Herstel horeca in 2011

Kwartaalbericht Horeca ING Economisch Bureau

Herstel horeca in 2011

De verwachte omzetontwikkeling voor de horeca is in 2010 nog negatief. Hiermee blijft de sector achter bij de Nederlandse economie als geheel. In 2011 valt eindelijk weer enige groei te verwachten. Consumenten durven, vanwege de afgenomen baanonzekerheid weer wat meer uit te geven. De hotellerie loopt dit jaar, vanwege meer bezoek uit het buitenland, al op de andere branches vooruit. Cafés weten de terugloop in aantallen bezoekers, liters drank e.d. nog gedeeltelijk goed te maken door de prijzen te verhogen. Voor restaurants zijn prijsstijgingen nauwelijks compensatie voor de teruglopende tafelbezetting en het lager aantal verkochte gerechten en dranken.

Horeca vindt dit jaar de weg omhoog nog niet De horeca1 behoorde in de eerste helft van 2010, samen met de bouw, de detailhandel en de zakelijke dienstverlening, tot de nog niet herstellende sectoren van de Nederlandse economie2. Hoewel de horeca in hoogconjunctuur nagenoeg gelijk opging met de economische ontwikkeling, diende de crisis zich eerder aan (figuur 1). Het herstel voor de horeca

1

Horeca is in dit rapport steeds de traditionele horeca. Dat zijn hoofdzakelijk restaurants, hotels, cafés en de categorie ‘cafetaria’s, ijssalons etc.’

2

Afgemeten naar de groeiontwikkeling (volumemutaties jaar-op-jaar in %).

Figuur 1 Horeca versus gehele economie: waardeontwikkeling 2003-2011f (jaar-op-jaarverandering, %) 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% -1% -2% -3% -4% -5% -6% 2003

2004

2005

2006

2007

! omzet horeca ! “omzet” van de gehele economie Bron: tot en met 2009 CBS, ramingen 2010 en 2011 van ING Economisch Bureau

2008

2009

2010f

2011f

Figuur 2 Omzetontwikkeling hotels, restaurants en cafés, 1994-2010 2e kwartaal (jaar-op-jaarverandering, %) 15%

10%

5%

0%

-5%

-10%

-15% I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

_

Horeca

_

Hotels

_

Restaurants

_

_

Cafetaria’s

Cafés

Bron: CBS

laat dit jaar op zich wachten, terwijl de Nederlandse economie als geheel jaar-op-jaar al vanaf het eerste kwartaal van 2010 groeit. De bestedingen in de horeca leiden nog onder het kwakkelende consumentenvertrouwen vanwege overheidsbezuinigingen, onzekerheid over pensioenen en de vraagtekens bij het economisch herstel.

periode in 2009, maar de krimp is gereduceerd tot 1%. Bovendien laten de overnachtingen en bezettingsgraden groei zien. De omzet van restaurants en cafés blijft in onze raming nog wel krimpen als gevolg van terughoudendheid bij de consument en in het licht van de bezuinigingen die vanuit de overheid op consumenten en het bedrijfsleven afkomen.

Ondanks prijsstijgingen komt de horeca dit jaar niet boven het omzetniveau van 2006 uit. De volumes zijn in 2 jaar tijd sterk teruggelopen, waardoor deze eind 2010 naar verwachting meer dan 10% lager liggen dan in 2008.

Volumeontwikkeling horeca in 2011 weer positief Kijkend naar de volumes3, wordt voor de Nederlandse economie in 2010 en 2011 een BBP-groei verwacht van 1,7% en 1,4% op jaarbasis en is de raming voor de horeca -4,0% en 0,5% (figuur 3). Volgend jaar is voor de horeca een jaar van voorzichtig herstel. Afnemende baanonzekerheid weegt in het consumentenvertrouwen zwaarder dan de licht dalende koopkracht. Consumenten blijven weliswaar sparen, maar iets minder omdat een buffer minder noodzakelijk is. Dit leidt tot licht hogere bestedingen.

Omzet restaurants duikelt verder… Als enige deelsector binnen de horeca wist het segment cafetaria’s en fast food restaurants in 2009 omzetteruggang te voorkomen, maar daar is in de eerste twee kwartalen van dit jaar een einde aan gekomen. Cafés en hotels zagen de omzetafname dit jaar wel wat afvlakken, waarmee ze in het tweede kwartaal een met cafetaria’s vergelijkbare omzetontwikkeling lieten zien (figuur 2). Restaurants zijn het juist slechter gaan doen dit jaar. Op de omzetdaling van 7% in het eerste kwartaal, volgde een afname van bijna 8% in het tweede kwartaal. … terwijl de hotellerie dit jaar een kleine plus kan laten zien Hotels hebben binnen de horeca voorlopig de diepste duikvlucht laten zien. Het herstel is echter in aantocht. De omzetten lagen in de eerste jaarhelft nog onder die van dezelfde

Kwartaalbericht Horeca November 2010 2

Hotellerie haalt volumegroei uit het buitenland … In de eerste helft van 2010 is het aantal hotelovernachtingen met 6,7% gestegen. De groei manifesteert zich al sinds januari, waarbij het aantal overnachtingen van buitenlanders de grote motor achter de gestegen hotelvraag is. Vanaf februari laat deze groep dubbele groeicijfers zien, uitmondend in een toename van 12,3% over de eerste zes maanden.

3

Dat betekent, de waardeontwikkeling “minus” de prijsontwikkeling

Figuur 3 Volumeontwikkelingen Nederlandse economie en horeca, 2003-2011f (jaar-op-jaar, %) 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% -8% -10% -12% Nederlandse economie

! 2007

Horeca

! 2008

Hotellerie

! 2009

! 2010f

Restaurants

Cafés

Cafetaria's

! 2011f

Bron: CBS tot en met 2009, ING Economisch Bureau ramingen 2010 en 2011

Opvallend is dat zowel Europa, Amerika als Azië bijdragen aan de groei (tabel 1). Overnachtingen van Duitsers, Belgen en Fransen namen toe omdat zij hun vakantie iets dichter bij huis doorbrachten. Na een flinke terugval in 2009 zijn de Britten ook weer terug (+10,9%). Binnen Azië is de groei van het aantal Japanse en Indonesische hotelovernachtingen met respectievelijk 27% en 45% spectaculair te noemen. Hier

staat tegenover dat de overnachtingen van Chinezen met 12% afnamen.

Tabel 1 Overnachtingen naar herkomstgebied in eerste helft 2010 (jaar-op-jaarverandering, %)

… waardoor de hotelmarkt in Amsterdam sneller herstelt dan landelijk Het aantal hotelovernachtingen in Amsterdam groeit twee keer zo snel als landelijk. Dat Amsterdam er veel gunstiger uitspringt dan Nederland is goeddeels verklaarbaar uit het feit dat Amsterdamse hotels voor maar liefst 81% afhankelijk zijn van buitenlandse overnachtingen, tegen landelijk 48%. Ook in Rotterdamse hotels wordt meer overnacht (+ 12,3%) maar die groei komt volledig op conto van het binnenland. Opvallend is dat Maastricht het eerste halfjaar nog een daling in overnachtingen laat zien (-1,5%)

Overnachtingen van gasten uit…

in Nederland

… alle landen … Nederland … buitenland, waarvan: … Verenigd Koninkrijk (VK) … Eurozonelanden … V.S. … Azië Bron: CBS


6,7% 1,9% 12,3% 10,9% 13,9% 13,6% 16,2%

Vorig jaar had ruim een kwart van de buitenlandse bezoeken een zakelijk karakter, met gemiddeld 1,7 overnachtingen. Naast een opleving in het toerisme is de groei van buitenlandse overnachtingen dan ook toe te schrijven aan de aangetrokken wereldhandel.

Twee en vier sterren groeisegmenten Binnen de hotelsegmenten laat het twee sterren segment de hoogste groei zien, maar ook het vier sterren segment

Figuur 4 Groei aantal overnachtingen per maand, 1999- juni 2010 (% jaar-op-jaar) 20% 15% 10% 5% 0% -5% -10% -15% -20%

_

jan-99

jan-00

Nederland

_

jan-01

jan-02

jan-03

jan-04

jan-05

jan-06

jan-07

jan-08

jan-09

jan-10

Amsterdam

Figuur 5 Overnachtingen in Nederlandse hotels, 3, 4 en 5 sterren, 2003-2009 (jaar-op-jaarverandering, %) 40% 30% 20% 10% 0% -10% -20% -30% -40% -50% jan-03

_

Hotels met 3 sterren

jan-04

jan-05

_

jan-06


Bron: CBS


jan-07

_

jan-08


jan-09

jan-10

Figuur 6 Volumeontwikkelingen Nederlandse economie en horeca totaal, 2003-2011f 10%

5%

0%

-5%

-10% I II 2003

_

BBP

III IV

_

I II 2004

III IV

I II 2005

III IV

I II 2006

III IV

I II 2007

III IV

I II 2008

III IV

I II 2009

III IV I II 2010*

III IV I II 2011*

III IV

Horeca

Bron: tot en met 2e kwartaal 2010 CBS, raming 2010 en 2011 van ING Economisch Bureau

is met 10,7% groei een trekker in de eerste helft van dit jaar (figuur 5). Het vijf sterren segment kampt juist met een terugval in overnachtingen (-7,1%), waarmee de inhaalslag die dat segment vorig jaar maakte teneinde is. Het aantal vijf sterren kamers is dit jaar eveneens afgenomen, al dan niet door het laten vervallen van de vijfde ster. Het drie, vier en vijf sterren segment doet het nog altijd beter dan het segment met minder dan drie sterren (7,3% versus 4,3% groei). Sleutelindicatoren hotellerie tonen weer groei … Voor de hotellerie wordt verwacht dat het aantal overnachtingen dit jaar met zo’n 8% toeneemt. De hogere bezetting en zeer licht stijgende kamerprijzen vertalen zich in een groei van de inkomsten per beschikbare kamer (tabel 2). Voor 2011 valt door het trage economische herstel voor alle sleutelindicatoren slechts een gematigde verdere groei te verwachten.

… terwijl restaurants en cafés pas in 2011 herstellen Waar de hotellerie vooral door hogere bezetting al herstelt, blijven de andere segmenten nog achter. Voor restaurants zal op zijn vroegst volgend jaar het dieptepunt gepasseerd zijn. Hoewel de volumedaling naar het einde van het jaar iets afkalft zullen cafés dit jaar toch een flinke volume afname noteren, die gedeeltelijk wordt gecompenseerd door hogere prijzen. Het is nog onduidelijk hoe de vrijstelling van het rookverbod precies ingevuld wordt, maar kleine buurtcafés lijken het meest te kunnen profiteren. Voor rokers verdwijnt een drempel om naar de kroeg te gaan, omdat dan weer binnen een sigaret opgestoken kan worden. Restaurants en cafés profiteren maar mondjesmaat van het voorzichtig doorzettend economisch herstel en de licht aantrekkende consumentenbestedingen in 2011 (figuur 6).

Tabel 2 Ramingen voor sleutelindicatoren hotellerie in het 3-, 4- en 5-sterrensegment, 2003-2011f 2003 Bezettingsgraad (%) Kamerprijs (€) RevPAR (€)

!" !" !"

2004 #" $" $"

2005 #" %" #"

2006 #" &" &"

2007 #" #" #"

2008 $" $" !"

2009 !" !" !"

Bron: Horwath (Hosta) en * = Raming Economisch Bureau. Noot: verklaring tekens: & is stijging > 5% op jaarbasis # is tussen 1 tot 5% % (vrijwel) stabiel.$ -1% tot -5% ! < -5%.


2010* #" #" #"

2011* # # #

Omzetdalingen restaurants kleden rentabiliteit uit Restaurants krijgen het door de aanhoudende omzetdalingen steeds moeilijker. Na 2007 is het gemiddelde rendement in de restaurantsector (voor aftrek van ondernemersinkomen) gedaald van 9,5% van de omzet naar 7,4% vorig jaar (tabel 3). Natuurlijk betekent minder omzetten ook minder inkopen, maar veel kosten zijn niet zo flexibel. Restaurants moeten de loonkosten bijvoorbeeld sterk terugbrengen om het rendement intact te houden. Lukt dat net als in 2009 slechts beperkt dan zakt het rendement voor de branche onder de 6%.

Unieke concepten in de horeca blijven scoren. Dat unieke concepten ‘crisisproof’ kunnen zijn, bewijst Hans Spuijbroek met zijn Backstage Hotel, gevestigd aan de Leidsegracht in Amsterdam. Het hotel richt zich op artiesten en liefhebbers van muziek. Veel artiesten die optreden in Paradiso en de Melkweg zijn gasten van het hotel. Artiesten en bands die in grotere zalen optreden, kunnen het ook niet nalaten om na een optreden het hotel op te zoeken om nog even te relaxen na een concert. Backstage Hotel biedt ze een huiskamer gevoel en geen gedoe. Daarnaast is het ook een hotel waar veel niet-artiesten komen, die graag de rock ’n roll sfeer willen proeven. Hans Spuijbroek zoekt graag de samenwerking op met partijen die ook aan de muziekindustrie verbonden zijn of hiermee geassocieerd worden. Deze co-branding zie je bijvoorbeeld terug in de verschillende origineel ingerichte kamers. De opkomst van nieuwe media vindt Hans Spuijbroek een kans. Juist de slechte recensies van gasten op de beoordelingssites houden je organisatie scherp, is zijn mening. Op een eenvoudige en laagdrempelige manier van je gasten horen wat hun ervaringen zijn. Wat wens je nog meer als ondernemer? Horeca ondernemers die keuzes maken en zich duidelijk richten op een bepaalde doelgroep kunnen ook in economisch zware tijden goed presteren. Rekening houdend met de sociologische en demografische ontwikkelingen in ons land, is herkenbaarheid van uw concept bij de doelgroep cruciaal. Zeker voor de nieuwe generatie, Generatie Z, is het overal en altijd online zijn een noodzaak. Horeca ondernemers die sociale media gebruiken om goed te luisteren naar hun klanten en het daarmee inzetten voor het verbeteren van hun bedrijfsprocessen, zullen hiervan profiteren. Daarnaast: Durf moeilijke beslissingen te nemen en wees daarin transparant naar uw medewerkers en gasten. Tot slot zoals in het voorbeeld hierboven, zoek ook (online) samenwerking met partijen buiten uw eigen keten! Sasja van As-Winters Sectormanager Leisure, Travel & Media

Tabel 3 Kosten en bedrijfsresultaat als % van de omzet

Inkopen Loonkosten Bedrijfsresultaat

1995

2000

2005

2006

2007

2008

2009

33,2 24,5 9

32,3 25 9,5

31,1 26,1 9,4

31,5 25,6 9,4

31,9 25 9,5

31,9 25,7 8,7

32 26,9 7,4

Bron: Bedrijfschap Horeca en Catering


Disclaimer De informatie in dit rapport geeft de persoonlijke mening weer van de analist(en) en geen enkel deel van de beloning van de analist(en) was, is, of zal direct of indirect gerelateerd zijn aan het opnemen van specifieke aanbevelingen of meningen in dit rapport. De analisten die aan deze publicatie hebben bijgedragen voldoen allen aan de vereisten zoals gesteld door hun nationale toezichthouders aan de uitoefening van hun vak. Deze publicatie is opgesteld namens ING Bank N.V., gevestigd te Amsterdam en slechts bedoeld ter informatie van haar cliënten. ING Bank N.V. is onderdeel van ING Groep N.V. Deze publicatie is geen beleggingsaanbeveling noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument. Deze publicatie is louter informatief en mag niet worden beschouwd als advies. ING Bank N.V. betrekt haar informatie van betrouwbaar geachte bronnen en heeft alle mogelijke zorg betracht om er voor te zorgen dat ten tijde van de publicatie de informatie waarop zij haar visie in dit rapport heeft gebaseerd niet onjuist of misleidend is. ING Bank N.V. geeft geen garantie dat de door haar gebruikte informatie accuraat of compleet is. De informatie in dit rapport kan gewijzigd worden zonder enige vorm van aankondiging. ING Bank N.V. noch één of meer van haar directeuren of werknemers aanvaardt enige aansprakelijkheid voor enig direct of indirect verlies of schade voortkomend uit het gebruik van (de inhoud van) deze publicatie alsmede voor druk- en zetfouten in deze publicatie. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Overneming van gegevens uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron wordt vermeld. In Nederland is ING Bank N.V. geregistreerd bij en staat onder toezicht van De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. De tekst is afgesloten op 8 november 2010.


Meer weten? Kijk op ING.nl Of bel met Ferdinand Nijboer, Sectoreconoom Leisure 020 652 34 50 Sasja van As, Sectormanager Leisure, Travel en Media 06 3028 41 63 Wilt u nieuwe publicaties per e-mail ontvangen? Ga naar ING.nl/kennis

Herstel horeca in 2011

Recommend Documents