Het blijft behelpen Alle overheden in dit land werken met legers informatici, interne zowel als externe medewerkers. Maar zonder onderscheid schreeuwen ze allemaal om meer of betere ict'ers. Vooral bij de Federale Overheid en de Vlaamse Gemeenschap is de nood momenteel het hoogst. In Brussel en Wallonië is het plaatje erg versnipperd maar ook daar wordt werk gemaakt van modernere en soepeler structuren. FEDERALE OVERHEID In kaart brengen hoeveel ict'ers er op dit ogenblik aan de slag zijn voor de federale overheid, is geen sinecure. De meest recente cijfers spreken over een kleine 5000 ambtenaren in ict-jobs (goed voor vier procent van het totale overheidspersoneel), maar dan krijg je nog geen zicht op de aantallen bij de verschillende overheidsdiensten. 'Financiën, Justitie of andere departementen staan ook niet te springen om die cijfers kenbaar te maken', vertellen de mensen van Fedict. Maar na enkele telefoontjes wordt duidelijk dat eigenlijk niemand in het bezit is van een correcte en bijgewerkte ict-personeelslijst per overheidsinstelling. De Fed-e-view enquête uit 2005 waar steevast naar verwezen wordt, brengt geen soelaas. Mede hierom zou het personeelsbeheer van de federale overheidsdiensten de komende zeven jaar volledig geïnformatiseerd worden, en wel via het eHR-project. Minister van Ambtenarenzaken Christian Dupont ondertekende daartoe een contract van 26,2 miljoen euro met het consortium EDS - Ernst&Young - Acerta. Om problemen zoals met het Phenix-project voor de informatisering van het gerecht te vermijden, werden volgens Dupont 'voldoende garanties' ingebouwd. Zo wordt een stappenplan opgesteld dat voorziet in een 'stop and go'-principe, waarbij de overheid het recht behoudt om het contract te allen tijde te beëindigen.
Waarom is het fout gelopen met de informatisering van Justitie? Omdat het te snel moest gaan? Of omdat Unisys slecht werd aangestuurd? Frank Robben, administrateur-generaal bij de Kruispuntbank van de Sociale Zekerheid (KSZ) en in 2005 overheidsmanager van het jaar: "Om toegevoegde waarde te creëren rond ictprojecten bij de overheid moet je niet alleen alle processen tussen de verschillende diensten optimaliseren, maar ook de gebruikers actief betrekken bij de aansturing. Zeventien jaar geleden al zijn wij begonnen met een plan om elk van de 2.000 instellingen binnen Sociale Zaken elektronisch op elkaar af te stemmen. Dat is inmiddels grotendeels gebeurd, en we werden er zelfs voor bekroond met een innovatie-award van de Verenigde Naties." "In ons huidige netwerkmodel doet elke overheidsinstelling een stukje van het werk, en brengt één andere entiteit, de KSZ, alles samen. Heel belangrijk is dat die 'coördinator' het vertrouwen geniet van alle spelers, en beheerd wordt door zijn klanten. Ons model werkt, en we proberen het ook in andere sectoren te bepleiten. Maar bij justitie heb je tal van autonome rechtbanken, waarbij de voorzitter geen hiërarchische bevoegdheid heeft over zijn griffier, en waarbij het ministerie geen rechtstreekse bevoegdheid heeft over de rechtbank. Nochtans is het van het grootste belang om in dergelijke projecten alle stakeholders op een evenwaardige manier bij de zaak te betrekken." Smals en Egov detacheren Frank Robben mag zich ook de grote baas van Smals noemen, een vzw die oorspronkelijk werd opgericht als aankoopdienst voor 'zware mechanische apparatuur'. "Sinds we met de informatisering van de sociale sector begonnen zijn begin jaren '90, hebben we die vzw omgevormd tot een middel om gemeenschappelijke ict-projecten mee op poten te zetten, en om aan ict'ers te geraken." "Smals werkt met 1.500 computerspecialisten die gedetacheerd kunnen worden naar de verschillende overheidsinstellingen binnen de sociale en de gezondheidssector. Ter vergelijking: de KSZ werkt met slechts 80 mensen. Jammer genoeg is het nog veel te weinig bekend dat Smals zowat het grootste Belgische IT-bedrijf moet zijn. Bij de oprichting van Fedict in 2001 is overigens een gelijkaardige constructie uitgewerkt, de Egov vzw. Egov detacheert eveneens ict'ers, maar dan naar de federale overheidsdiensten buiten de sociale sector."
"Het grote verschil is dat Smals niet alleen mensen aanwerft om ze ter beschikking te stellen van de sociale instellingen, maar ook om gemeenschappelijke projecten te realiseren voor diezelfde instellingen", vult shared services directeur Yves Vander Auwera van de Federale Overheid aan. "Egov zoekt enkel mensen in opdracht van een bepaalde federale overheidsdienst (FOD), om ze daar aan het werk te zetten." Verloning blijft een rem Ondanks vehikels als Smals en Egov, werken zowel Fedict als de KSZ voortdurend samen met externe partijen. De reden ligt voor de hand: met 14.000 openstaande ictvacatures in België, is het -zeker voor de overheid- erg moeilijk om nog voldoende volk te vinden. "Sommige projecten kan je gewoon niet realiseren zonder externen", beseft ook Vander Auwera. "Maar het grootste euvel is natuurlijk dat de voorwaarden in de privé zoveel beter zijn. Als een doordeweekse statutaire ambtenaar een salaris heeft van 1500 euro, kan je moeilijk programmeurs aantrekken die dubbel zo veel krijgen." "Bij Smals trachten we toch marktconform te verlonen", reageert Robben. "We kunnen dat doen, omdat we een eigen CAO hebben kunnen onderhandelen. Om de drie jaar laten we een studie uitvoeren waarbij er gekeken wordt naar wat er gebruikelijk is op de it-markt. We zullen nooit minder betalen dan het gemiddelde op de markt, en voor de functies die moeilijker in te vullen zijn, gaan we naar een situatie waar slechts 25 procent van de mensen op de markt meer verdient, en 75 procent minder." "Al bieden we dan niet de allerhoogste lonen, toch heeft werken voor de sociale of de overheidssector nog andere voordelen. Zo kom je terecht in een erg stabiele omgeving waar je maatschappelijk relevant werk kan uitvoeren, waar je met de nieuwste technologie geconfronteerd wordt, en waar je projecten van a tot z kan meemaken en het eindresultaat ziet van je inzet. De loopbaanperspectieven zijn verre van slecht, en er wordt aandacht besteed aan een juiste work-life balans." Niet dat Robben iets heeft tegen outsourcing, "maar ik vind dat de core business van de overheid in eigen beheer moet blijven. Hoeveel banken zijn er voor hun informaticasystemen helemaal afhankelijk van een derde partij?" Vander Auwera beaamt: "Je moet als overheid zelf de touwtjes in handen houden. Daarom werken we liever met co-sourcing modellen, gemengde teams van interne en externe mensen. Een groot voordeel daarbij is de uitwisseling van ervaring en know how. Onze mensen weten beter hoe de overheid werkt, externen komen vaak met creatievere ideeën. Je moet een goed evenwicht vinden tussen de twee." Personeelstekort Wat doet de federale overheid eigenlijk om het tekort aan interne ict'ers op te vullen? Binnen enkele jaren gaan er immers nog eens 576 interne ict-specialisten met pensioen. Het zal niet evident zijn om die te vervangen, en de uitstroom zou voor problemen kunnen zorgen bij het onderhoud van de bestaande systemen. "Smals investeert in jonge mensen, en leidt ze op, net zoals dat in de commerciële sector gebeurt," zegt Robben. "Of we trekken stagiairs aan, met de bedoeling ze te kunnen houden. Daarnaast hebben we vestigingen in Charleroi en Gent, waardoor
we de mensen dichter bij huis kunnen laten werken. Zo spelen we op onze eigen manier in op de war for talent." "Binnenkort lanceert ook Selor weer een grootscheepse campagne", vult Vander Auwera aan. "We proberen dus vanuit verschillende hoeken iets te doen. Maar het probleem van de verloning geraakt daar helaas niet mee opgelost." "Naar welke profielen wij op zoek zijn? Mensen met een zeer uiteenlopende achtergrond. Degelijke projectleiders, SOA-architecten, ervaren rotten die ook weten wat er in een contract moet staan, SAP-specialisten: iedereen vist in dezelfde vijver." "We proberen momenteel tussen de 150 en 200 nieuwe it'ers per jaar aan te werven", aldus nog Robben, "en SOA-architecten en beveiligingsexperts zijn inderdaad moeilijk te vinden. We proberen ook steevast forecasts te maken voor het jaar dat komt. De mensen die we niet kunnen aantrekken, gaan we zoeken bij derden." Projecten "Binnen de sociale sector evolueren we volop naar 'Service Oriented Architecture'platformen," legt Robben uit. "Dat zijn platformen -ontwikkeld door IBM- waarbij elektronische diensten via open standaarden probleemloos met elkaar kunnen samenwerken. Zowel de bedrijven, de overheden als de burgers geraken hoe langer hoe meer overtuigd van het nut van zulke geïntegreerde diensten." "Een dienstenintegrator zou bijvoorbeeld als doorgeefluik kunnen fungeren wanneer een persoon te kennen geeft dat hij verhuist, waarna naast de betrokken gemeenten ook privé-bedrijven (zoals nutsvoorzieningen) worden geïnformeerd. Daarnaast wordt ook gedacht aan mogelijkheden voor de burger als eindgebruiker, bijvoorbeeld in een toepassing die een werkzoekende informeert over de 110 arbeidsbevorderende maatregelen en welke daarvan op hem betrekking hebben voor potentiële werkgevers. Die beslissingondersteunende tendens tekent zich steeds duidelijk af." "Een ander belangrijk project is het overzetten van al onze know how naar de gezondheidsector, in het kader van het Be-Health-project. Als je een kind hebt dat ergens in Limburg zijn arm breekt, en daar platen laat nemen, terwijl het in Leuven geopereerd moet worden, dan spreekt het eigenlijk voor zich dat een efficiënt instellingoverschrijdend systeem zijn nut kan hebben." "Tenslotte heeft de Belgische regering eind 2005 de wens geuit om een elektronisch systeem te ontwikkelen voor de monitoring en de controle van alle vormen van tewerkstelling van buitenlanders in België. De eerste fase van het project, dat Limosa heet, is op één april in werking getreden. Met Limosa willen we op Europees vlak iets verwezenlijken. En het ziet er goed uit, want we zijn al genomineerd voor een Europese Award." "Ook bij Fedict draait alles vandaag om shared services", zegt nog Vander Auwera. "Zelf ben ik samen met Siemens Business Services bezig aan een groot project voor de Kanselarij, 'E-Premier'. De bedoeling is eigenlijk dat alle informatie over ministerraden of over de verschillende comité's op een handigere manier geraadpleegd kan worden. Het project zou zo goed als rond moeten zijn, ware het
niet dat we door een tekort aan interne werkkrachten een beetje achter zitten op schema." 'Bij het Fedcom-project draait alles dan weer om een nieuw boekhoudingsysteem voor de federale overheid, en het eHR-project is een toepassing die we uitwerken met EDS ter informatisering van het personeelsbeheer.' VLAANDEREN Tot anderhalf jaar geleden werkte de Vlaamse Gemeenschap in een globaal outsourcingmodel met tachtig interne ict'ers. Strikt genomen is dat nog steeds zo, ware het niet dat de overheid volop in transitie is, en de dertien departementen van weleer omgevormd worden tot dertien 'beleidsdomeinen', waar ook agentschappen als De Lijn, de VDAB en Kind en Gezin deel van uitmaken.
"Een exact cijfer plakken op het aantal ict-gerelateerde profielen dat voor de verschillende agentschappen werkt, is onbegonnen werk", vertelt ict-manager Luc Chauvin van de Vlaamse Overheid. "Als wij om concrete cijfers zouden vragen aan De Lijn, zou de vervoersmaatschappij dat als een regelrechte aanval beschouwen. Door de transitie vinden er momenteel heel wat territoriumgevechten plaats, en is het erg moeilijk om aan juiste gegevens te geraken.' Uiteraard doet de Vlaamse Gemeenschap ook een beroep op externe partijen. "Momenteel werken er een om en bij de 450 ict'ers voor ons via sourcingpartners EDS en Telindus, tegenover tachtig interne mensen. Die verhouding is volledig scheefgetrokken, en we moeten de eigen rangen versterken, maar onze initiatieven daartoe boeken maar weinig resultaat." Chauvin doelt daarmee overigens niet alleen op het tekort aan geschikte kandidaten op de Vlaamse markt. "Het grootste probleem is dat de overheid geen marktcompetitieve voorstellen kan doen wat loon, loopbaanontwikkeling en extralegale voordelen betreft. Onze projecten mogen dan inhoudelijk erg interessant zijn en een grote visibiliteit genieten, dat volstaat blijkbaar niet." Op federaal niveau detacheren Smals en Egov ict'ers naar de overheidsdiensten, maar een regionale variant is er niet. "Dankzij die vzw's kunnen de federalen hun ictpersoneel meer betalen dan wij', vult Chauvin aan. "Dat is misschien een beetje cru
gesteld, maar het is wel zo. Smals en Egov zijn niet gebonden aan vaste personeelsstatuten, en kunnen met hogere loonschalen werken." Door af en toe contractuelen aan te werven, kan Chauvin dat euvel ten dele verhelpen. "We hebben iets meer vrijheid wanneer we contractuelen in huis halen, omdat we dan kunnen rekening houden met de anciënniteit. Maar die mensen halen we enkel binnen voor specifieke en tijdelijk opdrachten." Drie categorieën ict'ers De tachtig interne ict'ers die de Vlaamse Gemeenschap momenteel tewerkstelt, kunnen grofweg onderverdeeld worden in 3 categorieën. Er zijn de ict'ers die de regering moeten ondersteunen in de uitwerking van haar it-beleid, je hebt de algemene dienstverleners die de 13.000 eindgebruikers op het juiste spoor moeten houden, en er zijn de projectleiders en analisten die de businessbehoeften van de overheid moeten vertalen naar concrete it-projecten. "Daarbuiten zijn ook de ict-architecten erg belangrijk, highend profielen die we nauwelijks vinden. We doen dan wel een beroep op externe ict-consultants, maar ook dat is geen mirakeloplossing. Hoeveel extra mensen we in totaal nodig hebben? Daar kan ik geen cijfer op plakken, maar het is duidelijk dat onze 'business alignement'-poot dringend versterkt moet worden, net zoals we continu projectleiders zouden moeten aantrekken." "Bovendien ontbeert het ons ook aan high profiles op technologisch vlak. Terwijl we, om de continuïteit te kunnen garanderen en om de architectuuruitdagingen het hoofd te kunnen bieden, toch zeker een kritieke massa in huis zouden moeten halen. Daarnaast wordt onze supply-side - alle mensen die actief zijn in het bouwen en exploiteren van oplossingen zeg maar- volledig geoutsourcet. Om die 450 externe krachten te managen, heb je toch minstens 40 eigen mensen nodig, wel, die zijn er niet." Contract Wat dat outsourcen betreft: de huidige overeenkomst met het consortium EDSTelindus loopt af in maart. Twee kandidaten zijn nog in de running voor het nieuwe contract ter waarde van minstens 630 miljoen euro, EDS - Telindus en Accenture Dimension Data. "Half oktober mogen beide consortia hun finale offer kenbaar maken", vertelt Luc Chauvin. "Het contract wordt trouwens volledig opengegooid naar alle agentschappen. Het potentieel aan eindgebruikers kan dus verdubbelen, wat wil zeggen dat er uiteindelijk veel meer dan 450 externen aan de slag zullen moeten gaan." "Er bestaat geen absolute waarheid over outsourcen", wil de ict-manager nog kwijt. "Je moet je businessobjectieven vastleggen, en kijken hoe je die het best kan bereiken. Onze visie is in die zin genuanceerder dan tien jaar geleden, dat we nu meer autonomie nastreven op businessvlak. Het is nog maar de vraag of je dan met één centrale dienstverlener moet blijven werken. De dertien 'beleidsdomeinen' zullen in elk geval aan sub-outsouring kunnen gaan doen, of hun eigen ict-dienst verder uitbouwen."
Projecten "Er worden binnen de ministeries enorme inspanningen geleverd op het vlak van egovernment", weet Chauvin. "Neem nu het probleem van de studietoelagen bij het ministerie van Onderwijs. We willen de volledige procedure voor het aanvragen van studietoelagen zo open mogelijk laten verlopen via het internet." "Waarmee we automatisch bij de Magda-diensten (Maximale Gegevensdeling binnen Administraties) terechtkomen. Het Magda-platform zorgt voor de ontsluiting van gegevensbronnen, en de uitwisseling van gegevens. Data worden slechts één keer ingezameld bij burger of onderneming, wat een grote tijdswinst oplevert voor alle partijen. Het doorgeven van informatie sijpelt overigens door in alle grote projecten van de overheid, zowel Vlaams als federaal." BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST In Brussel staat de vzw Gial (Gestion Informatique des Administrations locales), met een 80-tal mensen in voor de informatisering van de stad Brussel en de politiezone Brussel-Elsene. Daarnaast voeren de 170 medewerkers van het CIBG (Centrum voor informatica voor het Brusselse Gewest) projecten uit in opdracht van de 19 gemeenten en de verschillende administraties van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het CIBG levert ook diensten in het kader van projecten voor de Europese Unie en aan de Federale diensten voor wetenschappelijke, technische en culturele aangelegenheden. Het CIBG benadrukt in zijn recentste jaarverslag dat "dit niet betekent dat het CIBG over een monopolie beschikt. Het staat de gewestelijke overheden vrij om een beroep te doen op de markt om te voldoen aan hun behoeften. Het is echter duidelijk dat de oprichting van grote it-organisaties binnen elke instelling zeker en vast zou leiden tot een versnippering van de competenties en middelen." Daarbij wijst het CIBG op zijn technologische neutraliteit, de naleving van open standaarden, de overdracht van technologieën, de projectmethodologie, enz. FRANSE GEMEENSCHAP De Franse Gemeenschap die zich voornamelijk toelegt op het Franstalig onderwijs in België heeft haar it-middelen toevertrouwd aan Etnic (Entreprise des Technologies Nouvelles de l'Information et de la Communication), dat ongeveer 120 personen in dienst heeft. Etnic zorgt voor adviesverlening, de ontwikkeling en implementatie van projecten voor de Franse Gemeenschap en voor de it- en telefonieondersteuning. Het houdt ook alle onderwijsstatistieken bij. Een paar cijfers: Etnic beheert een netwerkinfrastructuur die verspreid is over 58 gebouwen; zorgt voor de maandelijkse uitbetaling van 130.000 leerkrachten; staat in voor de telling van de leerlingen in de Franse Gemeenschap; beheert een netwerk met 7.000 pc's en honderden servers; schrijft openbare aanbestedingen uit waardoor de gebruikers kunnen genieten van prijzen die tot 30 à 40 procent lager liggen dan de marktprijzen; beheert een centrale computer die toegankelijk is voor bepaalde hogescholen; beheert 420 modemtoegangspunten en meer dan 700 I-lines; host 7.000 mailboxen voor de administratie en 18.000 mailboxen voor leerlingen in het lager onderwijs, met in totaal 260.000 mails per maand.
WAALS GEWEST Het Waals Gewest heeft zijn it grotendeels uitbesteed. De twee ministeries die instaan voor informatisering, het Ministerie van het Waals Gewest en het Ministerie voor Uitrusting en Transport (die overigens eerstdaags moeten fusioneren), hebben minder dan 20 ict'ers in dienst, die voornamelijk belast zijn met de omkadering en het beheer van projecten. Daarnaast is er het Commissariaat Easi-Wal voor "Eadministratie, SImplificatie", ontstaan uit de fusie van het Commissariaat voor Administratieve Vereenvoudiging en Wall-On-Line. Het multidisciplinaire team van 20 mensen is opgedeeld in vier entiteiten: een pool voor administratieve vereenvoudiging (leesbaarheid van formulieren, verbetering en vereenvoudiging van processen en teksten); een ict-pool (toegang tot authentieke gegevensbronnen, coherent beheer van het Waalse publieke web en realisatie van intelligente formulieren); transversale pool (inhoud van de portaalsite en coördinatie van de thematische groepen) en administratieve pool (openbare aanbestedingen, administratieve bijstand, enz.). De it van het Waals Gewest is voornamelijk in handen van de GIEI (Groupement d'Intérêts Economiques Informatiques, een samenwerkingsverband bestaande uit Ethias, Ciger en Capgemini; 500 medewerkers). De telecom- netwerkaspecten werden uitbesteed aan het Win (filiaal van Belgacom sinds begin 2000). De outsourcingsovereenkomst met GIEI wordt momenteel trouwens op vraag van de politieke overheden onder de loep genomen door een externe audit; de resultaten worden eind november verwacht (zie ook Data News van 14 september). Er werken daarnaast nog een aantal privé-ondernemingen voor het Brusselse en Waalse Gewesten, zoals Ciger, WGH en Stesud. Ciger uit Rhisnes bij Namen (125 medewerkers en 12,5 miljoen euro omzet in 2005) is een filiaal van de groep Adinfo, die zelf onder de Dexia-koepel valt, en biedt softwareontwikkelingen en services voor de openbare sector. WGH, gevestigd in Ans en in Oudergem en ook een filiaal van Adinfo (35 medewerkers en een omzet van ca. 5,5 miljoen euro in 2005) levert gelijkaardige it-diensten aan de beide gewesten. Stesud ten slotte (30 medewerkers en een omzet in 2005 van zo'n 15,5 miljoen euro) levert vooral diensten rond de automatisering van de stembusgang, maar levert ook ontwikkelwerk en services voor de elektronische identiteitskaart. Daarnaast mogen bedrijven als NSI (80 personen, 9,1 miljoen euro omzet in 2005) en NRB (400 medewerkers, 78 miljoen euro omzet) de Waalse en Brusselse overheden onder hun (grote) klanten rekenen. Een bijdrage van Frederik Tibau en Marc Husquinet Copyright Datanews 2007
