Het gezonde bedrijfsrestaurant Voedingskundig adviesrapport
&
Uitgevoerd en opgesteld door 6 studenten van de opleiding Voeding en Diëtetiek aan de Haagse Hogeschool
Jet Oude Reimer 12016551 Nicola Paden 12038792 Lisanne Revenberg 12013668 Merel Roovers 12030406 Lente de Rooy 12001333 Willemijn van Weeghel 12036889
Den Haag, 19/02/2013
Klas: VD1B2 Groep 2 Projectbegeleider: Dhr. Korte
1
Inhoudsopgave
Samenvatting .......................................................................................................................... 3 1.
Inleiding............................................................................................................................ 4
2.
Methode .......................................................................................................................... 5
3.
Onderzoeksresultaten ................................................................................................... 6 3.1. Resultaten na observatie bedrijfsrestaurant.................................................................. 6 3.2. Resultaten voedselaanbod in relatie tot welvaartziekten ........................................... 7 3.2.1. Analyse bedrijfsrestaurant met betrekking tot hypertensie ..................................... 7 3.2.2. Analyse bedrijfsrestaurant met betrekking tot hypercholesterolemie ................. 8 3.2.3. Analyse bedrijfsrestaurant met betrekking tot obesitas .......................................... 8 3.3. Richtlijnen Goede Voeding ..............................................................................................99 3.4. Afname voedingsmiddelen ................................................................................................ 9 3.5. Voeding medewerkers ......................................................................................................10
4.
Advies organisatie en draagvlak ............................................................................... 10 Advies en alternatieve keuzes ....................................................................................................10 Draagvlak creëren ...................................................................................................................... 121
5.
Conclusie en discussie ................................................................................................ 12
Discussie ............................................................................................................................... 13 Bijlage ............................................................................................................................... 1414 1. Literatuurlijst .........................................................................................................................14 Bijlage 1: Voorbeeld tabel uitgewerkte voedingswaarden ...................................................15 Bijlage 2: Richtlijnen Goede Voeding en de Schijf van Vijf ....................................................16 Bijlage 3: Tabel 1: voorkeur, middenweg, uitzondering. ......................................................18 Bijlage 4: Resultaten voedingsanamneses medewerkers...........................................20 Bijlage 5: top 10 hoogste/laagste afname medewerkers ............................................21 Bijlage 6: Toelichting; Hypertensie .....................................................................................21 Hypercholesterolemie ......................................................................................................................... 22 Obesitas (overgewicht) ....................................................................................................................... 23
2
Samenvatting
Een gezonde voeding is belangrijk voor de werkvloer, met een gezonde voeding kunnen werknemers beter presteren, zijn ze minder vaak ziek. Er is onderzoek gedaan bij de Kromhout kazerne naar de voeding van dit bedrijf. Naar aanleiding van de resultaten is er een advies opgesteld, dit advies geld als leidraad. Alle analyses, beoordelingen en adviezen zijn evidence-based uitgevoerd. Het voedselaanbod van het Kromhout bedrijfsrestaurant is op twee manieren geanalyseerd. Er zijn van alle producten in het restaurant voedingswaarden berekend en vergeleken met de Richtlijnen Goede Voeding. Daarnaast is er een analyse gedaan met speciale aandacht aan de drie ziektebeelden; obesitas, hypertensie en hypercholesterolemie. Ook zijn er voedingsanamneses afgenomen bij zes medewerkers om een goed beeld te krijgen van de algehele gezondheid van de medewerkers. Uit de resultaten van de bevindingen is er een conclusie getrokken, waaruit een advies is opgesteld en nagedacht is over het creëren van een draagvlak. Voor het analyseren en beoordelen van het voedselaanbod in het bedrijfsrestaurant hebben we de lijst met daarop alle verkrijgbare producten vergeleken met de Richtlijnen Goede Voeding (RGV). Er zijn enkele tabellen gemaakt ter verduidelijking. De afname van het bedrijfsrestaurant is een goed overzicht om te zien of er veel gezonde producten of minder gezonde producten worden gekocht. In de ‘top 10 minst en meest gekochte producten’ is te zien dat er variatie is tussen gezonde en minder gezonde producten, deze worden dus afwisselend weinig gekocht. Het draagvlak bestaat uit alternatieve keuzes en manieren om de medewerkers te stimuleren gezondere keuzes te maken wat betreft voeding op het werk. Er kan een sportdag georganiseerd worden voor de medewerkers. Er kan voorlichtingsmateriaal in het bedrijfsrestaurant komen te hangen waarop duidelijk aangegeven is wat de gezondere keuzes is in het restaurant door middel van kleuren en afbeeldingen.
3
1. Inleiding Een gezond voedingspatroon is belangrijk voor ieder mens, privé en op de werkvloer. Gezonde medewerkers zijn energieker, kunnen beter presteren en zijn aantoonbaar minder vaak ziek. (1) Gezond eten, samen met voldoende beweging helpt bij het op gewicht blijven. En dat is voor beide partijen gunstig, voor de individuele gezondheid van medewerkers, als voor het gehele bedrijf. Een gezond gewicht vermindert namelijk het risico op diabetes en hart- en vaatziekten, en daarmee de kans op uitval en verzuim. Alle reden dus, om aandacht te besteden aan de voeding binnen het bedrijf.(2) Wij zijn zes eerstejaarsstudenten van de opleiding Voeding en Diëtetiek aan de Haagse Hoge school te Den Haag. Naar aanleiding van het project genaamd ‘Het Gezonde Bedrijfsrestaurant’, zijn we via onze tutor, Dhr. Heribert Korte, bij u, Dhr. René De Vos directeur exploitatie van Consortium Komfort BV, terecht gekomen. Het onderzoek is uitgevoerd in het bedrijfsrestaurant van de Kromhout Kazerne te Utrecht. Consortium Komfort bv is een samenwerkingsverband tussen Ballast Nedam, Strukton en John Laing, welke de nieuwe huisvesting heeft gerealiseerd voor het hoofdkwartier van de Koninklijke Landmacht, het Commando Diensten Centra en onderdelen van de Defensie Materieel Organisatie op het terrein van de Kromhout Kazerne in Utrecht. (3) ISS is het bedrijf dat verantwoordelijk is voor de catering binnen de Kromhout Kazerne. Het doel van dit onderzoek en voedingskundig adviesrapport is, advies geven over hoe het assortiment in het bedrijfsrestaurant gezonder gemaakt kan worden. We veronderstellen hierin hoe gezond, dan wel ongezond het aanbod in het bedrijfsrestaurant is. Ook wordt er gekeken naar de algehele gezondheid van de medewerkers. Tot slot is uit de onderzoeksresultaten een conclusie getrokken, welke vertaald is in praktische adviezen. We willen benadrukken dat dit adviesrapport enkel dient als advies en leidraad, niet om dingen op te dringen of te verbieden.
4
2. Methode Alle analyses, beoordelingen en adviezen in dit rapport zijn door ons zorgvuldig uitgevoerd en zijn gebaseerd op evidence-based richtlijnen. In de diëtetiek, wordt men geacht te kunnen verantwoorden wat men doet, “evidence-based” handelen, d.w.z. de handelingen, adviezen van de diëtist moeten wetenschappelijk onderbouwd zijn. (4) De onderzoeksresultaten zijn verwerkt in overzichtelijke tabellen. Betrokken personen bij het project waren de directeur exploitatie van Komfort BV, twee medewerkers van het cateringbedrijf ISS en tot slot zes andere medewerkers. 5 leden van onze projectgroep hebben op 25 maart 2013 een bezoek gebracht aan de Kromhout Kazerne, waarbij uitgebreide toelichting werd gegeven over Komfort BV en een rondleiding plaatsvond door de diverse eetgelegenheden binnen de Kazerne. Het onderzoek beslaat uitsluitend het bedrijfsrestaurant, hierbij zijn de ‘House of Coffee’, restaurant ‘Het Vosse Gat’ en de huiskamer/bar uitgesloten. Wel is er gebruikgemaakt van de Kromhout banquetingmap, die betrekking heeft op alle eetgelegenheden. Het voedselaanbod van het bedrijfsrestaurant is op twee manieren geanalyseerd. Als eerste is het assortiment vergeleken met de Richtlijnen Goede Voeding1. Daarna is er een tweede analyse van het voedselaanbod gedaan met speciale aandacht voor drie ziektebeelden. Van het assortiment is een indeling gemaakt in de volgende categorieën: “bij voorkeur (A)”, “middenweg (B)” en “bij uitzondering (C)”. Met behulp van gegevens omtrent de afname van voedingsmiddelen is gekeken naar de mate waarin (on)gezonde producten worden afgenomen. De gegevens zijn verwerkt in een overzichtelijke grafiek. Om een goed beeld te krijgen van de algehele gezondheid van de medewerkers hebben zes medewerkers deelgenomen aan een steekproef. Ieder van ons heeft individueel bij een medewerker een voedingsanamnese afgenomen, waarbij gegevens zijn verzameld, indien bekend, over BMI, cholesterol en bloeddruk2. Vervolgens is naar iedere medewerker digitaal een persoonlijk voedingsadvies gestuurd, rekening houdend met eventuele risicofactoren op hart- en vaatziekten. Ook is er een plan opgesteld voor het creëren van draagvlak en het informeren van de medewerkers. Hierbij is rekening gehouden met de doelgroep. Aan de hand van alle onderzoeksresultaten (analyses aanbod en afname en voedingsanamneses) is er een conclusie getrokken, welke is vertaald in (praktische) adviezen. Het uiteindelijke adviesrapport is gepresenteerd en overhandigt aan de directie van Komfort BV.
1
In deze richtlijnen, opgesteld door de Gezondheidraad, staat omschreven aan welke voedingskundige eisen een totaal voedingspakket moet voldoen om adequate hoeveelheden nutriënten te leveren en zodoende een preventieve bijdrage te leveren aan voedingsgerelateerde welvaartsziekten. Een voedingsanamnese is een mondeling of schriftelijke methode om de voedselconsumptie van een persoon te bepalen. 2
5
3. Onderzoeksresultaten 3.1. Resultaten na observatie bedrijfsrestaurant Tijdens een bezoek aan de Kromhout Kazerne op 25 maart 2013 vond een rondleiding plaats door het bedrijfsrestaurant. Hierbij hebben we uitgebreid rondgekeken en notities gemaakt. Daarnaast hebben we gegevens verzameld via de cateraar en de directie van het bedrijf, betreffende voeding en beleid binnen het bedrijfsrestaurant. Dit zijn de belangrijkste resultaten aan de hand van deze gegevens en observaties.
Het assortiment biedt een grote hoeveelheid en diversiteit aan voedingsmiddelen en dranken. De kantine is ingedeeld in verschillende onderdelen: zuivelbar, dranken, brood, broodbeleg, toetjes, fruit, saladebar, dagmenu en warme snacks. Opvallend is dat de saladebar niet prominent aanwezig is en achteraan staat. Citaat van medewerker omtrent de saladebar: “Ik wordt daar nu niet echt warm of koud van”. In de ‘Huiskamer/bar’ komt de belegering vaak bijeen voor de zogenaamde werkmansborrel. Hier is wijn, bier, sterke drank en bittergarnituur verkrijgbaar. Op verschillende locaties op het terrein zijn snack/drankautomaten te vinden. Opvallend was dat hierin enkel ongezonde tussendoortjes en dranken werden aangeboden, zoals: croky, kanjers, dropjes, autodrop, m&m’s, cola, fanta en mars. De militair binnen Defensie dient jaarlijks een verplichte conditietest te ondergaan en deze te behalen. Op elke kazerne zijn sportfaciliteiten aanwezig. Medewerkers (met een kantoorbaan) worden behalve de aanwezigheid hiervan verder niet gestimuleerd om te bewegen. Defensie streeft binnen het gevoerde assortiment naar een zo groot mogelijk aandeel duurzame en biologische producten, om de keuzevrijheid van de gast om een maaltijd bewust samen te kunnen stellen, te vergroten. In het cateringbeleid van defensie staat met betrekking tot de zichtbaarheid van gezonde voeding, dat voor de gast de keuze tussen gezonde en ongezonde voeding op eenvoudige wijze herkenbaar dient te zijn. In het bedrijfsrestaurant is echter nog geen duidelijk onderscheid in presentatie tussen gezonde en ongezonde producten. Ook de magere/light varianten vallen naast de gewone “volle” productvarianten niet op. In het assortiment wordt er rekening gehouden met gasten met speciale eet-en drink behoeften, bijvoorbeeld op basis van levensbeschouwing en/of voeding/dieetadvies. Daarnaast stelt het cateringbeleid van defensie, dat een substantieel deel van het assortiment bestaat uit (volgens het voedingscentrum vastgestelde) gezonde producten, zodat de defensiemedewerker zelf in staat is om een gezonde maaltijd samen te stellen.
6
3.2. Resultaten voedselaanbod in relatie tot welvaartziekten In een welvarend land als Nederland komen we enkele ziektebeelden tegen die over het algemeen in Derde Wereldlanden niet of nauwelijks voorkomen, de zogeheten welvaartziekten. Welvaarziekten zijn ziekten of gezondheidsschade ten gevolge van een ongezonde leefstijl in samenhang met de moderne welvaart.(1) Enkele ziektebeelden die hiertoe behoren zijn hart- en vaatziekten en obesitas. Een van de belangrijkste oorzaken van welvaartziekten is het enorme aanbod aan ongezonde voeding op de voedselmarkt. Niet alleen wat er in de winkels in de schappen ligt, maar ook het voedselaanbod op de werkvloer. (In bijlage 4) de vooronderzoeken over de drie ziektebeelden: obesitas, hypertensie en hypercholesterolemie. Hieronder volgen de bevindingen van de analyse van het voedselaanbod in relatie tot de drie ziektebeelden. 3.2.1. Analyse bedrijfsrestaurant met betrekking tot hypertensie Hypertensie wordt ook wel een hoge bloeddruk genoemd. Voeding speelt een belangrijke rol in het onderhouden van een gezonde bleoddruk. Voor een toelichting over hypertensie en de relatie met voeding zie bijlage 4. Het voedselaanbod in het bedrijfsrestaurant is geanalyseerd op de hoeveelheid natrium, kalium en verzadigde vetten. Dit, omdat een te hoge inname van natrium en verzadigde vetten, de bloeddruk kan doen stijgen en kalium juist een positief effect hierop heeft.(9,10) De kantine van de Kromhout kazerne bevat veel natriumrijke producten als het om brood, soep, warme snacks, beleg, gebak en koeken gaat. Tussen de frisdranken, fruit en zuivelproducten is daarentegen voldoende keus in producten met een laag natriumgehalte. Een gemiddeld product in de kantine bevat 322 milligram natrium per 100 gram, dit is ruim boven de aanbeveling voor mensen met hypertensie. Producten waar gemiddeld de meeste verzadigde vetten uit komen binnen de kantine zijn: gebak, luxe broodjes, broodbeleg (voornamelijk de kazen, worsten en roomboter), warme snacks (frikandel en friet), cakes, stoopwafels en choco-karamelkoeken. Wel is er in het assortiment keuze naar producten met minder verzadigde vetten zoals: brood, halfvolle melk en fruit en mager beleg. Gemiddeld bevat het voedsel in de Kromhout kazerne 0,205 gram kalium per eetbaar product. Producten met een hoger kaliumgehalte zijn: mueslibol, banaan en fricandeau. Producten met een lager kaliumgehalte zijn: Heida aardbei, croissant, frikandel en roomboter. Omdat kalium over de dag heen uit verschillende producten wordt verkregen, is de ADH zeker haalbaar voor iemand met hypertensie. Binnen de bedrijfskantine zijn er voor mensen met hypertensie verschillende producten toegankelijk. Producten met een laag natriumgehalte, weinig verzadigde vetten en een hoger kaliumgehalte zijn voornamelijk te vinden in de zuivelbar en het fruit. Verder komen ook de lemon cheesecake (bevat relatief iets meer verzadigd vet), rosbief, jam, appelmoes en diverse producten uit de saladebar in aanmerking bij een gezond voedingspatroon bij hypertensie.
7
3.2.2. Analyse bedrijfsrestaurant met betrekking tot hypercholesterolemie Hypercholesterolemie wil zeggen, een te hoog cholesterolgehalte in het bloed. Dit vormt een risicofactor voor hart- en vaatziekten. Bij het analyseren van het voedselaanbod in relatie tot hypercholesterolemie is er gelet op producten met niet teveel vet en met name niet teveel verzadigd vet. Verder zijn voldoende groente, aardappels, fruit, volkorenbrood en magere melkproducten erg belangrijk. Mager vlees, kip of vis heeft de voorkeur boven de vette variant. Groente: er is een saladebar in de kantine waar rauwkost en een Fresh for You Salade wordt aangeboden. Verder zijn er elke dag twee soorten soep (o.a. groentesoep/champignon etc.). Fruit: er is redelijk wat fruit aanwezig in de kantine in de vorm van vers fruit (bananen, appels, mandarijnen en bakjes gemengd fruit), vruchtensap en fruit smoothies. Met name bij de vruchtensappen is er veel keus. Nog een pluspunt is het aanbieden van verschillende soorten 100% biologisch vruchtensap. Brood: brood is ruim aanwezig in de kantine. Er is weliswaar keus tussen bruine en witte boterhammen maar volkoren zit er niet bij. Belegde sandwiches voor de stevige strek zijn er enkel met witbrood. Pluspunten zijn de mueslibollen en het roggebrood. Melkproducten: Bij de zuivelbar zijn verschillende soorten melk verkrijgbaar. Een magere variant is echter niet aanwezig. Wel is er de keuze voor halfvolle kwark. Ook is er Optimel, Vivit, yoghurt en vla in veel smaken. Veel van deze producten bevatten echter toegevoegde suikers. Qua melkproducten bij het beleg ligt er voornamelijk volvette 48+ kaas, het ene pakje 30+ ligt weggestopt in het hoekje. Magere of natriumarme varianten worden niet aangeboden. Bij de smeersels is wel een optie voor een minder vette variant, er is roomboter, 60% vet boter, becel 30% vet en zelfs een halvarine verrijkt met omega-3 aanwezig. Alcohol: er is een tapvergunning: er mag dus bier/wijn en andere alcoholische dranken geschonken worden. 3.2.3. Analyse bedrijfsrestaurant met betrekking tot obesitas Obesitas ontstaat door meer energie in te nemen dan er verbruikt wordt en verhoogd de kans op hart- en vaatziekten, en suikerziekte.(14, 15) Bij het analyseren van het voedselaanbod in relatie tot obesitas is gelet op energierijke en vetrijke producten. Met name de producten met veel verzadigd vet. Producten waar gemiddeld veel vet in zit binnen het assortiment van de kantine zijn: volvette kaas en vleeswaren, warme snacks (frikandel en friet), cakes, stroopwafels en de choco-karamelkoeken. Wel zijn er in het assortiment keuzes naar producten met minder vet zoals: brood, magere en halfvolle melk, mager beleg zoals kaas en vleeswaren, fruit en groent/rauwkost Producten waar gemiddeld de meeste verzadigde vetten uit komen binnen de kantine zijn: gebak, luxe broodjes, broodbeleg (voornamelijk de kazen, worsten en roomboter), warme snacks (frikandel en friet), cakes, stoopwafels en choco-karamelkoeken. Wel is er in het assortiment keuze naar producten met minder verzadigde vetten zoals: brood, halfvolle melk en fruit/groente (waaronder rauwkost en gekookte) en mager beleg. Producten met een hoog energetische waarde zijn: leverworst, gehakt, boterhamworst, cervelaat, kaas, salami, chorizo, Twix en de vissalades(zalm- , krab- en tonijnsalade). Deze producten kunnen beter vermeden worden. Er is genoeg keuze in de kantine aan producten met weinig energie, namelijk fruit, groente, stroopwafels en appelkoeken en kipfilet.
8
3.3. Richtlijnen Goede Voeding Voor het analyseren en beoordelen van het voedselaanbod in het bedrijfsrestaurant hebben we van alle producten de voedingswaardes uitgewerkt en deze vergeleken met de Richtlijnen Goede Voeding3. Voor een omschrijving van de richtlijnen zie bijlage 2. Deze richtlijnen zijn tevens een hulpmiddel/criteria waarmee ook de andere onderdelen als de afzet en voeding van de medewerkers zijn geanalyseerd en beoordeeld. Op deze lijst stonden geen warme maaltijden vermeld. Om het makkelijker te maken, is van het assortiment telkens dezelfde indeling in productgroepen aangehouden, namelijk: groente/fruit, brood, broodbeleg, zuivel, dranken en overige (snacks, snoep, sauzen en soepen). Het assortiment van het bedrijfsrestaurant is geanalyseerd en beoordeeld aan de hand verschillende criteria, zie toelichting bijlage 2. Ten eerste is er onderscheid gemaakt tussen basisvoedingsmiddelen en niet-basisvoedingsmiddelen. Ten tweede is er een indeling gemaakt in “voorkeursproducten”, “middenweg”, en “uitzonderingsproducten”. De producten in de voorkeur en middenweg groep behoren zijn de gezondere keuzes. De groep uitzonderingsproducten bevat minder gezonde keuzes. Het assortiment bevat relatief veel voedingsmiddelen die vallen onder de categorie nietbasisvoedingsmiddelen, zoals soepen, sauzen, frisdranken, warme snacks en zoete versnaperingen zoal koek en gebak (welke allemaal vallen in de categorie “bij uitzondering (C)”. Opvallend in de categorie basis-voedingsmiddelen is, dat ook hieruit veel producten vallen onder de laatste groep. De productgroep broodbeleg bijvoorbeeld, bevat voornamelijk volvette 48+ kaas, vette vleeswaren en salades, zoals achterham, salami, leverworst, krab- en eiersalade. In de productgroep zuivel is er alleen volle yoghurt of kwark. Wel zijn er gezonde zuivel drink opties, zoals karnemelk en Optimel yoghurtdrink aanwezig. In de categorie brood is het aanbod groot. Hier is zowel keuze uit gezonde (bruin, volkoren, meergranen, rogge) en minder gezonde broodsoorten (wit brood, croissant). Ook worden er belegde broodjes/sandwiches aangeboden, echter alleen op wit brood. Wat dranken betreft is het aanbod aan frisdranken erg groot, zoals energy drink, aquarius en cola. Vruchtensappen lijken gezonder en leveren wel meer voedingsstoffen, maar bevatten relatief veel suiker. Water is natuurlijk altijd een bewuste keuze. (ik was eigenlijk nog niet klaar) Groente en fruit zijn producten uit de categorie voorkeursproducten. Er wordt dan ook aangeraden om dagelijks minimaal 2 stuks groente en 2 ons groenten te eten. De diversiteit aan fruit is echter gering. Tijdens de kantineobservatie werden alleen appels en bananen aangeboden. 3.4. Afname voedingsmiddelen Om een goede indruk te krijgen van de afname van voedingsmiddelen is gebruik gemaakt van een afnamelijst van februari (zie bijlage 3). Bij het analyseren van deze gegevens is gelet op de producten die het meest en het minst werden afgenomen om te kunnen zien in welke mate (on)gezonde producten werden geconsumeerd. (Zie bijlage 5) 3
In deze richtlijnen staat omschreven aan welke voedingskundige eisen een totaal voedingspakket moet voldoen om adequate hoeveelheden nutriënten te leveren en zodoende een preventieve bijdrage te leveren aan voeding gerelateerde welvaartsziekten.
9
Tot de meest afgenomen producten behoren voornamelijk niet-basisproducten uit de categorie “bij uitzondering”. Voornamelijk minder gezonde producten, zoals: vette vleeswaren, 48+kaas, soep en warme snacks. Brood en de warme snack worden het meest afgenomen. Tot de minst afgenomen producten behoren zowel veel basis-als niet basis producten. Bier/wijn, croissant en verse vruchtensappen worden nauwelijks geconsumeerd.
3.5. Voeding medewerkers Om een goed beeld te krijgen van de algehele gezondheid van de medewerkers is er een voedingsanamnese4 afgenomen bij 4 medewerkers. Ieder van ons heeft individueel bij een medewerker een anamnese afgenomen, waarbij gegevens zijn verzameld, indien bekend, over BMI, bewegingsactiviteit, sociale factoren, dieetgeschiedenis en motivatie. Vervolgens is naar iedere medewerker digitaal een persoonlijk voedingsadvies gestuurd, rekening houdend met eventuele risicofactoren op hart- en vaatziekten. De resultaten van de voedingsanamneses staan weergegeven in de tabel 4 (zie tabel, bijlage 3) en voor een anoniem voorbeeld van een persoonlijk voedingsadvies aan een medewerker (zie bijlage 7). Uit de voedingsanamnese kwam naar voren dat veel van de medewerkers bewust op de voeding letten. Er wordt voornamelijk brood en fruit van huis uit meegenomen naar werk. Wanneer de medewerker iets koopt binnen de kantine van de Kromhout kazerne, wordt er door het grootste deel van de medewerkers gelet op de keuze, in de vorm van bruin brood en 20-30+ kaas. Wel lijken de medewerkers voldoende beweging te krijgen, hoewel zij wel aangeven dat het werk hier een belemmering in kan zijn, door het vele zitten. Over al zijn er bij het grootste gedeelte van de ondervraagde medewerkers weinig tekorten en overschotten. Een enkeling voldoet hier echter niet aan.
4. Advies organisatie en draagvlak Advies en alternatieve keuzes Brood afdeling boterhammen Volkoren brood is een goed alternatief voor het witte en bruine brood. Bruin en wit brood bevat gemiddeld 4 gram vezels en volkoren brood 7 gram vezels. Volkoren brood bevat ook het hoogste kalium/magnesium gehalte (wit/bruin brood bevat 171 mg kalium en 43 mg magnesium, volkoren brood bevat 233 mg kalium en 66 mg magnesium). Het natrium gehalte van volkoren brood is zelfs 9 mg lager dan dat van bruin of wit brood. pistolets Bruine pistolets zijn een beter alternatief voor de witte pistolets. Dit is omdat er in bruine pistolets meer kalium zit (171 mg) dan in de witte variant(111 mg). Ook bevatten bruine pistolets 10 kcal minder.
Een voedingsanamnese is een mondeling of schriftelijke methode om de voedselconsumptie van een persoon te bepalen. 4
10
Vleeswaren/broodbeleg. Kaas De oude 48+ kaas die in de schappen lag kan beter vervangen worden door 30+ kaas. Of meer 30+ kaas dan 48+ kaas in het assortiment nemen. Jonge kaas is veel minder vet dan oude kaas. Zo bevat oude kaas 22 gram verzadigd (slecht) vet en jonge kaas maar 12 gram. vleeswaren Van de vleeswaren zijn chorizo en salami het meest calorierijk. Magere vleeswaren zoals magere boterhamworst, bevat 163 kcal tegenover een salami (392 kcal) en chorizo(358 kcal). Magere boterhamworst bevat daarnaast ook bijna de helft van de natrium die in salami en chorizo zit, namelijk 833 mg. boter Roomboter bevat veel verzadigde (slechte) vetten, namelijk wel 53 gram. Halvarine is een gezonder alternatief, hierin zitten maar 12 gram verzadigde vetten. Daarnaast bevat halvarine meer kalium dan roomboter. (42 tegenover 27 gram in roomboter). Snacks Snacks bevatten over het algemeen veel vetten en zijn calorierijk, ook hebben deze een hoog natrium en laag kalium gehalte. Deze producten zijn dus niet gezond, echter kunnen er “gezondere” alternatieven worden vastgesteld. Een vegetarische groenteschijf bevat minder verzadigde vetten: 2,9 gram. Tegenover 6,1 gram voor een frikandel. Een vegetarische groenteschijf bevat 422 gram kalium, een frikandel maar 196 mg. Een vegetarische schnitzel is het gezondste alternatief. Deze bevat maar 1,1 g verzadigd vet en 464 mg kalium en bevat wel 135 mg minder natrium dan een frikandel. Saladebar salade De salades zouden representatiever kunnen worden opgediend. Nu zit de sla in ondoorzichtige bakken waardoor het er minder aantrekkelijk uit ziet. Dit zou verholpen kunnen worden door de sla ergens in te doen waar doorheen gekeken kan worden. fruit De bananen die er lagen waren beurs, er lagen er nog heel veel dus dit toonde aan dat er niet veel van verkocht werd. Een oplossing zou kunnen zijn om minder van 1 fruitsoort in te kopen en nog andere fruitsoorten in het assortiment op te nemen. Banen bevatten veel koolhydraten (20,6 gram) maar wel veel magnesium (28 mg) en kalium (374 mg). Een kiwi bijvoorbeeld bevat minder koolhydraten (12,2 gram) maar heeft weer een iets lager magnesium en kalium gehalte. Ook daarom is variatie in fruit binnen de saladebar dus belangrijk. De saladebar in het algemeen zou aantrekkelijker kunnen worden gemaakt, dit kan door bijvoorbeeld vrolijke kleuren op de bar te gebruiken en slogans erop te printen. Automaten De producten uit de automaten zouden door gezonde producten kunnen worden vervangen. De chocolade repen en chips kunnen beter vervangen worden door zakjes met nootjes en gedroogd fruit. Zoute chips kan beter vervangen worden door rice chips. In rice chips zit maar 1,5 gram vet tegen over 33 gram vet in “normale” chips.
11
Een alternatief voor de frisdranken kunnen vruchtensapjes zijn (zonder toegevoegde suikers), en water. Frisdrank bevat namelijk veel natrium (6 mg) en vruchtensap een stuk minder (2 mg). Ook is vruchtensap rijk aan magnesium (9 mg) en aan kalium (158 mg), frisdrank bevat 0 mg magnesium en maar 1 mg kalium.
Draagvlak creëren Draagvlak binnen een organisatie is een vereiste om het project te doen slagen. Want de vraag is, of mensen wel zitten te wachten op veranderingen als we het hebben over gezonde voeding via het werk. Daarom is er rekening gehouden met de doelgroep. Doelgroep voornamelijk mannelijke medewerkers. Het adviesrapport is gericht aan de directie/het management van het bedrijf, maar indirect ook aan alle medewerkers. Door bewustzijn over gezonde voeding te creëren/stimuleren onder alle werknemers binnen het bedrijf, voorkom je dat mensen met obesitas of andere gezondheidsproblemen zich gestigmatiseerd voelen. De doelgroep van onze kantine bevat volwassen mannen, sommigen met veel beweging(zes uur sport op werk per week) en sommigen met weinig beweging(zittend werk). Uit de voedingsanamnese blijkt dat sommige medewerkers bewust met voeding bezig zijn. Graag zouden wij een jaarlijkse sportdag op de Kromhout kazerne zien. Deze sportdag wordt georganiseerd voor de medewerkers met zittend werk. Voor de sportdag zal gebruik gemaakt worden van de overdekte sporthal en het is niet verplicht. Op deze dag moet naar voren komen dat beweging belangrijk, maar ook leuk is. Door deze dag zullen hopelijk de medewerkers meer gaan bewegen na het werk. Er zal onderling een wedstrijdje georganiseerd worden, zodat de deelnemers nog enthousiaster deelnemen. Dit kan bijvoorbeeld met een sponsorloop, voetbalwedstrijd of een puntenwedstrijd over de gehele dag(per onderdeel kunnen een bepaald aantal punten gescoord worden, de deelnemer met het meest aantal punten wint). Ook willen we graag aan het begin van de kantine op een overzichtelijke plek een balk ophangen. Deze balk is in drie kleuren verdeelt: groen, oranje en rood. In de vakken zal uitleg staan waarom het die kleur is en er zullen voorbeeldproducten bij staan. Bij deze balk wordt rekening gehouden met de Richtlijnen Goede Voeding 2011. Naast de prijskaartjes bij het eten willen wij graag een groene, oranje of rode stip: zo weten de medewerkers wat gezond en ongezond is. Sommige kantines geven het aantal kilo calorieën aan, wij hebben ervoor gekozen dit niet te doen, omdat veel mensen niet goed weten wat dat precies inhoudt. Met ons idee zie je in één keer of het een goede keus is, of je het niet teveel moet nemen of dat je het eigenlijk beter kan laten staan. Nog een idee voor de kantine is het aanbieden van light- en magere varianten van vetrijke voeding. Zo bevatten light versies 30% minder vet dan de volle versie. In plaats van snacks met ongezonde vetten (zoals chips) is het beter om snacks met gezonde vetten (zoals noten) aan te bieden. De portiegroottes van de ongezonde maaltijden zien wij graag kleiner en het zou beter zijn als er verse groenten gebruikt worden. Ten slotte willen wij de kantine een klein beetje herindelen. De vakken laten we hetzelfde, maar we willen graag de ongezonde voeding achteraan hebben en de gezonde voeding vooraan. Dit zodat de medewerkers meer moeite moeten doen om de ongezonde producten te pakken door hun arm wat verder uit te strekken. Ook willen we de gezondere keuzes meer op laten vallen, door gebruik van licht, kleuren en een leuke opmaak. Als de kantine bijvoorbeeld fruitsmoothies aan gaat bieden, ziet het er al veel leuker uit met een schijfje fruit aan de rand, een gekleurd rietje of een klein suikerrandje.
12
5. Conclusie en discussie Er zijn op de Kromhout kazerne, in de kantine producten aanwezig die voldoen aan de eisen van een dieet bij hypercholesterolemie, hypertensie en obesitas. Echter is dit maar een klein deel van het aanbod en wordt hiernaast nog een ruim assortiment aangeboden van producten die niet in een dergelijk dieet passen, en juist de kans op welvaartziekten verhogen. Deze producten bevatten meer verzadigde vetten en natrium en hebben daarnaast een hogere energetische waarde. Uit de voedingsanamneses, die tijdens dit onderzoek onder de medewerkers is uitgevoerd, blijkt dat er veel vraag is naar gezonde voeding. Het grootste deel van de ondervraagde medewerkers geeft aan bewust met eten bezig te zijn en besteed hier dan ook veel aandacht aan. Wel geven de medewerkers aan dat het werk een belemmering zou kunnen zijn met betrekking tot gezonde voeding. Er is weinig mogelijkheid tot voldoende beweging en, hoewel er in de kantine wel keuze is aan gezonde voeding, blijft het aanbod beperkt en de verleidingen tot ongezonde keuzes groot. Om de medewerker te stimuleren in een gezond voedingspatroon, is het van belang dat er in de kantine rekening wordt gehouden met onder andere het voedselaanbod en de presentatie. Ook speelt het stimuleren van voldoende beweging hier een rol in mee. Door volkoren, light en magere producten in het assortiment op te nemen, heeft het bedrijf invloed op de gezondheid van de medewerkers. Dit is vooral een aandachtspunt voor de zuivelbar, de warme snacks, het brood aanbod en het broodbeleg binnen de kantine. Daarnaast kan de keuze van de medewerkers beïnvloed worden door gezonde keuzes op te laten vallen en op een uitnodigende manier te serveren, zoals bijvoorbeeld verse groente/fruit smoothies met een suikerrandje en een schijfje fruit aan het glas. De beweging voor de mensen met een kantoorbaan, kan gestimuleerd worden door middel van het houden van een jaarlijkse sportdag op de kazerne. Deze toont aan dat beweging niet alleen noodzakelijk is, maar ook erg leuk. De medewerkers kunnen zich hiervoor opgeven, de sportdag is dus niet verplicht maar zorgt voor een verfrissende afwisseling tijdens het werk. Binnen de kazerne zijn verschillende automaten geplaatst, waar de medewerkers een snel tussendoortje kunnen halen. Door het grotendeel van de minder gezonde keuzes te vervangen door bijvoorbeeld zakjes gedroogd fruit, rice chips en ongezouten nootjes, zou de medewerker sneller gestimuleerd worden bewuste keuzes maken. Tot slot zou er in de kantine een balk ophangen kunnen worden die de voorkeurs-, middenweg- en uitzonderingsproducten aangeeft. Deze zou worden geaccentueerd door middel van de kleuren groen (voorkeur), oranje (middenweg) en rood (uitzondering). Om de werknemers in één opslag aan te kunnen geven of zij een bewuste keuze maakt, komen deze kleuren terug in de vorm van een kleurenvakje op de prijsborden bij het product. Aldus, er zijn in de kantine producten aanwezig die voldoen aan de eisen van een dieet bij hypercholesterolemie. Er is volop variatie mogelijk met fruit, groente en brood. Op het gebied van zuivel is er echter weinig gezonde keus: geen magere melk of kwark en veel volvette 48+ kaas. Verbeterpuntjes zijn er dus met name in het zuivelaanbod.
Discussie Het onderzoek moest in een vrij kort tijdsbestek uitgevoerd worden. Daarbij waren we afhankelijk van de snelheid waarop deelnemers aan het onderzoek reageerden.
13
Bijlage Literatuurlijst 1. 2. 3. 4.
5.
6.
7. 8. 9.
10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21.
http://www.nisb.nl/beleidsinstrumenten/bravo-kompas/voeding/cbs-onderzoek.pdf http://www.nisb.nl/index.php?p=238124 http://www.consortiumkomfort.nl Resultaten met betrekking tot welvaartziekten http://www.panteia.nl/nl/ProjectenAZW/Oplossingen-discrepanties/Bedrijfsvoering-Innovatie/Preventie-vanwelvaartsziekten.aspx Eviden-based diëtetiek, principes en werkwijze, onder redactie van: M.Former-Boon en J.J. van Duinen Msc, Tweede druk, Uitgever: Bohn Stafleu van Loghum, Houten 2012. Nierstichting, Hoge bloeddruk en nier schade (geraadpleegd 17-03-2013) http://www.nierstichting.nl/nieren/onzenieren/hoge-bloeddruk-ennierschade?gclid=CNqIzoHahLYCFcbKtAod7hcAEg Diabetes fonds (geraadpleegd 17-03-2013) http://www.diabetesfonds.nl/artikel/hypertensie-hoge-bloeddruk http://www.optimalegezondheid.com/hoge-bloeddruk/oorzaken-en-symptomenhoge-bloeddruk/ UMC Utrecht, 19 mei 2010, vasculair risico management (geraadpleegd 17-03-2013) http://www.umcutrecht.nl/subsite/vasculairrisicomanagement/Deel2/08Hypertensie.htm Understanding Nutrition, Whitney Rolfes, 13de druk, Chapter 5 The Lipids (geraadpleegd 03-04-2013) Understanding Nutrition, Whitney Rolfes, 13de druk, Chapter 13 The Trace Minerals (geraadpleegd 03-04-2013) Voedingscentrum, zout, maximale hoeveelheid zout (geraadpleegd 03-04-2013) http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/zout.aspx De gezondheidsraad, voedingscentrum, vetten (geraadpleegd 03-04-2013) http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vetten.aspx Stoeh, Familaire hypercholesterolemie (geraadpleegd op 03-04-2013) http://www.stoeh.nl/Default.aspx?pageID=61 Overgewicht, Gezondheidsplein (geraadpleegd op 04-04-2013) http://www.gezondheidsplein.nl/aandoeningen/1224/overgewicht.html Signalen en gevolgen, obesitas, eetproblemen, novarum (geraadpleegd op 04-042013) http://www.novarum.nl/eetproblemen/obesitas/signalen-en-gevolgen http://www.voedingscentrum.nl/Assets/Uploads/Documents/Voedingsvoorlichters/ Richtlijnen_voedselkeuze_2011.pdf http://gezondeschoolkantine.voedingscentrum.nl/nl/wat-waarom/wat-is-eengezonde-schoolkantine.aspx http://www.voedingscentrum.nl/nl/schijf-van-vijf/schijf.aspx Gezondheidsraad, Voedingscentrum, Nederlandse voedingsmiddelentabel, 2012, 45ste druk, Den Haag, blz. 113 Gezondheidsraad, Voedingscentrum, Alles over de Schijf van Vijf, 2011, Den Haag
14
Bijlage 1: Voorbeeld tabel uitgewerkte voedingswaarden Om het voedselaanbod te kunnen analyseren is per productgroep van alle producten de voedingswaarde per 100 gram product uitgewerkt in Excel. De kleuren geven aan in welke categorie het product hoort, “voorkeur”, “middenweg” of “uitzondering”.
15
Bijlage 2: Richtlijnen Goede Voeding en de Schijf van Vijf De RGV zijn een door de Gezondheidsraad in 2006 uitgebracht advies, ter ondersteuning van het overheidsbeleid en basis voor de voedingsvoorlichting in Nederland. Hierin staat omschreven aan welke voedingskundige eisen een totaal voedingspakket moet voldoen om adequate hoeveelheden nutriënten te leveren en daarmee een preventieve bijdrage te leveren aan voeding gerelateerde welvaartsziekten/chronische ziekten. Het Voedingscentrum heeft dit vertaald, in de vorm van voedingsmiddelen, naar de Richtlijnen Voedselkeuze 2011(RV), welke voor de Nederlandse bevolking dient als onderbouwing voor een gezonde voeding (zie omschrijving totaal voedingspakket). http://www.voedingscentrum.nl/Assets/Uploads/Documents/Voedingsvoorlichters/Richtlijn en_voedselkeuze_2011.pdf geraadpleegd op vrijdag 5 april 2013. De lunch bestaat in de context van het Nederlandse voedingspatroon meestal uit een broodmaaltijd en is daardoor belangrijk bij het stimuleren van de brood- en daarmee vezelconsumptie. Daarnaast is de lunch belangrijk voor het stimuleren voor de groente-, fruit-, en visconsumptie. (1) Het bedrijfsrestaurant biedt een uitgebreid aanbod aan voedingsmiddelen en bevat verschillende componenten van de lunch. Volgens het Voedingscentrum bestaat een gezonde kantine voor minimaal 75 procent uit gezonde basisvoedingsmiddelen uit De Schijf van Vijf (zoals fruit, brood, salades), en maximaal voor 25% uit niet-basisvoedingsmiddelen. (2) Ten eerste kan er onderscheid gemaakt worden tussen basisvoedingsmiddelen en nietbasisvoedingsmiddelen. De eerste groep, levert de voornaamste nutriënten, en nietbasisvoedingsmiddelen, dragen vanwege hun samenstelling niet per se bij aan deze voorziening. Daarnaast kunnen producten worden ingedeeld in “voorkeurs-”, “middenweg”, en “uitzonderingsproducten”. Dit principe is concreet uitgewerkt met behulp van de Schijf van Vijf. Ook zijn er (per leeftijdsgroep en geslacht) voor de categorie basisvoedingsmiddelen bepaalde dagelijkse hoeveelheden aanbevolen (ADH) om het lichaam in nutriëntenbehoefte te kunnen voorzien. Een basisvoeding uitgaande van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheden voedingsmiddelen is geen complete dagvoeding. Er blijft ruimte (wat betreft energie) voor de consumptie van meer basis- of eventueel niet-basisproducten. Omdat niet-basisproducten niet zijn opgenomen in de Schijft van Vijf is er is voor de indeling een extra productgroep toegevoegd, namelijk ‘Extra’s/overig’. Ook zijn er (per leeftijdsgroep en geslacht) voor de categorie basisvoedingsmiddelen bepaalde dagelijkse hoeveelheden aanbevolen (ADH) om het lichaam in nutriëntenbehoefte te kunnen voorzien. Een basisvoeding uitgaande van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheden voedingsmiddelen is geen complete dagvoeding. Er blijft ruimte (wat betreft energie) voor de consumptie van meer basis- of eventueel niet-basisproducten. Omdat nietbasisproducten niet zijn opgenomen in de Schijft van Vijf is er is voor de indeling een extra productgroep toegevoegd, namelijk ‘Extra’s/overig’. Tenslotte worden in de RV 2011 nog de volgende richtlijnen gegeven voor een goede voeding voor de gehele bevolking als onderdeel van een gezonde leefwijze (Gezondheidsraad, 2011):
Zorg voor een gevarieerde voeding. Zorg dagelijks voor voldoende lichaamsbeweging: minimaal 5 dagen 30 minuten bewegen.
16
Gebruik dagelijks ruim groente (150-200g), fruit (200g) en vezels (30-40g, met name afkomstig van groente, fruit en volkoren graanproducten). Eet regelmatig (vette) vis: per week twee porties vis (à 100-150 g), waarvan ten minste één portie vette vis. Gebruik zo weinig mogelijk producten met een hoog gehalte aan verzadigde vetzuren ( maximaal 10 En%) en enkelvoudig transonverzadigde vetzuren (maximaal 1 En%). Beperk frequent gebruik van voedingsmiddelen en dranken met gemakkelijk vergistbare suikers en dranken met een hoog gehalte aan voedingszuren: gebruik maximaal 7 eet/drinkmomenten per dag (inclusief hoofdmaaltijden). Beperk de inname van keukenzout : maximaal 6 g per dag. Wees matig met alcohol: maximaal 2 standaardglazen (mannen) of één standaardglas (vrouwen) per dag.
De Schijf van Vijf Het Voedingscentrum biedt de Schijf van Vijf als hulpmiddel om duidelijk te kunnen zien hoe je gezond kunt eten. Het wordt daarom aangeraden iedere dag voldoende producten te kiezen uit ieder vak. De regels:
Eet gevarieerd Een gevarieerd eetpatroon is gezond, er is niet een soort voedingsmiddel dat alle voedingstoffen in voldoende mate bevat.
Eet niet teveel en beweeg Om een gezond gewicht te houden, is het belangrijk naast niet te veel te eten, voldoende te bewegen. Voor mensen met een zittende baan, is het dus geen slecht idee om vaker de trap te pakken in plaats met de lift te gaan, of tijdens de pauze eens een ommetje te maken.
Eet minder verzadigd vet Veel verzadigd vet verhoogt de risico’s op hart en vaatziekten.
Eet veel groente, fruit en brood Het eten van veel groente en fruit verlaagt het risico op chronische ziekten. Volkorenbrood bevat veel vezels. Vezels bevorderen de stoelgang en geven een verzadigd gevoel.
Eet veilig Besmetting en ziekte kun je voorkomen door je aan de houdbaarheidsdatum op de verpakking te houden en veilig met voedsel om te gaan.
17
Bijlage 3: Tabel 1: voorkeur, middenweg, uitzondering. Ten tweede is er van het voedselaanbod een indeling gemaakt in drie categorieën, namelijk: Productgroep
Belangrijk vanwege
1Groente,
Voorkeur (A)
Middenweg (B)
Bij uitzondering (C)
Mono salade Basis
fruit,
Vitamines, mineralen,
Rauwkost
vruchtensappen
voedingsvezels, en
Tomaat
andere gezonde stoffen (bio-actieve
Vers fruit
Vruchtensappen
stoffen)
2Brood, granen,
Koolhydraten, eiwit,
Volkorenbrood,
Bruinbrood/pistoletje,
Wit brood, beschuit,
aardappelen, rijst,
voedingsvezels, B-
roggebrood
muesli, krentenbol
croissant, suikerbrood,
en peulvruchten.
vitamines en
knäckebröd
mineralen. 3Zuivel,
Karnemelke,
vlees(waren), vis,
Eiwit, mineralen zoals
ei en vervangers
ijzer en calcium, B-
Halfvolle melk, Vifit
Optimel,
Volle melk, chocomelk, kwark, (vruchten)yoghurt, vla
vitamines en visvetzuren.
Gebrade gehakt, Kipfilet, kipfilet
leverkaas, boterhamworst,
tuinkruiden, gebr.
Achterham, varkenslever,
kalkoenfilet, rosbief
runderrookvlees, fricandeau, leverworst, schouderham, casselerrib, cornedbeef, achterham, cervelaat, chorizo, filet americain, salami
30+ kaas, sambalkaas 30+
Selleriesalade
Rookkaas, 48+ kaas,
Beenhamsalade
Eiersalade, kaasmostersalade, kipsatesalade, kipkerriesalade, zalmsalade, krabsalade, tonijnsalade.
4Vetten en oliën
Vitamine A, D en E en
Margarine
Roomboter
Well water
Vruchtensap met
Vruchtensappen
Koffie (zwart)
vruchtvlees
Alle frisdranken
essentiële visvetzuren. 5Dranken Vocht
Thee
Bier, wijn, sterke drank.
6Extra’s
Snelle Jelle,
Gevulde koek,
(sauzen, snacks,
Peijnenburg
stroopwafel, oma’s Cake,
koek, snoep, gebak)
ontbijtkoek
twix
Omelet
Soepen Frites, Frikadel, Kaassoufflé, broodje kroket, hamburger
Appelkruimel, Kersenvlaai, slagroomtaart
18
“bij voorkeur (A)”, “middenweg (B)” en “bij uitzondering (C)”. De producten in de tabel zijn ingedeeld per groep van vergelijkbare producten. De driedeling is gemaakt op basis van richtlijnen opgesteld door de Gezondheidsraad, waarbij gelet wordt op: De hoeveelheid verzadigd vet en transvet De hoeveelheid zout De hoeveelheid toegevoegde suiker De hoeveelheid energie (calorieën) De hoeveelheid voedingsvezels
19
Bijlage 4: Voedingsanamneses van medewerkers en persoonlijkvoedingsadvies Tabel 4 : Resultaten voedingsanamneses medewerkers
BMI
hoger dan aanbeveling binnen aanbeveling lager dan aanbeveling x xxx
Medicatie beweging/activiteit energie koolhydraten eiwit vet verzadigd vet vezels vocht alcohol natrium
ja
nee
xxxx
x x x x
xx
xxx
x
x xx xx xx xx xx xxxx xxxx x
x x
x
20
Bijlage 5: Top 10 hoogste en laagste afname voedingsmiddelen in januari
top 10 hoogste afname
Februari
aantal
soort product
1 17736
snee brood basis/luxe gezondere keuze
2 10234
Warme/hartige snack
3 9545
margarine
4 6748
Halfvolle melk
5 6376
zachte bol
6 5518
soep
7 4755
48 + kaas
8 3875
Vette vleeswaren
9 2758
karnemelk
10 2743
beleg zoet
top 10 laagste afname aantal
soort product
1 275
zoete snack
2 220
knäckebröd
3 156
roggebrood
4 144
tomaat
5 124
water
6 74
beschuit
7 30
Belegd broodje
8 24
Verse vruchtensap
9 11
croissant
10 5
bier/wijn
21
Bijlage 6 Toelichting welvaartziekten in relatie tot gezonde voeding
Hypertensie Voeding speelt een belangrijke rol in het onderhouden van een gezonde bloeddruk. Bij een te hoge bloeddruk, ook wel hypertensie genoemd, is het belangrijk dat de inname van verzadigde vetten en zouten (maximaal 2000-2400 mg natrium per dag) worden beperkt. (5) Daarnaast is de inname van groente en fruit vaak te laag en moet dit verhoogd worden. (6) Voorbeelden van interne factoren met betrekking tot hypertensie zijn: zwakke venen, diabetes, overgewicht, genetische aanleg of een verstoorde nierfunctie.(7) Externe factoren die de kans op hypertensie verhogen zijn: het overmatig eten van zout, te weinig beweging, stress, roken of overmatig gebruik van alcohol.(8) Het voedselaanbod is geanalyseerd op de hoeveelheid natrium, kalium en verzadigde vetten. Dit omdat een te hoge inname van natrium en verzadigde vetten, de bloeddruk kan doen stijgen en kalium juist een positief effect heeft op hypertensie.(9,10) Natrium Producten met een laag natriumgehalte, bevatten minder dan 120 milligram natrium per 100 gram. De categorie zoutvrije producten bevatten minder dan 5 milligram natrium per 100 gram. (11) Verzadigd vet Het is gewenst om maximaal 10 energieprocent uit de voeding, uit verzadigde vetten te halen. Dit betekend dat niet meer dan 10% van de calorieën afkomstig zou moeten zijn uit verzadigd vet.(12) Kalium Kalium heeft, samen met magnesium, een gunstig effect op de bloeddruk. De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) van kalium voor volwassen is 3,1 tot 3,5 gram per dag.
Hypercholesterolemie Hypercholesterolemie wil zeggen, een te hoog cholesterolgehalte in het bloed. Dit vormt een risicofactor voor hart- en vaatziekten. Het belangrijkste aandachtpunt bij hypercholesterolemie is niet roken. Daarnaast is voldoende bewegen en gezonde voeding belangrijk. Dit houd in: niet teveel vet en met name niet teveel verzadigd vet. Verder voldoende groente, aardappels, fruit, volkorenbrood en magere melkproducten. Mager vlees, kip of vis heeft de voorkeur boven de vette variant. Meer dan twee glazen alcohol per dag kan het cholesterolgehalte verhogen. (13)
22
Obesitas (overgewicht) Obesitas ontstaat door meer energie in te nemen dan er verbruikt wordt. Er wordt gesproken van obesitas bij een Body Mass Index(BMI) van boven de 30. Obesitas kan ernstige gevolgen hebben. Zo kan het leiden tot allerlei spier- , bot- en gewrichtklachten, kortademigheid, een verhoogde kans op hart- en vaatziekten, en suikerziekte.(14, 15) Wat voeding betreft, moet er bij obesitas gelet worden op energierijke en vetrijke producten. De vetrijke producten en vooral producten rijk aan verzadigd vet moeten vermeden worden evenals energierijke producten omdat deze de oorzaak zijn van te veel energie innemen. Het bedrijfsrestaurant is geanalyseerd op producten met een hoog gehalte aan vet en verzadigde vetten en op producten met een hoog energetische waarde. Vet en verzadigde vetten De aanbeveling voor vetten per dag is 20-40 energieprocent, voor mensen met overgewicht of obesitas is dit 20-35 en%.(16) Het is gewenst om maximaal 10 energieprocent uit de voeding, uit verzadigde vetten te halen. Dit betekend dat niet meer dan 10% van de calorieën afkomstig zou moeten zijn uit verzadigd vet.(12) Hoog energetische waarde Een hoog energetisch waarde in producten is ongunstig voor personen met diabetes, want door te veel energie in te nemen blijven deze personen diabetes houden.
Bijlage 7 Anoniem voorbeeld voedingsadvies medewerker
Beste meneer - , Als eerste wil ik u erg bedanken voor uw deelname aan ons onderzoek. Ik heb uw voedingsinname nader bekeken en hiervan de voedingswaarden berekent. Hierbij volgt mijn advies. Mocht u hierover nog vragen hebben, dan hoor ik dat graag. In uw algemene voedingspatroon viel mij op dat u erg regelmatig en verspreid over de dag heen eet. Daarnaast gaf u zelf in het gesprek al aan, bewust met uw voeding bezig te zijn. Dit is ook zeker te zien aan uw voeding; u eet rauwe groenten als tussendoortje en uw vochtinname is voldoende. Wel viel mij op dat de vochtinname veel geconsumeerd wordt in de vorm van cafeïne houdende koffie, waardoor u cafeïne intake op 675 mg. per dag komt. Hier zitten echter geen gezondheidsrisico’s aan vast, zolang u gezond bent en u geen overgevoeligheid ervaart. Ook zit u natriumgehalte iets boven de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH). Dit verhoogt de kans op een hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten. Omdat u niet veel boven de ADH zit, raad ik u aan om tussen de middag 1 broodbeleg kaas te vervangen door zoet beleg en om natriumrijke producten en extra toevoegen van zout tijdens de maaltijden, te vermijden.
23
Uw voeding voldoet aan de ADH groente, fruit, graanproducten, dranken en bak- en braadproducten. Extra aandachtspunten zijn de zuivelproducten zoals melk, yoghurt, kwark en ook boter. Dit is een belangrijk onderdeel van de voeding, omdat deze producten vitaminen en mineralen bevatten, het risico op darm- en prostaatkanker verkleinen en een belangrijke bron van eiwitten zijn, die het lichaam helpen te ondersteunen in zijn functies. Mijn aanbeveling is daarom om 1 beker halfvolle melk (in verband met het vetgehalte), drinkyoghurt of een bakje magere/halfvolle yoghurt (200ml) meer te consumeren per dag. Ook raad ik u aan om u brood te besmeren met halvarine, om tekorten aan vitaminen en mineralen te voorkomen. Verder eet u gevarieerd, krijgt u voldoende binnen uit elke productgroep en zie ik geen tekorten in uw voedingspatroon, ga zo door! Met vriendelijke groet, Lisanne Revenberg Diëtist in opleiding
24
