële vaste activa is voor circa € 50.000.000 (2003: € 35.000.000) aan deelnemingen in combinaties opgenomen waarin onze indirecte grondposities ten behoeve van vastgoed ontwikkeling zijn ondergebracht. Ons off-balance aandeel in de financiering bedraagt € 57.000.000 (2003: € 63.000.000).

Grond

Het aantal hectares grond bedoeld voor ontwikkelingsprojecten bedraagt 75. Zij hebben een langlopend karakter.

Onderhanden werk

31 december 2004

Geactiveerde projectkosten Voorlopige resultaten Voorzieningen Gedeclareerde termijnen

31 december 2003 477.658 76.313 -46.657 -468.594

671.202 76.553 -56.438 -654.069

38.720

37.248

Onderhanden werk uitsplitsing per 31 december 2004

Geactiveerde projectkosten Voorlopige resultaten Voorzieningen Gedeclareerde termijnen

Vorderingen

Latente belastingen Reststoffenverwerking Overige

Voorzieningen

260.963 31.556 -22.073 -200.691

216.695 44.757 -24.584 -267.903

69.755

-31.035

31 december 2004

Handelsdebiteuren Overige vorderingen Overlopende activa

Voorzieningen

Creditsaldo

31 december 2003 68.981 17.971 9.177

76.110 13.647 7.990

96.129

97.747

31 december 2004

31 december 2003 11.985 21.206 10.151

13.109 23.053 6.436

43.342

42.598

De voorziening latente belastingen is nader gespecificeerd op pagina 59. De voorzieningen voor reststoffenverwerking houden verband met de verwerking van reststoffen, met name eindafwerking, nazorg en risico’s van afvalstoffenbergingen. De opbouw van deze voorzieningen vindt plaats naar rato van het storten van afval. Van deze voorzieningen heeft € 9.807.000 betrekking op de periode tot en met 2009 en € 11.399.000 op de periode na 2009. Bij de berekening van de voorziening is uitgegaan van een inflatiepercentage voor het toekomstig prijspeil van 2%. De contante waarde wordt berekend met een nominale rente van 4%.


Debetsaldo

De overige voorzieningen betreffen voorzieningen opgenomen voor specifiek afgegeven garanties op projecten en een voorziening voor de regeling vervroegde uitdiensttreding. De opbouw en het verloop van de voorzieningen is als volgt: totaal


reststoffenverwerking

overige


42.598

13.109

23.053

6.436

Mutaties in de boekwaarde: Nieuw gevormde/toename bestaande voorzieningen Uitgaven ten laste van voorzieningen Vrijgevallen bedragen Mutaties i.v.m. oprenting/wijziging disconteringsvoet Deconsolidatie Afname i.v.m. waardering onderhanden werk Overige mutaties

7.068 -2.656 -1.354 406 -1.633 -128 -959

– – -808 – -1.633 -128 1.445

1.077 -1.044 – 425 – – -2.305

5.991 -1.612 -546 -19 – – -99

744

-1.124

-1.847

3.715

43.342

11.985

21.206

10.151


54

latente belastingen

Langlopende schulden

31 december 2004

Achtergestelde lening Leningen van kredietinstellingen Hypothecaire leningen

31 december 2003 7.500 211 925

9.000 3.872 1.913

8.636

14.785

In 2000 is een achtergestelde lening opgenomen die eind 2004 € 9.000.000 bedraagt (2003: € 10.500.000), een resterende looptijd heeft van zes jaar en lineair wordt afgelost. De rentevoet is gefixeerd op 7,875%. De aflossingsverplichting in 2005 ad € 1.500.000 (2004: € 1.500.000) is opgenomen onder de post schulden aan kredietinstellingen. De lening is achtergesteld bij alle andere bestaande en toekomstige crediteuren. De overige (hypothecaire) leningen hebben een gemiddelde rentevoet van 3,4% en een looptijd tot 2025. De aflossingsverplichtingen ad € 739.000 in 2005 zijn opgenomen onder de post schulden aan kredietinstellingen. De aflossingsverplichting na vijf jaar bedraagt nog € 725.000. In 2001 is een langlopende lening opgenomen van € 25.000.000, die ultimo 2004 € 2.500.000 bedraagt en in 2005 volledig wordt afgelost. De rentevoet is gefixeerd op 5,2%. De aflossingsverplichting ad € 2.500.000 in 2005 is opgenomen onder de post schulden aan kredietinstellingen.

Schulden aan kredietinstellingen Crediteuren Belastingen Premies sociale verzekeringen Pensioenpremies Overige schulden Overlopende passiva

Financiële instrumenten

31 december 2004

31 december 2003 11.746 28.901 16.672 2.097 1.587 8.883 33.472

13.703 31.711 12.356 1.819 2.238 17.547 31.042

103.358

110.416

Algemeen Grontmij handelt niet in financiële derivaten en heeft procedures en gedragslijnen om de omvang van het kredietrisico bij elke tegenpartij of markt te beperken. Bij het niet-nakomen door een tegenpartij van aan Grontmij verschuldigde betalingen blijven eventuele daaruit voortvloeiende verliezen beperkt tot de marktwaarde van de desbetreffende financiële instrumenten. De contractwaarde of fictieve hoofdsommen van de financiële instrumenten zijn slechts een indicatie van de mate waarin van dergelijke financiële instrumenten gebruik wordt gemaakt en niet van het bedrag van de krediet- of marktrisico’s. De onder de activa en passiva verantwoorde financiële instrumenten zijn onder meer liquide middelen, vorderingen en kort- en langlopende schulden. De geschatte reële waarde per 31 december 2004 van deze financiële instrumenten benadert de boekwaarde. Kredietrisico Kredietrisico bestaat uit het verlies dat zou ontstaan indien op balansdatum tegenpartijen volledig in gebreke zouden blijven. De onderneming loopt geen belangrijk kredietrisico ten aanzien van individuele afnemers. Renterisico Grontmij heeft in principe het beleid om geen afgeleide financiële instrumenten te gebruiken om (tussentijdse) rentefluctuaties te beheersen. Het renterisico is beperkt tot eventuele veranderingen in de reële waarde van opgenomen en uitgegeven leningen. Bij deze leningen is sprake van een vast rentepercentage over de gehele looptijd. De leningen worden aangehouden tot het einde van de looptijd. Voor één langlopende lening van EUR 25 miljoen, die ultimo 2004 EUR 2,5 miljoen bedraagt en in 2005 afgelost zal worden, is een renteswap afgesloten. De rentevoet is gefixeerd op 5,2%.



Voorwaardelijke verplichtingen

De bankgaranties voor eigen projecten, samenwerkingsverbanden en huurcontracten bedragen € 10.346.000 (2003: € 36.125.000). Daarnaast bedragen de borgtochtverplichtingen voor projecten € 4.526.000 (2003: € 7.930.000) en personeelsleden € 0 (2003: € 99.000). De concerngaranties bedragen € 19.667.000 (2003: € 14.986.000).

Niet uit de geconsolideerde balans blijkende verplichtingen

De langlopende financiële verplichtingen voor huur en operational lease bedragen € 64.320.000 (2003: € 84.584.000). Er bestaat hoofdelijke aansprakelijkheid voor samenwerkingsverbanden in de vorm van vennootschap onder firma. De daaruit voortvloeiende risico’s zijn in het algemeen in project BV’s ondergebracht.

Rechtsgeschillen

Grontmij NV en haar groepsmaatschappijen zijn van tijd tot tijd betrokken in rechtsgeschillen, die alle worden betwist. Mede gebaseerd op juridisch advies, is de ondernemingsleiding van mening dat de uitkomst van lopende zaken geen invloed van betekenis zal hebben op de geconsolideerde financiële positie van Grontmij NV. Voor zover daar aanleiding toe is, is een adequate voorziening getroffen.

Segmentatie gegevens per 31 december


56

advies- & ingenieursbureaus

ontwikkeling & exploitatie

holding & eliminaties

Grontmij totaal

2004

2004

2004

2004

2003

2003

2003

2003

Omzet binnenland Omzet buitenland Omzet tussen segmenten

281.844 62.933 23.297

303.538 55.923 14.809

55.618 73.735 11.379

49.041 72.973 8.730

– – -34.676

– – -23.539

337.462 136.668 –

352.579 128.896 –

Totaal omzet

368.074

374.270

140.732

130.744

-34.676

-23.539

474.130

481.475

Projectkosten derden Afschrijvingen Overige bedrijfslasten

101.323 6.127 245.611

99.201 6.702 259.080

109.299 1.607 25.543

92.516 2.056 32.615

-26.279 4.247 -7.930

-12.714 4.302 495

184.343 11.981 263.224

179.003 13.060 292.190


15.013 279

9.287 -393

4.283 -2.769

3.557 -2.606

-4.714 2.843

-15.622 -98

14.582 353

-2.778 -3.097

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen

15.292

8.894

1.514

951

-1.871

-15.720

14.935

-5.875

Belastingen Resultaat deelnemingen

-4.084 350

-3.356 93

-2.411 4.265

-1.473 3.068

618 874

6.666 6.000

-5.877 5.489

1.837 9.161


11.558 -218

5.631 -81

3.368 -67

2.546 -128

-379 –

-3.054 –

14.547 -285

5.123 -209


11.340

5.550

3.301

2.418

-379

-3.054

14.262

4.914

105.756 4.087 79.716

193.175 4.161 142.694

101.231 51.306 65.136

161.294 48.020 128.627

72.579 1.936 10.484

-74.282 1.085 -103.522

279.566 57.329 155.336

280.187 53.266 167.799

2.984

4.423

1.530

3.163

547

527

5.061

8.113

Gemiddeld eigen personeel fte binnenland 2.491 604 Gemiddeld eigen personeel fte buitenland Gemiddeld ingeleend fte 209 3.304 Gemiddeld totaal fte

2.670 674 262 3.606

197 14 12 223

279 13 8 300

75 – 9 84

94 – 10 104

2.763 618 230 3.611

3.043 687 280 4.010

Totaal activa Totaal deelnemingen Totaal verplichtingen Totaal investeringen in (im)materiële vaste activa

Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening In duizenden euro’s

Omzet

De omzet werd voor 71% (2003: 73%) behaald in Nederland, voor 26% (2003: 17%) in landen uit de Europese Unie en voor 3% (2003: 10%) in landen uit de rest van de wereld.

Projectkosten van derden

Onder projectkosten van derden zijn alle van derden ingekochte materialen en diensten opgenomen die direct aan projecten zijn gerelateerd.

Inleenkrachten Autokosten Reis- en verblijfkosten Overige personeelskosten Huisvestingskosten Kantoorkosten Overige kosten

Medewerkers

2004

2003 18.871 13.195 2.969 7.163 17.652 10.291 12.034

19.061 12.636 3.974 8.673 18.530 13.226 19.312

82.175

95.412

In 2004 bedroeg het gemiddeld aantal werknemers uitgedrukt in fulltime equivalent 3.611 (2003: 4.010), waarvan in eigen dienst 3.381 (2003: 3.730) en ingeleend personeel 230 (2003: 280). Onder de sociale lasten is € 19.125.000 (2003: € 16.219.000) begrepen voor pensioenen VUT-premies.

Pensioenpremies

Met uitzondering van enkele regelingen van beperkte omvang zijn de door de Nederlandse groepsmaatschappijen toegekende pensioenrechten verzekerd bij de Stichting Pensioenfonds Grontmij. De regeling omvat een eindloonregeling ingaande op 65-jarige leeftijd en een vroegpensioenregeling ingaande op 64-jarige leeftijd. Op basis van voorlopige berekeningen per 31 december 2004 bedraagt de PVK-dekkingsgraad van Stichting Pensioenfonds Grontmij circa 130%.


Overige bedrijfskosten

Bezoldiging bestuurders en commissarissen

Bestuurders S. Thijsen G.P. Dral D.G.H. van der Werf Voormalige bestuurders Commissarissen H. Wiegel P.P. Snoep M.J. Varekamp (in 2004 t/m 19 mei) G.J.A. van der Lugt F.L.V. Meysman J.P. Teelen

Financiële baten en lasten


58

periodiek betaalde beloningen

pensioenpremies

winstdelingen en bonusbetalingen

totaal 2004

231 201 201 –

55 39 39 –

55 48 48 –

341 288 288 –

227 154 79 908

32 23 11 23 23 23

– – – – – –

– – – – – –

32 23 11 23 23 23

32 23 23 23 23 23

768

133

151

1.052

1.515

2004

Rentebaten Rentelasten

totaal 2003

2003 5.435 -5.082

5.004 -8.101

353

-3.097

De belastingdruk is als volgt opgebouwd: Belastingdruk Acuut Nederland Overige landen Latent Nederland Overige landen

2004

2003

2.069 4.030

2.807 3.941

437 -659

-7.278 -1.307

5.877

-1.837

2004

2003

De aansluiting tussen het toepasselijke en het effectieve belastingtarief is als volgt: Toepasselijk tarief Verkoop Delgromij Daling Vpb tarief in Nederland Verliescompensatie in overige landen Vrijgestelde baten en winstaftrekken Niet aftrekbare kosten/overig Reservering over PCM resultaat in overige landen

32,2% -4,5% -6,4% -1,8% – 2,5% 6,8%

27,9% – – -5,8% -1,5% 1,4% 5,9%

Effectieve tarief

28,8%

27,9%

Latente belastingen

31 december 2004

31 december 2003

Waardering onderhanden werk Waardering installaties/panden

11.525 2.911

11.785 4.958

Bruto belastinglatentie

14.436

16.743

Compensabele verliezen Fiscaal niet erkende voorzieningen

-2.451 –

-2.134 -1.500

Netto belastinglatentie

11.985

13.109

Resultaat deelnemingen

In het resultaat deelnemingen is een verkoopwinst van € 2 miljoen begrepen, behaald met de verkoop van Delgromij BV, het belang in SBI Friesland V.o.f. en een deel van Grondzicht CV.


Belastingtarief

Vennootschappelijke balans per 31 december In duizenden euro’s


2004

2003

Vaste activa Financiële vaste activa

48.921

39.254

Vlottende activa Vorderingen

89.287

97.801

138.208

137.055

Totaal activa

Eigen vermogen Geplaatst kapitaal Agio Herwaarderingsreserve Wettelijke reserve Overige reserves Resultaat boekjaar


60

2004

2003 4.041 33.642 1.980 8.431 60.522 14.262

4.041 33.642 1.916 930 65.694 4.914 122.878

111.137


7.500

11.500


7.830

14.418

138.208

137.055

Totaal passiva

Vennootschappelijke winst- en verliesrekening In duizenden euro’s

2004

2003

Resultaat uit deelnemingen na belastingen Overige resultaten

11.647 2.615

7.095 -2.181


14.262

4.914

Aangezien de resultaten van Grontmij NV zijn betrokken in de consolidatie is de vennootschappelijke winst- en verliesrekening in verkorte vorm opgenomen.


Toepassing BW 2:402

Grondslagen van vennootschappelijke waardering en resultaatbepaling Algemeen

Bij de samenstelling van de vennootschappelijke balans en winst- en verliesrekening worden dezelfde grondslagen van waardering en resultaatbepaling gehanteerd, als bij de samenstelling van de geconsolideerde jaarrekening. Geconsolideerde vennootschappen worden gewaardeerd tegen het aandeel in de netto-vermogenswaarde, bepaald volgens de grondslagen zoals vermeld in deze jaarrekening. Het resultaat uit deelnemingen komt overeen met het aandeel in de winst van het boekjaar van de desbetreffende vennootschappen.


62

Toelichting op de vennootschappelijke balans In duizenden euro’s


groepsmaatschappijen

leningen aan groepsmaatschappijen

andere deelnemingen

overige leningen


39.254

21.155

16.252

1.739

108

Mutaties in de boekwaarde: Resultaat deelnemingen Ontvangen dividenden Koersverschillen en overige mutatie

11.647 -1.812 -168

10.943 – -1.101

– – –

704 -1.812 933

– – –

9.667

9.842

–

-175

–

48.921

30.997

16.252

1.564

108


Vorderingen Groepsmaatschappijen Overige vorderingen

31 december 2004

31 december 2003 87.778 1.509

94.947 2.854

89.287

97.801



Eigen vermogen

De opbouw en het verloop is als volgt: totaal

herwaarde- wettelijke ringsreserve reserves

overige reserves

onverdeelde winst

110.695

3.938

31.850

17.452

633

42.964

13.858

Winstbestemming 2002

–

–

–

–

–

8.315

-8.315

Stockdividend

–

103

1.792

–

–

–

-1.895

-3.648

–

–

–

–

–

-3.648

4.914

–

–

–

–

–

4.914

–

–

–

–

297

-297

–

-824

–

–

-15.536

–

14.712

–

111.137

4.041

33.642

1.916

930

65.694

4.914

–

–

–

–

–

1.846

-1.846

Uitbetaald dividend

-3.068

–

–

–

–

–

-3.068

Resultaat 2004

14.262

–

–

–

–

–

14.262

–

–

–

–

-599

599

–

547

–

–

64

8.100

-7.617

–

122.878

4.041

33.642

1.980

8.431

60.522

14.262

Resultaat 2003 Kosten in verband met ontwikkeling Overige mutaties Stand per 31 december 2003 Winstbestemming 2003


agioreserve

Stand per 1 januari 2003

Uitbetaald dividend

64

geplaatst en volgestort kapitaal

Kosten in verband met ontwikkeling Overige mutaties Stand per 31 december 2004

Overige mutaties betreffen met name de verwerking van omrekeningsverschillen op buitenlandse deelnemingen en mutaties ingehouden winst deelnemingen. De agioreserve is bij uitkering aan aandeelhouders in de zin van de Wet op de Inkomstenbelasting als belastingvrij aan te merken. Leningen

In 2000 is een achtergestelde lening opgenomen die eind 2004 € 9.000.000 (2003: € 10.500.000) bedraagt, een resterende looptijd heeft van zes jaar en lineair wordt afgelost. De rentevoet is gefixeerd op 7,875%. De aflossingsverplichting in 2005 ad € 1.500.000 (2004: € 1.500.000) is opgenomen onder de post schulden aan kredietinstellingen. De vorderingen tot terugbetaling van de hoofdsom zijn achtergesteld bij de vorderingen van alle andere bestaande en toekomstige crediteuren. In 2001 is een langlopende lening opgenomen van € 25.000.000, die ultimo 2004 € 2.500.000 bedraagt en in 2005 volledig wordt afgelost. De rentevoet is gefixeerd op 5,2%. De aflossingsverplichting ad € 2.500.000 in 2005 is opgenomen onder de post schulden aan kredietinstellingen.


31 december 2004

Kredietinstellingen Belastingen Crediteuren Overige schulden en overlopende passiva

31 december 2003 4.000 3.383 9 438

12.250 1.130 5 1.033

7.830

14.418

Voorwaardelijke verplichtingen

De bankgaranties, concerngaranties en borgtochten voor groepsmaatschappijen bedragen € 6.451.000 (2003: € 8.909.000).

Niet uit de balans blijkende verplichtingen

Grontmij NV staat aan het hoofd van een fiscale eenheid met nagenoeg alle Nederlandse 100%-groepsmaatschappijen. Op grond daarvan is de vennootschap aansprakelijk voor de belastingschulden van de fiscale eenheid als geheel. Voor een aantal groepsmaatschappijen heeft de vennootschap zich uit hoofde van Boek 2, titel 9 Burgerlijk Wetboek art. 403, hoofdelijk aansprakelijk gesteld voor uit de rechtshandelingen van deze rechtspersonen vloeiende schulden.

De Bilt, 16 maart 2005 Raad van Commissarissen H. Wiegel P.P. Snoep G.J.A. van der Lugt F.L.V. Meysman J.P. Teelen


Raad van Bestuur S. Thijsen G.P. Dral D.G.H. van der Werf

Overige gegevens In duizenden euro’s

Winstbestemming

De statutaire regeling over de winstbestemming kan als volgt worden samengevat. Jaarlijks wordt door de Raad van Bestuur, met goedkeuring van de Raad van Commissarissen, vastgesteld welk deel van de winst aan de reserves wordt toegevoegd. Winstuitkeringen kunnen slechts plaatshebben tot ten hoogste het bedrag van het uitkeerbaar deel van het eigen vermogen. Indien in enig jaar verlies is geleden, wordt over dat jaar geen dividend uitgekeerd. Ook in volgende jaren kan pas uitkering van dividend plaatshebben, nadat het eerder geleden verlies door winst is goedgemaakt. De Algemene Vergadering van Aandeelhouders kan echter op een voorstel van de Raad van Bestuur, dat is goedgekeurd door de Raad van Commissarissen, besluiten een dergelijk verlies te delgen ten laste van het uitkeerbaar deel van het eigen vermogen of ook dividend uit te keren ten laste van het uitkeerbaar deel van het eigen vermogen. Uitkering van winst geschiedt na de goedkeuring van de jaarrekening waaruit blijkt dat zij geoorloofd is.

Voorgestelde winstbestemming

Conform het gestelde in het bericht van de Raad van Commissarissen is de voorgestelde winstbestemming als volgt :

2004 Toevoeging aan de overige reserves Dividend


66

2003 7.131 7.131

1.838 3.076

14.262

4.914

Accountantsverklaring

Opdracht

Wij hebben de jaarrekening 2004 van Grontmij NV te De Bilt gecontroleerd. De jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid van de leiding van de vennootschap. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de jaarrekening te verstrekken.

Werkzaamheden

Onze controle is verricht overeenkomstig in Nederland algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot controleopdrachten. Volgens deze richtlijnen dient onze controle zodanig te worden gepland en uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang bevat. Een controle omvat onder meer een onderzoek door middel van deelwaarnemingen van informatie ter onderbouwing van de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. Tevens omvat een controle een beoordeling van de grondslagen voor financiële verslaggeving die bij het opmaken van de jaarrekening zijn toegepast en van belangrijke schattingen die de leiding van de vennootschap daarbij heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat onze controle een deugdelijke grondslag vormt voor ons oordeel.

Oordeel

Wij zijn van oordeel dat de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de grootte en de samenstelling van het vermogen op 31 december 2004 en het resultaat over 2004 in overeenstemming met in Nederland algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving en voldoet aan de wettelijke bepalingen inzake de jaarrekening zoals opgenomen in Titel 9 Boek 2 BW. Rotterdam, 16 maart 2005


KPMG Accountants NV

Geconsolideerde balans per 31 december 2003 In duizenden euro’s

2003, aangepast

volgens jaarrekening 2003

2003

2003


Vaste activa Immateriële vaste activa Materiële vaste activa Financiële vaste activa

7.699 37.891 53.266

7.699 55.566 46.598 98.856

Vlottende activa Gronden Onderhanden werk Vorderingen Liquide middelen

13.094 37.248 97.747 33.242

Totaal activa

Groepsvermogen Eigen vermogen Belang derden


68

109.863

13.132 38.250 101.467 36.661 181.331

189.510

280.187

299.373

111.137 1.251

111.137 1.251 112.388

112.388

Voorzieningen

42.598

45.802


14.785

20.788


110.416

120.395

Totaal passiva

280.187

299.373

Geconsolideerde winst- en verliesrekening 2003 2003, aangepast

volgens jaarrekening 2003

2003

2003

Netto omzet Wijziging in Onderhanden werk Overige bedrijfsopbrengsten

271.059 195.322 15.094

274.128 199.180 32.474

Som der bedrijfsopbrengsten

481.475

505.782

Projectkosten van derden Lonen en salarissen Sociale lasten en pensioenpremies Afschrijving op immateriële en materiële vaste activa Overige bedrijfskosten

179.003 159.969 36.809 13.060 95.412

194.181 160.691 36.929 15.965 97.721

Som der bedrijfslasten

484.253

505.487


-2.778 -3.097

295 -3.262

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen Belastingen Resultaat deelnemingen

-5.875 1.837 9.161

-2.967 1.837 6.253


5.123 -209

5.123 -209


4.914

4.914


In duizenden euro’s

Verslag van de Stichting Preferente Aandelen Grontmij

Rapport van het bestuur

De doelstelling van de stichting is het behartigen van de belangen van Grontmij NV, de met haar verbonden onderneming en alle daarbij behorende betrokkenen. Deze belangenbehartiging kan worden geëffectueerd door het verkrijgen van preferente aandelen en het uitoefenen van de rechten die aan deze aandelen zijn verbonden. De mogelijkheid tot uitgifte van preferente aandelen dient als beschermingsmaatregel te worden beoordeeld. Deze beschermingsmaatregel heeft een tijdelijk karakter en zal Grontmij NV in staat stellen een mogelijk ongewenste vijandige overname op haar merites te kunnen beoordelen. De statuten van Grontmij NV voorzien in de mogelijkheid tot uitgifte van preferente aandelen. Plaatsing van deze aandelen is conform een afgesloten overeenkomst mogelijk bij de daartoe opgerichte Stichting Preferente Aandelen Grontmij. Per balansdatum waren er geen preferente aandelen uitgegeven.

Werkzaamheden

In het verslagjaar werd één bestuursvergadering gehouden. Tijdens deze bestuursvergadering zijn de volgende onderwerpen aan de orde gekomen: • de jaarcijfers 2003; • de strategische keuzes van Grontmij NV zoals bekend gemaakt in maart 2004; • de samenstelling van het bestuur van de stichting en haar rooster van aftreden.

Samenstelling

Op 31 december 2004 bestond het bestuur uit: Jhr. R.J.M. de Beaufort (voorzitter) Leeftijd 57 Nationaliteit Nederlandse Geslacht man Aftredend en herbenoembaar 2007 Huidige functie directeur Insinger De Beaufort. B. van Nederveen Leeftijd 69 Nationaliteit Nederlandse Geslacht man Aftredend en herbenoembaar 2005 Belangrijkste eerdere functies bestuursvoorzitter Hoechst Holland NV, president Koninklijk Instituut van Ingenieurs.


70

S.C. Peij Leeftijd 34 Nationaliteit Nederlandse Geslacht man Aftredend en herbenoembaar 2006 Huidige functie directeur Corporate Governance Galan Groep. De heer De Beaufort had op 31 december 2004 1.079 (certificaten van) aandelen Grontmij in bezit. De overige leden van het bestuur hadden op 31 december 2004 geen (certificaten van) aandelen Grontmij in bezit. De onkostenvergoeding van de voorzitter en elk van de leden bedroeg € 4.538 (2003: € 4.538). In 2004 hebben er geen wijzigingen plaatsgevonden in de samenstelling van het bestuur. De vermelde leeftijd is die op 31 december 2004. Overig

De kosten van de activiteiten van de stichting bedragen € 16.482 (2003: € 11.942). Naar het gezamenlijke oordeel van Grontmij NV en het bestuur van de stichting is de stichting onafhankelijk van Grontmij NV in de zin van Bijlage X bij het Fondsenreglement. Contactgegevens Stichting Preferente Aandelen Grontmij, Postbus 203, 3730 AE De Bilt. Telefonisch is de stichting te bereiken via de secretaris van Grontmij NV, de heer J. van der Neut, telefoon (030) 220 79 11. De Bilt, 6 april 2005 Jhr. R.J.M. de Beaufort B. van Nederveen S.C. Peij

Verslag van de Stichting Administratiekantoor van Aandelen Grontmij NV Rapport van het bestuur

Voor het bestuur van de stichting stond in 2004 goed en transparant ondernemingsbestuur (corporate governance) centraal. De invoering van de Nederlandse Corporate Governance Code (hierna: de Code), in het bijzonder principe IV.2 inzake certificering en de wijziging van de structuurregeling, waren daarbij het uitgangspunt. Het bestuur van de stichting is van mening dat certificering van aandelen niet alleen geldt als maatregel ter voorkoming van besluitvorming door een (toevallige) minderheid van aandeelhouders door absenteïsme in de aandeelhoudersvergadering, maar tevens als beschermingsmaatregel. Het bestuur volgt hierbij de wetgever en meer specifiek artikel 118a van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek. Om die reden zal naleving van de ‘best practice’ bepalingen IV.2.5 en IV.2.8 van de Code in strikte zin vooralsnog niet plaatsvinden. Aan de ‘best practice’ bepalingen IV.2.3, IV.2.4, IV.2.6 en IV.2.7 wordt naar het oordeel van het bestuur van de stichting volledig voldaan.

Werkzaamheden

In het verslagjaar werd tweemaal een bestuursvergadering gehouden. Daarnaast is ook informeel overleg geweest met de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen van Grontmij NV. Tijdens de bestuursvergaderingen zijn de volgende onderwerpen aan de orde geweest: • de jaarcijfers 2003 en de halfjaarcijfers 2004; • de strategische keuzes van Grontmij NV zoals bekend gemaakt in maart 2004; • de ontwikkelingen op het gebied van corporate governance en de wijze waarop de stichting daarop kan inspelen; • de voorbereiding op de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van Grontmij NV; • de samenstelling van het bestuur van de stichting en het rooster van aftreden.


71

Gedurende het verslagjaar heeft het bestuur van de stichting de gebruikelijke werkzaamheden verricht zoals het in administratie nemen van gewone aandelen op naam, het daartegenover uitgeven van certificaten aan toonder en de uitoefening van het aan de aandelen verbonden stemrecht. Tevens zijn stemvolmachten verleend aan certificaathouders om het voor hen mogelijk te maken te stemmen op de met hun certificaten corresponderende aandelen.

Per 31 december 2003 beliep het nominale bedrag aan in administratie genomen aandelen

€

3.963.480

In 2004 is het bedrag toegenomen met

€

2.007

zodat op 31 december 2004 in administratie was, nominaal

€

3.965.487

Aandeelhoudersvergadering

Het bestuur van de stichting was aanwezig op de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van Grontmij NV d.d. 19 mei 2004. Tijdens deze vergadering is door het bestuur het stemrecht uitgeoefend op circa 55% van het totaal aantal stemmen. Het bestuur van de stichting heeft desgevraagd tijdens de Algemene Vergadering van Aandeelhouders haar voorgenomen stemgedrag toegelicht aan de aanwezigen. Het bestuur van de stichting heeft in alle gevallen in overeenstemming met het voorstel van Grontmij NV aan de aandeelhouders gestemd. Het bestuur van de stichting heeft tijdens de vergadering kenbaar gemaakt dat: • er voor de vacature die ontstaat door het aftreden van de heer J.H. Hulshof als voorzitter van de stichting, kandidaten kunnen worden voorgedragen door de certificaathouders. Voor deze vacature heeft het bestuur de heer B. van Nederveen als kandidaat op het oog. De heer Van Nederveen is voormalig president van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs, bestuurslid van de Stichting Beroepsmoraal en Misdaadpreventie en voormalig bestuursvoorzitter van Hoechst Holland NV; • het bestuur er vanuit gaat dat zij het vertrouwen geniet van de certificaathouders, mede gelet op haar onafhankelijkheid van Grontmij NV.

Het bestuur van de stichting heeft hiermee naar haar mening voldoende invulling gegeven aan de strekking van de ‘best practice’ bepalingen IV.2.1 en IV.2.2 van de Code. Het bestuur van de stichting heeft afgezien van een aparte vergadering van certificaathouders. De administratievoorwaarden voorzien vooralsnog niet in een regeling voor certificaathouders om het administratiekantoor te verzoeken een vergadering van certificaathouders bijeen te roepen. De administratievoorwaarden zullen op dit punt worden aangepast. Samenstelling

Op 31 december 2004 bestond het bestuur uit: J.H. Hulshof (voorzitter) Leeftijd 73 Nationaliteit Nederlandse Geslacht man Aftredend en niet herbenoembaar 2005 Belangrijkste eerdere functie directievoorzitter Unilever Nederland BV. G.J.M. Braks Leeftijd 71 Nationaliteit Nederlandse Geslacht man Aftredend en herbenoembaar 2006 Belangrijkste eerder functies voorzitter Eerste Kamer der Staten-Generaal, minister van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij. E.P. Heiden Leeftijd 65 Nationaliteit Nederlandse Geslacht man Aftredend en niet herbenoembaar 2007 Belangrijkste eerdere functie concerndirecteur Juridische zaken Koninklijke DSM NV. De leden van het bestuur hadden op 31 december 2004 geen (certificaten van) aandelen Grontmij in bezit. De onkostenvergoeding van de voorzitter bedroeg € 6.807 (2003: € 6.807) en van elk van de leden € 4.538 (2003: € 4.538). In 2004 hebben er geen wijzigingen plaatsgevonden in de samenstelling van het bestuur.


72

De vermelde leeftijd is die op 31 december 2004. Overig

De kosten van de activiteiten van de stichting bedragen € 23.043 (2003: € 35.875). Naar het gezamenlijke oordeel van Grontmij NV en het bestuur van de stichting is voldaan aan de onafhankelijkheid van de bestuurders van de stichting gestelde eisen in de zin van Bijlage X bij het Fondsenreglement. Contactgegevens Stichting Administratiekantoor van Aandelen Grontmij NV, Postbus 203, 3730 AE De Bilt Telefonisch is de stichting te bereiken via de secretaris van Grontmij NV, de heer J. van der Neut, telefoon (030) 220 79 11. De Bilt, 6 april 2005 J.H. Hulshof G.J.M. Braks E.P. Heiden

Management bedrijfsonderdelen

Per 1 januari 2005 Bouw

A. van Driel, directeur mw. W. Vuurens, controller Infrastructuur & Milieu

H. Snoek, directeur mw. M. Volkers, controller Noord

J.J.F. Rijnhart, directeur B. de Groot, controller Oost

L.K. Pennings, directeur J. Kuiper, controller Noordwest

E.J. Malipaard, directeur H. Lubberts, controller

R. Lageveen, directeur R.J. Boer, controller Zuid

J. Nijhof, directeur A.C.J. Sengers, controller België

G.P. Dral, directeur R.J. Spee, controller Duitsland

B. Schierenbeck, directeur A. Lühr, controller Ontwikkeling & Exploitatie

J.H.M. Mesterom, directeur R.J. Spee, controller


Midwest

Duurzaam GRONTMIJ JAARVERSLAG 2004

74

Herstructurering kazerneterrein

Verantwoord renoveren in Antwerpen

Agribusiness in Wieringermeer

De Duitse stad Achim wil het 26 hectare grote terrein van de Steubenkazerne een woonbestemming geven. Grontmij onderzocht de haalbaarheid daarvan met als voorwaarde dat de bijzondere kenmerken van het gebied blijven gewaarborgd. Het streven is ook de kazernegebouwen zoveel mogelijk te hergebruiken. Een analyse van de woningbehoefte in de regio leverde een gevarieerd vraag op: etagewoningen, eengezinswoningen en vrijstaande woningen. Onze betrokkenheid bestond onder andere uit: • Opstellen omgevingsstudie • Formuleren economische randvoorwaarden • Vervaardigen stedenbouwkundig concept • Opstellen begroting bouw, infrastructuur, geluidswering en voorzieningen. Resultaat: een duurzaam ontwikkelingsconcept dat maximaal tegemoet komt aan het karakter van het gebied.

Grontmij renoveert in opdracht van de Stad Antwerpen het Sint-Felixpakhuis, gelegen in het oude havengebied van de stad, tot Stadsarchief. Voor de architecturale uitwerking van het project deed Grontmij beroep op het architectenbureau Paul Robbrecht & Hilde Daem. We verzorgen het ontwerp voor de stabiliteit en technische uitrustingen, stellen alle documenten op en verzorgen het projectmanagement. Zoveel mogelijk elementen in het gebouw, zoals materialen en ruimtelijke inrichting, worden intact gelaten. Op de onderste vijf verdiepingen zijn archiefstukken in speciale containers opgeslagen waarin met de modernste installaties het klimaat individueel kan worden geregeld. Door een zeer ruim atrium aan te brengen in de bovenste verdieping wordt een aantrekkelijk klimaat met veel daglicht gecreëerd.

Grontmij ontwikkelt met lokale partijen (onder de naam ‘Agriport A7’) in de Noord-Hollandse Wieringermeer een bedrijventerrein voor agribusiness en logistiek. Naast glastuinbouw komt er een bedrijventerrein, dat speciaal bedoeld is voor transport- en overslagbedrijven van agrarische producten, verwerkings- en opslagbedrijven, loonwerkerbedrijven, de verpakkingsindustrie en toeleveranciers van grondstoffen. Zo wordt de efficiency van de logistieke processen enorm verbeterd en neemt het transport sterk af. Naast het terugdringen van wegverkeer heeft de ketenintegratie positieve gevolgen voor de regionale economie en voor het milieu. Het Platform Agrologistiek van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit bestempelt dit project als ‘etalageproject’.


75

Innovatief communiceren over N242

Ecologisch toetsingskader gemeenten

Gecertificeerd voor archeologisch werk

De N242 oostelijk van Alkmaar wordt de komende jaren grondig aangepakt. De provincie NoordHolland maakt hiermee een einde aan de dagelijkse files. De kruispunten kunnen het snel gegroeide verkeer niet meer goed verwerken. In 2008 zal de weg klaar zijn. De regio kan dan jarenlang profiteren van de verbeterde bereikbaarheid. Er is zelfs extra ruimte gereserveerd, zodat de weg in de toekomst nog kan meegroeien: duurzame mobiliteit. Grontmij heeft het ontwerp gemaakt van deze reconstructie. Ook lieten wij een digitale animatiefilm maken, waarop te zien is hoe de weg en de omgeving er straks zullen uitzien. Zo konden omwonenden, bedrijven en gebruikers zien wat de veranderingen voor hen zouden gaan betekenen. Daarmee ontstond veel draagvlak bij alle belanghebbenden.

Grontmij is op diverse fronten actief in ecologische advisering. Zo hebben wij voor de gemeente Leiden (de meest dichtbebouwde gemeente van Nederland) een ecologisch toetsingskader ontwikkeld. Met het toetsingskader kunnen projectleiders in een vroeg stadium bij nieuwe ruimtelijke projecten (zoals nieuwe wegen, herinrichting woonwijken en verplaatsing van bedrijventerreinen) de ecologische effecten en mogelijkheden voor de natuur bepalen. Zo kan de gemeente op een goede manier omgaan met de natuur in en om de stad. Tot slot houdt het toetsingskader rekening met compensatiemogelijkheden als natuurwaarden verloren gaan en geeft het aan hoe met natuurwetgeving omgegaan moet worden.

Sinds kort is het in Nederland verplicht om bij bouwprojecten, maar ook bijvoorbeeld bij de aanleg van een weg, het graven van een kanaal of het herstel van de oorspronkelijke loop van een rivier, oudheidkundig onderzoek te laten doen. Het College voor de Archeologische Kwaliteit heeft in 2004 Grontmij als eerste grote adviesen ingenieursbureau erkend voor het uitvoeren van opgravingwerkzaamheden conform de Kwaliteitsnorm van de Nederlandse Archeologie. Archeologische waarden moeten worden beschermd en veilig gesteld zoals vastgelegd in het Europese Verdrag van Malta (1992). Grontmij is in 2004 onder andere betrokken geweest bij de berging van het Romeinse schip in Leidsche Rijn (Utrecht), het archeologisch onderzoek voor het baggerdepot van de wierde te Wierum en het onderzoek van de Romeinse weg in Limburg.


76

Uitgave april 2005 Vormgeving, zetwerk en lithografie De VormCompagnie, Houten Fotografie Raad van Bestuur Maarten Feenstra Fotografie Grontmij NV Drukwerk De Raat & De Vries, Amsterdam (Thieme GrafiMedia Groep) Bindwerk Epping & van der Linden, Woerden Oplage 4.000 exemplaren.

hjgrontmij Jaarverslag 2004

Recommend Documents