het Weiland Wonen en de nesteljas
Het ontwerp van Bureau B+B en HENK architecten onderzoekt hoe een maximale verwevenheid tussen wonen en weiland kan leiden tot een vernieuwende woonvorm: het weilandwonen
het Weiland Wonen en de nesteljas
Bureau B+B stedebouw en landschapsarchitectuur HENK architecten
inhoud
Het Weilandwonen 11
De Boomgaard 31
Wonen in het Weiland 13
De Appelboom 39
Alleen in het Weiland 17 Het verkavelingsplan ALLEEN
19
Wonen als het Weiland 43 Wonen met het Weiland
45
Het Natte Land 23
De Nesteljas 47
Samen in het Weiland 29
Colofon 68
Het verkavelingsplan SAMEN
35
6
De geur van het groene gras hangt dicht om het huis. We eten buiten. Op blote voeten loop ik in en uit met schalen eten, een kan water en een goede fles wijn. Een vuurtje brandt om de kilte van de avond te verdrijven. Uit: “het Weilandwonen en de Nesteljas” door Bureau B+B en HENK architecten
7
8
9
9
het weiland wonen Het idee om de gronden van weilanden te gebruiken om woningbouw op te ontwikkelen is niet nieuw. We zien echter een verlangen ontstaan naar een andere woonomgeving dan die van de overgereguleerde VINEX wijken met geplaveide stoepen en straten van klinkers. Een verlangen naar meer vrijheid, vaak ook naar meer natuurgroen en naar wonen met een vakantiegevoel. De vraag die boven komt drijven is of het mogelijk is de landschappelijke sfeer van een weiland te behouden en tegelijk een woonomgeving voor de markt te ontwikkelen 10
Het ontwerp van Bureau B+B en HENK architecten onderzoekt hoe een maximale verwevenheid tussen weiland en wonen kan leiden tot een vernieuwende woonvorm: het weilandwonen.
11
wonen in het weiland Het direct voelbaar maken van de aanwezigheid van het weiland genereert een vakantiegevoel voor de bewoners. Sommige mensen willen dit vooral alleen, anderen samen, in een kampement. Twee verkavelingsplannen vertegenwoordigen deze uitersten.
12
13
14
15
15
alleen in het weiland Jij als individu die zo min mogelijk contact met de buren wilt hebben, je alleen wilt voelen met een weids zicht op het weiland, rust in je jachtige leven, dat is het uitgangspunt van dit verkavelingsplan dat uitermate passend is voor komgronden.
16
kele plekken tussen de kavels. Voor het overige parkeren bezoekers op de privé kavels waar ze te gast zijn. Een aantal woningen ligt midden in het weiland, drassig land dat vaak onder water staat. De woningen zijn bereikbaar met een privé brug. Ze staan verhoogd ten opzichte van het omliggende land. Ze hebben geen privé tuin wel een grote overdekte veranda. Woningen voor de echte ‘loner’!
Doorgaande eenrichtingswegen ontsluiten de buurt. De ontsluiting is optimaal en de infrastructuur is geclusterd, fietsers, auto’s en voetgangers maken gebruik van dezelfde landweg. De weggetjes hebben een smal profiel (5m). Het weiland is het zogenaamde ‘buurtZe hebben geen stoepen, voetgangers groen’, hier kan iedereen gebruik van lopen over keigrasstenen aan een zijde maken en doorheen wandelen. van de landweg van asfalt. De kavels liggen direct langs deze wegen. Grote kavels zijn er niet te krijgen. Er wordt zo min mogelijk land uitgegeven, maar de kleine kavels hebben wel een heel hoog bebouwingspercentage. De woningen liggen dicht tegen elkaar aan. Ze hebben aan de achterzijde een fantastisch en vrij uitzicht het weiland in. De volgende buurt ligt op gepaste afstand, een afstand die gegarandeerd vrij blijft van toekomstige bebouwing. Parkeren gebeurt op eigen terrein en in de woning. Er zijn slechts een paar parkeerplaatsen voor bezoekers op en-
17
Verkavelings plan alleen
003
001 Een weiland in Nederland op komgronden. 002 Twee eenrichtingswegen, gelegen op de hogere delen, ontsluiten de buurt van 125150 woningen.
004
003 6 kavels van 500 m2 met sloot en 1000 m2 ontsluiting en buurtgroen
005
004 Meer weiland, kleinere kavels met hetzelfde bebouwingsoppervlak en smallere eenvoudigere ontsluitingsstraten
18
001
Verkavelingsplan ALLEEN
002
006
005 Dicht tegen elkaar aan liggen de kavels langs de landweg en de sloot. Een woning heeft geen eigen tuin maar ligt midden in het lagere land 006 Dicht tegen elkaar aan liggen de kavels langs de landweg en de sloot. Maximaal uitzicht. 007 Een aantal woningen ligt midden in het lagere land. Geen eigen tuin, maar wel midden in het weiland.
007
19
20
‘Begeleid door knotwilgen en sloten rij ik over het landweggetje mijn buurt in. Ik kom niemand tegen. Pinksterbloemen, gele lissen, koninginnenkruid en paarse kattestaarten wiegen in de wind, ze ruisen in mijn oren als ik over de brug naar mijn huis loop. Aan de achterkant kijk ik vanaf mijn terras uit over het drassige land. Koekoeksbloemen en paarse rietorchissen staan tussen wuivende waaiers van riet. Heerlijk lig ik in mijn hangmat genietend van de piepende wilgen. Achter de takkenwallen en de struiken van sleedoorn en kornoelje ben ik niet zichtbaar voor de buurman en waan ik mij alleen aan de rand van het oeverland.’ Verkavelingsplan ALLEEN
>
21
21
het natte land Het verkavelingsplan ALLEEN is uitermate geschikt voor komgronden. Deze gronden zijn vrij drassig en kunnen gedeeltelijk onder water lopen. Het water zondert af en is een natuurlijke erfafscheiding die de bewoner beschermt tegen vervelende contacten met anderen.
22
De hoger gelegen landwegen die de buurten ontsluiten worden omzoomt door knotwilgen. Door de lage kruinen van deze bomen is er geen zicht naar de woningen en het achterliggende land.
nen worden gebruikt als erfafscheiding. Deze afscheidingen garanderen nog mee privacy voor de bewoners en nog minder contact met andere buurtbewoners. 50% van de tuin op het kavel is aangelegd met weilandbeplanting. Het extensieve beheer is ideaal voor de drukke ondernemer, het kost weinig tijd en geld! Aan de zijde van het weiland is een sloot de erfafscheiding. Bewoners kunnen zo vrij het weiland in kijken, hun tuinen lijken door te lopen in het land.
De sloten langs de weggetjes hebben een plasberm die af en toe onder water staat. Deze moerassige ruigtes zijn begroeid met glidkruid, waterpeper, pinksterbloem, gele lis, Koninginnekruid en kattenstaart. Veel vogels broeden hier. Vlinders als het hooibeestje en het bruin zandoogje fladderen hier graag rond. Hazen en wezels vinden er voedsel en schuilgelegenheid.
Delen van de weilanden staan enkele weken per jaar onder water. Het open natte grasland is broed- en voedselgebied voor weidevogels en amfibieën. Grutto’s, watersnippen en kemphanen leven hier naar harte lust. In dit natte grasland bevinden zich een aantal woningen die geen privé tuin hebben. Je woont midden in het weiland.
De erfafscheiding tussen de woningen bestaat uit struwelen uit struiken van meidoorn, sleedoorn, vlier en kornoelje. Een geschikte plek voor vogels, vlinders en muizen. Ook kunnen takkenwallen en houtrillen van wilgente-
De weilanden die continue onder water staan veranderen in een moerassig oeverland met rietkragen en bomen als zwarte elzen en wilgen. De grazige vegetatie bestaat uit koekoeksbloemen, dotterbloemen en rietorchissen.
23
25
24
Verkavelingsplan ALLEEN profiel
26
27
27
samen in het weiland Net als op vakantie als je samen rond het kampvuur zit zo woon je hier ook op het vakantiekavel. Op stroomruggen zijn deze hele grote kavels waarop meerdere woningen mogen worden gebouwd geschikt voor collectief particulier opdrachtgeverschap, voor een groep vrienden of een gehele familie.
28
Een boomgaard in het midden van de buurt is de ontmoetingsplek voor de buurtbewoners. Een speeltuin voor kinderen, een picknickveld in het voorjaar en heel geschikt voor buurtfeesten. Een weggetje ontsluit de buurt en de boomgaard. Van daaruit lopen doodlopende weggetjes naar de verschillende kavels. De ontsluiting is optimaal en de infrastructuur is geclusterd, fietsers, auto’s en voetgangers maken gebruikt van dezelfde weggetjes. Ze hebben een smal profiel (5m). Ze hebben geen stoepen, voetgangers lopen over keigrasstenen aan een zijde van de weggetjes van asfalt. De vakantiekavels zijn groot, 3000 m2 -4000m2. Je mag er meerdere woningen op bouwen, 5-6 stuks. Hoe vanaf de kavelgrens de verschillende woningen op het vakantiekavel worden ontsloten is aan de bewoners. Evenals
de kosten hiervoor. De woningen staan bij elkaar rond een ‘groene plaats’. Hier kan worden geparkeerd en vuurtje gestookt. Parkeren voor bewoners en bezoekers gebeurt op de vakantiekavels en in de woningen.
29
Verkavelings plan samen 003
004
001 Een buurt voor 125-150 woningen met een centrale boomgaard.
005
002 Grote vakantiekavels van 3000-4000 m2 rond de boomgaard 003 6 kavels van 500 m2 met sloot en 1000 m2 ontsluiting en buurtgroen
006
004 Het vakantiekavel 3000-4000 m2 voor 5-6 woningen 30
005 Het vakantiekavel met een sloot die over
001
Verkavelingsplan SAMEN
002
007
het kavel loopt. 006 Verschillende indeling waarop de woningen op het kavel kunnen worden geplaatst. 007 De vakantiekavels zijn zo geplaatst dat de sloot over het kavel loopt. Een vakantiekavel met sloot! 008 Een doodlopende weg ontsluit de wijk. Iedereen komt langs de boomgaard de buurt in en moet ook weer langs de boomgaard de buurt uit.
008
31
32
‘Langs de buurtboomgaard rij ik naar mijn huis. Het is druk in de boomgaard. De bomen hangen weer vol heerlijke rijpe appels en iedereen is bezig die te verzamelen. Ik rij onze grote tuin in en parkeer de auto onder de appelboom op de halfverharde plaats. Alle huizen staan dichtbij elkaar, sommige leunen bijna tegen elkaar aan. Gezellig, ik zie dat oma thuis is, er brandt licht. Even bij haar langs. Tussen het gras met paardenbloemen, madeliefjes en fluitekruid loop ik via de stookplaats naar haar achterdeur. Zou ze al bezig zijn met het bereiden van haar heerlijke appelstroop?’
Verkavelingsplan SAMEN
>
33
33
De boomgaard
34
Het verkavelingsplan SAMEN is heel geschikt voor stroomruggen.
minder aan hun privacy, ze vinden het belangrijk samen met anderen te leven.
De boomgaard waar de woningen omheen liggen is aangeplant met hoogstamfruitbomen. Bijna verdwenen appelsoorten als de Bellefleur of de Ingrid Marie zijn hier weer te vinden. De bloesem in het voorjaar maakt deze plek tot een fantastische picknick plek in het voorjaar. Het fruit van de bomen kan worden geplukt en gebruikt worden voor de productie van onder andere jams, compotes en appeltaarten. In het gras tussen de bomen staan paardenbloemen, madeliefjes, fluitekruid en verschillende hoogopgaande kruiden. De boomgaard is een schuilen voedselplaats voor vogels, insecten en vogels. Vooral het gevallen fruit zal veel ‘bezoekers’ aan trekken.
De randen van sloten die over de kavels lopen hebben een bloemrijke vegetatie van pinksterbloemen, veldzuring, gele waterkers, zomp en vergeet me nietjes. Het zijn broedplekken voor weidevogels en insecten. Schuil- en voedselplekken voor zoogdieren en insecten.
Het grasland wordt aan de randen van de vakantiekavels niet gemaaid, zo ontstaat een natuurlijk erfafscheiding tussen de kavels. Een extensief maaibeheer samen met een weidemengsel van bloemen als klaproos en fluitekruid zorgen voor een weelderige lage afscheiding naar het buren. Je kan er makkelijk door heen lopen om een kopje suiker te halen bij oma Jans. De buurtbewoners van deze buurt hechten
De erfafscheiding naar de omliggende weilanden toe bestaat uit struiken van meidoorn. Ze markeren de grenzen van de kavels maar onttrekken de omliggende weilanden niet aan het zicht. Ze hebben mooi witte bloesem in het voorjaar. De gehele tuin op het vakantiekavel is aangelegd met weilandbeplanting. Je woont midden in het weiland.
35
37
36
Verkavelingsplan SAMEN profiel
De Appelboom
38
Men plukt en gretig slaan de trage tanden Zich in uw blanke sappig knappend vleesch. Uit: “de Appelboom” door Willem de Mérode (1887- 1939)
39
alleen
Smalle woning op poten in het drassige weiland met een overdekt terras
Privé brug
Sloot
Ongerept weiland, sloten en af en toe een struweel
41
40
samen
Boomgaard
Profielen ALLEEN en SAMEN
Landweg langs de boomgaard Haag als erfafscheiding
Sloot op vakantiekavel
Een tuin als weide met bloemen en fruitbomen
Lage weidebegroeiing als erfafscheiding naar het kavel
wonen als het weiland De woningen hebben een hellend dak en zijn het archetype voor een thuis, icoon voor het wonen. Tegelijk refereren ze aan het A-frame huis, een tent, caravan of een hut. De doorsnede is energiezuinig. Een compacte heldere vorm, de wanden en het dak samen een geheel en goed te prefabriceren. Een aantal elementen zijn integraal onderdeel van de eenvoudige hoofdvorm.
42
Een grote glazen pui, een overdekt terras met hangmat of schommelstoel en een buitenvuurplaats zetten het buitenleven voort zoals dit ook op vakantie wordt beleefd.
Een duurzame doorsnede
43
wonen met het weiland Met Maike van Stiphout is de gevel verder ontwikkeld tot een ‘nesteljas’, een gevel met een geïntegreerde mogelijkheid nestkastjes te plaatsen. Met deze nesteljas woon je samen met de mussen, de pimpelmezen of een mooie steenuil. Ook kunnen egels een plekje vinden om te overnachten. En het konijn en de kippen wonen natuurlijk ook onder het dak.
44
45
de nestel jas Om de woning energie zuinig te ontwikkelen is een groot deel van de woning goed gesloten, omgeven door een warme donsjas, met een fantastisch venster van driedubbel glas daar waar het zicht op de natuur het schoonst is. Deze ‘jas’ is gemaakt van houtskeletbouw en voorzien van een dikke isolatiedeken van schapenwol als voering.
46
houtskelet
schapenwol
spouw
plaatmateriaal
Detail Donsjas
47
de nestel jas
Detail Nesteljas met rubber stop
48
Detail Nesteljas met rubber nestkast
Zakken van de Nesteljas
De nesteljas heeft een buitenlaag van plaatmateriaal zoals composiet, hout of staal. Hierin zijn grote ronde gaten van verschillende grootte gespaard waar een rubber stop op zit. De stop is te verruilen voor een, eveneens rubberen, nestkast dat gedeeltelijk in de wol gedrukt wordt. De echte liefhebber kan ook een nesteljas met zakken bestellen. Deze op maat gemaakte zakken zijn bedoeld voor die dieren die meer ruimte nodig hebben dan te realiseren is in de dikte van de jas zelf. De zakken worden in het houtskelet mee ontworpen, op maat gemaakt voor bepaalde dieren en eventueel gecombineerd met het keukenmeubel of de bedstee.
49
001
002
Mogelijke modellen voor de Nesteljas
003
004
005
bewoners nesteljas: mussen, mezen en zwaluwen bewoners nesteljas: mussen, mezen en zwaluwen bewoners nesteljas: mussen, mezen en zwaluwen bewoners nesteljas: mussen, mezen en zwaluwen
bewoners nesteljas: mussen, mezen en zwaluwen bewoners nesteljas: mussen, mezen en zwaluwen bewoners nesteljas: mussen, mezen en zwaluwen bewoners nesteljas: mussen, mezen en zwaluwen
bewoners nesteljas: mussen en mezen bewoners nesteljas: muss
bewoners zakkenbewoners nesteljas:zakken konijnen en duiven nesteljas:zakken konijnen en een steenuil nesteljas: konijnen en duiven bewoners zakkenbewoners nesteljas: konijnen en een steenuil
bewoners zakkenbewoners nesteljas:zakken eendennesteljas: eenden bewoners zakkenbewoners nesteljas:zakken een egel en een steenuil nesteljas: een egel en een steenuil
bewoners zakkenbewoners nesteljas:zakken eendennesteljas
51
50
001 > bewoners Nesteljas: mussen, mezen en zwaluwen > bewoners zakken van de Nesteljas: konijnen en duiven 002 > bewoners Nesteljas: mussen, mezen en zwaluwen > bewoners zakken: van de Nesteljas: konijnen en een steenuil 003 > bewoners Nesteljas: mussen, mezen en zwaluwen > bewoners zakken: van de Nesteljas: eenden 004 > bewoners Nesteljas: mussen, mezen en zwaluwen > bewoners zakken van de Nesteljas: een egel en een steenuil 005 > bewoners Nesteljas: mussen, mezen en zwaluwen > bewoners zakken van de Nesteljas: eenden
Nesteljas met zakken
52
53
54
De warme lucht voerde vlagen bloemengeur aan die als welriekende baldakijen bleven hangen. Allebei hadden ze hoogstens een paar wilde bloemen verwacht, wat er in de moderne tijd nog over was van de rijke groei die Shakespeare had gezien of Morris had geschilderd. Maar dit was overvloed, dit was groei, dit waren bergen glanzend geurend leven. Uit: “Obsessie” door A.S. Byatt
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
colofon
Ontwerp Bureau B+B stedebouw en landschapsarchitectuur Herengracht 252 1016 BV Amsterdam T 0031 (0)20 623 98 01
[email protected] www.bplusb.nl HENK architecten Westerdokhuis Barentszplein 7 1013 NJ Amsterdam T 0031 (0)20 320 90 81
[email protected] www.henkarchitecten.nl Ontwerpteam Anne-Fleur Aronstein, Daniëlle Huls, Monica Ketting, Tjeerd Steenhuis Samenstelling en redactie Monica Ketting & Daniëlle Huls Tekstbijdragen Monica Ketting & Daniëlle Huls Vormgeving Monica Ketting & Daniëlle Huls Adviseur nestelen Maike Stiphout, DS landschapsarchitecten Beeld pagina 6 pagina 8-9 pagina 14-15 pagina 26-27 pagina 54-55 achterzijde kaft
www.flickr.com jtothee www.flickr.com F.d.W. www.flickr.com webted Daniëlle Huls www.flickr.com Turbonijn 01 Anna Kay Mastenbroek
© 2011 HENK architecten en Bureau B+B, Amsterdam Behoudens de in of krachtens de auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieen, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Henk architecten en Bureau B+B. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond vanartikel 16h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan HENK architecten en Bureau B+B. Niet alle rechthebbende van de gebruikte illustraties en foto's konden worden achterhaald. Belanghebbenden wordt verzocht contact op te nemen met Bureau B+B, Herengracht 252, 1016 BV Amsterdam, www.bplusb.nl
